ҶОМЕА
Панҷшанбе 25 Апрел 2024 05:23
“Забони тоҷикӣ дар Осиёи Марказӣ ва дунё волотарин меросест, ки аз ҳазорсолаҳои дур чун дурдонаҳои пок то давлати соҳибистиқлоли тоҷикон омада расидааст” Эмомалӣ Раҳмон
Забони ҳар миллат ёдгории азизест, ки решаи он аз сарчашмаи чандин наслҳо об хӯрда, мояи ифтихору худшиносии наслҳои баъдина мегардад.
Забони тоҷикӣ ҳамчун забони давлатӣ баъд аз соҳибистиқлолии Тоҷикистон тамоми соҳаҳои ҳаёти иҷтимоиву сиёсӣ ва иқтисодиву фарҳангии ҷомеаро фаро гирифта, имрӯз ба забони муоширати миллатҳои гуногуни сокини Тоҷикистон табдил ёфтааст. Бесабаб нест, ки Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон зимни суҳбату мулоқотҳои худ бо аҳли зиё ба масъалаи мақоми забони тоҷикӣ ва пуштибонии он таваҷҷуҳи хоса зоҳир менамоянд.
Аз суханрониҳои Пешвои миллат эҳсос мегардад, ки эшон ғамхору ҳомии забони модарианд, ба он эҳтироми беандоза дошта, барои баланд бардоштани мақоми он кӯшишҳои назаррас менамоянд. Мусаллам аст, ки ҳамагон Эмомалӣ Раҳмонро ҳамчун ҳомӣ ва ғамхори фарҳангу забони тоҷикӣ дар арсаи ҷаҳонӣ мешиносем. Чун сухани ноб ва ширину шевои тоҷикӣ бори нахуст дар баландтарин минбарҳои ҷаҳон аз забони Пешвои миллат садо дод ва ба ҷаҳониён аз ҳастии миллати тоҷик паём расонд.
Забон ҳамчун унсури нахустини ваҳдати миллӣ, сарвати бебаҳои фарҳангӣ, яке аз шохаҳои асосӣ ва шиносномаест, ки дар ҷаҳон миллатҳоро тавассути он мешиносанд. Воқеан, бо қабули Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи забони давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон” муносибат ба забони тоҷикӣ комилан тағйир ёфт ва сатҳи забондонии аҳли ҷомеа тадриҷан боло рафт. Имрӯз забони тоҷикӣ ҳамчун забони илм, забони сиёсату қонунгузорӣ ва муоширату коргузорӣ дар ҳамаи соҳаҳои ҳаёти ҷамъиятӣ истифода шуда, омӯзишу донистани он барои ҳар як сокини ҷумҳурӣ зарур ва ҳатмист.
Пешвои миллат низ зимни яке аз суханронии хеш дар мавриди баъзе ғалатҳои забони васоити ахбори омма изҳори назар намуда, аз ҷумла қайд карда буданд, ки “ВАО дар равону шево гардидани забони тоҷикӣ, баланд бардоштани сатҳу завқи забондонии мардум ва пешгирӣ кардани ғалатгӯиву ғалатнависӣ нақши бисёр муҳим дорад”.
Аммо баъзан ба мушоҳида мерасад, ки рӯзномаву маҷаллаҳо ва телевизиону радио ҳангоми таҳияи барнома ва маводи хеш ба ғалатҳои имлоӣ роҳ медиҳанд. Ин дар ҳолест, ки мардум дар навиштору гуфтор ҳамеша ба забони ВАО такя намуда, аз он меомӯзад. Ҳар яки мо, соҳибони забон низ, дар мавриди истифодаи ягон ибора ё калима ва ё аломатҳои китобатӣ ба шубҳа афтем, ҳатман посухро аз матлаб ва имлои рӯзномаву маҷаллаҳо ҷустуҷӯ мекунем. Вале бояд гуфт, ки на дар ҳама маврид ба дурустии имлои баъзе аз нашрияҳо метавон эътимод кард, чун ҳолатҳое ба назар мерасад, ки як калима ва ё ибора дар як мавод бо чанд тарзи навишт оварда шудааст, ки ин духӯрагиро ба миён меоварад.
Ин аст, ки дар мавриди таҳия ва омодасозии маводҳо рӯзноманигорон, муҳаррирони нашрияҳо масъулияти баландро бар дӯш доранд. Аз байн бурдани духӯрагӣ ва ғалатнависию ғалатгуфторӣ ва дар маҷмуъ саводнокии ҷомеа маҳз аз таҳриру таҳияи дурусти онҳо вобаста аст. Бинобар ин, рӯзноманигоронро лозим аст, ки дар таҳияи мавод ба риояи меъёрҳои забони давлатӣ ва қоидаҳои имло аҳамияти ҷиддӣ зоҳир намоянд.
Бешак, имлои дуруст, рафъи ғалатнависию ғалатгуфторӣ аз мутолиаи зиёд муяссар мегардад. Яке аз иқдомоти муфиду саривақтии Пешвои миллат ин таваҷҷуҳ ба масъалаи оммавикунонии китобхонист. Роҳандозии озмуни ҷумҳуриявии “Фурӯғи субҳи доноӣ китоб аст” идомаи мантиқии чунин иқдомоти судманди роҳбарияти олии мамлакат ҷиҳати арҷгузорӣ ба фарҳангу маънавиёт ва забони ноби тоҷикист. Ҳамин тариқ, тарғиби мутолиаи китоб ва чопи китобҳои шавқовари бадеӣ имконият медиҳад, ки сатҳи фарҳангу маданияти мардум боло рафта, ҷаҳонбинии маънавӣ ва фарҳангии насли ҷавон бамаротиб рушд ёбад. Дар баробари ин, китобхонии волидон дар ҳузури фарзандон яке аз роҳҳои муассири ҷалби кӯдакон ба китобхонист. Ҳамчунин, волидонро мебояд, барои фарзандон фазои маърифатӣ ташкил намуда, барояшон китобҳои бадеӣ харидорӣ ва дастрас кунанд, китобхонии фарзандонро назорат карда, барояшон китобхонаи хусусӣ ташкил намоянд. Мутолиаи зиёди китоб нутқро бурро ва ҷаҳонбиниро васеъ карда, дари маърифатро барои шахс мекушояд ва таркиби луғавии забонро ғанӣ мегардонад.
Хурсандиовар аст, ки аз ҷониби Роҳбари давлат ба масъалаҳои таҳия, танзим ва ҳамгунсозии истилоҳот, милликунонии забони технологияҳои навин, феҳристбандии электронии тамоми калимаҳои забони тоҷикӣ бар асоси маъхазҳои қадимаву имрӯза, эҳёи номҳои миллии тоҷикӣ, ба танзим даровардани онҳо ва номҳои ҷуғрофӣ, ба танзим даровардани номгузорӣ аҳамияти зарурӣ дода мешавад. Дар робита ба ин ба сохторҳои марбута дастур дода шудааст, ки дар муддати муайян “Барномаи рушди забони давлатӣ барои солҳои 2020-2030”, “Қоидаҳои имлои забони тоҷикӣ”, “Энсиклопедияи забони тоҷикӣ” ва луғати имлои забони адабии ҳозираи тоҷикро таҳия намоянд.
Дар сурати риояи меъёрҳои имлои забони тоҷикӣ ва қолабҳои меъёри муоширату забони илм аз тарафи забондорон, ҳамчунин мутолиаи бештар мо метавонем нуқсонҳо ва духӯрагиҳоро дар забони тоҷикӣ рафъ созем.
Забони тоҷикӣ, ки аз имтиҳонҳои ҷиддии таърих бо сари баланд гузаштааст, дар замони имрӯзи ҷаҳонишавӣ низ метавонад бо ҳиммати соҳибзабонон асолату шевоии худро ҳифз намуда, ба ояндагон мерос гузошта шавад.
Даврони соҳибистиқлолии кишвар, ки барои тавсеаи корбурди забони модарӣ дар ҳамаи паҳлуҳои ҳаёти ҷомеа имконияти мусоид фароҳам овардааст, моро водор менамояд, ки барои густариши ҳарчи бештари забон дар тамоми соҳаҳои ҳаёт, ғанӣ гардонидани таркиби луғавии он, ҳамчунин ҳифзу нигаҳдошти асолату покизагии забони модарӣ ба таври дастаҷамъӣ камари ҳиммат бандем.
Забони ҳар миллат ёдгории азизест, ки решаи он аз сарчашмаи чандин наслҳо об хӯрда, мояи ифтихору худшиносии наслҳои баъдина мегардад.
Забони тоҷикӣ ҳамчун забони давлатӣ баъд аз соҳибистиқлолии Тоҷикистон тамоми соҳаҳои ҳаёти иҷтимоиву сиёсӣ ва иқтисодиву фарҳангии ҷомеаро фаро гирифта, имрӯз ба забони муоширати миллатҳои гуногуни сокини Тоҷикистон табдил ёфтааст. Бесабаб нест, ки Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон зимни суҳбату мулоқотҳои худ бо аҳли зиё ба масъалаи мақоми забони тоҷикӣ ва пуштибонии он таваҷҷуҳи хоса зоҳир менамоянд.
Аз суханрониҳои Пешвои миллат эҳсос мегардад, ки эшон ғамхору ҳомии забони модарианд, ба он эҳтироми беандоза дошта, барои баланд бардоштани мақоми он кӯшишҳои назаррас менамоянд. Мусаллам аст, ки ҳамагон Эмомалӣ Раҳмонро ҳамчун ҳомӣ ва ғамхори фарҳангу забони тоҷикӣ дар арсаи ҷаҳонӣ мешиносем. Чун сухани ноб ва ширину шевои тоҷикӣ бори нахуст дар баландтарин минбарҳои ҷаҳон аз забони Пешвои миллат садо дод ва ба ҷаҳониён аз ҳастии миллати тоҷик паём расонд.
Забон ҳамчун унсури нахустини ваҳдати миллӣ, сарвати бебаҳои фарҳангӣ, яке аз шохаҳои асосӣ ва шиносномаест, ки дар ҷаҳон миллатҳоро тавассути он мешиносанд. Воқеан, бо қабули Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи забони давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон” муносибат ба забони тоҷикӣ комилан тағйир ёфт ва сатҳи забондонии аҳли ҷомеа тадриҷан боло рафт. Имрӯз забони тоҷикӣ ҳамчун забони илм, забони сиёсату қонунгузорӣ ва муоширату коргузорӣ дар ҳамаи соҳаҳои ҳаёти ҷамъиятӣ истифода шуда, омӯзишу донистани он барои ҳар як сокини ҷумҳурӣ зарур ва ҳатмист.
Пешвои миллат низ зимни яке аз суханронии хеш дар мавриди баъзе ғалатҳои забони васоити ахбори омма изҳори назар намуда, аз ҷумла қайд карда буданд, ки “ВАО дар равону шево гардидани забони тоҷикӣ, баланд бардоштани сатҳу завқи забондонии мардум ва пешгирӣ кардани ғалатгӯиву ғалатнависӣ нақши бисёр муҳим дорад”.
Аммо баъзан ба мушоҳида мерасад, ки рӯзномаву маҷаллаҳо ва телевизиону радио ҳангоми таҳияи барнома ва маводи хеш ба ғалатҳои имлоӣ роҳ медиҳанд. Ин дар ҳолест, ки мардум дар навиштору гуфтор ҳамеша ба забони ВАО такя намуда, аз он меомӯзад. Ҳар яки мо, соҳибони забон низ, дар мавриди истифодаи ягон ибора ё калима ва ё аломатҳои китобатӣ ба шубҳа афтем, ҳатман посухро аз матлаб ва имлои рӯзномаву маҷаллаҳо ҷустуҷӯ мекунем. Вале бояд гуфт, ки на дар ҳама маврид ба дурустии имлои баъзе аз нашрияҳо метавон эътимод кард, чун ҳолатҳое ба назар мерасад, ки як калима ва ё ибора дар як мавод бо чанд тарзи навишт оварда шудааст, ки ин духӯрагиро ба миён меоварад.
Ин аст, ки дар мавриди таҳия ва омодасозии маводҳо рӯзноманигорон, муҳаррирони нашрияҳо масъулияти баландро бар дӯш доранд. Аз байн бурдани духӯрагӣ ва ғалатнависию ғалатгуфторӣ ва дар маҷмуъ саводнокии ҷомеа маҳз аз таҳриру таҳияи дурусти онҳо вобаста аст. Бинобар ин, рӯзноманигоронро лозим аст, ки дар таҳияи мавод ба риояи меъёрҳои забони давлатӣ ва қоидаҳои имло аҳамияти ҷиддӣ зоҳир намоянд.
Бешак, имлои дуруст, рафъи ғалатнависию ғалатгуфторӣ аз мутолиаи зиёд муяссар мегардад. Яке аз иқдомоти муфиду саривақтии Пешвои миллат ин таваҷҷуҳ ба масъалаи оммавикунонии китобхонист. Роҳандозии озмуни ҷумҳуриявии “Фурӯғи субҳи доноӣ китоб аст” идомаи мантиқии чунин иқдомоти судманди роҳбарияти олии мамлакат ҷиҳати арҷгузорӣ ба фарҳангу маънавиёт ва забони ноби тоҷикист. Ҳамин тариқ, тарғиби мутолиаи китоб ва чопи китобҳои шавқовари бадеӣ имконият медиҳад, ки сатҳи фарҳангу маданияти мардум боло рафта, ҷаҳонбинии маънавӣ ва фарҳангии насли ҷавон бамаротиб рушд ёбад. Дар баробари ин, китобхонии волидон дар ҳузури фарзандон яке аз роҳҳои муассири ҷалби кӯдакон ба китобхонист. Ҳамчунин, волидонро мебояд, барои фарзандон фазои маърифатӣ ташкил намуда, барояшон китобҳои бадеӣ харидорӣ ва дастрас кунанд, китобхонии фарзандонро назорат карда, барояшон китобхонаи хусусӣ ташкил намоянд. Мутолиаи зиёди китоб нутқро бурро ва ҷаҳонбиниро васеъ карда, дари маърифатро барои шахс мекушояд ва таркиби луғавии забонро ғанӣ мегардонад.
Хурсандиовар аст, ки аз ҷониби Роҳбари давлат ба масъалаҳои таҳия, танзим ва ҳамгунсозии истилоҳот, милликунонии забони технологияҳои навин, феҳристбандии электронии тамоми калимаҳои забони тоҷикӣ бар асоси маъхазҳои қадимаву имрӯза, эҳёи номҳои миллии тоҷикӣ, ба танзим даровардани онҳо ва номҳои ҷуғрофӣ, ба танзим даровардани номгузорӣ аҳамияти зарурӣ дода мешавад. Дар робита ба ин ба сохторҳои марбута дастур дода шудааст, ки дар муддати муайян “Барномаи рушди забони давлатӣ барои солҳои 2020-2030”, “Қоидаҳои имлои забони тоҷикӣ”, “Энсиклопедияи забони тоҷикӣ” ва луғати имлои забони адабии ҳозираи тоҷикро таҳия намоянд.
Дар сурати риояи меъёрҳои имлои забони тоҷикӣ ва қолабҳои меъёри муоширату забони илм аз тарафи забондорон, ҳамчунин мутолиаи бештар мо метавонем нуқсонҳо ва духӯрагиҳоро дар забони тоҷикӣ рафъ созем.
Забони тоҷикӣ, ки аз имтиҳонҳои ҷиддии таърих бо сари баланд гузаштааст, дар замони имрӯзи ҷаҳонишавӣ низ метавонад бо ҳиммати соҳибзабонон асолату шевоии худро ҳифз намуда, ба ояндагон мерос гузошта шавад.
Даврони соҳибистиқлолии кишвар, ки барои тавсеаи корбурди забони модарӣ дар ҳамаи паҳлуҳои ҳаёти ҷомеа имконияти мусоид фароҳам овардааст, моро водор менамояд, ки барои густариши ҳарчи бештари забон дар тамоми соҳаҳои ҳаёт, ғанӣ гардонидани таркиби луғавии он, ҳамчунин ҳифзу нигаҳдошти асолату покизагии забони модарӣ ба таври дастаҷамъӣ камари ҳиммат бандем.
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед