Дар пойдории сулҳу суботи дилхоҳ давлат амнияти иттилоотӣ ҳамчун қисми таркибӣ ба ҳифзи манфиатҳои миллӣ ва густариши соҳаҳои мухталифи ҳаёти ҷомеа нақши калидӣ дорад. Аз ин хотир, ба паҳлуҳои таъмини амнияти иттилоотии давлат таваҷҷуҳ намудан аз манфиат дур нест. Дар раванди таъмини амнияти иттилоотӣ ва ҳифзи манфиатҳои миллӣ, ҷомеаи шаҳрвандӣ, хусусан ҷавонон чӣ нақш доранд? Дар робита ба ин ва дигар паҳлуҳои масъалаи мазкур бо Алиназар Ашӯров, корманди Маркази тадқиқоти стратегии назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон суҳбат намудем.

- Ноустувор будани амнияти иттилоотӣ ба рушди дилхоҳ кишвар чи гуна таъсир мерасонад?

- Бояд гуфт, ки дар шароити муосир рушду пешрафт ва ҳатто мавҷудияту бақои давлатҳо ба устувории амнияти иттилоотӣ вобастагии амиқ дорад. Як андешаи умумигардида ва эътирофшудаест, ки мегӯянд “асри XXI – асри иттилоот аст”. Албатта ин воқеияти худро дорад ва идоракунии иттилоот дар ҷаҳони муосир ва шаклгирии равандҳо аҳамияти ҷиддиро касб намудааст. Таҳлилҳо собит намудаанд, ки ноустувор ва ё заиф будани амнияти иттилоотӣ боис мегардад, ки давлатҳои соҳибистиқлол ва рушдкарда ба майдони моҷаро ва бархӯрди манфиатҳои қудратҳои муайян табдил ёбанд. Агар як назар ба таърихи “Инқилобҳои ранга” ва “Баҳори араб” намоем маълум мегардад, ки заиф будани системаи амнияти иттилоотӣ ва ё беаҳамиятӣ зоҳир намудан ба таҳдидҳои иттилоотӣ чӣ гуна боиси сар задани низоъҳо гардидааст. Аз ҳамин лиҳоз, гуфтан мумкин аст, ки ноустувор будани амнияти иттилоотӣ на танҳо ба рушди давлат таъсири манфӣ дорад, балки истиқлолу суботи давлатро зери хатар қарор медиҳад.

Бояд гуфт, ки дар доираи илми сиёсӣ ва системаи амнияти миллӣ мафҳуми амнияти иттилоотӣ яке аз мафҳумҳои калидӣ ба шумор меравад. Амнияти иттилоотӣ ҳолат ва шароите мебошад, ки ҳар гуна хавфу хатар ба дилхоҳ маълумоти муҳим ва сарнавиштсози ин ё он давлат пешгирӣ ва бартараф карда шуда, дастрасӣ ва таъсиргузории гурӯҳҳои таҳрибкор ва ҷиноятпеша ба маълумот, ҳуҷҷатҳо ва ё афкори омма маҳдуд шудааст. Ҳадаф ва мақсади асосии таъмин намудани амнияти иттилоотӣ дар давлат аз он иборат аст, ки бо дарназардошти манфиатҳои миллӣ ва системаи таъмини амнияти иттилоотӣ дилхоҳ хатару таҳдиди воқеӣ, эҳтимолӣ ва имконпазир ба фазои иттилоотии давлат бартараф ва ба ин васила, якпорчагӣ, суботу оромӣ ҳифз ва рушди устувор дар ҷомеа таъмин карда мешавад.

- Дар шароити муосир ба амнияти иттилоотӣ чӣ гуна хатару таҳдидҳо ба назар мерасад?

- Таҳлилҳо нишон медиҳад, ки авҷ гирифтани мубориза ва ҷангҳои иттилоотӣ, бархӯрди тамаддунҳо ва манфиатҳои қудратҳои ҷаҳонӣ, раванди канораи ҷаҳоникунонии фарҳанги бегона, зуҳури ҳар гуна ҳаракату ташкилоти экстремистиву террористӣ дар фазои маҷозӣ ва истифода гардидани ин майдон аз ҷониби онҳо, пайдоиши кибертерроризм ва киберэкстремизм, ифротгароии динӣ ва падид омадани ҷараёну мазҳабҳои радикалии динӣ аз ҷумлаи таҳдидҳои ҷиддӣ ба амнияти иттилоотии дилхоҳ давлат ба шумор мераванд. Истифода гардидани интернет ва воситаҳои технологӣ аз ҷониби гурӯҳҳои экстремистиву террористӣ ва ба ин васила ҷалби қишрҳои муайян ба радифҳои худ заруратеро пеш овардааст, ки амнияти иттилоотӣ беш аз ҳар вақта таъмин шавад. Таҳлилҳо нишон медиҳад, ки шабакаҳои иҷтимоӣ омили асосии пайвастани гурӯҳҳои гуногун, хусусан, ҷавонон ба ташкилотҳои экстремистиву террористӣ гардидаанд. Масъалаи пайвастани ҷавонон тавассути шабакаҳои иҷтимоӣ ба гурӯҳҳои ифротиву террористӣ солҳои охир дар Ҷумҳурии Тоҷикистон низ ба мушоҳида мерасад, ки барои пешгирии чунин раванд андешидани тадбирҳои огоҳона бамаврид ва саривақтӣ аст.

- Аз нигоҳи Шумо чӣ гуна роҳу василаҳоеро бояд истифода намуд, ки пойдории амнияти иттилоотӣ таъмин бошад?

- Имрӯз давлатҳо дар самти таъмин намудани амнияти иттилоотӣ аз воситаҳои гуногун истифода менамоянд. Чораҳои ҳуқуқӣ ва қонунии танзим, дастрасӣ ва ташкилу назорати фазои иттилоотӣ яке аз воситаҳои муҳим ва асосӣ ба ҳисоб меравад. Давлат, ки дар ҷомеа ниҳоди меҳварӣ арзёбӣ мегардаду салоҳияти ҳуқуқэҷодкуниву қабули қонун-ҳоро дорад ва ҳамзамон масъули таъмини системаи амнияти иттилоотист, ҳуқуқ дорад бо роҳи қабули қонун ва дигар ҳуҷҷатҳо амнияти иттилоотиро таъмин ва ҳифз намояд. Чунин таҷриба дар тамоми давлатҳои ҷаҳон ба таври васеъ истифода мегардад. Ҷумҳурии Тоҷикистон низ бо роҳи қабули қонун ва стратегияҳои соҳавӣ амнияти иттилоотиро аз хатарҳо ҳимоя ва ҳифз менамояд.

- Ҷомеаи шаҳрвандӣ дар ҳифзу таҳким бахшидани амнияти иттилоотӣ чӣ рисолат дорад?

- Ҷомеаи шаҳрвандӣ низ як қисми таркибии давлат аст. Ва дилхоҳ ниҳод дар ҷомеа то ҳамон замоне арзи ҳастӣ карда метавонад, ки агар давлат мавҷуд бошад. Аз ин лиҳоз андешаи он ки танҳо мақомоти давлатӣ масъули асосии таъмини амнияти иттилоотист, комилан ғалат аст. Дар раванди таъмини амнияти иттилоотӣ тамоми шаҳрвандон, созмонҳо ва ташкилотҳое, ки дар ҳудуди давлат фаъолият менамоянд масъулият ва рисолати мушаххас доранд. Чунин рисолатро воситаҳои ахбори оммаи давлатӣ ва мустақил низ дороянд. Ҳолатҳое мушоҳида мегардад, ки як расонаи мустақил ба муқобили системаи амнияти иттилоотӣ маълумот нашр менамояд, ки ин амал боиси нофаҳмӣ дар ҷомеа мегардад. Дар ин раванд чунин расона худ воситаи таҳдид ба амнияти иттилоотист.

Дарки ин нукта, ки ҷомеаи шаҳрвандӣ низ дар раванди таъмини амнияти иттилоотӣ вазифаи муҳим дорад, бисёр зарур аст. Ниҳодҳои ҷомеаи шаҳрвандӣ дар сотсиализатсияи сиёсии шахс таъсири ҷиддӣ мегузоранд. Мубориза зидди хатарҳои терроризму ифротгароӣ вазифаи танҳо давлат нест. Ҷомеаи шаҳрвандӣ низ дар ин самт рисолати муҳимро бояд ба иҷро расонад. Масҷидҳо ва шӯроҳои ҷамъиятӣ бояд ҳадафҳои ғаразноки гурӯҳҳои ифротгаро ва оқибатҳои манфии гаравидани ҷавонон ба ҳизбу ҳаракатҳои тундгароро ба ҷомеа шарҳ диҳанд.

- Метавонем бигӯем, ки амнияти иттилоотии Тоҷикистон пурра таъмин аст ва ҳеҷ хатару таҳдиде наметавонад ба он осеб расонад?

- Агар бигӯем, ки амнияти иттилоотии Тоҷикистон пурра таъмин аст ва ҳеҷ хатару таҳдиде ба он вуҷуд надорад ва ба раванди таъмини амнияти иттилоотӣ бетаваҷҷуҳӣ зоҳир намоем, мо иштибоҳ мекунем. Дар шароити муосир ҳеҷ давлате вуҷуд надорад, ки амнияти иттилоотиашро пурра таъмин намуда бошад. Имрӯз таҳдидҳои иттилоотӣ ба тамоми кишварҳо аз ҷумла, давлатҳои абарқудрат эҳсос мешавад. Тавре дар боло зикр шуд, Ҷумҳурии Тоҷикистон дар самти таъмини амнияти иттиллоотӣ як қатор санадҳои ҳуқуқӣ - сиёсиро қабул ва як қатор корҳои амалиро анҷом додааст, ки раванди ҳифзи амнияти иттилоотро самаранок гардонидаанд.

- Ҷавонон, ки қишри осебпазири ҷомеа ба ҳисоб мераванд, равандҳои иттилоотӣ ба ин қишр бештар таъсиргузор аст. Аз нигоҳи Шумо ҳамчун мутахассис сабаб чист, ки ҷавонон пайрави ҳаракату созмонҳои ифротӣ мегарданд?

- Як қатор омилҳоест, ки боис мегарданд ҷавонон фирефта ва пайравӣ созмонҳои экстремистиву террористӣ шаванд. Мо дар натиҷаи таҳлилҳо ба чунин хулоса расидем, ки надоштани маърифати динӣ, камсаводӣ ва надонистани илми муосир, фанатизми динӣ, аз хурдӣ тарбият наёфтани ҷавонон дар рӯҳияи ватандӯстӣ, дур мондан аз фарҳанги миллӣ, надоштани ифтихор ва ҳувияти миллӣ, дур мондан аз тарбияи волидайн, надоштани садоқат ба ватани аҷдодӣ, зудбоварӣ, шароити бади иҷтимоӣ ва иқтисодӣ омилҳои асосии гаравидани ҷавонон ба ҳизбу ҳаракат ва созмонҳои экстремистиву террористӣ мебошанд.

- Кадом роҳҳои муосиру манфиатоварро ба хотири ҳифзи арзишҳои миллӣ дар замони ҷангҳои иттилоотӣ аз ҷониби ҷавонон манфиатовар меҳисобед?

- Имрӯз дар кишвари мо тамоми барномаҳои давлатӣ ва сиёсатгузориҳои Ҳукумат бо дарназардошти талаботу манфиатҳои ҷавонон роҳандозӣ гардидааст, ки ин ҳолат барои ҳар як ҷавони кишвар шароити муносиби рушд ва имконияти бузург ба ҳисоб меравад. Бояд қайд намуд, ки ҷавонон дар сиёсатгузориҳои Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон мақоми баландро соҳибанд. Албатта, дар посух ба ин ҳама ғамхорӣ ва таваҷҷуҳ дар назди насли ҷавон вазифаҳои мушаххас меистад, ки иҷрои он амри зарурист. Ҳифз ва таҳкими истиқлоли давлатӣ ва иштирок дар раванди таъмини амнияти миллӣ вазифаи дигари қишри ҷавонон аст. Дарки ин нуқта, ки маҳз истиқлолу озодӣ кафолати мавҷудияти давлат ва ҳастии миллат аст, аз ҷониби ҷавонон бисёр муҳим мебошад.