ё чаро ба ҳамдигар эҳтиром нагузорем?!

Дар истгоҳи назди Коллеҷи омӯзгорӣ интизори нақлиёт будам. Ду ҷавони тақрибан 25-сола, дар баробари дигарон мунтазири нақлиёт буданд. Мардуме, ки мехоҳанд баъди кор зуд ба хонаҳояшон раванд, одатан дар нақлиётҳои пур савор мешаванд. Ин ду ҷавон, ки тоқати интизории нақлиётро надоштанд, асабонӣ шуда буданд ва яке аз онҳо аз кисааш халтаи носро бароварда, ба даҳон андохт ва онро туф накарда, вориди нақлиёт шуд. Ҳамин тавр, қариб 6 истгоҳ рафтанд, ногоҳ яке аз онҳо аз тирезаи нақлиёт носашро туф кард, ки он ҳама дар нақлиёт часпид. Пулчини нақлиёт гуфт: “Ака, ин кори шумо аз рӯи одоб нест, магар як ҷавони хушқаду қомат атрофиёни худро нороҳат мекунад?” Ҷавобан ин ҷавон ба пулчин гуфт: “Ту кори худатро кун, ман ба ту пул додам” ва чанд гапҳои қабеҳу ноҷо низ зад. На танҳо гапҳои ҷавон беодобона буданд, балки бӯи носи ӯ ҳамаро нороҳат кард...

Фирӯз Занҷирбеков, ки зиёда аз 14 сол аст нос мекашад, дар суҳбат бо мо гуфт: “Ман ин маводро як маҳсулоти ба худ наздик мешуморам. Агар набошад, ман худамро бемор ҳис мекунам.” Аммо ӯ намедонад, ки аз рӯи таҳлили муҳаққиқон носкаши 35-сола нисбати ҳамсоли солимаш, ки нос намекашад, 7 сол камтар умр мебинад.

Аз гуфтаи ҳамсӯҳбатамон бармеояд, ки вай кайфияти зиндагиашро дар нос мебинад. Аммо ӯ намедонад, ки нос ба саломатии вай чӣ қадар таъсир мерасонад.

Табибон низ бар онанд, ки солҳои охир ҷавонписарон бисёртар аз дандонҳои худ шикоят мекунанд. Яке аз сабабҳои вайроншавии дандони онҳоро дандонпизишкон дар бисёр истеъмол намудани нос мебинанд.

Силшинос, Усмон Назаров зарари тамокуро чунин шарҳ дод: “Шахсе, ки тамокуро бисёр истеъмол мекунад, на фақат шуши ӯ, балки майнаи сари истеъмолкунандаро низ хароб мекунад. Аз ин рӯ, аз нафароне, ки гирифтори бемории сил ҳастанд, бояд аз кашидани носу тамоку даст кашанд, зеро қобилияти муҳофизавии онҳоро паст мекунад.”

Тибқи маълумоти Созмони Умумиҷаҳонии Тандурустӣ аз тамокукашӣ ҳамасола дар ҷаҳон 6 миллион нафар мемирад. Заҳри тамоку амали сар задани бемориҳои шуш, дилу рагҳо, саратон ва ғайра. Дар ҷумҳурии мо теъдоди сигоркашу носкашҳо хеле зиёданд. Аслан ин ду чизи зарароварро воситаи “ғамбарориву кайфият” медонанд. Аз рӯи ҳақиқат носу сигор баробари ба буҷаи оила зарар оварданашон одамро ба бемориҳои гуногун гирифтор менамоянд.

Ҳамчунин тибқи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи маҳдуд намудани истифодаи маҳсулоти тамоку ва Кодекси ҳуқуқвайронкунии маъмурии Ҷумҳурии Тоҷикистон истифодаи маҳсулоти тамоку маҳдуд карда шудааст. Ин санад талаб менамояд, ки фурӯши сигор, нос ва дигар маҳсулоти тамоку дар назди муассисаҳои таълимӣ ва тандурустӣ манъ карда шавад ва бояд муассисаҳои давлатию ғайридавлатӣ дар дохили бинои маъмурии худ ҳуҷра ё ҷойи махсуси сигоркашӣ дошта бошанд. Мутаассифона, ин талаботи қонунро на дар ҳама ҷо риоя мекунанд. Ҳамчунин қонун муқаррар намудааст, ки ба истиснои ҷойҳои махсус ҷудокардашуда барои кашидани носу сигор ҷарима таъин шудааст.

Тибқи иттилои дафтари матбуотии Вазорати корҳои дохилии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар 11 моҳи соли равон 15 ҳазору 498 нафар шаҳрванд барои истифодаи маҳсулоти тамоку ва партофтани пасмондаи сигор дар ҷойҳои ҷамъиятӣ ҷаримабандӣ шудаанд, ки ин дар умум 89 ҳазору 888 сомониро ташкил медиҳад. Ин нишондод нисбати соли гузашта зиёдтар аст. Вазорати корҳои дохилии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар якҷоягӣ бо зерсохторҳои шаҳру ноҳияҳои кишвар бо ҷавонон оид ба даст кашидан аз истеъмоли намудҳои тамоку ва тозаву озода нигоҳ доштани кишвар корҳои фаҳмондадиҳӣ мегузаронад.

Дар ҷойҳои ҷамъиятӣ кашидани носу тамоку, аз як сӯ қонуншиканӣ, аз дигар ҷониб бефарҳангист. Истеъмоли тамоку на фақат ба буҷаи оила ва саломатии худи шахс зарар дорад, ҳатто барои вайроншавии оилаҳои ҷавон низ оварда мерасонад. Имрӯз вақти он расидааст, ки мо худ ва наздиконамонро аз истифодаи маводи заҳрноки тамоку эҳтиёт намоем. Набояд фаромӯш кард, ки саломатии ҳар як шахс дар дасти худаш аст ва табиби аввалиндараҷаи ҳар шахс худи ӯст.