ҶОМЕА
Сешанбе 15 Октябр 2024 06:44
Амаки рафикам баъди чанд соли мусофират ба Тоҷикистон омад. Ба гуфти рафиқам, амакаш 12-сол боз дар Федератсияи Русия ба мардикорӣ машғул буд. Ахиран бемор шуда, ба ватан баргаштааст. Ва чанд рӯз аст, ки аз деҳа барои табобати худ ба шаҳр омадааст. Рафиқам қисса кард, вақте амакаш ба пойтахт омад, аз зебоиҳои пойтахт кӯдаквор шодӣ менамуд. Бовараш намеомад, ки дар 12 – сол шаҳри Душанбе ба ин ҳад ободу зебо шудааст. Ва сари ҳар қадам ба роҳбари давлат ва масъулини пойтахтамон таҳсину офарин мехонд.
Шаб амаки рафиқам бо ҳамон хушҳолӣ баъд аз тамошои зебоиҳои пойтахт хоб меравад. Аммо субҳи барвақт садои гӯшхароше айши ӯро тира месозад. Баланд шудани овозе аз пушти тиреза ӯро чунон метарсонад, ки фикр мекунад, ҳатман ягон нохушие руй додааст. Фишораш дар ҳол баланд мешаваду дар ҷустуҷӯи доруву даво афтод ва аз рафиқам илтимос мекунад, фаҳмад, ки чӣ воқеа рӯх додааст. Рафиқам бошад, ӯро ором карда мегӯяд: “Натарсед, амакҷон. Ҳеҷ гап нашудааст. Ин садои мошини ширфурӯш аст!”...
Дар воқеъ, аз дағалтарин садо имрӯзҳо дар таги биноҳои истиқоматии пойтахт сигнал ё овози мошинҳои ширфурӯш аст. Бе вақту соат дар ҳар вақте хоҳиш дошта бошанд, бо садои гӯшхарош чун меҳмони нохонда, ба назди биноҳо “ташриф меоранд”. Аз як ҷониб хуб аст, ки мардумро бо шир таъмин мекунанд. Ба назди хонаҳо омада, ширро бо нархи нисбатан арзон ба аҳолӣ дастрас месозанд. Вале дар кору фаъолияти онҳо мисле, ки ягон тартибу низом ва вақти муайян нест. Чун агар хоҳанд, соати 22-и шаб меоянд, агар хоҳанд, соати 5-и субҳ.
Аксари сокинон ҳам аз ин гуна фаъолияти мошинҳои ширфурӯшӣ розӣ нестанд. Ин тарзи хизматрасониро сокинони пойтахт берун аз одобу қоидаҳои шаҳрнишӣ медонанд. Аз ҷумла, Мубориз Тоҳиров як сокини пойтахт мегӯяд, ширро аз назди хона гирифтану вақт сарф накардан албатта, кори хуб аст, вале дар широварӣ ва ширфурӯшии мо ҳолате ҷой дорад, ки дар назари ҳар истеъмолкунанда, ҳам шир ва ҳам шировар бад менамояд: “Бисёр бад аст, вақте ки чашми офтоб ҳанӯз накафидаву ту аз хоб сер накардаӣ, вале зери бинои истиқоматиат мошине меояд, нафаре аз дохил ва нафари дигаре аз берун бо асбобҳои махсусашон “ду-уу-д, д-уу-ууд, д-ууу-уд”-гӯён зери гӯшат дод мезананд ва ин дар ҳолест, шояд аз ҳамон гӯшхарошон касе шир нахарад, зеро табиист, ки бо баробари ҳар “дууд” гуфтанашон дашному суханҳои бад ба сарашон рехта мешавад”.
Ба андешаи сокини дигари пойтахт Саидмумин Мардонов ин амали ширфурӯшон рақобати носолими тиҷоратист, ки не реҷаи дақиқ дораду не низоми муайян ва он бояд ба эътидол дароварда шавад: - Ба назари ман ин шакли тиҷорат ва реклама бояд пешгирӣ карда шавад, - мегӯяд ӯ. - Ба хотири фоидаи як гурӯҳ ҳаққи дигаронро поймол карда, сокинонро нороҳат кардан дуруст нест. Ҳолате мешавад, ки кӯдаки хурдсолро бо як азобу машаққат хоб кардаанд, дигаре бемор асту бемор дорад, шахсе ҳаст, ки асабаш овози баландро намебардорад. Вале ин нафарон бошанд, беибо бо ҳамон карнаю сурнаяшон ҳамаро нороҳат мекунанд. Тиҷорат ҳам монанди дигар соҳаҳо одоби худро дорад. Ба мағозаҳои хӯрока тақсим кунанд, мардум аз он ҷо ҳар вақте хоҳанд дастрас мекунанд.
Чанде аз сокинони пойтахт андешаҳои худро оид ба ин масъала дар шабакаи “Фейсбук” ҳамсон ба ду мусоҳиби боло баён намудаанд. Аксарият ин шакли хизматрасониро мазаммат кардаанд ва гуфтанд, ки он бояд танзим карда шавад. Аз ҷумла Мирзошариф Шарифов мегӯяд: “Хеле гӯшхарош аст. Дар бару паҳлӯи ҳар як бинои истиқоматӣ то 5 маротиба асабҳоро "ғижжакнавозӣ" мекунанд, "бечораҳо".
Муҳаммади Султон бошад, мегӯяд: “Дар шаҳрчаи 101 - ум (наздикии мағозаи “Файзи Расул” ва таваллудхонаи ҷумҳуриявии №1) “мошинбарзагов” чунон наъра мекашад, ки баъзан дару тирезаҳо ба ларза медароянд. Аҳволи занҳои ҳомилаву кӯдаки навбадунёовардаро танҳо Худованд медонаду халос. Ба ростӣ, бо чанде аз ронандаҳо, ки аз ноҳияи Шаҳринав шир мекашонанд, сурху сафед ҳам шудем. Замони шӯравӣ низ мошинаҳои "Молоко" дар аксари кӯчаҳои шаҳр шир мефурӯхтанд, вале аз рӯи соат. Масалан, дар кӯчаи мо мошин расо соати 16:15 пайдо мешуд. Кӯчаи ҳамсоя - 16:40. Мардум то ин муддат омада навбат гирифта, меистоданд. Баъзан дермонии мошин аз 5-10 дақиқа зиёд набуд. Садои "барзагов" умуман вуҷуд надошт”.
Шоира Раҳимҷон, сокини дигари пойтахтро ҳам ин шакли хизматрасонӣ писанд нест ва мегӯяд аз он бадам меояд: “Чанд бор тарсидаам, аз овози бадаш. Ба торҳои асаб мерасад. Ё садояшро иваз кунанд (масалан ба ягон мусиқии зебои тоҷикӣ) ё ин хизматрасониро аз байн баранд,” - мегӯяд ӯ. Саъди Ворисов низ фикрҳои болоро тақвият дода, гуфт: “Воқеан, хеле бад аст. Кош ҷилави ин садои гӯшхароши нороҳаткунандаро гиранд”.
Аммо баъзе аз сокинони шаҳри Душанбе ин хизматрасониро ҷонибдорӣ карда, ба ин назаранд, ки хуб аст, чун сокинон аз назди хонаҳояшон ширро бемушкилӣ дастрас мекунаду баъзе дар хобмондаҳо бедор мешаванд, бо ин овоз. Аз ҷумла, Эмомзода Изатулло мегӯяд: “Аз дигар тараф назар кунем, садояш хуб ҳаст, зеро дар субҳи барвақт баъзе дар хоб мондаҳоро бедор мекунад, баҷои хурусҳое, ки дар деҳот ҳастанд”. Абудулло Ашӯров низ мегӯяд: “Шири поку тоза меоранд, бо нархи дастрас, магар ин хуб нест?”
Одатан ба пойтахт ширро барои сокинон аз шаҳрҳои Ваҳдат, Ҳисор, Турсунзода ва ноҳияҳои атрофи он бо мошинҳои махсус оварда, миёни мардум бо нархи 4-4,5 сомонӣ мефурӯшанд. Аз он ки мақомоти давлатӣ дар ноҳияҳои пойтахт ҷойҳои махсусро барои ширфурӯшии онҳо муайян накардаанд, дар кӯчаву тангкӯчаҳои пойтахт, маконҳое, ки серодам ҳастанд, назди биноҳои истиқоматӣ мошинҳои худро қарор дода, ба савдои шир машғул мешаванд. Нафароне, ки ба ин хизматрасонӣ сару кор доранд, истифодаи асбобҳои садобарорро низ ба он рабт медиҳанд, ки барои онҳо маҳал ё ҷои муайян нест, ки шири овардаашонро фурӯшанд ва маҷбуранд, ки ба ин восита дар ҳар макон аҳолиро ҷамъ кунанд. Аз ҷумла, яке аз он нафарон зимни суҳбат чунин иброз дошт: “Ба маҳаллаи “Гулистон” ҳамарӯза ҳам аз шаҳри Ваҳдат шир меоранду ҳам аз шаҳри Ҳисор. Ҳар касе аввал ширашро орад, фоидаи бештар мебинад. Мо ширро аз шаҳри Ваҳдат меорем. Ҳамчунин, агар аз асбобҳои садобарор истифода накунем, мардум огоҳ намешаванд, ки мо омадаем, ё не. Агар як ҷои муайян ва вақти дақиқ барои кори мо дар маҳаллаҳо бошад, шояд кори мо ба танзим дарояд.”
Дар ҳамин ҳол Абдуссалом Нозимов, сармутахассиси Раёсати рушди савдо ва саноати мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатии шаҳри Душанбе мегӯяд, аз тарафи мақомоти шаҳр ба ҳар мошин хатсайр ва вақти муйян таъин шудааст, вале баъзе нафарон худсарона ба фурӯши шир машғул мешаванду сокинонро нороҳат мекунанд.
“Ду корхона дар асоси дархост ва қарори раиси шаҳр дар ҳудуди пойтахт ҳаққи фурӯши ширро доранд, яке ҶДММ "Агросаноат” аз шаҳри Турсунзода, дигаре “Комбинати шири Душанбе”. Корхонаҳои мазкур дар мувофиқа ба Раёсати рушди савдо ва саноати Мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатии шаҳри Душанбе дар мавзеъҳои муайян ба фурӯши шир машғул мешаванд. Онҳо бо риояи талаботу қоидаҳои санитарию байторӣ, оташнишонӣ ва экологӣ фаъолияти худро ба роҳ мондаанд. Дигар ҳама нафароне, ки ба фурӯши шир машғуланд, худсарона фаъолият мекунанд ва маҳсулоташон аз ягон намуди ташхис нагузаштааст,” - гуфт Абдуссалом Нозимов.
Масъулин дар ин самт бояд чораҳои ҷиддӣ ва мушаххас андешанд ва ин равандро ба низом дароранд. Корхонаҳои масъул, дар вақти муайян ширро ба мардум расонанду бо овозҳои гӯшхарош сокинонро ҳар замон нороҳат насозанд. Абдуқодир Талбаков сокини пойтахт дар хулосаи гуфтаҳои боло чунин пешниҳод намуд: “Нуқтаи муайяни ширфурӯшӣ дар ҳар маҳалла ё кӯча ташкил карда шавад ва он ҷо соатҳои ширфурӯширо нависанд, дар шакли эълон ва аз баҳри садои дурушти “барзаговмошин”-и ширфурӯш бароянд”.
Шаб амаки рафиқам бо ҳамон хушҳолӣ баъд аз тамошои зебоиҳои пойтахт хоб меравад. Аммо субҳи барвақт садои гӯшхароше айши ӯро тира месозад. Баланд шудани овозе аз пушти тиреза ӯро чунон метарсонад, ки фикр мекунад, ҳатман ягон нохушие руй додааст. Фишораш дар ҳол баланд мешаваду дар ҷустуҷӯи доруву даво афтод ва аз рафиқам илтимос мекунад, фаҳмад, ки чӣ воқеа рӯх додааст. Рафиқам бошад, ӯро ором карда мегӯяд: “Натарсед, амакҷон. Ҳеҷ гап нашудааст. Ин садои мошини ширфурӯш аст!”...
Дар воқеъ, аз дағалтарин садо имрӯзҳо дар таги биноҳои истиқоматии пойтахт сигнал ё овози мошинҳои ширфурӯш аст. Бе вақту соат дар ҳар вақте хоҳиш дошта бошанд, бо садои гӯшхарош чун меҳмони нохонда, ба назди биноҳо “ташриф меоранд”. Аз як ҷониб хуб аст, ки мардумро бо шир таъмин мекунанд. Ба назди хонаҳо омада, ширро бо нархи нисбатан арзон ба аҳолӣ дастрас месозанд. Вале дар кору фаъолияти онҳо мисле, ки ягон тартибу низом ва вақти муайян нест. Чун агар хоҳанд, соати 22-и шаб меоянд, агар хоҳанд, соати 5-и субҳ.
Аксари сокинон ҳам аз ин гуна фаъолияти мошинҳои ширфурӯшӣ розӣ нестанд. Ин тарзи хизматрасониро сокинони пойтахт берун аз одобу қоидаҳои шаҳрнишӣ медонанд. Аз ҷумла, Мубориз Тоҳиров як сокини пойтахт мегӯяд, ширро аз назди хона гирифтану вақт сарф накардан албатта, кори хуб аст, вале дар широварӣ ва ширфурӯшии мо ҳолате ҷой дорад, ки дар назари ҳар истеъмолкунанда, ҳам шир ва ҳам шировар бад менамояд: “Бисёр бад аст, вақте ки чашми офтоб ҳанӯз накафидаву ту аз хоб сер накардаӣ, вале зери бинои истиқоматиат мошине меояд, нафаре аз дохил ва нафари дигаре аз берун бо асбобҳои махсусашон “ду-уу-д, д-уу-ууд, д-ууу-уд”-гӯён зери гӯшат дод мезананд ва ин дар ҳолест, шояд аз ҳамон гӯшхарошон касе шир нахарад, зеро табиист, ки бо баробари ҳар “дууд” гуфтанашон дашному суханҳои бад ба сарашон рехта мешавад”.
Ба андешаи сокини дигари пойтахт Саидмумин Мардонов ин амали ширфурӯшон рақобати носолими тиҷоратист, ки не реҷаи дақиқ дораду не низоми муайян ва он бояд ба эътидол дароварда шавад: - Ба назари ман ин шакли тиҷорат ва реклама бояд пешгирӣ карда шавад, - мегӯяд ӯ. - Ба хотири фоидаи як гурӯҳ ҳаққи дигаронро поймол карда, сокинонро нороҳат кардан дуруст нест. Ҳолате мешавад, ки кӯдаки хурдсолро бо як азобу машаққат хоб кардаанд, дигаре бемор асту бемор дорад, шахсе ҳаст, ки асабаш овози баландро намебардорад. Вале ин нафарон бошанд, беибо бо ҳамон карнаю сурнаяшон ҳамаро нороҳат мекунанд. Тиҷорат ҳам монанди дигар соҳаҳо одоби худро дорад. Ба мағозаҳои хӯрока тақсим кунанд, мардум аз он ҷо ҳар вақте хоҳанд дастрас мекунанд.
Чанде аз сокинони пойтахт андешаҳои худро оид ба ин масъала дар шабакаи “Фейсбук” ҳамсон ба ду мусоҳиби боло баён намудаанд. Аксарият ин шакли хизматрасониро мазаммат кардаанд ва гуфтанд, ки он бояд танзим карда шавад. Аз ҷумла Мирзошариф Шарифов мегӯяд: “Хеле гӯшхарош аст. Дар бару паҳлӯи ҳар як бинои истиқоматӣ то 5 маротиба асабҳоро "ғижжакнавозӣ" мекунанд, "бечораҳо".
Муҳаммади Султон бошад, мегӯяд: “Дар шаҳрчаи 101 - ум (наздикии мағозаи “Файзи Расул” ва таваллудхонаи ҷумҳуриявии №1) “мошинбарзагов” чунон наъра мекашад, ки баъзан дару тирезаҳо ба ларза медароянд. Аҳволи занҳои ҳомилаву кӯдаки навбадунёовардаро танҳо Худованд медонаду халос. Ба ростӣ, бо чанде аз ронандаҳо, ки аз ноҳияи Шаҳринав шир мекашонанд, сурху сафед ҳам шудем. Замони шӯравӣ низ мошинаҳои "Молоко" дар аксари кӯчаҳои шаҳр шир мефурӯхтанд, вале аз рӯи соат. Масалан, дар кӯчаи мо мошин расо соати 16:15 пайдо мешуд. Кӯчаи ҳамсоя - 16:40. Мардум то ин муддат омада навбат гирифта, меистоданд. Баъзан дермонии мошин аз 5-10 дақиқа зиёд набуд. Садои "барзагов" умуман вуҷуд надошт”.
Шоира Раҳимҷон, сокини дигари пойтахтро ҳам ин шакли хизматрасонӣ писанд нест ва мегӯяд аз он бадам меояд: “Чанд бор тарсидаам, аз овози бадаш. Ба торҳои асаб мерасад. Ё садояшро иваз кунанд (масалан ба ягон мусиқии зебои тоҷикӣ) ё ин хизматрасониро аз байн баранд,” - мегӯяд ӯ. Саъди Ворисов низ фикрҳои болоро тақвият дода, гуфт: “Воқеан, хеле бад аст. Кош ҷилави ин садои гӯшхароши нороҳаткунандаро гиранд”.
Аммо баъзе аз сокинони шаҳри Душанбе ин хизматрасониро ҷонибдорӣ карда, ба ин назаранд, ки хуб аст, чун сокинон аз назди хонаҳояшон ширро бемушкилӣ дастрас мекунаду баъзе дар хобмондаҳо бедор мешаванд, бо ин овоз. Аз ҷумла, Эмомзода Изатулло мегӯяд: “Аз дигар тараф назар кунем, садояш хуб ҳаст, зеро дар субҳи барвақт баъзе дар хоб мондаҳоро бедор мекунад, баҷои хурусҳое, ки дар деҳот ҳастанд”. Абудулло Ашӯров низ мегӯяд: “Шири поку тоза меоранд, бо нархи дастрас, магар ин хуб нест?”
Одатан ба пойтахт ширро барои сокинон аз шаҳрҳои Ваҳдат, Ҳисор, Турсунзода ва ноҳияҳои атрофи он бо мошинҳои махсус оварда, миёни мардум бо нархи 4-4,5 сомонӣ мефурӯшанд. Аз он ки мақомоти давлатӣ дар ноҳияҳои пойтахт ҷойҳои махсусро барои ширфурӯшии онҳо муайян накардаанд, дар кӯчаву тангкӯчаҳои пойтахт, маконҳое, ки серодам ҳастанд, назди биноҳои истиқоматӣ мошинҳои худро қарор дода, ба савдои шир машғул мешаванд. Нафароне, ки ба ин хизматрасонӣ сару кор доранд, истифодаи асбобҳои садобарорро низ ба он рабт медиҳанд, ки барои онҳо маҳал ё ҷои муайян нест, ки шири овардаашонро фурӯшанд ва маҷбуранд, ки ба ин восита дар ҳар макон аҳолиро ҷамъ кунанд. Аз ҷумла, яке аз он нафарон зимни суҳбат чунин иброз дошт: “Ба маҳаллаи “Гулистон” ҳамарӯза ҳам аз шаҳри Ваҳдат шир меоранду ҳам аз шаҳри Ҳисор. Ҳар касе аввал ширашро орад, фоидаи бештар мебинад. Мо ширро аз шаҳри Ваҳдат меорем. Ҳамчунин, агар аз асбобҳои садобарор истифода накунем, мардум огоҳ намешаванд, ки мо омадаем, ё не. Агар як ҷои муайян ва вақти дақиқ барои кори мо дар маҳаллаҳо бошад, шояд кори мо ба танзим дарояд.”
Дар ҳамин ҳол Абдуссалом Нозимов, сармутахассиси Раёсати рушди савдо ва саноати мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатии шаҳри Душанбе мегӯяд, аз тарафи мақомоти шаҳр ба ҳар мошин хатсайр ва вақти муйян таъин шудааст, вале баъзе нафарон худсарона ба фурӯши шир машғул мешаванду сокинонро нороҳат мекунанд.
“Ду корхона дар асоси дархост ва қарори раиси шаҳр дар ҳудуди пойтахт ҳаққи фурӯши ширро доранд, яке ҶДММ "Агросаноат” аз шаҳри Турсунзода, дигаре “Комбинати шири Душанбе”. Корхонаҳои мазкур дар мувофиқа ба Раёсати рушди савдо ва саноати Мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатии шаҳри Душанбе дар мавзеъҳои муайян ба фурӯши шир машғул мешаванд. Онҳо бо риояи талаботу қоидаҳои санитарию байторӣ, оташнишонӣ ва экологӣ фаъолияти худро ба роҳ мондаанд. Дигар ҳама нафароне, ки ба фурӯши шир машғуланд, худсарона фаъолият мекунанд ва маҳсулоташон аз ягон намуди ташхис нагузаштааст,” - гуфт Абдуссалом Нозимов.
Масъулин дар ин самт бояд чораҳои ҷиддӣ ва мушаххас андешанд ва ин равандро ба низом дароранд. Корхонаҳои масъул, дар вақти муайян ширро ба мардум расонанду бо овозҳои гӯшхарош сокинонро ҳар замон нороҳат насозанд. Абдуқодир Талбаков сокини пойтахт дар хулосаи гуфтаҳои боло чунин пешниҳод намуд: “Нуқтаи муайяни ширфурӯшӣ дар ҳар маҳалла ё кӯча ташкил карда шавад ва он ҷо соатҳои ширфурӯширо нависанд, дар шакли эълон ва аз баҳри садои дурушти “барзаговмошин”-и ширфурӯш бароянд”.
Эзоҳи худро нависед