Чандест, дар Венесуэла бесуботии иқтисодӣ ва сиёсӣ шиддат ёфтааст ва он ба як буҳрони амиқи иҷтимоӣ мубаддал гаштан дорад. Сабаби сар задани буҳрон норасоии маводи озуқа, доруворӣ ва маводи дигари аввалия гуфта мешавад.

Ҳоло сатҳи таваррум дар ин кишвар ба беш аз як миллион фоиз расида, фирори босуръати сармояи хориҷӣ нигаронии ҷиддиро ба миён овардааст.

Гап сари он аст, ки пас аз ҳалокати Уго Чавес салоҳиятҳои президент дар Венесуэла бар дӯши Николас Мадуро гузашт, ки Чавес ӯро ҷойгузини худ мехонд. Мадуро соли 2013 дар интихоботи президентӣ иштирок карда ғолиб омад ва як давраи шашсола президенти Венесуэла шуд... Ду ҳафта қабл барои оғози марҳилаи нави президентӣ савганд ёд кард. Зимни савгандёдкунӣ Николас Мадуро аз тарафи намояндаи мухолифон дар Маҷлиси намояндагони кишвар (фоизи бештари курсиҳоро дар парламенти Венесуэла мухолифон соҳибанд) Хуан Гуайдои 35-сола шадидан интиқод шуд. Хуан Гуайдо президентро айбдор кард, ки “ӯ мақомеро соҳиб шудааст, ки ҳақи қонуниаш нест”.

Худи ҳамон рӯз як гурӯҳ аз низомиён эълон карданд, ки онҳо аз Мадуро тарафдорӣ намекунанд. Бо ҳамин сабаб кӯшиши табаддулоти низомӣ намуданд. Кӯшиши онҳо пахш карда шуд, вале Маҷлис нисбати табаддулотчиён авф эълон намуд.

Дар пайи ин роҳбарони кишварҳои ИМА, Канада ва як қатор давлатҳои Амрикои Лотинӣ эълон карданд, ки роҳбари Ассамблеяи миллии Венесуэла Хуан Гуайдоро роҳбари муваққатии ин кишвар эътироф мекунанд. Зеро ӯ масъулияти президентро бар дӯш гирифт ва ба ғасби ҳукумат аз ҷониби Мадуро хотима гузошт. Гуайдо таъсиси ҳукумати муваққатӣ ва интихоботи президентиро кафолат дода, барои дарёфти пуштибонӣ ба артиши кишвар муроҷиат кард, аммо ҷавоби мусбат нагирифт.

Дар ҳамин ҳол Русия, Туркия, Эрон, Мексика, Куба ва Боливия аз Мадуро пуштибонӣ карданд.

Чунин ба назар мерасад, ки маъмурияти ИМА ба масъалаи тағйири қудрат дар Венесуэла ҳаводор аст. Чунончи ёвари Доналд Трамп дар умури давлатӣ Майк Пенс гуфтааст, дар Венесуэла демократия таҷдид карда мешавад. “Ва то он даме ки халқ ба озодиҳояш ноил нагардад, мо як қадам ҳам ба қафо намемонем”.

Ҷон Болтон, мушовири Доналд Трамп оид ба амнияти миллӣ бошад, пешниҳод кардааст, ки дастрасии Николас Мадуро, президенти Венесуэла, ба манбаъҳои молии кишвар қатъ карда шавад. “Дар он нимкурра – Куба, Венесуэла ва Никарагуа солҳост, ки худкомагӣ ҳукмрон аст. Вале ин ниҳоят ба поён мерасад. ИМА дар Венесуэла ба муқобили диктатор Мадуро мубориза хоҳад бурд. Чунки ӯ як маҷлиси ғайриқонунӣ ташкил карда, бо мақсаду ғаразҳои сиёсӣ қурби асъори миллии давлаташро поён бурдааст. Шаҳрвандонашро аз дастрасӣ ба ғизо маҳрум ва ба гирдоби бенавоӣ ғарқ кардааст”.

Шореҳи нашрияи маъруфи “Гуардиан” – Симон Тисдалл навиштааст, ки киштии Трамп, ки ҳомили як гурӯҳи девонаҳост, ба соҳилҳои Венесуэла наздик мешавад. Ин масъала ба ИМА дарди сари нав хоҳад шуд.

Дар пайи ин бархурду гӯмагӯҳо Венесуэла муносибати дипломатиашро бо ИМА қатъ карда, ба дипломатҳои амрикоӣ 72 соат муҳлат дод, то аз қаламрави кишвараш бароянд. Аммо Хуан Гуайдо гуфтааст, дипломатҳои ИМА Венесуэларо тарк нахоҳанд кард. Ҳоло қисми асосии нерӯҳои ҳарбии Венесуэла аз президент Николас Мадуро ҷонибдоранд.

Буҳрон аз куҷо сар зад?

Венесуэла солҳои 1960-1970 яке аз давлатҳои сарватмандтарини Амрикои Лотинӣ маҳсуб мешуд. Даромади миллӣ ба ҳар сари аҳолӣ аз кишварҳое чун Испания, Исроил ва Юнон баландтар ва музди меҳнати кормандон аз кишварҳои дигари Амрикои Лотинӣ болотар буд. Лек соли 1980 нархи нефт дар ин кишвар якбора паст рафта, “зиндагии шоиста” дар ин кишвар шакли худро тағйир дод. Ин дигаргунӣ дар воситаҳои ахбори Амрико ва Аврупо чунин тафсир шудааст: “Замоне Венесуэла бо захираҳои бузурги нефташ аз Арабистони Саудӣ ва Эрон ҳам пештар меистод ва яке аз кишварҳои бой дар Амрикои Лотинӣ буд. Вале иқтисодиёти мамлакат аз соли 2013, баъди вафоти Уго Чавес ва ба дасти пайрави ӯ Николас Мадуро гузаштани қудрат якбора рӯ ба пастравӣ ниҳод. Чаро ки ӯ бо сабаби маъмурияти нодуруст, фасоди бузург ҳамчунин қарзҳои хеле калон миёни кишварро шикаст. Идора кардани вазъи иқтисодии мамлакат бошад имконнопазир гардид. Норасоии маводи ғизоӣ, доруворӣ, коррупсия низоми ҷамъиятро халалдор карда, ба молу ҷони сокинони кишвар таҳдид менамуд. Торафт идома ёфтани ин ҳолат эътирозу нигаронии қисме аз аҳолиро ба миён овард. Митингу ҳамоишҳои эътирозӣ сар заданд”.

Ба қавли дигар, дар пушти ҳолати имрӯзаи Венесуэла буҳрони шадиди иқтисодӣ ниҳон аст, ки он бино ба эътирофи аксарият натиҷаи ҳукумати “сотсиалистӣ”-и Чавес ва Мадуро хонда мешавад.

Албатта, ин тафсири расонаҳои ғарбӣ то ҷое асос дошта метавонад, зеро идораи нодурусти давлат, фасод ва исрофи сарватҳои табиӣ ба буҳрони иқтисодӣ дар Венесуэла боис гаштааст.

Аммо омилҳои субъективии роҳандозишуда аз ҷониби давлатҳои алоҳида барои ташкили як буҳрони густарда дар ин кишвар ҳам аз эҳтимол дур нест...

Нигоҳи дипломат ба вазъият

Зимнан, сафири Венесуэла дар Федератсияи Русия Карлос Рафаел Фариа Тортоса дар суҳбат бо нашрияи маъруфи русӣ – “Известия” ИМА-ро сабабгори асосии буҳрони иқтисодии кишвараш хонда, гуфтааст, барои ИМА баҳонае барои бархӯрд лозим аст. “Пас аз омадани Николас Мадуро ба қудрат дар Венесуэла, - иброз доштааст сафир, - ба муқобили кишвари мо ҷанги шадиди иқтисодӣ оғоз ёфт.”

Ӯ мегӯяд, бо нерӯҳои мухолифи кишварашон ҳамеша бархурди мавқеву назарҳо вуҷуд дошт, лек бо онҳо ҳамеша роҳи муколамаро пеш мегирифтанд. “Бадии кор дар он аст, ки, - мегӯяд Карлос Рафаел Фариа Тортоса, - мухолифон роҳи муколамаву оштиро қабул надоранд. Ҳар бор ки мо бо мухолифони ҳукумат сари музокироту гуфтугӯ менишастем, онҳоро розӣ мекардем. Лек дар охирин лаҳзаҳо, вақте ки мехостем қарордод имзо кунем, ҳатман як занги телефонӣ аз департаменти давлатии ИМА мерасиду мухолифон макони гуфтушунидро тарк мекарданд. Муколама барои онҳо танҳо як ниқоб асту бас...”

Чунин менамояд, ки ИМА, хусусан роҳбари он Доналд Трамп, ки дар кишвараш нисбати ӯ интиқоди шадид мавҷуд аст, мехоҳад таваҷҷуҳро ба самти дигар равона созад. Ҳамин аст, ки мудом қарорҳои аҷиб ва зидду нақиз мебарорад. Зеро ин қарору тасмимҳои аҷиб метавонад ӯ ва командаашро як андоза аз пурсуҷӯву тафтишҳо озод созад.

Ва чун ҳар масъалаи дигар дида мешавад, ки дар буҳрони Венесуэла низ ҷаҳон ба ду сангар тақсим шуда, яке аз ҳукумати Венесуэла ҷонибдорӣ мекунаду дигаре аз мухолифони он...