Имрӯз ҳаёти инсонҳоро бидуни интернет ва махсусан шабакаҳои иҷтимоӣ, ба монанди “Фейсбук”, “Одноклассники” ва “Инстаграм” тасаввур намудан ғайриимкон аст. Интернет ба як хазинаи бузург табдил ёфтааст, ки ҳар донишу маълумоте, ки хоҳем, аз он пайдо карда метавонем. Чӣ гуна истифода бурдани он албатта аз истифодабаранда маърифати баландро тақозо менамояд. Зеро имрӯз бисёр мушоҳида мекунем, ки баъзеҳо соатҳо сайри шабакаҳои иҷтимоӣ менамоянду вақти худро беҳуда сарф месозанд. Дар баробари ин яке аз мушкилотҳое, ки имрӯз дар фазои шабакаҳои иҷтимоӣ дидан мумкин аст, ин дағалгуфторӣ дар он мебошад.

Чизе, ки маро водор ба навиштани ин матлаб намуд, ин буд, ки чанд рўз пеш барои гирифтани маълумот ба шабакаи “Фейсбук” даромадам, вале дар он бо навиштаҳои қабеҳе аз ҷониби баъзе ҷавонон дучор шудам, ки бисёр табъам хира гардиду ба он нафароне, ки бо дағалгуфторӣ шарҳҳо навиштаанд, дилам сӯхт, ки то ин дараҷа аз доираи одоб дур гуфтугӯ мекунанд. Ва бехабар аз онанд, ки чунин “хушгуфторӣ” -и онҳоро ҳамагон мехонанду барояшон “аҳсан” мегӯянд.

Пас аз мушоҳида кардани ин ҳолат чанд рўз ба фикр рафтам ва суолҳои зиёде ба сарам чарх мезад, ки чаро мо ин гуна муносибатро барои худ муносиб медонему сабабҳояш дар чист? Фикр намекунем, ки ин гуна гуфтори мо ба насли наврас таъсири манфӣ мерасонад.

Ҷомеашиносон мегӯянд, дағал-гуфторӣ омилҳои зиёд дорад. Ба таъкиди Фирўз Миров, ҷомеашинос: “Омилҳои қабеҳгуфторӣ миёни ҷавонон зиёданд. Барои бархе аз насли мо сухани қабеҳ гуфтан, ифтихор асту ба тавре бо ин амалаш худро дар ҷомеа нишон додан мехоҳанд. Вақте ҷаҳонбинии баъзе ҷавонон то ин дараҷа бошад, пас ў дар тамоми ҷой ин амалашро идома медиҳад, чӣ дар интернет бошад, чӣ дар ҷойҳои ҷамъиятӣ. Сабаби асосӣ дар ин масъала нодуруст тарбия кардани кӯдак дар оила аст. Дуюм таъсири чунин шабакаҳои иҷтимоӣ худ боиси чунин рафтори насли имрўза гаштааст. Баъд як чизи дигар аст, ки тафаккури баъзеи мо он қадар қавӣ несту зуд омехтаи фарҳангҳои дигар мешавем. Ин сабабҳоеанд, ки имрўз дар мисоли зинда дида истодаем, ки боиси нигаронист”.

Қобили қайд аст, ки интернет даҳсолаҳост, ки дар хизмати сокинони рӯйи дунёст. Ва ихтирои он низ танҳо барои гузаронидани беҳудаи вақт набуда, бояд аз он барои пешрафти кору фаъолиятамон истифода барем.
Исматулло Қодиров, фарҳанг-шинос мегӯяд, барои пешгирии ин ҳолат ва раҳоӣ ёфтан аз он танҳо роҳи ҳал маърифати худро ғанӣ гардонидан асту халос. Яъне сатҳи маърифати худро бояд баланд бардошт.
Ӯ дар идома гуфт: “Дар баробари ин, дидгоҳи худро низ бояд тағйир диҳем ва ба гуфтаи бузургони худ, ки садҳо китобҳо оид ба гуфтору рафтор доранд, назаре андозем. Дар ин сурат шояд мо тавонем, гуфтору муоширатамонро хубтар созем”.

Ҳоло дар фазои озоди интернет, ки ҳар кас метавонад ҳар чизе, ки хоҳад гўяду нависад, бисёр муҳим аст, ки мо дар гуфтор ва муошират эҳтиёткор бошем. Аммо ҷойи афсус аст, ки то ҳол баъзеи мо - ҷавонон наметавонем, одоби муоширатро риоя кунем. Мо андеша намекунем, ки ҳар ҳарфи мо сатҳи маърифати моро нишон медиҳад ва ҳар навиштаю сухани мо инъикосгари одобу ахлоқи мост.

Акобир Шарипов, яке аз истифодабарандагони доимии интернет мегўяд: “Ҳамчун як нафар истифодабарандаи шабакаҳои иҷтимоӣ вақте ба шарҳҳои қабеҳи баъзе нафарон вомехўрам, шармам меояд. Фикр мекунам, аслан навиштани шарҳ ё ибрози андеша ба ин ё он мавзўъ дар шабакаҳои иҷтимоӣ аз мавқеи иҷтимоии ҳар шахс сарчашма мегирад. Мутаассифона, чунин ҳолатҳо бисёр ба назар мерасад. Мо бояд ба чунин амали зишт роҳ надиҳем ва ҳамеша хушгуфтору хушрафтор бошем”.

Хулоса, ҳар яки мо бояд ҳангоми истифодабарии шабакаҳои иҷтимоӣ одобу гуфторро риоя намоему аз суханони зишту таҳқиромез дурӣ ҷӯем ва вақти муошират ба ақидаву афкори дигарон эҳтиром намоем.

Саҳоба ШАРИПОВА,
таҷрибаомӯзи “ҶТ”