Зиёд мушоҳида мегардад, ки солҳои охир дар кишвар бемориҳои сироятӣ (гепотити В ва С, СПИД) доман паҳн карда, шумораи гирифторони ин беморӣ рӯ ба афзоиш овардааст. Бемориҳои мазкур тамоми ҷомеаро нигарон намуда, макони аслии беморӣ ин беморхона, дармонгоҳи стоматологӣ ва кошонаи ҳусн мебошад. Чун беморӣ метавонад аз беаҳамиятии табибон, дандонпизишкон ва сартарошон паҳн гардад.

Мавзӯи саломатӣ ва дастрасии мардум ба тибби босифат, бо вуҷуди тадбирҳои зиёде, ки аз ҷониби Ҳукумати кишвар барои соҳаи тиб роҳандозӣ мегарданд, ҳанӯз ҳам аз масъалаҳои ҳалталаб боқӣ мондааст.

Масъалаи мазкур нигаронкунанда буда, ахиран Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат, Президенти кишвар муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон низ аз он интиқод карданд. Президент рӯзи 1-уми сентябр дар суҳбат бо донишҷӯёни Донишгоҳи тиббӣ ба мақомот пешниҳод кард, ки кормандони корхонаҳои мазкур, ки боиси сирояти сокинон мегарданд, ба ҷавобгарии ҷиноятӣ кашида шуда ва масъалаи мазкур ҳар чи зудтар ба Кодекси ҷиноӣ ворид гардад.

Тавре Президент дар суҳбаташон қайд карданд, “дар аксар муассисаҳои хусусии табобати дандон меъёрҳои соҳаи тандурустӣ риоя намешавад. Қисми зиёди утоқу таҷҳизоти онҳо ба талаботи беҳдоштӣ мутобиқат намекунад. Чунин вазъ боиси ба бемориҳои гуногуни сироятӣ гирифтор шудани одамоне мегардад, ки ба чунин муассисаҳо муроҷиат мекунанд”.

Баъди суханронии Пешвои миллат дар паи санҷиш чаҳор дармонгоҳи дандонпизшкӣ, ки ба талаботи санитарӣ ҷавобгӯ набуданд, мақомот ба дари онҳо муҳр заданд ва санҷиш аз болои онҳо идома дорад. Тибқи иттилои расмӣ имрӯз дар кишвар 579 дармонгоҳи дандон фаъолият доранд, ки 250 –тои онҳо дармонгоҳи хусусӣ мебошанд. Дар давоми соли гузашта дар ҷумҳурӣ 22 муассисаи дандонпизишкӣ барои риоя нашудани меъёрҳои санитарӣ баста шуда буд.

Тавре мушоҳида мегардад имрӯз шумори ин дармонгоҳҳо афзуда онҳо яке аз муассисаҳои “сердаромад” ба шумор мераванд. Вале дар баробари зиёд гардидани дармонгоҳҳои стоматологӣ баъзан меъёрҳои тиббӣ ба талабот ҷавобгӯ набуда, нархномаи хизматрасонӣ муштариёнро қонеъ намегардонад. Ба гуфтаи бархе аз беморон гарчанде сатҳи хизматрасонӣ ва таҷҳизоти тиббӣ дар бештари дармонгоҳҳои стоматологӣ дар сатҳи хуб қарор дошта бошад ҳам, табобати дандон хеле нархи гарон дорад. Имрӯз масъалаи нархҳои гарон доштани марказҳои дандонпизишкӣ аз умдатарин масъалаҳоест, ки ҳамеша атрофаш ҷомеа ақидаҳои гуногун дораду таъкид месозанд, ки дар бисёр маврид бо вуҷуди нархи гарон доштан баъзеи онҳо талаботи гигиениро риоя намекунанд. Дар натиҷа корафтодагон пас аз муолиҷа ба бемориҳои сироятӣ гирифтор мешаванд.

Суҳроб Камолов, ҳамсуҳбатамон, низ аз гарон будани нархи хизматрасонӣ дар дармонгоҳи стоматологӣ шиква намуда мегӯяд, ки вақте як нафарро дандонаш ба дард меояд, ӯ бештар на барои он ки як узви баданаш дучори беморӣ шудааст ғамгин аст, балки барои он нигарон мешавад, ки чи тавр бо нархи гарони осмонӣ–и муассисаҳои стоматологӣ дандонашро табобат намояд. Ва бештари маврид дарди дандонро тоқат намуда, аз рафтан ба ин муассисаро даст мекашад. Номбурда илова мекунад, ки бо гарон будани нархи табобат имкон аст “бемор барояш бемории сангинтаре бихарад”.

Тавре маълум аст, пеш аз табобат дар дармонгоҳи дандон бемор бояд бо худ маълумотномаи тиббӣ дар бораи бемориҳои сироятӣ дошта бошад. Аммо имрӯз мушоҳидаҳо нишон медиҳанд, ки бештари маврид табибон аз беморон маълумотномае дар бораи бемории сироятӣ надоштанашон талаб намекунанд. Худи беморон низ ин паҳлӯи масъаларо ҷиддӣ нагирифта беаҳамиятӣ зоҳир менамоянд. Сабаби хунукназарона рафтор намудани масъулони соҳаи тиб ва маризонро коршиносон ба ҳар навъ баҳо медиҳанд. Иддае дар ин масъала корафтодаро гунаҳгор кунад, гурӯҳи дигар табибонро айбдор месозанд. Ин ҳам дар ҳолест, ки бештари гирифторони бемории гепатити В ва С дар сироят ёфтанашон табибонро гунаҳгор мекунанд.

Шуҳрат низ аз нафароне мебошад, ки гирифтори бемории гепатити В буда, баъди се моҳи дарди ҷигар ва супоридани хун беморияшро муайян кард. Аммо номбурда то ҳол макони сироят ёфтанашро намедонад, ки аз дандонпизишкӣ сироят ёфт ё сартарошхона. Ҳоло бошад дар беморхонаи бемориҳои сироятии ҷумҳурӣ ба қайд гузошта шуда, ҳар се ё шаш моҳ аз ташхиси духтур мегузарад. Ӯ хеле таассуф хурад, ки пеш аз табобат аз ташхиси духтур нагузашт ва маълумотномаи тиббӣ ҳамроҳ надошт.

Бархе дигари сокинон бар онанд, ки дар дармонгоҳҳои стоматологии давлатӣ бемор то маълумотномаи тиббӣ пешниҳод накунад, барои табобат роҳхат намегиранд. Аммо хуб мешуд, дар ҳар дармонгоҳи стоматологӣ утоқи махсус барои ташхиси бемориҳои сироятӣ таъсис дода, барои беморон ройгон хизмат мекард. Чун супоридани хун барои бемориҳои сирояти 40-50 сомониро ташкил медиҳад, ки на ҳама онро метавон супорид. Агар ин амал дар муассисаҳои мазкур ташкил карда шавад, ҳам беморон саргардон намешаванд ва ҳам табиб бо гирифтани маълумот кори худро дар сатҳи аъло анҷом медиҳад. Ва на бемор табибро ва на табиб беморро дар бемории сироятӣ доштанаш гунаҳгор месозад.

Тибқи иттилоъ, имрӯз дар ҷаҳон гирифторони бемории гепатити В ва С 325 миллион нафарро ташкил медиҳанд, ки манбаи асосии саратони ҷигар мебошад. Ва ҳар сол дар ҷаҳон 1,34 миллион нафар аз бемории мазкур вафот мекунанд.

Духтурони соҳа низ мегӯянд, ки бемории гепатити В ва С бештари маврид дар дармонгоҳҳо бо супоридани як таҳлили хун муайян мегардад.

Гепатити С ва В хатарнок буда дар ҳолати сари вақт табобат накардан ҷигарро дар муддати кӯтоҳ аз кор мебарорад ва инсонро ба вайроншавии ҷигар гирифтор мекунад.

Ин ду намуд гепатитҳо ба хун, бо роҳи таносул (на ҳама вақт) аз бемор ба одами солим мегузарад, ки сабабҳои асосии он табобати дандон, ҷарроҳӣ ё дигар усулҳои табобат ё омехташавии хуни бемор ба хуни одами солим аст. Инчунин аз истифодабарии асбобҳои тоза танзиф нашуда ё такроран истифодабарии асбобҳои яккарата ба амал меояд. Ду омили асосӣ метавонанд ба ин сабаб шаванд: аввал беаҳамиятӣ ё хуб надонистани танзифи асбобҳои тиббӣ аз тарафи кормандони тиб, дуввум, набудани шароит, асбобҳои яккарата ва маводҳои танзифӣ дар табобатгоҳҳо.

Имконпазир аст, ки ин масъала ҳалли худро пайдо кунад, чун борҳо сари ин мушкил гуфтанду дари чандин дармонгоҳҳои дандонро бастанд. Вале масъулон баъзан дар ин масъала саҳлангорӣ намуда, ба чашмашон гӯё хок пошида бошанд, ки бо ба талабот ҷавобгӯ набудани дармонгоҳ фаъолият мекарданду солимии ҷомеаро фаромӯш. Шояд ҳамин паҳлӯи масъала бошад, ки ахиран Президент низ фаъолияти ин дармонгоҳҳоро маҳкум кард. Итминон аст, ки баъди суханронии Президент масъулон ҷиддӣ кор гирифта, ҳам паҳлӯи гегиенӣ, маблағгузорӣ ва ташхиси тиббиро дуруст ба роҳ монда, солимии ҷомеаро дар маддӣ аввал мегузоранд.