“Мо бояд дар замири насли ҷавон ҳисси баланди миллӣ, эҳсоси худшиносиву ватандӯстӣ, ахлоқи ҳамида, сабру таҳаммул, омӯзиши илм ва касбу ҳунарҳои муосир, ҷиддияту меҳнатдӯстӣ ва эҳтироми волоияти қонунро талқин намоем, то онҳо тавонанд дар оянда ҳамчун намояндагони сазовор ва шоистаи миллати хеш Ватани азизамонро дар арсаи ҷаҳон муаррифӣ намоянд.”

Эмомалӣ Раҳмон

Ташаббусҳои ҷавонони Тоҷикистон, ки бо ин эътимоднокии худро дар арсаи сиёсат, идоракунии давлатӣ, гузаронидани ислоҳот исбот кард, собит намуд, ки онҳо метавонанд дар ташаккули сиёсати давлатӣ, додани симои комилан нав ба он, муаррифии Тоҷикистон дар хориҷ саҳмгузор бошанд.

Зикр бояд кард, ки ташаббусҳои ҷавонони Тоҷикистон наметавонад сифр хислати сиёсиро дошта бошанд. Чӣ хеле ки дар Консепсияи миллии сиёсати давлатии ҷавонон қайд гардидааст: “Таҷрибаи даҳсолаҳои охир собит месозад, ки танҳо он кишварҳо ба дастовардҳои сиёсӣ ва иқтисодӣ ноил мегарданд, ки ба ҷавонон таваҷҷӯҳи бештар зоҳир менамоянд ва он ҷомеа рушди устуворро таъмин месозад, ки системаи маъмулии ақидаро нисбат ба насли ҷавон, нисбат ба системаи муносибати байниҳамдигарии наслҳо ва моҳияти он барои рушди сиёсӣ ва иҷтимоию иқтисодӣ такмил медиҳад.”

Имрӯз як қатор имкониятҳои конститутсионии ҷавонон дар ҳама ҷабҳаҳои зиндагӣ, аз ҷумла дар самтҳои фаъолияти соҳибкорӣ (моддаи 12), иштирок дар ҳаёти сиёсӣ ва идораи давлат (моддаи 27) меҳнат (моддаи 35), истироҳат (моддаи 37), ҳифзи саломатӣ (моддаи 38), иштирок дар ҳаёти фарҳангии ҷомеа (моддаи 40), таҳсил (моддаи 41) ва монанди инҳо амалӣ гардида истодаанд.

Вобаста ба таҳсил Конститутсия барои наврасону ҷавонон тамоми имкониятҳоро фароҳам овардааст, то насли ояндасози миллат аз илм, техника ва технологияҳои замони муосир бархурдор бошанд ва давлати хешро дар арсаи ҷаҳонӣ сазовор муаррифӣ намуда, парчамбардор ва посдори фарҳанги миллӣ бошанд. Дар ин замина гирифтани таҳсили ройгон дар ҳамаи зинаҳои муассисаҳои таълимии кишвар ва таҳсилоти олӣ дар хориҷи кишвар кафолат дода шудааст. Тибқи маълумоти оморӣ имрӯз дар 39 донишгоҳу донишкадаҳои мамлакат 170 ҳазор донишҷӯён ба таҳсил фаро гирифта шудаанд. Дар донишгоҳҳои хориҷи мамлакат бошад, 30 ҳазор ҷавонон бо ихтисосҳои замони муосир таҳсил карда истодаанд.

Дар асоси моддаи 12 Конститутсия, давлат фаъолияти озоди иқтисодӣ, соҳибкорӣ, баробарҳуқуқӣ ва ҳифзи ҳуқуқии ҳамаи шаклҳои моликият, аз ҷумла моликияти хусусиро кафолат медиҳад. Кафолати ҳуқуқии фаъолияти соҳибкории ҷавонон дар навбати аввал бевосита дар моддаи 15 Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи ҷавонон ва сиёсати давлатии ҷавонон» аз 15 июли соли 2004, №52 мустаҳкам гардидааст, ки он баробари кафолатҳои ҳуқуқӣ ҳамчунин имтиёзҳои мушаххасро пешбинӣ менамояд. Чунончӣ, дар доираи талаботи моддаи мазкур мақомоти ваколатдори давлатӣ вазифадор гардиданд, ки фаъолияти иқтисодӣ ва соҳибкории ҷавононро дар доираи татбиқи барномаҳои давлатӣ, минтақавӣ ва маҳаллии ҷавонон дар асоси озмун аз ҷиҳати моддию техникӣ ва молиявӣ дастгирӣ намуда, ҷойгиронии фармоиши давлатиро дар асоси озмун оид ба таҳвили мол, иҷрои кор, хизматрасонӣ барои эҳтиёҷоти давлатӣ ва ҷавонон дар соҳаи татбиқи сиёсати давлатии ҷавонон таъмин кунанд.

Барои аз ҷониби ҷавонон амалӣ гардидани имкониятҳои зикргардида, муҳити форуми соҳибкории ҷавонон созгор буда, дар он имкониятҳои мавҷудаи ҷавонон аз нуқтаи назари касбӣ ва аз ҳама муҳимаш бо ҷалби худи ҷавонон баррасӣ мегардад. Дар кори он намояндагони бахши хусусӣ мубодилаи таҷриба намуда, имконияти омӯхта шудани тартиби пешбурди фаъолияти тиҷоратиро фароҳам меоранд.

Зикр бояд намуд, ки ҷавонон дар муқоиса бо наслҳои калонсол дорои зеҳн ва идрок, ақидаю мафкураи тез буда, қобилияти хуби тағйирпазирӣ ва мутобиқшавӣ ба муҳити навро соҳибанд. Онҳо метавонанд дар шароити пешрафти ҷомеаи муосир, тағйирёбии муносибатҳои ҷаҳонӣ ба воқеияти давр базудӣ мутобиқ гардида, имкониятҳои худро мавриди истифода қарор диҳанд. Конститутсия бо ин назардошт дар моддаи 41 нисбати ҷавонон дар тамоми зинаҳои таҳсилот ба таври ройгон гирифтани таҳсилотро дар муассисаҳои давлатии таълимӣ кафолат медиҳад. Ин бо тартиби муқарраркардаи қонунгузории маориф ба амал бароварда мешавад. Ҷавонони Тоҷикистон баробари ин ҳуқуқ доранд дар ҳаёти фарҳангии ҷомеа, эҷоди бадеӣ, илмӣ ва техникӣ ширкат варзанд, аз дастоварди онҳо истифода баранд.

Ҳуқуқҳои муқарраркардаи мазкур, ки дар доираи кафолатҳои конститутсионии фарҳангии ҳуқуқҳои ҷавонон ба амал бароварда мешаванд, ташаккули технология ва инноватсияро таъмин намуда, вориди истеҳсолот гардидани дастовардҳои нави технологиро асос мегузоранд. Чӣ хеле ки дар ҷаласаи нахустини Шӯрои миллии кор бо ҷавонони назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон қайд гардид, «… ҷавонони мо таҳаввулоту равандҳои ҷаҳони муосирро дуруст дарку таҳлил намуда, техника ва технологияҳои иттилоотиву коммуникатсиониро самаранок истифода мекунанд, дар таъсиси марказҳои ҷавонон, корхонаҳои хурду миёна, бунёди муассисаҳои варзишиву фароҳатӣ фаъолона иштирок менамоянд.

Инчунин, барои омӯзиши илму донишҳои муосир кӯшиш намуда, ба забономӯзӣ машғул мебошанд ва дар мусобиқаву озмунҳои минтақавию байналмилалӣ ширкат карда, барои гирифтани шаҳодатномаҳои муаллифӣ доир ба ихтироъкорӣ саъю талош менамоянд».

Дар ин доира бо қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 3 августи соли 1998, №301 тасдиқ гардидани Низомнома дар бораи ҷоизаи ба номи Исмоили Сомонӣ барои олимони ҷавоне, ки дар соҳаи илм ва техника корҳои намоён анҷом додаанд, дар самти дастгирии давлатии фаъолияти инноватсионии ҷавонон ва кафолатҳои конститутсионӣ такони бузургеро ба вуҷуд овард. Асоси ҷоизаро ҳадафҳои зерин ташкил доданд:

- таҳқиқоти илмие, ки ба инкишофи илмҳои бунёдӣ, гуманитарӣ, техникӣ, табиатшиносӣ ва тиб мусоидат менамояд;

- коркард ва азхудкунии техника, кашфиёту ихтирооти пешқадам, ки суръати афзоиш ва самаранокии пешрафти иқтисодиёту иқтидори мудофиавии мамлакатро мустаҳкам менамоянд.

Ҳамин тавр, дар асоси гуфтаҳои боло, мазмун ва моҳияти асосҳои конститутсионии сиёсати давлатӣ ва кафолатҳои конститутсионии ин асосҳо дар он зоҳир мегардад, ки ҷавонон қишри нисбатан ҳассос ва дар ҳамон як вақт осебпазири ҷомеа ба шумор рафта, нисбати тағйироти дар ҷомеа пайдошаванда ба зудӣ мутобиқ мегарданд. Ҳолати мазкур на ҳама вақт ба манфиати кор буда, метавонад амният ва бехатарии давлатро зери хатар гузорад.

Дуруст муайян гардидани асосҳои конститутсионии сиёсати давлатӣ ва устувор гардидани кафолатҳои конститутсионии он, метавонад ба таври манфӣ ташаккул ёфтани раванди муносибатҳоро пешгирӣ намуда, онро ба манфиати ҷомеа ва давлат истифода намояд. Ин метавонад дар давлате, ки шумораи аксари шаҳрвандонашро ҷавонон ташкил медиҳанд, ба хубӣ эҳсос гардад.

М. МАҲМУДЗОДА, раиси Суди конститутсионӣ