ҶОМЕА
Ҷумъа 19 Апрел 2024 03:38
Оё инҳо бо рафторашон ба шаъну шарафи дигар занони тоҷик латма намезананд?
Ҳамарӯза дар шабакаҳои иҷтимоӣ ва шабакаи YouTube бо наворҳое рӯ ба рӯ мешавем, ки аз нигоҳи ахлоқӣ ба фарҳангу маданияти мо рост намеояд. Ҳамчунин бештар наворҳои ғайриахлоқиеро вохӯрдан мумкин аст, ки “қаҳрамон”-и асосии онҳо занҳо ҳастанд.
Бахусус чанд вақти охир дар шабакаҳои иҷтимоӣ аз ҷониби занон муноқишаҳое сурат мегирад, ки дар он ҳар гуна дашному ҳақоратҳои ғайриахлоқие, ки ба шаъну шарафи зани тоҷик зебанда нест, дида мешавад. Барои мисол навори 3 ҷавонзане, ки чанд рӯз боз дар шабакаҳои иҷтимоӣ давр мезанад. Дар ин наворе, ки шаби 25-уми декабр бардошта шудааст, се ҷавонзан як зани ҳамсоли худро шадидан латукӯб мекунанд.
Пас аз таҳқиқ, Раёсати корҳои дохилии Душанбе ин занонро бо ҷурми авбошӣ боздошт намуда, нисбати онҳо парвандаи ҷиноятӣ боз намудааст. Нисбати занон бо моддаи 237 қисми 2 (авбошӣ) Кодекси ҷиноятии Ҷумҳурии Тоҷикистон парвандаи ҷиноятӣ оғоз шуда, мавриди тафтиши пешакӣ қарор гирифтааст.
Чунин наворҳо бори аввал набуда, қаблан низ навори ҷанги шадид миёни занон дар шабакаҳои иҷтимоӣ паҳн гардида буд, ки ҷомеаи шаҳрвандиро низ ба по хезонд. Он навори “ҷанги занҳо” дар даврони карантинии COVID-19 паҳн шуда буд, се нафар ҷавонзани ҳамсояи худро мавриди латукӯб ва дашному ҳақорат қарор дода буданд. Ин навор дар шабакаҳои иҷтимоӣ интишор шуда буд, ки боиси вокунишҳои манфии истифодабарандагони шабакаҳои интернетӣ гардид. Дар навори мазкур се зани ҳамсоя бо мақсади қасосгирӣ, ки гӯё фарзандони Бозорова Хатича оромии онҳоро халалдор намудаанд, дарашро кӯфта, бо алфози қабеҳ ӯро дашном медиҳанд. Аз ҷумла, онҳо дар наворе, ки зани муроҷиаткунанда гирифтааст, суханҳоеро ба забон меоранд, ба гуфтани он забони кас намегардад.
Амали чунин занон ва нашри он дар шабакаҳоро бархе аз сокинони кишвар яке аз роҳҳои ислоҳи ҷомеа меноманд, вале бархеи дигар онро маҳкум карда мегӯянд, ки паҳн гардидани чунин наворҳо на танҳо обруи худу хонаводаи занро, балки нуфузи зани тоҷикро миёни дигар кишварҳо поин мебарад.
САРОЯНДАГОН НИЗ ДАҒАЛГУФТОРАНД
Мутаассифона, ин гуна амалҳо ҳамзамон аз ҷониби занони сарояндаи тоҷик низ зиёд ба назар мерасад, ки на эҳтиром ба забони давлатӣ доранду на ба худашон. Барои мисол Фирӯза Ҳафизова, сарояндаи тоҷик, ки бо чунин наворҳои “баландмазмунаш” машҳури оламиён гаштааст, дар яке аз наворҳояш, ки дар шабакаи YouTube нашр шудааст, чунин мегӯяд: “Э, бар падарт лаънат ба ҳами гапи навистагит.. т ҳаром, т бетамизи падарлаънат, кҷо медроӣ саҳифаи ма бо ҳами гапи задагит? Бар падари зойдагит лаънат. Т лаънатӣ дар пеши ма бгу ҳамихел гапота, чшмота мековм”.
Ё ин ки дар навори дигараш мегӯяд: “Ҳаму одамое, ки да иҷа гапои безеб менависан, хдшон қлан, қли бедакумент. Ҳами хта ай пеш биёран ба фикрм ай хдтда қл одам нестай. Иҷа нармални одамоан ҳама”.
Магар чунин тарзи суханронӣ ба сароянда, пеш аз ҳама ба як зани тоҷик зебанда аст? Агар ин наворҳоро як миллати ғайр шунавад, дар мавриди занони тоҷик чӣ фикр хоҳад кард? Сарояндагон дар ҷомеаи тоҷик аз он нафароне маҳсуб мешаванд, ки бояд муаррифгари миллат ба ҷаҳониён ва фахри он бошанд, на ин ки қадру манзалати онро ба замин яксон кунанд.
ТАЪСИРИ ЧУНИН НАВОРҲО БА НАВРАСОНУ ҶАВОНОН ЧӢ ГУНА АСТ?
Ин дар ҳолест, ки бештаре аз ин гуна занон соҳиби шавҳару фарзандони ноболиғ ҳастанд. Магар ин гуна дашному ҳақорат ба зани тоҷик зебанда аст? Магар ин аз рӯи ахлоқ аст, ки бо доштани чунин кӯдакони хурдсол назди ҳамагон обрӯрезӣ кунанд? Вақте фарзандони ин гуна занҳо ба воя мерасанд, магар аз чунин кирдору рафтори модарони худ хиҷолат намекашанд? Ва ё кӯдакони онҳо аз рафтори модарони худ чӣ ибрат мегиранд?
Ҷомеашинос Фирӯз Миров мегӯяд чунин наворҳо ба рӯҳияи наврасону ҷавонон, бахсусус ба ҷинси латиф бетаъсир намемонад, чун аслан бинандагон чунин наворҳоро наврасону ҷавонон ташкил медиҳанд ва хоҳ нохоҳ ба онҳо таъсири манфӣ мерасонад.
“Ростӣ, ин зуҳурот буд ва ҳоло аз сабаби он ки шабакаҳои иҷтимоӣ пайдо шуд, воситаҳои нави ахбори омма пайдо шуданд, ин гуна наворҳо миёни ҷомеа паҳн мешаванд ва албатта ба ҷавонону наврасон таъсири худро мерасонад, бахусус ба наврасону ҷавонони ҷинси латиф”,-мегӯяд, ин ҷомеашинос.
Ба ақидаи ин коршинос, дар натиҷа чунин амалҳое, ки аз ҷониби волидон ё хешовандони ин занон ба амал меояд, дар зеҳни наврасон мемонад ва вақте онҳо ба воя мерасанд, аз модарон ва наздикони худ шарм медоранд.
Ҳамагон дарк намекунанд, ки он наворе, ки дар шабака меафтад, агар аз тарафи худи корбар пок карда нашавад, доимӣ меистад. Вақте фарзандони онҳо бузург мешаванд, аз дидани чунин наворҳо ва рафтори модарону хешовандони худ эҳсоси шарм мекунанд. Ин гуна дашномҳо аз ҷониби занон чунин маъниро медиҳад, ки онҳо дар оила низ чунин дашномҳоро ҳамарӯза мекунанд ва ин рафторро дар оянда фарзандони онҳо такрор мекунанд”,-илова менамояд номбурда.
КУМИТАИ ЗАНОН ЧӢ МЕГӮЯД?
Қурбонзода Ҳилолбӣ, раиси Кумитаи кор бо занон ва оила низ гуфт, ки рафтори чунин занон ба ҳама таъсири манфӣ мерасонад. Ба гуфтаи ӯ: “Имрӯз дар Кумитаи кор бо занон ва оилаи назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ин масъала дар мадди назар аст ва мо кӯшиш мекунем, ки теъдоди чунин занон дар ҷомеаи мо камтар шаванд”.
Коршиносон бар он назаранд, ки пеш аз ҳама чунин амалҳо аз тарбияи хонавода вобастгаии зиёд дорад ва бояд падару модар назорати фарзандони худро ҷонноктар кунанд.
Сабоҳат Маҳмад-алиева, сухангӯи шуъбаи иттилоотии Кумитаи кор бо занон ва оилаи кишвар мегӯяд, дар ҳоле пеши роҳи ин гуна амалҳо гирифта мешавад, ки волидон дар таълиму тарбияи фарзандони худ аҳамияти аввалиндараҷа зоҳир намоянд.
- Бубинед, ки духтарони болиғ ё ноболиғ соати 3 – и шаб дар кӯча чӣ кор мекунанд? Масъулияти падару модар куҷост? Волидон куҷоро нигоҳ мекунанд? Лекин агар имрӯз дар доираи талаботҳои муқаррарнамудаи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи масъулияти падару модар дар тарбияи фарзанд” масъулияти худро эҳсос накарда, ба таълиму тарбияи фарзанди худ аҳамияти аввалиндараҷа равона накунанд, пеши роҳи ин гуна ҳолатҳоро гирифта наметавонем.
Кумитаи кор бо занон ва оилаи кишвар мегӯяд, ки бо чунин занҳо корбарӣ мекунанд ва барои пешгирии чунин амалҳо корҳои фаҳмондадиҳӣ миёни занҳо гузаронида мешавад. Ҳамзамон, кумита дар ин самт дар якҷоягӣ бо ВКД корро ҷоннок менамояд.
РОҲҲОИ ПЕШГИРӢ КАДОМҲОЯНД?
Коршиносон ба он назаранд, ки роҳҳои пешгирии чунин ҳолатҳо бисёранд ва ҳам характери тарбиявӣ доранду ҳам тарғиботӣ. Ҳамзамон дар шабакаҳо намунаи ин гуна наворҳо метавонад, хусусияти пешгирикунанда дошта бошад. Чун аз ин пас онҳое, ки доимо ҷанҷол мебардоранд ва наворҳои онҳо дар Интернет паҳн мегардад, эҳтиёткориро пеша мекунанд. Медонанд, ки бо чунин кирдор ба ҷавобгарии маъмурӣ кашида мешаванд.
Фирӯз Миров ҷомеашинос пешниҳод менамояд, ки ВАО-и тоҷик метавонад, барои пешгирии чунин ҳолатҳо ба мисли кишварҳои Русияву Аврупо, ки дар ин масъала барномаҳои махсусеро роҳандозӣ намуда, дар он коршиносони соҳаро даъват кунанд ва порча – порчаи чунин наворҳоро намоиш дода, ин масъаларо таҳлил кунанд.
- Рӯзноманигорон агар чунин барномаҳоро тариқи телевизион, радио ё рӯзнома омода кунанд ва рафтори чунин занҳоро мавриди танқид қарор диҳанд, ин ҳам як роҳи пешгирии чунин амалҳо буда метавонад,- гуфт ӯ.
Ҳамзамон ӯ якчанд пешниҳодоти дигарро барои пешгирии рафтори ғайриахлоқии занон номбар намуд:
- Бо волидону наздикони чунин занон корро ба роҳ монанд;
- Аз ҳама роҳҳои таъсиррасон корҳои ташвиқотию тарғиботӣ аз ҷониби волидон, наздикон, шахсони калонсоли хонавода, аз тарафи лидерон, рӯҳониён ва рӯзноманигорон маҳсуб мешавад, ки таъсири онҳо дар ин масъала ниҳоят калон аст.
Гарчанде мақомоти масъули кишвар, аз ҷумла ВКД чунин амалҳои ғайриахлоқии занонро маҳкум мекунад ва онҳоро ба ҷавобгарӣ мекашад, вале то ҳол чунин амалҳо ба назар мерасанд. Бояд гуфт, ки барои пешгирии он танҳо ВКД масъул набуда, ҷомеаи Тоҷикистон, аз ҷумла волидон ва ҳар яки мо масъул ҳастем, ки чунин амалҳоро маҳкум кунем ва нагузорем, ки насли ҷавони ояндаи мо пайрави чунин амалҳои ғайриахлоқӣ бошад.
Ҳамарӯза дар шабакаҳои иҷтимоӣ ва шабакаи YouTube бо наворҳое рӯ ба рӯ мешавем, ки аз нигоҳи ахлоқӣ ба фарҳангу маданияти мо рост намеояд. Ҳамчунин бештар наворҳои ғайриахлоқиеро вохӯрдан мумкин аст, ки “қаҳрамон”-и асосии онҳо занҳо ҳастанд.
Бахусус чанд вақти охир дар шабакаҳои иҷтимоӣ аз ҷониби занон муноқишаҳое сурат мегирад, ки дар он ҳар гуна дашному ҳақоратҳои ғайриахлоқие, ки ба шаъну шарафи зани тоҷик зебанда нест, дида мешавад. Барои мисол навори 3 ҷавонзане, ки чанд рӯз боз дар шабакаҳои иҷтимоӣ давр мезанад. Дар ин наворе, ки шаби 25-уми декабр бардошта шудааст, се ҷавонзан як зани ҳамсоли худро шадидан латукӯб мекунанд.
Пас аз таҳқиқ, Раёсати корҳои дохилии Душанбе ин занонро бо ҷурми авбошӣ боздошт намуда, нисбати онҳо парвандаи ҷиноятӣ боз намудааст. Нисбати занон бо моддаи 237 қисми 2 (авбошӣ) Кодекси ҷиноятии Ҷумҳурии Тоҷикистон парвандаи ҷиноятӣ оғоз шуда, мавриди тафтиши пешакӣ қарор гирифтааст.
Чунин наворҳо бори аввал набуда, қаблан низ навори ҷанги шадид миёни занон дар шабакаҳои иҷтимоӣ паҳн гардида буд, ки ҷомеаи шаҳрвандиро низ ба по хезонд. Он навори “ҷанги занҳо” дар даврони карантинии COVID-19 паҳн шуда буд, се нафар ҷавонзани ҳамсояи худро мавриди латукӯб ва дашному ҳақорат қарор дода буданд. Ин навор дар шабакаҳои иҷтимоӣ интишор шуда буд, ки боиси вокунишҳои манфии истифодабарандагони шабакаҳои интернетӣ гардид. Дар навори мазкур се зани ҳамсоя бо мақсади қасосгирӣ, ки гӯё фарзандони Бозорова Хатича оромии онҳоро халалдор намудаанд, дарашро кӯфта, бо алфози қабеҳ ӯро дашном медиҳанд. Аз ҷумла, онҳо дар наворе, ки зани муроҷиаткунанда гирифтааст, суханҳоеро ба забон меоранд, ба гуфтани он забони кас намегардад.
Амали чунин занон ва нашри он дар шабакаҳоро бархе аз сокинони кишвар яке аз роҳҳои ислоҳи ҷомеа меноманд, вале бархеи дигар онро маҳкум карда мегӯянд, ки паҳн гардидани чунин наворҳо на танҳо обруи худу хонаводаи занро, балки нуфузи зани тоҷикро миёни дигар кишварҳо поин мебарад.
САРОЯНДАГОН НИЗ ДАҒАЛГУФТОРАНД
Мутаассифона, ин гуна амалҳо ҳамзамон аз ҷониби занони сарояндаи тоҷик низ зиёд ба назар мерасад, ки на эҳтиром ба забони давлатӣ доранду на ба худашон. Барои мисол Фирӯза Ҳафизова, сарояндаи тоҷик, ки бо чунин наворҳои “баландмазмунаш” машҳури оламиён гаштааст, дар яке аз наворҳояш, ки дар шабакаи YouTube нашр шудааст, чунин мегӯяд: “Э, бар падарт лаънат ба ҳами гапи навистагит.. т ҳаром, т бетамизи падарлаънат, кҷо медроӣ саҳифаи ма бо ҳами гапи задагит? Бар падари зойдагит лаънат. Т лаънатӣ дар пеши ма бгу ҳамихел гапота, чшмота мековм”.
Ё ин ки дар навори дигараш мегӯяд: “Ҳаму одамое, ки да иҷа гапои безеб менависан, хдшон қлан, қли бедакумент. Ҳами хта ай пеш биёран ба фикрм ай хдтда қл одам нестай. Иҷа нармални одамоан ҳама”.
Магар чунин тарзи суханронӣ ба сароянда, пеш аз ҳама ба як зани тоҷик зебанда аст? Агар ин наворҳоро як миллати ғайр шунавад, дар мавриди занони тоҷик чӣ фикр хоҳад кард? Сарояндагон дар ҷомеаи тоҷик аз он нафароне маҳсуб мешаванд, ки бояд муаррифгари миллат ба ҷаҳониён ва фахри он бошанд, на ин ки қадру манзалати онро ба замин яксон кунанд.
ТАЪСИРИ ЧУНИН НАВОРҲО БА НАВРАСОНУ ҶАВОНОН ЧӢ ГУНА АСТ?
Ин дар ҳолест, ки бештаре аз ин гуна занон соҳиби шавҳару фарзандони ноболиғ ҳастанд. Магар ин гуна дашному ҳақорат ба зани тоҷик зебанда аст? Магар ин аз рӯи ахлоқ аст, ки бо доштани чунин кӯдакони хурдсол назди ҳамагон обрӯрезӣ кунанд? Вақте фарзандони ин гуна занҳо ба воя мерасанд, магар аз чунин кирдору рафтори модарони худ хиҷолат намекашанд? Ва ё кӯдакони онҳо аз рафтори модарони худ чӣ ибрат мегиранд?
Ҷомеашинос Фирӯз Миров мегӯяд чунин наворҳо ба рӯҳияи наврасону ҷавонон, бахсусус ба ҷинси латиф бетаъсир намемонад, чун аслан бинандагон чунин наворҳоро наврасону ҷавонон ташкил медиҳанд ва хоҳ нохоҳ ба онҳо таъсири манфӣ мерасонад.
“Ростӣ, ин зуҳурот буд ва ҳоло аз сабаби он ки шабакаҳои иҷтимоӣ пайдо шуд, воситаҳои нави ахбори омма пайдо шуданд, ин гуна наворҳо миёни ҷомеа паҳн мешаванд ва албатта ба ҷавонону наврасон таъсири худро мерасонад, бахусус ба наврасону ҷавонони ҷинси латиф”,-мегӯяд, ин ҷомеашинос.
Ба ақидаи ин коршинос, дар натиҷа чунин амалҳое, ки аз ҷониби волидон ё хешовандони ин занон ба амал меояд, дар зеҳни наврасон мемонад ва вақте онҳо ба воя мерасанд, аз модарон ва наздикони худ шарм медоранд.
Ҳамагон дарк намекунанд, ки он наворе, ки дар шабака меафтад, агар аз тарафи худи корбар пок карда нашавад, доимӣ меистад. Вақте фарзандони онҳо бузург мешаванд, аз дидани чунин наворҳо ва рафтори модарону хешовандони худ эҳсоси шарм мекунанд. Ин гуна дашномҳо аз ҷониби занон чунин маъниро медиҳад, ки онҳо дар оила низ чунин дашномҳоро ҳамарӯза мекунанд ва ин рафторро дар оянда фарзандони онҳо такрор мекунанд”,-илова менамояд номбурда.
КУМИТАИ ЗАНОН ЧӢ МЕГӮЯД?
Қурбонзода Ҳилолбӣ, раиси Кумитаи кор бо занон ва оила низ гуфт, ки рафтори чунин занон ба ҳама таъсири манфӣ мерасонад. Ба гуфтаи ӯ: “Имрӯз дар Кумитаи кор бо занон ва оилаи назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ин масъала дар мадди назар аст ва мо кӯшиш мекунем, ки теъдоди чунин занон дар ҷомеаи мо камтар шаванд”.
Коршиносон бар он назаранд, ки пеш аз ҳама чунин амалҳо аз тарбияи хонавода вобастгаии зиёд дорад ва бояд падару модар назорати фарзандони худро ҷонноктар кунанд.
Сабоҳат Маҳмад-алиева, сухангӯи шуъбаи иттилоотии Кумитаи кор бо занон ва оилаи кишвар мегӯяд, дар ҳоле пеши роҳи ин гуна амалҳо гирифта мешавад, ки волидон дар таълиму тарбияи фарзандони худ аҳамияти аввалиндараҷа зоҳир намоянд.
- Бубинед, ки духтарони болиғ ё ноболиғ соати 3 – и шаб дар кӯча чӣ кор мекунанд? Масъулияти падару модар куҷост? Волидон куҷоро нигоҳ мекунанд? Лекин агар имрӯз дар доираи талаботҳои муқаррарнамудаи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи масъулияти падару модар дар тарбияи фарзанд” масъулияти худро эҳсос накарда, ба таълиму тарбияи фарзанди худ аҳамияти аввалиндараҷа равона накунанд, пеши роҳи ин гуна ҳолатҳоро гирифта наметавонем.
Кумитаи кор бо занон ва оилаи кишвар мегӯяд, ки бо чунин занҳо корбарӣ мекунанд ва барои пешгирии чунин амалҳо корҳои фаҳмондадиҳӣ миёни занҳо гузаронида мешавад. Ҳамзамон, кумита дар ин самт дар якҷоягӣ бо ВКД корро ҷоннок менамояд.
РОҲҲОИ ПЕШГИРӢ КАДОМҲОЯНД?
Коршиносон ба он назаранд, ки роҳҳои пешгирии чунин ҳолатҳо бисёранд ва ҳам характери тарбиявӣ доранду ҳам тарғиботӣ. Ҳамзамон дар шабакаҳо намунаи ин гуна наворҳо метавонад, хусусияти пешгирикунанда дошта бошад. Чун аз ин пас онҳое, ки доимо ҷанҷол мебардоранд ва наворҳои онҳо дар Интернет паҳн мегардад, эҳтиёткориро пеша мекунанд. Медонанд, ки бо чунин кирдор ба ҷавобгарии маъмурӣ кашида мешаванд.
Фирӯз Миров ҷомеашинос пешниҳод менамояд, ки ВАО-и тоҷик метавонад, барои пешгирии чунин ҳолатҳо ба мисли кишварҳои Русияву Аврупо, ки дар ин масъала барномаҳои махсусеро роҳандозӣ намуда, дар он коршиносони соҳаро даъват кунанд ва порча – порчаи чунин наворҳоро намоиш дода, ин масъаларо таҳлил кунанд.
- Рӯзноманигорон агар чунин барномаҳоро тариқи телевизион, радио ё рӯзнома омода кунанд ва рафтори чунин занҳоро мавриди танқид қарор диҳанд, ин ҳам як роҳи пешгирии чунин амалҳо буда метавонад,- гуфт ӯ.
Ҳамзамон ӯ якчанд пешниҳодоти дигарро барои пешгирии рафтори ғайриахлоқии занон номбар намуд:
- Бо волидону наздикони чунин занон корро ба роҳ монанд;
- Аз ҳама роҳҳои таъсиррасон корҳои ташвиқотию тарғиботӣ аз ҷониби волидон, наздикон, шахсони калонсоли хонавода, аз тарафи лидерон, рӯҳониён ва рӯзноманигорон маҳсуб мешавад, ки таъсири онҳо дар ин масъала ниҳоят калон аст.
Гарчанде мақомоти масъули кишвар, аз ҷумла ВКД чунин амалҳои ғайриахлоқии занонро маҳкум мекунад ва онҳоро ба ҷавобгарӣ мекашад, вале то ҳол чунин амалҳо ба назар мерасанд. Бояд гуфт, ки барои пешгирии он танҳо ВКД масъул набуда, ҷомеаи Тоҷикистон, аз ҷумла волидон ва ҳар яки мо масъул ҳастем, ки чунин амалҳоро маҳкум кунем ва нагузорем, ки насли ҷавони ояндаи мо пайрави чунин амалҳои ғайриахлоқӣ бошад.
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед