Мардум имрӯз ба воситаи техникаву технология кори худро осон намудаву ба пешравиҳои назаррас ноил мегарданд. Инро мо метавонем дар мисоли интернету шабакаҳои иҷтимоӣ бинем. Сокинони дунё дар ҳар сонияе миллионҳо иттилоотро онҷо назар менамоянду тафаккури хуро васеъ мегардонанд. Вале дар ин самт мушкилиҳо низ кам нестанд. Мушкилие, ки имрӯз миёни ҷавонон то ба ҳол боқӣ мондааст, ин надонистани истифодаи дурусти интернет, алалхусус шабакаҳои иҷтимоӣ ба ҳисоб меравад. Ин ҳам, албатта аз мактабҳои миёна оғоз мегардад, вале дар мактабҳои миёна доир ба истифодаи дурусти шабакаҳои иҷтимоӣ ҳарфе намеравад. Чаро? Мушкил чист? Барои чӣ дар мактабҳои миёна дарси интернет бо тамоми ҷузъиёташ омӯзонида намешавад? Ин суолҳоест, ки моро водор месозад, то гомҳои устувор ба сӯйи таҳлили вазъ гузорем.  

ВОЛИДОН ВА ТОЛИБИЛМОН БАР ЧӢ НАЗАРАНД?

Агар як назари дуруст атрофи истифодаи интернет аз ҷониби ҷавонон намоем, мебинем, ки аксарият тамоми шабакаҳои иҷтимоиро барои тамошои видеоҳои гуногун истифода мебаранду халос. Зеро имрӯз дар мактабҳои миёнаи мо махсус дарсҳо оид ба истифодаи дуруст ва самараноки интернет, бахусус шабакаҳои иҷтимоӣ вуҷуд надорад, ки ин боиси саргардониҳои донишҷӯён ҳангоми дарстайёркунӣ ва дилхоҳ маълумотро аз он ҷойҳо гирифтан мегардад.

Кароматуллои Умар аз зумраи ҷавононест, ки имсол мактаби миёнаро хатм намудаву донишҷӯи Донишкадаи давлатии фарҳанг ва санъати кишвар гардидааст. Ӯ мисли дигар ҷавонон аз он гиламанд аст, ки дар мактабҳои миёна дарсҳои интернетиро ба таври бояду шояд наомӯхтааст.

Ӯ гуфт: “Дар дарсҳои технологияи иттилоотӣ дарси интернетро ба мо мемӯзонданд. Мегуфтанд, ки онро бояд мақсаднок истифода барему вақти худро беҳуда онҷо нагузаронем. Аммо дар мавриди шабакаҳои иҷтимоӣ-фейсбуку инстаграм, твитеру ватсап, имову вайбер дар мактаб чизе наомӯхтаем. Ба мо дар дарсҳо гуфта намешавад, ки шабакаҳои иҷтимоӣ дар кадом ҳолат ва барои чӣ истифода бурда мешаванд. Ва оид ба шабакаҳои иҷтимоӣ низ дар китобҳои дарсӣ чизе гуфта нашудааст. Мо ҳоло донишҷӯ шудаем, шояд сарфаҳм равем, вале ин қариб як - ду сол тӯл мекашад. Аллакай дар ин миён чандин адабиётҳоро бояд дастрас намоем, аммо мутаассифона дастрас карда наметавонем. Гумон мекунам, ки агар дар китобҳои дарсии технологияи иттилоотии мактабҳои миёнаамон дарси интернет ва ё дарси алоҳида дар ин самт ба роҳ монда шавад, ин мушкилии мо-ҷавонон роҳи ҳалли худро меёбад”.

Ба монанди Кароматулло садҳо ҷавононе низ ҳастанд, ки аз сабаби наомӯзонидани тарзи истифодаи дурусти интернет, махсусан шабакаҳои иҷтимоӣ соатҳои дароз дар он ҷойҳо менишинанду чизе бар нафъашон гирифта наметавонанд. Ва ин боиси ҳам аз китобхонӣ дур гардидан ва ҳам аз дилхоҳ иттилоот хабардор нашудани ҷавонон гардидааст.

Падару модарон бар он назаранд, ки интернетро худ сарфаҳм намераванд, аммо фарзандонашон аз он истифода мебаранд. Аз сабаби он ки интернетро волидон кам ё умуман сарфаҳм намераванд, наметавонанд назорат намоянд, ки фарзандонашон аз он чӣ гуна истифода мебаранд, хуб ё бад.

Идигул Сафарова, сокини шаҳри Душанбе мегӯяд: “Ба назари ман дар мактабҳои миёна дарси дуруст истифода намудани интернет омӯзонида шавад ба манфиати кор аст. Мо занҳо аз куҷо медонем, ки фарзандони мо чӣ гуна интернетро истифода мебаранд. Мо худ интернет ва шабакаҳои иҷтимоиро сарфаҳм намеравем, ки ба фарзандонамон дуруст истифода бурдани онро фаҳмонем ё онҳоро назорат намоем. Аз ин рӯ, ба назарам омӯзиши онро барои хонандагон дар шароити имрӯза ҳатмӣ ва зарурӣ медонам”.

Дар баробари назари хонандагону волидон барномасозон низ бар он назаранд, ки дар замони муосир, махсусан асри 21, ки онро асри илму техника мегӯянд, бояд дар мактабҳои миёна ва олии кишвар барномае бошад, то ҷавонон моҳияти интернетро дар мисоли шабакаҳои иҷтимоӣ ба таври зарурӣ дарк намоянд ва онро ба манфиати худ истифода баранд.

БАРНОМАСОЗОН ВОБАСТА БА МУШКИЛИИ МАВҶУДА ЧӢ МЕГӮЯНД?

Ба назари коршиносони соҳа бояд аз синфи 5-6 омӯзонидани шабакаҳои иҷтимоӣ, инчунин ҷиҳатҳои ҳуқуқии он ба роҳ монда шавад. Ҳолдонон аллакай аз синни хурдӣ омӯзонидани пурра ва васеи интернетро ба манфиати кор медонанд.

Барномасозони кишвар бар онанд, ки дар амалӣ намудани ин кор, албатта мушкилиҳо кам нес-танд. Масалан, ҳоло омӯзгорон барои чунин дарс гуфтан, омода нестанд, аммо ин наметавонад монеи кор бошад.

- Мо корро бояд аз омӯзиши техникаву технология ва саводи расонавии худи омӯзгори техникаву технология дар мактабҳои миёна шуруъ намоем ва баъдан дар заминаи он ба толибилмон. Ҳадди ақал барои омӯзгорон якчанд курсҳои дарозмуддати омӯзишӣ ташкил намудан зарур аст, то онҳо ба хонандагон дар ин маврид дарс гуфта тавонанд, - гуфт барномасоз Рустам Гулов.

Рустам Гулов бар он назар аст, ҳоло мушкилии дигаре, ки инҷо садди роҳи омӯзонидани дарси интернет ва техникаву технология гардидааст, ин манъ намудани истифодаи телефонҳои мобилӣ аз ҷониби хонандагон дар мактабҳои миёна мебошад. Аз ҷониби Вазорати маориф ва илми кишвар манъ намудани истифодаи телефонҳои мобилӣ дар дарсҳоро ин барномасоз ба нафъи кор намедонад:

- Мо набояд дар мактабҳои миёна гирифтани телефонҳои мобилиро манъ намоем, баръакс бояд истифодаи дурусти интернетро дар мактабҳои миёна дар мисоли смартфонҳои дастии хонандагон омӯзонем.

Бисёре аз коршиносони самти мазкур бар онанд, ки бояд дар мисоли смартфонҳои ҷавонон омӯзгорон онҳоро омӯзонанд, аммо манъи телефонҳои мобилӣ дар мактабҳои миёна ба манфиати кор нест.

НИҲОДҲОИ ДАХЛДОР ВОБАСТА БА ОМӮЗИШИ ДУРУСТИ ШАБАКАҲОИ ИҶТИМОӢ ЧӢ МЕГУЯНД?

Бобокалон Аюбов, муовини директори Муассисаи давлатии маркази технологияи иттилоотӣ ва коммуникатсияи назди Вазорати маориф ва илм бар он назар аст, ки дар давлатҳои амрикоиву аврупоӣ истифодаи телефони мобилӣ иҷозат дода шудааст ва онҳо дар дарсҳо барои машғулиятҳо истифода мебаранд, аммо дар мо манъ карда шудааст.

- Дар кишвари мо низ истифодаи телефонҳои мобилӣ барои машғулиятҳо шояд баъд аз дуруст истифодаи он ба мисли давлатҳои аврупоӣ иҷозат дода шавад. Ва дар мисоли онҳо дарсҳои интернетӣ ба роҳ монда шавад, аммо ҳоло ин чиз ҳалли худро наёфтааст. Дар мавриди истифодаи шабакаҳои иҷтимоӣ бошад, тибқи барномаи омӯзишии фанни технологияи иттилоотӣ дар синфи 9-ум ҳамагӣ 15 соат ҷудо шудааст. Дар он шабакаҳои компютерӣ, хадамоти интернет, амнияти иттилоотӣ омӯзонида мешавад. Аммо худи шабакаҳои иҷтимоӣ махсус омӯзонида намешаванд, зеро ин дар барномаҳои таълимӣ ворид нашудааст. Аммо мешавад, ки семинару омӯзишҳо ташкил карда, ба хонандагони синфҳои 10-11 расонида шавад. Дар ҳоли имрӯз дар фанҳои таълимӣ бояд, ки омӯзиши дурусти интернет, бахусус шабакаҳои иҷтимоӣ дар китобҳои дарсӣ ҷой карда шаванд ё ин ки ҳадди ақал дарсҳои тарбиявӣ дар мавриди истифодаи оқилона ва самараноки шабакаҳои иҷтимоӣ ба роҳ монда шавад,- мегӯяд Б. Аюбов.

Хулоса, дар замони имрӯз ба омӯзиши интернет, бахусус шабакаҳои иҷтимоӣ бояд диққати махсус зоҳир намоем. Зеро дар шароити феълӣ омӯзиши шабакаҳои иҷтимоӣ барои ҷавонон зарурӣ ва айни муддаост. Агар имрӯз мо ба ҷавонон аз даврони мактабхонӣ истифодаи дурусту самараноки шабакаҳои иҷтимоиро омӯзонем, онҳо на вақти худро дар онҷо зиёду беҳуда сарф мекунанд ва на дар наворҳои гурӯҳҳои иртиҷоӣ лайку шарҳ медиҳанд. Вагарна, ҷавонони мо даҳсолаҳои дигар дар ин майдони беохир сардаргум мемонанд.