Ноҳияи Шуғнони ВМКБ ҳанӯз аз давраҳои пеш бо ҷойҳои таърихиву мавзеъҳои сайёҳӣ, аз қабили чашмаи Носири Хусрав, Кофирқалъа ва маъбадҳои оташпарастии он, мақбараи Сарои Баҳор ва ибодатгоҳи Имом Муҳаммади Боқир маъруфи ҷаҳон шудааст.

Мувофиқи ривоятҳои таърихӣ чашмаи Носири Хусрав дар асри XI аз ҷониби Шоҳносири Қубодиёнӣ, ки баъди сафари тӯлонӣ дар водии мазкур қарор гирифтаст, пайдо шуд. Яъне вақте ки Шоҳносир ба Поршнев расиду мехост дар мавзеи Миден¬шори ин водӣ муваққатан фароғат кунад, дар ин мавзеъ назараш ба як пиразан афтод. Барои шикастани ташнагии худ Шоҳносир аз ӯ қатраи об талаб намуд. Зани солхӯрда дар кӯзаи хурд барояш об оварда бо Шоҳносир мулоқот орост. Ӯ аз он хотир изҳори таассуф намуд, ки со¬кинони маҳаллӣ солиёни зиёд аст, аз норасоии оби нӯшокӣ танқисӣ мека¬шанд. Шоҳносир ба нақли пиразан гӯш дода, дар ҳузури даҳҳо нафар сокини ин мавзеъ чӯбдасти хешро ба замин зер кард ва аз он чашмаи маз¬кур падид омад.

Феълан садҳо сайёҳи хориҷиву ватанӣ ва дигар шахсони расмиву ғайрирасм, ки бори аввал ба ноҳияи Шуғнон ташриф меоранд, пеш аз ҳама аз чашмаи Шоҳносир ва осор¬хонаи дар шафати он қарордошта дидан мекунанд.
Мақбараи Сарои Баҳори водии Поршнев яке аз ёдгориҳои асосии таърихӣ дар Помири ғарбӣ ба шу¬мор меравад. Дар ин ҷо нафақат мақбараи беназири роҳбарони рӯҳонии асри XI мавҷуд аст. Инчу¬нин метавон дар дохили ин мақбара маҷмӯи бойи дастнависҳои бостонӣ, маҳсули ҳунарҳои хаттотӣ ва петро¬глифиро пайдо кард.

Кофирқалъаи ҷамоати Сучони Шуғнон, ки ҳамчунин онро Дижи Ис¬танбул унвон мекунанд, дар канори рости танаи доманакӯҳҳои мавзеи Боғеф воқеъ мебошад. Бар замми ин, аз тарафи ғарбии қалъаи мазкур маъбадҳои қадимаи оташпарасто¬ни замони зардӯштӣ вуҷуд дорад. Ин маъбадҳои бостонӣ ба шакли доира сохта шуда, дар миёни онҳо оташдонҳои чоркунҷашакл қарор доранд. Қалъаи мазкур барои ҷалби сайёҳон аҳамияти бештар дорад. Аммо деворҳои асосии қалъа хароб гашта, боиси кам шудани сайёҳон шудааст. Ин ёдгории камёб ба таъми¬ри асосӣ ниёз дорад.

Таи чанд соли охир сайёҳонро дар ҳудуди ноҳияи Шуғнон ғайр аз мавзеъҳои номбаршуда ҳамчунин чашмаи шифобахшии Ҷелондеҳ, машғулиятҳои рафтингу қайиқронӣ дар Яшилкӯл ва сайёҳии кӯҳнавардӣ дар сарҳади Батчор ҷалб месозад.

Ҳоло дар ҳамбастагӣ бо Бахши ҷавонон, варзиш ва сайёҳии ноҳия ширкатҳои маҳаллӣ, ба монанди “Са¬рез”, “Шифо” ва “Ташриф” фаъолият доранд, ки дар самти баланд бар¬доштани сифати хизматрасонӣ ба сайёҳон саҳми муносиб мегузоранд.

Ба гуфтаи мудири Бахши ҷавонон, варзиш ва сайёҳии ноҳияи Шуғнон Имомёрбек Имомёрбеков аз рӯи маълумоти расмӣ давоми сол зиёда аз 700 нафар сайёҳ ба ноҳия ташриф оварданд ва воридшавии онҳо идо¬ма дорад. Ба иттилои ӯ, чанде пеш бо ташаббуси Кумитаи ҷавонон, варзиш ва сайёҳӣ ҷиҳати баланд бардошта¬ни маърифати аҳолӣ дар самти руш¬ди сайёҳии деҳотӣ, аз ҷумла байни ҷавонон як қатор корҳо амалӣ шу¬данд.
- Бо ҷалби меҳмонони хориҷӣ дар ҷамоатҳои деҳоти Навобод, Вер ва Ванқалъаи ноҳия бо ҷавонон мулоқоту вохӯриҳои судманд доир кардем. Маҳз самараи ин мулоқот буд, ки қариб 70 фисади ҷавонон ҷиҳати беҳбуии хизматрасонии сайёҳӣ камар бастаанд. Онҳо их¬тиёран меҳмонхонаҳои навро аз ҷумлаи “Homestay” ва “Peace house” дар муҳлати кӯтоҳ мавриди исти-фода қарор дода, даромади хуб ба даст меоранд. Ба ин васила сатҳи хизматрасонӣ ба сайёҳон беҳтар шу¬дааст, - гуфт И. Имомёрбеков ва аф¬зуд, - Ягона норасоии Бахши ҷавонон, варзиш ва сайёҳии Шуғнон дар он аст, ки дар самти пешбурди сайёҳӣ дар сатҳи ноҳия воҳиди корӣ нест. Барои ин лозим меояд, ки ҷиҳати дасрас намудани маълумот оид ба будубоши сайёҳон аз манбаъҳои ҳархела истифода барем.