САЙЁҲӢ
Панҷшанбе 25 Апрел 2024 12:32
Дар дунё нафареро пайдо кардан душвор аст, ки доир ба тамошогоҳи болокушодаи Колизейи Италия маълумот надошта бошад. Колизей яке аз иншоотҳои бузургтарин дар тамоми мавҷудияти олам мебошад, ки ҳамчун рамзи Италия пазируфта шудааст. Он рамзи нерӯ, ҳокимият ва таърихи Рим ва аз мавзеъҳои тамошобоби дунё ва зеботарин майдонҳои варзишии дунёи аттиқа мебошад, ки дар асри якуми пеш аз мелод дар шакли театри болокушода сохта шудааст.
ТАЪРИХИ ПАЙДОИШ ВА ДАЛЕЛҲОИ ҶОЛИБ
Колизей дар солҳои 80-и пеш аз мелод дар давраи ҳукмронии император Тит, аз қабилаи Флавияҳо, бунёд карда шудааст. Худи бино қаблан номи амфитеатри Флавияро дошт. Он дар маҳалли ҷойгиршавии Хонаи тиллоии Нерон, аниқтараш дар маҳалли ҷойгиршавии кӯли сунъии ӯ, сохта шудааст. Сохтмони он ҳамагӣ 8 сол идома ёфт.
Номи ин иншоот аз калимаи лотинии “colossus” буда, маънояш “девпайкар” мебошад. Гарчанде дар он замон бунёди чунин театрҳои бузург аз ҷониби меъморони Рими қадим як амали маъмулӣ буд, Колизей дар Рим ба тамоми рақибони худ ғолиб омада, бо шаҳомату бузургӣ ва ҷаззобияти хеш ҳамчун муъҷизаи нави олам эътироф гардид.
Ҳаҷми сохтмон аҷибу ҳайратангез аст. Саҳнаи даврашакл майдони 86 ба 54 метрро дар бар гирифта, қутри тамоми иморат аз 156 то 188 метр мебошад. Баландии деворҳо 48 метрро ташкил медиҳад. Амфитеатр аз 80 даромадгоҳҳо ва 50 ҳазор ҷойҳои нишаст иборат мебошад. Ин далелҳо дар ҳақиқат ҳам таҷассумгари бузургии беназири амфитеатр мебошанд.
СОХТМОН
Меъмори сохтмон Квинтий Атерий буд. Барои бунёди чунин иморати азим аз меҳнати ғуломон истифода шудааст. Онҳо дар сохтмон шабонарӯзӣ кор мекарданд.
Бино дар пойдевори бетонии 13 метра, дар болои кӯли хушкида сохта шудааст. Эътимоднокии биноро қолибҳои мустаҳками оҳанию бетонӣ, ки аз 80 адад деворҳои радиалӣ ва 7 адад деворҳои доирашакл иборат буданд, таъмин менамуданд.
Барои сохтмони Колизей аз масолеҳи сохтмонии мухталиф, аз қабили мармар (нишастгоҳҳо), оҳаксанг (деворҳои мудаввар), бетон ва туфсанг (деворҳои радиалӣ), хишт (равоқҳо) сохта шудааст. Корҳои рӯйкашкунии мармарин дар алоҳидагӣ анҷом дода шудаанд. Бояд зикр намуд, ки дар сохтмони ин иншоот зиёда аз 1 миллион адад хишт истифода шудааст.
Дар ин ҷо тамоми ҷузъиёти сохтмонӣ ба инобат гирифта шудааст. Масалан, дар мавриди рух додани ҳолатҳои фавқулода 55 ҳазор тамошобин метавонистанд, ки саҳнаи амфитеатрро дар муддати 5-10 дақиқа тарк намоянд. То имрӯз биное бо ин шакл ва бо чунин имконоти васеи убуркунандагӣ сохта нашудааст.
САҲНАИ АМФИТЕАТР – МАЙДОНИ КОРЗОР
Колизей нахуст аз 3 ошёна иборат буд. Дар ошёнаи 1-ум нишемани император ва нишастгоҳҳои мармарин барои аъзои мақомоти олии давлатӣ, дар ошёнаи 2-юм нимкатҳои мармарин, ки барои шаҳрвандони Рими қадим пешбинӣ шуда буданд ва дар ошёнаи 3-юм ҷойҳо барои ҳама тамошобинони боқимонда, ки дар шакли харакҳои чӯбин ва боз ҷойҳо барои рост истодани тамошобинон сохта шуда буданд. Дар асри 2 ошёнаи охирин – ошёнаи чоруми он сохта шуд.
Майдони амфитеатри Колизей дар обу ҳавои номусоид (гармо ва ё борон) бо соябонҳои аз рӯи бурҷҳо кашидашуда пӯшонда мешуд. Фарши саҳна бошад, аз чӯб сохта шуда, одатан бо қабати рег пӯшонда мешуд ва он ҳаракаткунанда буд. Барои гузаронидани пайкорҳои баҳрӣ саҳна тавассути новаи муносиб бо об пур карда мешуд.
Саҳнаи Колизей асосан барои гузаронидани муҳорибаҳои гладиаторӣ пешбинӣ шуда буд. Дар майдон то 30 ҳазор ҷанговарон ҷой мегирифтанд. Таърих саҳнаи ҷашни кушодашавии амфитеатри Колизейро, ки 100 рӯз идома ёфта буд, хуб дар хотир дорад. Ғайр аз муҳорибаҳои гладиаторӣ дар ин ҷо боз саҳнаҳои шикорӣ бо иштироки ҳайвоноти гуногуни дарранда, ки бо маҳорати хосса пешниҳоди тамошобинон мегардиданд, доир карда мешуданд. Ҳазорҳо гладиаторҳо ва ҳайвонот дар ин муҳорибаҳо ҷон бохтаанд. Танҳо дар соли 405 ба ин ҳама муҳорибаҳо ва ҷазоҳои хунин ҳусни анҷом бахшида шуд.
ПАНОҲГОҲИ ОДАМОНИ БЕХОНУМОН
Бо завол ёфтани империяи бузурги Рим бинои амфитеатри Колизей дар Италия тадриҷан осеб дидаву рӯ ба харобӣ овард. Дар асрҳои миёна Колизей ҳамчун қалъа унвон гирифт. Дар давраи эҳё сокинони маҳаллӣ масолеҳи амфитеатрро барои сохтмони иншоотҳои маҳаллӣ истифода менамуданд. Баъдан дар он ҷо паноҳгоҳи одамони бехонумонро дарёфт намуданд.
КОЛИЗЕЙ –РАМЗИ ШАҲРИ РИМ
Дар асри XVIII сарруҳонии Рим Бенедикти XIV ба харобшавӣ ва таназзули ин муъҷизаи олам хотима гузошт. Бо ташаббуси ӯ дар ин мавзеъ салиб гузошта шуда, он ба макони баргузории чорабиниҳои динӣ табдил шуд. Дар замони мо низ рӯзҳои ҷумъа дар ин ҷо маросими Роҳи таъмид баргузор карда мешавад, ки ҳазорҳо пайравони дини насрониро муттаҳид месозад.
Бо вуҷуди он ки имрӯз тақрибан аз нисф зиёди Колизей харобу валангор гардидааст, тамошои он боз ҳам ба бинанда таассуроти аҷибу бемисл бахшида, он сазовори унвони рамзи Рим боқӣ мондааст.
ТАЪРИХИ ПАЙДОИШ ВА ДАЛЕЛҲОИ ҶОЛИБ
Колизей дар солҳои 80-и пеш аз мелод дар давраи ҳукмронии император Тит, аз қабилаи Флавияҳо, бунёд карда шудааст. Худи бино қаблан номи амфитеатри Флавияро дошт. Он дар маҳалли ҷойгиршавии Хонаи тиллоии Нерон, аниқтараш дар маҳалли ҷойгиршавии кӯли сунъии ӯ, сохта шудааст. Сохтмони он ҳамагӣ 8 сол идома ёфт.
Номи ин иншоот аз калимаи лотинии “colossus” буда, маънояш “девпайкар” мебошад. Гарчанде дар он замон бунёди чунин театрҳои бузург аз ҷониби меъморони Рими қадим як амали маъмулӣ буд, Колизей дар Рим ба тамоми рақибони худ ғолиб омада, бо шаҳомату бузургӣ ва ҷаззобияти хеш ҳамчун муъҷизаи нави олам эътироф гардид.
Ҳаҷми сохтмон аҷибу ҳайратангез аст. Саҳнаи даврашакл майдони 86 ба 54 метрро дар бар гирифта, қутри тамоми иморат аз 156 то 188 метр мебошад. Баландии деворҳо 48 метрро ташкил медиҳад. Амфитеатр аз 80 даромадгоҳҳо ва 50 ҳазор ҷойҳои нишаст иборат мебошад. Ин далелҳо дар ҳақиқат ҳам таҷассумгари бузургии беназири амфитеатр мебошанд.
СОХТМОН
Меъмори сохтмон Квинтий Атерий буд. Барои бунёди чунин иморати азим аз меҳнати ғуломон истифода шудааст. Онҳо дар сохтмон шабонарӯзӣ кор мекарданд.
Бино дар пойдевори бетонии 13 метра, дар болои кӯли хушкида сохта шудааст. Эътимоднокии биноро қолибҳои мустаҳками оҳанию бетонӣ, ки аз 80 адад деворҳои радиалӣ ва 7 адад деворҳои доирашакл иборат буданд, таъмин менамуданд.
Барои сохтмони Колизей аз масолеҳи сохтмонии мухталиф, аз қабили мармар (нишастгоҳҳо), оҳаксанг (деворҳои мудаввар), бетон ва туфсанг (деворҳои радиалӣ), хишт (равоқҳо) сохта шудааст. Корҳои рӯйкашкунии мармарин дар алоҳидагӣ анҷом дода шудаанд. Бояд зикр намуд, ки дар сохтмони ин иншоот зиёда аз 1 миллион адад хишт истифода шудааст.
Дар ин ҷо тамоми ҷузъиёти сохтмонӣ ба инобат гирифта шудааст. Масалан, дар мавриди рух додани ҳолатҳои фавқулода 55 ҳазор тамошобин метавонистанд, ки саҳнаи амфитеатрро дар муддати 5-10 дақиқа тарк намоянд. То имрӯз биное бо ин шакл ва бо чунин имконоти васеи убуркунандагӣ сохта нашудааст.
САҲНАИ АМФИТЕАТР – МАЙДОНИ КОРЗОР
Колизей нахуст аз 3 ошёна иборат буд. Дар ошёнаи 1-ум нишемани император ва нишастгоҳҳои мармарин барои аъзои мақомоти олии давлатӣ, дар ошёнаи 2-юм нимкатҳои мармарин, ки барои шаҳрвандони Рими қадим пешбинӣ шуда буданд ва дар ошёнаи 3-юм ҷойҳо барои ҳама тамошобинони боқимонда, ки дар шакли харакҳои чӯбин ва боз ҷойҳо барои рост истодани тамошобинон сохта шуда буданд. Дар асри 2 ошёнаи охирин – ошёнаи чоруми он сохта шуд.
Майдони амфитеатри Колизей дар обу ҳавои номусоид (гармо ва ё борон) бо соябонҳои аз рӯи бурҷҳо кашидашуда пӯшонда мешуд. Фарши саҳна бошад, аз чӯб сохта шуда, одатан бо қабати рег пӯшонда мешуд ва он ҳаракаткунанда буд. Барои гузаронидани пайкорҳои баҳрӣ саҳна тавассути новаи муносиб бо об пур карда мешуд.
Саҳнаи Колизей асосан барои гузаронидани муҳорибаҳои гладиаторӣ пешбинӣ шуда буд. Дар майдон то 30 ҳазор ҷанговарон ҷой мегирифтанд. Таърих саҳнаи ҷашни кушодашавии амфитеатри Колизейро, ки 100 рӯз идома ёфта буд, хуб дар хотир дорад. Ғайр аз муҳорибаҳои гладиаторӣ дар ин ҷо боз саҳнаҳои шикорӣ бо иштироки ҳайвоноти гуногуни дарранда, ки бо маҳорати хосса пешниҳоди тамошобинон мегардиданд, доир карда мешуданд. Ҳазорҳо гладиаторҳо ва ҳайвонот дар ин муҳорибаҳо ҷон бохтаанд. Танҳо дар соли 405 ба ин ҳама муҳорибаҳо ва ҷазоҳои хунин ҳусни анҷом бахшида шуд.
ПАНОҲГОҲИ ОДАМОНИ БЕХОНУМОН
Бо завол ёфтани империяи бузурги Рим бинои амфитеатри Колизей дар Италия тадриҷан осеб дидаву рӯ ба харобӣ овард. Дар асрҳои миёна Колизей ҳамчун қалъа унвон гирифт. Дар давраи эҳё сокинони маҳаллӣ масолеҳи амфитеатрро барои сохтмони иншоотҳои маҳаллӣ истифода менамуданд. Баъдан дар он ҷо паноҳгоҳи одамони бехонумонро дарёфт намуданд.
КОЛИЗЕЙ –РАМЗИ ШАҲРИ РИМ
Дар асри XVIII сарруҳонии Рим Бенедикти XIV ба харобшавӣ ва таназзули ин муъҷизаи олам хотима гузошт. Бо ташаббуси ӯ дар ин мавзеъ салиб гузошта шуда, он ба макони баргузории чорабиниҳои динӣ табдил шуд. Дар замони мо низ рӯзҳои ҷумъа дар ин ҷо маросими Роҳи таъмид баргузор карда мешавад, ки ҳазорҳо пайравони дини насрониро муттаҳид месозад.
Бо вуҷуди он ки имрӯз тақрибан аз нисф зиёди Колизей харобу валангор гардидааст, тамошои он боз ҳам ба бинанда таассуроти аҷибу бемисл бахшида, он сазовори унвони рамзи Рим боқӣ мондааст.
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед