Дар замони муосир сайёҳӣ ба яке аз соҳаҳои афзалиятнок ва тараққикарда табдил ёфта истодааст. Тоҷикистон яке аз давлатҳое мебошад, ки дар самти рушди сайёҳӣ хусусан сайёҳии байналмилалӣ барои шаҳрвандони хориҷа шароитҳои хуб муҳайё карда истодааст. Солҳои охир дар масоҳати ҷумҳурӣ ҳазорҳо мавзеъҳои сайёҳӣ таҳқиқ шудаанд, ки бо шароитҳои хоси худ аз якдигар фарқ мекунанд. Масоҳати онҳо ҳазорҳо гектарро дар бар мегирад ва онҳо барои истироҳат, солимгардонии бадан ва фаъолияти сайёҳони хориҷӣ шароитҳои ба талаботи байналмилалӣ ҷавобгӯ фароҳам оварда шудааст. Баъди ба даст овардани истиқлолият ва ба муносибатҳои бозоргонӣ гузаштани иқтисодиёти Тоҷикистон, соҳаи сайёҳии кишвар ба таври зарурӣ равнақу ривоҷ ёфта истодааст, ки он дар соҳаҳои ҳуқуқӣ, иқтисодӣ, иҷтимоӣ, ташкилӣ ва ҳамчунин қоидаҳои ягонаи фаъолияти сайёҳиро дар ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ мегардад. Дар Тоҷикистон захираҳои сайёҳӣ аз қабили чашмаҳои шифобахш, табиати зебою нотакрор, қуллаҳои баланди кӯҳӣ, таърихи куҳани тоҷик, ёдгориҳои табиию таърихӣ, фарҳанги ғанӣ ва расму оини миллӣ мавҷуд мебошанд, ки барои рушди намудҳои гуногуни сайёҳӣ имкон медиҳанд.

Чуноне зикр намудем, дар кишвари мо намудҳои гуногун ва зернамудҳои сайёҳӣ мавҷуд аст:

Сайёҳии рекреатсионӣ (истироҳатӣ). Ин намуди сайёҳӣ дар як қатор давлатҳо, аз ҷумла кишвари мо низ хеле мамул аст. Муддати зиёд дар як ҷой будан, давомнокии зиёди сафар, фароғатхои назди баҳр ва истироҳат лар осоишгоҳҳо хоси ин намуди сайёҳист. Сафарҳо бо мақсади табобат аз дигар намудҳои сайёҳӣ фарқ мекунанд, зеро онҳо характери шахсӣ доранд. Давомнокии давраи сафари барои табобат 24-28 рӯзро ташкил медиҳад, ки ин нишондод назар ба дигар нишондодҳои сайёҳӣ хеле баланд аст. Барои ба вуҷуд овардани талабот ба сайёҳатҳои табобатӣ, огоҳ кардани намояндагони муассисаҳои тиббӣ оид ба фароғатгоҳҳо (осоишгоҳҳо) ва имконияти табобат дар дигар давлатҳо аҳамияти бузург дорад.

Сайёҳии саёҳатӣ. Ин намуд сайру сафарҳои маърифатиро дар бар мегирад. Саёҳат ҳамчун шакли дарк кардан ва намуди гузаронидани вақти холӣ вазифаи ахбор васеъкунандаи ҷаҳонбинӣ ва зеҳнӣ ҳар як шахс иҷро мегардад.

Сайёҳии илмӣ. Ин намуди сайёҳӣ нисбат ба дигар намудҳо нав ва ба ҷавле ҷавонтар аст. Рушди ҳамкориҳои байналхалқӣ, инқилоби илмию техникӣ ва тараққиёти моддию техникӣ, кӯшиши истифодаи таҷрибаҳои пешқадами дигар халқу давлатҳо барои эҳёи арзишҳои моддӣ ва маънавӣ ба вусъати ҳамкориҳои байналхалқӣ дар миёни намояндагони соҳаи илми давлатҳои гуногун мусоидат мекунанд. Ин намуди сайёҳӣ, ки сафарҳои мақсадноки иштирок дар ҷаласа, конгресс ва симпозиумҳоро дар бар мегирад, дар сайёҳии муосири байналхалқӣ бештар мавқеи устувор пайдо мекунад.

Сайёҳии корӣ. Дар сайёҳии корӣ машваратҳои байналхалқӣ ва дуҷониба оид ба масъалаҳои ҳамкориҳои тиҷоратӣ, илмию техникӣ низ ҷой доранд. Конгресс ва маҷлисҳои гуногуни ташкилотҳои байналхалқӣ низ яке аз шаклҳои сафарҳои кориянд, ки чун кори аз форумҳои илмӣ то шумораи ками иштироккунандагон фарқ мекунанд. Дар барномаи кории ин саёҳатҳо тамошои марказҳои илмӣ, корхонаҳои саноатӣ бо мақсади шиносоӣ бо дастовардҳои ин ё он давлат дар илму техника, омӯхтани технология, такмили ихтисоси сайёҳон дохил шудаанд.

Сайёҳии саргузаштӣ. Ин шакли хеле хоси истироҳат ба сайёҳон имкони натанҳо будан дар ҷойҳои ҷолиб, балки ба кори ғайриоддӣ (шикори ягон намуди ҳайвонот, моҳидорӣ, доштани шапаракҳо, паррандаҳо, сайёҳат ва ғайра) машғул буданро низ ташкил медиҳад. Аслан, ин даврҳои гурӯҳӣ аст. Хусусияти хоси ин намуди сайёҳӣ гирифтани иҷозатномаҳои гуногун аст, ки ба шикор, моҳидорӣ ва бурдани ғаниматҳои шикорӣ иҷозат медиҳанд. Туризми саргузаштӣ каме хатарнок аст, барои ҳамин бо мақсади таъмини бехатарӣ устодони баландихтисос, роҳбалад ва дигарон лозиманд. Ин намуди сайёҳӣ арзиши баланд дорад ва метавонем онро ба намудҳои истироҳатҳои баргузида, дохил кунем.

Сайёҳии варзишӣ. Истифодакунандагони асосии ин намуд клубҳо ва ассотсиатсияҳои варзишии гуногун мебошанд. Вазифаи асосии саёҳати варзишӣ ба меҳмонон фароҳам овардани имконият барои машғул шудан ба ягон намуди варзиш аст. Ба лавозимоти саёҳати варзишӣ роҳҳои махсус мураттаб шуда, трамплин, майдончаҳои варзишӣ ва асбобҳои гуногун дохиланд.

Сайёҳии таълимӣ. Дар ин намуд, албатта диққати асосӣ ба омӯзиши забонҳо равона мешавад. Вале омӯхтани ягон намуди варзиш, бозиҳои варзишӣ, такмили ихтисос ва ғайра низ буданаш мумкин аст. Асосан машғулиятҳои ҳаррӯзаи барномаи саёҳати таълимӣ то нимарӯз буда, фурсати боқимонда бо шуғли дӯстдошта ва истироҳат мегузарад. Ғайр аз ин барномаи омӯзиши бошиддат (дар як ҳафта 20-30 соат) низ вуҷуд доранд.

Дар маҷмӯъ чунин намудҳои сайёҳӣ ва зернамудҳои он арзи вуҷуд дорад, ки бо бисёр намуди онҳо дар Ҷумҳурии Тоҷикистон метавон вохӯрд. Онҳо метавонанд дар рушди сайёҳии кишвари мо нақши устувор ва назаррас гузоранд.

Дар замони муосир яке аз соҳаҳои афзалиятноки сайёҳӣ ин сайёҳии рекреатсионӣ (истироҳатӣ) мебошад, ки бештар ба хусусияти кӯҳӣ доштани релефи нотакрори кишвар вобаста аст. Барои рушди ин соҳа дар кишвар ҳамаи заминаҳои зарурии меъёрии ҳуқуқӣ фароҳам оварда шуда, илова бар ин, як силсила чораҳои ҳавасмандкунӣ низ татбиқ гардидаанд. Аз ҷумла, воридоти таҷҳизот ва масолеҳи сохтмон барои иншооти сайёҳӣ аз пардохтҳои андозу гумрук ва ширкатҳои сайёҳӣ дар панҷ соли аввали фаъолияташон аз пардохти андоз аз фоида озод карда шудаанд. Тибқи арзёбии созмонҳои бонуфузи байналмилалӣ ҳоло Тоҷикистон аз лиҳози низоми соддаи гирифтани раводиди навъи сайёҳӣ дар руйхати панҷ кишвари пешсафи ҷаҳон мавқеи чорумро ишғол менамояд. Шароити мусоиди табиӣ ва иқлими Тоҷикистон барои ба роҳ мондани хизматрасонии муосири сайёҳӣ ва инкишофи намудҳои гуногуни он имконияти беҳтарин муҳайё кардааст.

Айниддин ҚУРБОНОВ, донишҷӯи ДИД назди Президенти ҶТ