САЙЁҲӢ
Шанбе 27 Апрел 2024 11:01
Тибқи рейтинги нашркардаи “Daryo.uz”, як сомонаи марбут ба Ҷумҳурии Узбекистон, дар соли 2022 кишварҳои Осиёи Марказӣ аз ҳисоби сайёҳон хеле “бой” шудаанд. Рейтинги мазкур дар такя ба манобеи ба пойгоҳи мазкур дастрас таҳия гардидааст ва эҳтимоли тафовут доштани он аз омори дигар сарчашмаҳои иттилоотӣ вуҷуд дорад.
Мувофиқи он, Қазоқистон дар ин давра 572 млрд. тенге (1,2 млрд. доллар) ба даст овардааст, ки 183 млрд. тенге (395 млн. доллар)-и он ба меҳмонхона ва хос-тел (хобгоҳ)-ҳо рост меояд. Дар ин давра, аз Узбекистон 5,2 млн. шаҳрванди хориҷӣ ба ҳайси сайёҳ дидан карда, ба рушди соҳаи сайёҳии ин кишвар ва ғанӣ гардонидани буҷаи он мусоидат кардаанд. Дар соли 2022 ба Қазоқистон қариб 6 млн. шаҳрванди хориҷӣ чун сайёҳ ворид шудааст. Ба Тоҷикистон ҳамагӣ 1 млн. сайёҳ ташриф овардааст, ки назар ба ҳамсоякишварҳо хеле кам аст.
Оё кишваре бо кӯҳҳои осмонбӯс, пиряхҳои азим, дарёҳои паҳновар, кӯлҳои мусаффо, чашмаҳои шифобахш ва табиати нотакрор наметавонад таваҷҷуҳи сайёҳонро ҷалб созад? Ва ё кадом омилҳо боиси чандон рушд накардани ин соҳаи афзалиятнок мегарданд?
РАҚАМҲО ЧӢ МЕГӮЯНД?
Тибқи иттилои Агентии омори назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, дар 9 моҳи соли ҷорӣ беш аз 1 млн. шаҳрванди хориҷӣ ба кишвар ворид шудааст, ки мутобиқи методологияи Созмони ҷаҳонии сайёҳӣ 802,3 ҳазор нафари он сайёҳ шуморида мешавад.
Ин дар ҳолест, ки дар кишвар 238 ширкат ва 297 субъекти хизматрасонӣ дар соҳаи сайёҳӣ фаъолият мекунад. Аз ҷумла, 191 меҳмонхона, 53 осоишгоҳ, 26 хостел, 8 хонаи истироҳатӣ, 7 маркази муолиҷавӣ, 6 осоишгоҳи кӯдакона, 5 базаи сайёҳӣ ва 1 кемпинг.
Дар маҷмуъ, дар кишвар 21 намуди сайёҳӣ амал мекунад, ки инҳо сайёҳии варзишӣ, кӯҳгардӣ, табобатӣ, фарҳангӣ, фароғатӣ, илмӣ, экологӣ, зиёратӣ, корӣ ва ғайра мебошанд. Вобаста ба сайёҳии шикору моҳигирӣ низ ҳамаи шароитҳо фароҳам оварда шуда, рӯйхати минтақаҳои махсус ва ба сайду шикор нигаронидашуда таҳия карда шудаанд.
Албатта, дар ин самт комёбиҳо низ ба назар мерасанд ва зикри онҳо бамаврид аст. Дар Малайзия “мамлакати ҷолибтарин кишвари Осиё барои саёҳати кӯҳнавардӣ” эътироф гаштани Ҷумҳурии Тоҷикистон мақоми онро дар аксари рейтингҳо тағйир дод. Қаблан, ба рӯйхати 14 макони аз ҳама бештар ғайриоддӣ шомил гаштани қуллаи Исмоили Сомонӣ аз сӯйи маҷаллаи “Forbes” нуфузи кишварро хеле боло бурда буд. Ҳамчунин, ба рӯйхати ҷолибтарин мавзеъҳои ҷаҳон дохил гардидани кӯҳҳои Помир аз сӯйи маҷаллаи “ТОП-100” фавҷи сайёҳонро ба ин гӯшаи Ватан якбора афзун карда буд.
ИҚДОМҲО ВА ИМТИЁЗҲО
Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар Паёми охири худ ба Маҷлиси Олӣ зикр карданд, ки Тоҷикистон аз 1-уми январи соли 2022 ҷиҳати ҷалби бештари сайёҳон ва сармоягузорони хориҷӣ барои шаҳрвандони 52 кишвари хориҷӣ иқдоми яктарафаи воридшавии бидуни раводид ҷорӣ намудааст. Инчунин, барои шаҳрвандони 126 давлати хориҷӣ пешниҳоди раводиди Ҷумҳурии Тоҷикистон бо тартиби содакардашуда ҷорӣ гардидааст, ки ба рушди соҳаи сайёҳӣ мусоидат мекунад.
Масъулони Кумитаи рушди сайёҳӣ низ дар нишасти матбуотии ахир зикр карданд, ки барои саноаткунонии босуръати бахши сайёҳӣ, таҳкими захираҳои кадрии соҳа, муаррифии захираҳои сайёҳӣ, ташкили ширкат ва хатсайрҳои нав, дастгирии иттилоотии бахши сайёҳӣ, маркетинг ва пешбурди тиҷорат таваҷҷуҳ кардаанд.
Дар мувофиқа бо Ҳукумати кишвар ва шарикони рушд якчанд лоиҳаи сармоягузорӣ таҳия гаштааст, ки “Лоиҳаи рушди сайёҳӣ” бо маблағгузории Бонки Осиёии Рушд дар ҳаҷми 10 млн. доллар ва “Лоиҳаи рушди иқтисодиёти деҳот” бо маблағгузории Бонки ҷаҳонӣ дар ҳаҷми 30 млн. доллар, ки 50%-аш ба рушди сайёҳӣ равона шудааст, намунаи он мебошад.
Қобили қайд аст, ки ҳанӯз соли 2017 бо мақсади боз ҳам тавсеа бахшидани соҳаи сайёҳӣ, истифодаи самараноки имкониятҳои мавҷуда дар ин самт, инкишофи инфрасохтори сайёҳӣ, беҳтар кардани сифати хидматрасонӣ, густариши раванди танзими давлатӣ ва дастгирии сайёҳии дохиливу хориҷӣ, ҷалби бештари сармоя дар ин самт ва омода кардани кадрҳои болаёқат Кумитаи рушди сайёҳии назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон таъсис ёфта буд.
Бо гузашти 6 сол ба назар мерасад, ки рушди сайёҳӣ ҳанӯз ҳам қаноатбахш нест ва то ҳол на ҳамаи имкониятҳо ва шароитҳо дар ин самти манфиатовар истифода шудаанд.
ҶОМЕА ЧӢ НАЗАР ДОРАД?
Як пурсиш дар шабакаи Facebook собит кард, ки дар ин самт мушкилии зиёд дорем. Сар аз гирифтани раводид (виза), хариди чипта, муносибат дар фурудгоҳ ва баъд аз он. Аммо ҳамаи онро метавон бо дуруст ба роҳ мондани фаъолияти соҳа бартараф кард.
- Дар нуқтаҳои сарҳадӣ сарҳадбонони хушмуомила, кордон ва забондон ҷалб шаванд. Рақобати озод миёни ширкатҳо барои ташкили хатсайрҳои гуногун таъмин гардад. Раванди ба даст овардани раводид (виза) ҳарчи бештар осон ва сода карда шавад. Сомонаҳои интернетӣ бо чанд забон, харитаи сафар ва дигар ҷузъиётҳо фаъол гарданд. Маркази ягонаи иттилоърасонӣ бо онлайн-мушовир ва реҷаи 24/7 фаъол карда шавад. Роҳбалад (гид)-ҳои касбӣ, ки донандаи хуби забонҳои хориҷӣ бошанд, омода гарданд. Хулоса, дар ин самт ҷиддӣ корбарӣ кардан лозим аст,- мегӯяд Рустам Назарзода, як корбари ин шабака.
Дилшод Раҳимӣ дар ин пурсиш гуфтааст, ки бо барҳам додани коррупсия ва дигар омилҳои бад, таъмин ва ташкили инфрасохторҳо дар сатҳи баланд, таълиму тарбияи кадрҳои боистеъдод дар ин самт ва таблиғу ташвиқи мувофиқ метавон ба рушди соҳа даст ёфт.
- Барои 3-5 соли аввал озод кардани субъектҳои сайёҳӣ аз ҳамаи андозҳо ва истифодаи таҷрибаи давлатҳои рушдкарда ба манфиати кор мебошад,-мегӯяд Толиб Исмоил, корбари дигар.
Фазлиддин Қодиров, устоди Донишгоҳи байналмилалии сайёҳӣ ва соҳибкорӣ дар як мусоҳибаи худ зикр мекунад, ки зиёда аз 40% сайёҳатҳо хислати фарҳангӣ доранд.
- Одамон бо мақсади омӯзиши таърихи инсоният, эҳсоси воқеияти таърихӣ, ошноӣ бо арзишҳои фарҳангӣ, урфу одат ва анъанаҳо, махсусиятҳои этнографӣ, иншооти меъморӣ, иштирок дар маросимҳои ибодатӣ ва амсоли инҳо ҷаҳонгардӣ мекунанд. Дар баробари афзоиши бесобиқаи сайёҳон ва таваҷҷуҳи онҳо нисбат ба шароити воқеии табиат, бисёре аз объектҳо ва зуҳуроти фарҳангию муҳити табиӣ ба гардиши сайёҳӣ ворид карда мешаванд. Тоҷикистон барои ҳар ду навъи сайёӣ мусоид аст, - мегӯяд ӯ.
Дар воқеъ, ворид гардидани ёдгории табиии “Бешаи палангон” ва ёдгории фарҳангии “Роҳи Абрешим: долони Қароқум-Зарафшон” (ёдгориҳои Панҷакенти қадим, шаҳраки Санҷаршоҳ, қалъаи Ҳисорак, Гардани Ҳисор, Қалъаи Муғ, Қалъаи Қум, Тали Хамтуда, низоми обёрикунии Туқсанкорез, Оромгоҳи Хоҷа Муҳаммад Башоро) ба Феҳристи мероси моддии ЮНЕСКО имкон фароҳам меорад, ки ҷалби сайёҳон бештар гардад.
Бо муҳайё кардани фазои мусоид барои соҳибкории сайёҳӣ, таъмини рақобати солим миёни ширкатҳо ва ҷорӣ кардани имтиёзҳои андозӣ метавон ба рушди соҳа даст ёфт ва дар ғанӣ гардидани буҷаи кишвар ва таъсиси ҷойҳои нави корӣ мусоидат кард.
Амони МУҲАММАД, “ҶТ”
Мувофиқи он, Қазоқистон дар ин давра 572 млрд. тенге (1,2 млрд. доллар) ба даст овардааст, ки 183 млрд. тенге (395 млн. доллар)-и он ба меҳмонхона ва хос-тел (хобгоҳ)-ҳо рост меояд. Дар ин давра, аз Узбекистон 5,2 млн. шаҳрванди хориҷӣ ба ҳайси сайёҳ дидан карда, ба рушди соҳаи сайёҳии ин кишвар ва ғанӣ гардонидани буҷаи он мусоидат кардаанд. Дар соли 2022 ба Қазоқистон қариб 6 млн. шаҳрванди хориҷӣ чун сайёҳ ворид шудааст. Ба Тоҷикистон ҳамагӣ 1 млн. сайёҳ ташриф овардааст, ки назар ба ҳамсоякишварҳо хеле кам аст.
Оё кишваре бо кӯҳҳои осмонбӯс, пиряхҳои азим, дарёҳои паҳновар, кӯлҳои мусаффо, чашмаҳои шифобахш ва табиати нотакрор наметавонад таваҷҷуҳи сайёҳонро ҷалб созад? Ва ё кадом омилҳо боиси чандон рушд накардани ин соҳаи афзалиятнок мегарданд?
РАҚАМҲО ЧӢ МЕГӮЯНД?
Тибқи иттилои Агентии омори назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, дар 9 моҳи соли ҷорӣ беш аз 1 млн. шаҳрванди хориҷӣ ба кишвар ворид шудааст, ки мутобиқи методологияи Созмони ҷаҳонии сайёҳӣ 802,3 ҳазор нафари он сайёҳ шуморида мешавад.
Ин дар ҳолест, ки дар кишвар 238 ширкат ва 297 субъекти хизматрасонӣ дар соҳаи сайёҳӣ фаъолият мекунад. Аз ҷумла, 191 меҳмонхона, 53 осоишгоҳ, 26 хостел, 8 хонаи истироҳатӣ, 7 маркази муолиҷавӣ, 6 осоишгоҳи кӯдакона, 5 базаи сайёҳӣ ва 1 кемпинг.
Дар маҷмуъ, дар кишвар 21 намуди сайёҳӣ амал мекунад, ки инҳо сайёҳии варзишӣ, кӯҳгардӣ, табобатӣ, фарҳангӣ, фароғатӣ, илмӣ, экологӣ, зиёратӣ, корӣ ва ғайра мебошанд. Вобаста ба сайёҳии шикору моҳигирӣ низ ҳамаи шароитҳо фароҳам оварда шуда, рӯйхати минтақаҳои махсус ва ба сайду шикор нигаронидашуда таҳия карда шудаанд.
Албатта, дар ин самт комёбиҳо низ ба назар мерасанд ва зикри онҳо бамаврид аст. Дар Малайзия “мамлакати ҷолибтарин кишвари Осиё барои саёҳати кӯҳнавардӣ” эътироф гаштани Ҷумҳурии Тоҷикистон мақоми онро дар аксари рейтингҳо тағйир дод. Қаблан, ба рӯйхати 14 макони аз ҳама бештар ғайриоддӣ шомил гаштани қуллаи Исмоили Сомонӣ аз сӯйи маҷаллаи “Forbes” нуфузи кишварро хеле боло бурда буд. Ҳамчунин, ба рӯйхати ҷолибтарин мавзеъҳои ҷаҳон дохил гардидани кӯҳҳои Помир аз сӯйи маҷаллаи “ТОП-100” фавҷи сайёҳонро ба ин гӯшаи Ватан якбора афзун карда буд.
ИҚДОМҲО ВА ИМТИЁЗҲО
Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар Паёми охири худ ба Маҷлиси Олӣ зикр карданд, ки Тоҷикистон аз 1-уми январи соли 2022 ҷиҳати ҷалби бештари сайёҳон ва сармоягузорони хориҷӣ барои шаҳрвандони 52 кишвари хориҷӣ иқдоми яктарафаи воридшавии бидуни раводид ҷорӣ намудааст. Инчунин, барои шаҳрвандони 126 давлати хориҷӣ пешниҳоди раводиди Ҷумҳурии Тоҷикистон бо тартиби содакардашуда ҷорӣ гардидааст, ки ба рушди соҳаи сайёҳӣ мусоидат мекунад.
Масъулони Кумитаи рушди сайёҳӣ низ дар нишасти матбуотии ахир зикр карданд, ки барои саноаткунонии босуръати бахши сайёҳӣ, таҳкими захираҳои кадрии соҳа, муаррифии захираҳои сайёҳӣ, ташкили ширкат ва хатсайрҳои нав, дастгирии иттилоотии бахши сайёҳӣ, маркетинг ва пешбурди тиҷорат таваҷҷуҳ кардаанд.
Дар мувофиқа бо Ҳукумати кишвар ва шарикони рушд якчанд лоиҳаи сармоягузорӣ таҳия гаштааст, ки “Лоиҳаи рушди сайёҳӣ” бо маблағгузории Бонки Осиёии Рушд дар ҳаҷми 10 млн. доллар ва “Лоиҳаи рушди иқтисодиёти деҳот” бо маблағгузории Бонки ҷаҳонӣ дар ҳаҷми 30 млн. доллар, ки 50%-аш ба рушди сайёҳӣ равона шудааст, намунаи он мебошад.
Қобили қайд аст, ки ҳанӯз соли 2017 бо мақсади боз ҳам тавсеа бахшидани соҳаи сайёҳӣ, истифодаи самараноки имкониятҳои мавҷуда дар ин самт, инкишофи инфрасохтори сайёҳӣ, беҳтар кардани сифати хидматрасонӣ, густариши раванди танзими давлатӣ ва дастгирии сайёҳии дохиливу хориҷӣ, ҷалби бештари сармоя дар ин самт ва омода кардани кадрҳои болаёқат Кумитаи рушди сайёҳии назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон таъсис ёфта буд.
Бо гузашти 6 сол ба назар мерасад, ки рушди сайёҳӣ ҳанӯз ҳам қаноатбахш нест ва то ҳол на ҳамаи имкониятҳо ва шароитҳо дар ин самти манфиатовар истифода шудаанд.
ҶОМЕА ЧӢ НАЗАР ДОРАД?
Як пурсиш дар шабакаи Facebook собит кард, ки дар ин самт мушкилии зиёд дорем. Сар аз гирифтани раводид (виза), хариди чипта, муносибат дар фурудгоҳ ва баъд аз он. Аммо ҳамаи онро метавон бо дуруст ба роҳ мондани фаъолияти соҳа бартараф кард.
- Дар нуқтаҳои сарҳадӣ сарҳадбонони хушмуомила, кордон ва забондон ҷалб шаванд. Рақобати озод миёни ширкатҳо барои ташкили хатсайрҳои гуногун таъмин гардад. Раванди ба даст овардани раводид (виза) ҳарчи бештар осон ва сода карда шавад. Сомонаҳои интернетӣ бо чанд забон, харитаи сафар ва дигар ҷузъиётҳо фаъол гарданд. Маркази ягонаи иттилоърасонӣ бо онлайн-мушовир ва реҷаи 24/7 фаъол карда шавад. Роҳбалад (гид)-ҳои касбӣ, ки донандаи хуби забонҳои хориҷӣ бошанд, омода гарданд. Хулоса, дар ин самт ҷиддӣ корбарӣ кардан лозим аст,- мегӯяд Рустам Назарзода, як корбари ин шабака.
Дилшод Раҳимӣ дар ин пурсиш гуфтааст, ки бо барҳам додани коррупсия ва дигар омилҳои бад, таъмин ва ташкили инфрасохторҳо дар сатҳи баланд, таълиму тарбияи кадрҳои боистеъдод дар ин самт ва таблиғу ташвиқи мувофиқ метавон ба рушди соҳа даст ёфт.
- Барои 3-5 соли аввал озод кардани субъектҳои сайёҳӣ аз ҳамаи андозҳо ва истифодаи таҷрибаи давлатҳои рушдкарда ба манфиати кор мебошад,-мегӯяд Толиб Исмоил, корбари дигар.
Фазлиддин Қодиров, устоди Донишгоҳи байналмилалии сайёҳӣ ва соҳибкорӣ дар як мусоҳибаи худ зикр мекунад, ки зиёда аз 40% сайёҳатҳо хислати фарҳангӣ доранд.
- Одамон бо мақсади омӯзиши таърихи инсоният, эҳсоси воқеияти таърихӣ, ошноӣ бо арзишҳои фарҳангӣ, урфу одат ва анъанаҳо, махсусиятҳои этнографӣ, иншооти меъморӣ, иштирок дар маросимҳои ибодатӣ ва амсоли инҳо ҷаҳонгардӣ мекунанд. Дар баробари афзоиши бесобиқаи сайёҳон ва таваҷҷуҳи онҳо нисбат ба шароити воқеии табиат, бисёре аз объектҳо ва зуҳуроти фарҳангию муҳити табиӣ ба гардиши сайёҳӣ ворид карда мешаванд. Тоҷикистон барои ҳар ду навъи сайёӣ мусоид аст, - мегӯяд ӯ.
Дар воқеъ, ворид гардидани ёдгории табиии “Бешаи палангон” ва ёдгории фарҳангии “Роҳи Абрешим: долони Қароқум-Зарафшон” (ёдгориҳои Панҷакенти қадим, шаҳраки Санҷаршоҳ, қалъаи Ҳисорак, Гардани Ҳисор, Қалъаи Муғ, Қалъаи Қум, Тали Хамтуда, низоми обёрикунии Туқсанкорез, Оромгоҳи Хоҷа Муҳаммад Башоро) ба Феҳристи мероси моддии ЮНЕСКО имкон фароҳам меорад, ки ҷалби сайёҳон бештар гардад.
Бо муҳайё кардани фазои мусоид барои соҳибкории сайёҳӣ, таъмини рақобати солим миёни ширкатҳо ва ҷорӣ кардани имтиёзҳои андозӣ метавон ба рушди соҳа даст ёфт ва дар ғанӣ гардидани буҷаи кишвар ва таъсиси ҷойҳои нави корӣ мусоидат кард.
Амони МУҲАММАД, “ҶТ”
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед