Зиндагӣ зистан аст. Зистани воқеӣ. Дунё худ ҷои зист аст. Аммо дар олами кунунӣ буданамон дар ду ҳолат аст. Воқеӣ ва маҷозӣ. Ҳарчанд дар дунёи дуюм зистан ҳамешагӣ нест. Бошандагони ин дунё баъзан ҷисман дар олами аслӣ қарор доранд. Хаёлану фикран дар дунёи маҷозианд. Бо нӯги ангуштони даст дар ин олам соатҳо сайр мекунанд. Ин гуна зист талаби замон гардидаасту набудан дар ин дунё аз имкон берун. Аммо агар самти сайёҳати баъзеҳо сӯи омӯзиш бошад, роҳи қисми дигар бесуду беманфиат аст. Онҳо низ меомӯзанд. Аммо танҳо андешаронии сарсарӣ ва дашному таҳқирро.

Чанде пеш дар ҳамин дунёи пурошубу шаҳри “бедарвоза”-и ҷомеаи мо як валвалаи нав, ки хоси ин олам аст, рух дод. Акнун боз ҳама сарҳо болои телефон хам гардиданд. Ҳама дидаҳо ҷониби навору навиштаҳо дӯхта шуданд. Ҳамаи дастон омодаи чизе нигоштан буданд. Ҷангҳои шадиде рух дод. Яке ҷонибдор буду дигаре бо дашному қабеҳгӯӣ борони қаҳру ғазабро мерехт. Севвумӣ аз ин ҳолат лаззат мебурду он+ро манбаи ҳазлу шӯхии худ қарор медод. Гӯё мушкилоти бузурге баррасӣ мегардида бошад, ки ҳама ҷо сухан аз ин боб буд. Аммо мавзӯъ танҳо шавҳар кардани як хонуми шинохта. Албатта аз қадим ҳаёти одамони машҳур мавриди таваҷҷуҳ буд, аммо оё ин мавзӯъ метавонад арзандаи то ин ҳад машҳур шудану аз худ кардани дақиқаю соатҳо бошад? Оё ин мавзӯъ воқеан арзиши гирди худ ҷамъ намудани ҳазорҳо нафарро дорад?

Албатта, ҳоло ангезаи ин ҳодиса хомӯш шудаасту аз он кам касон ёд мекунанд. Вале мисли ин чандин мавзӯъҳои дигаре низ ҳамарӯза дар шабакаҳои иҷтимоӣ гардиш мекунанд, ки ба касе манфиату суде намебахшанд ва баррасиашон ҷуз ҳадар додани вақт чизе нест. Аммо доираи таваҷҷуҳкунандагони ин мавзӯъҳо хеле зиёданду гӯяндагон бешумор. Ин аст нигаронкунанда дар ҷомеаи имрӯзаи мо.

Муҳокима дар фазои кушоди интернет хуб аст. Зеро доираи гӯяндагону муҳокимаронҳо маҳдуд несту истифодабарандагони одӣ низ метавонанд, мушоҳид бошанд. Аммо мавзӯъҳои баҳс бояд муфид бошанд. Аз баҳсу муҳокимаронӣ бояд чизе омӯхту ба дигарон низ омӯзонид. Албатта чунин мавзӯъҳо низ дар ин фазо кам нестанд, аммо шарҳнависони онҳо ангуштшуморанд. Яъне таваҷҷуҳ равона аст, танҳо ба валвалаю ангензаҳои нолозим.

Равоншинос Каримиён Қутбиддин ин падидаро конформизм номида, ба он назар аст, ки решаи ҳамаи ин дар номустақилии шахсон ва вобастагии онҳо ба афкори дигарон аст. Ӯ зикр кард, ки: “Дар шабакаҳои иҷтимоӣ ҳамеша он чизҳое мавриди таваҷҷуҳ қарор мегиранд, ки писандида ва сербинандатаринанд. Бо вуҷуди ягон манфиат надоштанашон, афкори шахсоне, ки шуури инфиродии хешро аз даст додаанд, баҳси бузургеро ташкил медиҳад. Дар натиҷа мардум ноогоҳона амал намуда, аз шуури дигарон истифода мекунанд, ки ин мустақилияти инсонро аз байн мебарад. Дигарон бошанд, шояд аз эҳтимолияти ҳимояшавии хеш ҳаросида, барои аз байн бурдани чунин бенизомӣ ба ин ҷараёни пурталотум ҳамроҳ намешаванд”.

Сабабҳои таваҷҷуҳ кардани одамонро ба мавзӯъҳои нолозиму нодаркор дар шабакаҳои иҷтимоӣ, ҷомеашинос Фирӯз Миров чунин баён кард: “Ба ин омилҳои гуногун боис шуда метавонад. Аз ҷумла, табиати кунҷковии инсон, талаботи ӯ ба ахбор, бемаърифатӣ ва бекорӣ. Албатта мавриди муҳокима қарор гирифтани як мавзӯъ дар афкори омма метавонад манфиатбахш бошад ва амали бадро маҳкум созад. Аммо агар мавзӯъ воқеан доғ бошаду шарҳнависон низ аз рӯйи ғараз андеша пешниҳод накунанд. Дар ғайри ҳол аз дохили як мавзӯи нохуб чандин мавзӯъҳои беманфиат тавлид мегарданд”.

Дар аксари мавридҳо тавлидкунандагони чунин ҷидолҳои бемавқеъ дар пайи шарҳҳои гузошташуда, ҷавонон мебошанд. Онҳо танҳо бояд чизе нависанд. Яъне собит созанд “фаъол”-ӣ ва “сухандонӣ”-и худро.

Барои Хусрави Абдулло, як ҷавони фаъоли ҳамин олам зиёдтар ҷолиб аст мавзӯъҳое, ки рабт мегиранд ба ҳаёти нафарони машҳур. “Имрӯз аксари мо, ҷавонон бо мақсади худнамоӣ шарҳ мегузорем. Чунки мехоҳем аз сафи гурӯҳ қафо намонем”, - иброз дошт ӯ.

Аммо Умеда Сафармамадова, як ҷавони дигар гуфт: “Бештар диққати маро дар сомонаҳои иҷтимоӣ мавзӯъҳое ҷалб менамоянд, ки аз соҳаи интихобнамудаам вобастаанд. Зеро мехоҳам агар чизе медонам гузорам он ҷо, то каси дигар низ омӯзад ва ё бо суолҳо доир ба мавзӯъ мехоҳам дониши худро сайқал диҳам. Сабаби гузоштани шарҳ аз ҷониби ҷавонон ба мавзӯъҳои барояшон бегона ин танҳо аз бекорист ва натиҷаи ин албатта бесаводӣ хоҳад буд”.

Дар воқеъ, андешае, ки доир ба як мавзӯъ баён мегардад, бояд санҷидашуда ва мақсаднок бошад. Аммо фазои маҷозии имрӯзаи мо пур гардидааст аз таҳқиру масхара. Шарҳ нигоштан табдил ёфта, ба шуғли лаззатбахш барои аксари ҷавонон.

Акобир Шарипов низ аз он ҷавононест, ки давр задан дар майдони интернетро меписандад. Аммо дар мавриди гузоштани шарҳҳо зери мавзӯъҳои онҷобуда, чунин назар дорад: “Ин ки истифодабарандагон дар нисбати он чизе ки дар шабакаҳои иҷтимоӣ мегузорад, бетараф нестанд, аломати мусбат аст. Зеро ибрози назар ва ба миён омадани назарҳои мухталиф дар шаклгирии афкори созанда мусоидат мекунад. Албатта шарҳҳоеро дар назар дорем, ки дар доираи одобу ахлоқ корида мешаванд. Дар баробари ин ҳастанд, нафароне, ки мавқеашон ё шарҳашон хеле содалавҳона ва беодобона аст. Барои ин нафарон навиштани шарҳ ё ибрози андеша сарфи беҳудаи вақт аст”.

Равоншинос Каримиён Қутбиддин ба он назар аст, ки бояд дар ин ҳолатҳо нафарони соҳибфикр бо суханони огоҳонаи худ алангаи таҳқиру дашноми мардумро, ки ба мавзӯъҳои умуман нолозим равона аст, хомӯш намояд. Зеро ҳар мавзӯи нооқилона муҳокимашуда дар шабакаҳои интернетӣ вобаста аст, аз иштирокчиёну тарзи баёни онҳо.

Дар воқеъ, майдони кушоди интернет барои ҳамагон имкони тохту тозро медиҳад. Аммо тохтани беҳуда дар ин майдон танҳо талафи вақт асту шарҳ гузоштан дар мавзӯъҳои нолозим нишон додани сатҳи пасти маърифат. Зеро бояд таваҷҷуҳи мо бештар равона бошад, ба мавзӯъҳои муҳиму шарҳи мо ҳадафи хосеро доро бошад. Шарҳи гузошташуда, бояд омӯзанда бошад, на аз рӯйи кинаву адоват ва худнамоию бекорӣ.