ҶАВОНОН
Ҷумъа 29 Март 2024 12:52
Чаро ҷавонон ин хислатро бояд доро бошанд?
Ғазаб тоҷ нест ва аз сар рафтани он шикасти давлат намебошад!
(Сайф Раҳимзоди Афардӣ)
Як хислате, ки имрӯз дар ҷавонон бештар ба мушоҳида мерасад, зуд дар ғазаб шудан аст. Камтарин гапи хилоф онҳоро ба шӯр оварда, ба моҷаро мекашад. Ба ибораи дигар хеле “сабук”-анд.
Дар ғазаб шудани инсонҳо омилҳои зиёд дорад. Яке аз онҳо ин аст, ки хостаҳои мо амалӣ намешаванд. Баъзан нисбат ба ягон нафар дар ғазаб мешавем, барои он ки кадом амали мехостаи моро ба ҷо наовардааст ва ё барои амалӣ шуданаш монеъ шудааст. Мисол, ҳамроҳи дӯстамон бояд ба меҳмонӣ равем. Ба ӯ мегӯем, фалон соат омода шавад, ба роҳ мебароем. Вале соати таъиншуда кайҳо расидааст, ӯ бошад. ҳоло ҳам омода нест. Ё ин ки таъҷилӣ ба ҷое равонем, вале нақлиёт дар роҳ ниҳоят суст ҳаракат дорад. Инчунин, ҳамкор ё зердастамон дар коргоҳ вазифаи бар дӯшашбударо иҷро накардааст... Фарзандамон дарсгурезӣ кардааст, аз ин боис муаллимааш ба мо шикоят мекунад... Ба инҳо монанд ҳолатҳои зиёде ҳастанд, ки дар гирду атрофи мо сар мезананд ва моро дар ғазаб меоранд. Албатта, дар ин хел ҳолатҳо мо аз муҷримон домангир мешавем ва онҳоро айбдор меҳисобем.
Боз ҳолатҳое ҳастанд, ки мо худро айбдор медонем. Масалан, донишҷӯёне, ки дуруст дарс намехонанд ё ба дарсҳо хуб омода нашуда, дар натиҷа аз имтиҳон баҳои қаноатбахш намегиранд, худашонро маломат мекунанд. Инсонҳои фарбеҳ барои он ки зиёд истеъмол мекунанд, худашонро айбдор меҳисобанд. Ронандае, ки нақлиётро идора карда натавониста, ба садама дучор шудааст, худро гунаҳкор медонад. Дар поёни ҳамаи ин ҳолатҳо инсон аввал дар ғазаб, пасон ғамгин мешавад. Аммо не ғусса хурданҳоямон, не дар ғазаб шуданҳоямон наметавонад натиҷаро тағйир диҳад.
Мушкили асосӣ ин аст, ки мо ба нафаре ё ба худ ғазаб карда, хислати ҳамидаи “бахшидан”-ро аз ёд мебарорем. Агар “муҷрим” амале барои бахшидан накарда бошад, қобили бахшиш ва марҳаматаш намедонем. Ё худи мо агар коре накарда бошем, ки кирои бахшишамон бошад, худро на ин ки намебахшем, балки пайваста мазаммат мекунем. Танҳо он айб (хоҳ аз мо бошад, хоҳ аз кадом наздики мо) бо гузашти вақт куҳна мешавад. Вале ҳамин ки кадом ҳолат ё ҳаракате онро ба ёдамон овард, ҳамон ҳиссиёти манфӣ боз ба мо бармегардад.
Дар робита аз чандин нафар пурсон шудам: “Онеро, ки шуморо дар ғазаб кардааст, бахшида метавонед?” Ҷавобҳои зиёде шунидам, ки чунин метавон хулосаашон кард: а) Ҳаргиз бахшида наметавонам; б) Айбашонро зуд фаромӯш мекунам; в) Як хубиаш бас аст, ки айбҳояшро фаромӯш кунем; г) Вобаста ба масъала аст: баъзе масъалаҳое ҳаст, ки бахшида наметавонед; д) Вобаста ба инсон аст: баъзеро бахшида метавонам, баъзеро не.
Зимнан, сарчашмаи нерӯи манфии мо инсонҳоеанд, ки замоне айбдорашон карда будем ва то ҳол набахшидемашон. Яъне, то имрӯз агар мо нисбат ба нафаре дар қаҳру ғазаб шуда ва ҳоло ҳам ӯро набахшидаем, пайваста ин борро бар дӯшу қалбу рӯҳу майнаи худ мекашем.
Ҳикояти кӯтоҳе ҳаст: Ду роҳиб дар соҳили дарё зани нимбараҳнаеро мебинанд. Дар ҳоле ки роҳибон чашм аз ӯ мепӯшанд, зан аз онҳо кӯмак мепурсад. “Ман шиноварӣ балад нестам, чи шавад, ки маро ба он тарафи дарё гузаронед?” - имдодҷӯёна мепурсад зан. Яке аз он ду роҳиб чашмонашро пӯшида, занро бағал гирифта, дарёро мегузарад. Сипас, занро гузошта ба роҳашон идома медиҳанд. Ба маконашон мерасанд. Ҳамроҳаш ба маломати роҳибе, ки занро бардошта буд, шуруъ мекунад: “Ин ба кадом китоб рост омадааст, ки роҳиб зани нимбараҳнаеро бағал кунад?” Роҳиб ҷавоб медиҳад: “Ман он занро дар канори дарё гузошта омадам, ту бошӣ ҳоло ҳам дар хусусаш фикр дорӣ?!”
Чанде пеш, вақте дар хусуси “бахшидан” фикр мекардам, ба сарам ин андеша омад, то рӯйхати нафаронеро тартиб диҳам, ки замоне нисбаташон дар қаҳру ғазаб шуда будам. Теъдодашон кам набуд. Дар бораи ҳар кадомашон як-як фикр кардам. Кӯшиш намудам, ки бубахшам онҳоро. Инчунин, ба ҳолатҳое, ки замоне ғазабамро оварда буданд, кӯшиш кардам аз зовияи дигар нигоҳ кунам, дар хусуси паҳлуҳои мусбаташон фикр намоям. Ҳамин тавр, ман ҳам онҳоро ва ҳам худамро аз зери бори гароне раҳо кардам.
Месазад, дар ин бора фикр кард ва онҳоеро, ки аз кӯдакӣ то ҳол нисбаташон дар ғазаб шуда будем, бахшем. Дар онҳо ҷанбаҳои мусбатро суроғ кунем... Ба ин тарз метавон бори вазнинеро аз худ дур кард.
...Дар ғазаб шудани мо ба он ҳам вобаста аст, ки ҳаётро чи гуна мебинем. Оё он дар назарамон анбори бало менамояд ё анбори хушбахтиҳо. Чиро дидани мо не, чӣ гуна диданамон тамоми маънои ҳаётро дигар мекунад. Пас, биёед, тарзи нигоҳамонро ба атроф дигар намоем.
Бо таманнои бахшоиш аз ҳамаи онҳое, ки қалби азизашонро замоне шикаста будем.
Башир УСМОН, “ҶТ”
Ғазаб тоҷ нест ва аз сар рафтани он шикасти давлат намебошад!
(Сайф Раҳимзоди Афардӣ)
Як хислате, ки имрӯз дар ҷавонон бештар ба мушоҳида мерасад, зуд дар ғазаб шудан аст. Камтарин гапи хилоф онҳоро ба шӯр оварда, ба моҷаро мекашад. Ба ибораи дигар хеле “сабук”-анд.
Дар ғазаб шудани инсонҳо омилҳои зиёд дорад. Яке аз онҳо ин аст, ки хостаҳои мо амалӣ намешаванд. Баъзан нисбат ба ягон нафар дар ғазаб мешавем, барои он ки кадом амали мехостаи моро ба ҷо наовардааст ва ё барои амалӣ шуданаш монеъ шудааст. Мисол, ҳамроҳи дӯстамон бояд ба меҳмонӣ равем. Ба ӯ мегӯем, фалон соат омода шавад, ба роҳ мебароем. Вале соати таъиншуда кайҳо расидааст, ӯ бошад. ҳоло ҳам омода нест. Ё ин ки таъҷилӣ ба ҷое равонем, вале нақлиёт дар роҳ ниҳоят суст ҳаракат дорад. Инчунин, ҳамкор ё зердастамон дар коргоҳ вазифаи бар дӯшашбударо иҷро накардааст... Фарзандамон дарсгурезӣ кардааст, аз ин боис муаллимааш ба мо шикоят мекунад... Ба инҳо монанд ҳолатҳои зиёде ҳастанд, ки дар гирду атрофи мо сар мезананд ва моро дар ғазаб меоранд. Албатта, дар ин хел ҳолатҳо мо аз муҷримон домангир мешавем ва онҳоро айбдор меҳисобем.
Боз ҳолатҳое ҳастанд, ки мо худро айбдор медонем. Масалан, донишҷӯёне, ки дуруст дарс намехонанд ё ба дарсҳо хуб омода нашуда, дар натиҷа аз имтиҳон баҳои қаноатбахш намегиранд, худашонро маломат мекунанд. Инсонҳои фарбеҳ барои он ки зиёд истеъмол мекунанд, худашонро айбдор меҳисобанд. Ронандае, ки нақлиётро идора карда натавониста, ба садама дучор шудааст, худро гунаҳкор медонад. Дар поёни ҳамаи ин ҳолатҳо инсон аввал дар ғазаб, пасон ғамгин мешавад. Аммо не ғусса хурданҳоямон, не дар ғазаб шуданҳоямон наметавонад натиҷаро тағйир диҳад.
Мушкили асосӣ ин аст, ки мо ба нафаре ё ба худ ғазаб карда, хислати ҳамидаи “бахшидан”-ро аз ёд мебарорем. Агар “муҷрим” амале барои бахшидан накарда бошад, қобили бахшиш ва марҳаматаш намедонем. Ё худи мо агар коре накарда бошем, ки кирои бахшишамон бошад, худро на ин ки намебахшем, балки пайваста мазаммат мекунем. Танҳо он айб (хоҳ аз мо бошад, хоҳ аз кадом наздики мо) бо гузашти вақт куҳна мешавад. Вале ҳамин ки кадом ҳолат ё ҳаракате онро ба ёдамон овард, ҳамон ҳиссиёти манфӣ боз ба мо бармегардад.
Дар робита аз чандин нафар пурсон шудам: “Онеро, ки шуморо дар ғазаб кардааст, бахшида метавонед?” Ҷавобҳои зиёде шунидам, ки чунин метавон хулосаашон кард: а) Ҳаргиз бахшида наметавонам; б) Айбашонро зуд фаромӯш мекунам; в) Як хубиаш бас аст, ки айбҳояшро фаромӯш кунем; г) Вобаста ба масъала аст: баъзе масъалаҳое ҳаст, ки бахшида наметавонед; д) Вобаста ба инсон аст: баъзеро бахшида метавонам, баъзеро не.
Зимнан, сарчашмаи нерӯи манфии мо инсонҳоеанд, ки замоне айбдорашон карда будем ва то ҳол набахшидемашон. Яъне, то имрӯз агар мо нисбат ба нафаре дар қаҳру ғазаб шуда ва ҳоло ҳам ӯро набахшидаем, пайваста ин борро бар дӯшу қалбу рӯҳу майнаи худ мекашем.
Ҳикояти кӯтоҳе ҳаст: Ду роҳиб дар соҳили дарё зани нимбараҳнаеро мебинанд. Дар ҳоле ки роҳибон чашм аз ӯ мепӯшанд, зан аз онҳо кӯмак мепурсад. “Ман шиноварӣ балад нестам, чи шавад, ки маро ба он тарафи дарё гузаронед?” - имдодҷӯёна мепурсад зан. Яке аз он ду роҳиб чашмонашро пӯшида, занро бағал гирифта, дарёро мегузарад. Сипас, занро гузошта ба роҳашон идома медиҳанд. Ба маконашон мерасанд. Ҳамроҳаш ба маломати роҳибе, ки занро бардошта буд, шуруъ мекунад: “Ин ба кадом китоб рост омадааст, ки роҳиб зани нимбараҳнаеро бағал кунад?” Роҳиб ҷавоб медиҳад: “Ман он занро дар канори дарё гузошта омадам, ту бошӣ ҳоло ҳам дар хусусаш фикр дорӣ?!”
Чанде пеш, вақте дар хусуси “бахшидан” фикр мекардам, ба сарам ин андеша омад, то рӯйхати нафаронеро тартиб диҳам, ки замоне нисбаташон дар қаҳру ғазаб шуда будам. Теъдодашон кам набуд. Дар бораи ҳар кадомашон як-як фикр кардам. Кӯшиш намудам, ки бубахшам онҳоро. Инчунин, ба ҳолатҳое, ки замоне ғазабамро оварда буданд, кӯшиш кардам аз зовияи дигар нигоҳ кунам, дар хусуси паҳлуҳои мусбаташон фикр намоям. Ҳамин тавр, ман ҳам онҳоро ва ҳам худамро аз зери бори гароне раҳо кардам.
Месазад, дар ин бора фикр кард ва онҳоеро, ки аз кӯдакӣ то ҳол нисбаташон дар ғазаб шуда будем, бахшем. Дар онҳо ҷанбаҳои мусбатро суроғ кунем... Ба ин тарз метавон бори вазнинеро аз худ дур кард.
...Дар ғазаб шудани мо ба он ҳам вобаста аст, ки ҳаётро чи гуна мебинем. Оё он дар назарамон анбори бало менамояд ё анбори хушбахтиҳо. Чиро дидани мо не, чӣ гуна диданамон тамоми маънои ҳаётро дигар мекунад. Пас, биёед, тарзи нигоҳамонро ба атроф дигар намоем.
Бо таманнои бахшоиш аз ҳамаи онҳое, ки қалби азизашонро замоне шикаста будем.
Башир УСМОН, “ҶТ”
Эзоҳи худро нависед