ҶАВОНОН
Панҷшанбе 18 Апрел 2024 11:03
Дар яке нопӯхтаем, дар дигаре беназорат?
- Студентӣ?
- Не, донишгоҳа соли гузашта тамом кардам.
- Ҳолӣ чӣ кор мекунӣ?
- Вақти дар донишгоҳ хонданам бо як муассиса ҳамкорӣ доштам, баъди хатм он ҷо кор даромадам.
- Корат аз рӯи ихтисосат?
- Бале.
- Ман ҳам чор сол пеш студент будам. Албатта, барои донишгоҳ дохил шудан бисёр кӯшиш кардам. Аммо вақте ки ба донишгоҳ даромадаму аз деҳа ба шаҳр омадам, ба қадри меҳнату заҳмати шабонарӯзиам нарасидам. Дар таҳсилам ҷиддӣ набудам. Танҳо барои рӯзгузаронӣ донишгоҳ мерафтам. На танҳо ман, балки қисме аз ҳамкурсонам низ ҳамин одатро доштанд. Ҷои пинҳон карданаш нест, маҳз дар донишҷӯиям ба сигору носкашӣ шуруъ кардам. Падару модарам тамоми кӯшишро барои хондани ман карданд. Пули ёфтаашонро барои худ сарф накарда, ба ман мефиристоданд. Аммо аз тарафи ман ягон натиҷае намешуд. Ба ном донишгоҳ хондему дар асл панҷ солро бо гашту гузор дар атрофи донишгоҳу ҷойҳои гуногуни шаҳр сипарӣ намудем. Дипломро ба даст-ку гирифтем, вале савод ки надоштем, ба куҷо рафтанамонро надонистем. Барои чӣ “надоштам”-нею “надоштем”? Барои он ки мисли ман ба ном хондагиҳо бисёр буд. Аксарияти ҳамкурсонам ба ҳамин минвол дипломи худро гирифтанд. Ба ростӣ, аз деҳа бо шавқи зиёд барои таҳсил омада будам, аммо аз чӣ буд, ки танҳо чанд моҳи аввал кӯшиши хондан кардаму тамом. Фикри шахсии ман ин аст, ки сабаби тарки хонданам ин ҳарҷоӣ шуданам буд. Аз он ки дар деҳа ҷое намерафтему ҳамарӯза баъд аз мактаб ба корҳои ҷисмонӣ, ки ҳеҷ тамомшавӣ надоштанд, машғул мешудем, мо ташнаи гашту гузор ва озодӣ будем. Вақте ба шаҳр омадем, беназорат мондем. Аз ин ҳама сӯиистифода намудему барои худ зарар харидем. Барои бо дипломам ҷои кор наёфтану бо он кор накарданам имрӯз аз касе гиламанд нестам. На аз муаллимони донишгоҳ ва на аз падару модарам. Танҳо аз худам гила мекунам. Чунки нахондаму бе фикру бепарво панҷ соламро барабас додам...”,- ин муҳовара ва дарди дили мусофире буд, ки дохили нақлиёт бо ман дошт...
Дар асл ин масъала аз мушкилиҳоест, ки барои ҳалли он бояд андеша намуд. Қисмати асосии донишҷӯёни мо аз деҳот ба шаҳр меоянд. Аз он сабаб ки дар шаҳр ҷои зисту зиндагии муайян надоранд, ё иҷора мешинанд ва ё хобгоҳ мегиранд. Устоди Донишгоҳи миллии Тоҷикистон Зафар Эшматов андеша дорад, ки омили асосии камтаваҷҷуҳии донишҷӯёни деҳотӣ бидуни заминаи маънавӣ ба донишгоҳ омадани онҳост: “Аксари онҳо чун саводи кофӣ надоранд, мақсаду мароми ба шаҳр омада хонданошонро намедонанд. Вақте ҷавон тарбияи хубу заминаи маънавӣ ва саводу мақсади муайян дорад, масъулияти хондану соҳибҳунар шуданро эҳсос мекунад. Худро масъул медонад, ки хонаду боҳунар шавад. Дар ин ҳолат беназоратӣ ва “озодӣ” сабаб намешавад, ки ӯ оворагардӣ кунаду аз таҳсил дур монад”.
Аз сӯи дигар, беназоратӣ ва таҳти таъсири муҳити шаҳр қарор гирифта аз хондан дур мондани донишҷӯёни деҳотӣ ба худшиносиву маърифати ҷавонон вобастагии зич дорад. Ба гуфтаи аспиранти Академияи илмҳои Тоҷикистон Зоҳири Сайфулло дар шароити кунунӣ пайдо шудани ин мушкилӣ миёни ҷавонон аз ҳадафу мақсади муайян надоштани онҳост: “Омили асосиаш дар он аст, ки барномаи дурусте пеши худ надоранд ва ҳангоме ки ба шаҳр меоянд, дуруст дарк намекунанд, ки озодии онҳо на он озодиест, ки мепиндоранд. Ҷавонон вақте ки ба шаҳр меоянд бояд ба муҳити шаҳр хуб ошно шаванд ва барномаи мушаххас дошта бошанд”.
Шаҳёда Шарипова, ки донишҷӯи соли 2-юми Донишкадаи давлатии фарҳанг ва санъат ба номи М.Турсунзода мебошад, ба ин ақидааст, ки дар беҷогард шудани ҷавонон ҳаргиз муҳит ва волидон гунаҳкор нестанд. Донишҷӯе, ки дар ҳақиқат хондан мехоҳад, хоҳ дар шаҳр бошад, хоҳ дар деҳот, хуб мехонад: “Ин ҷо гуноҳи худи донишҷӯст. Нафаронеро мешиносам, ки аз дуртарин ноҳияҳои кишвар ба пойтахт омадаанду хеле хуб, балки олӣ мехонанд. Чун таҳсилашонро дар мактаб пурсон мешавем, он ҷо низ хониши хуб доштаанд. Агар онҳо дар мактаб хуб хонда бошанду дар оила хуб тарбия ёфта бошанд, ҳаргиз шаҳр онҳоро аз хондан боз намедорад”. Аммо бар хилофи ин гуфтаҳо Шарифхони Тағоймурод, ки чанд сол қабл яке аз донишгоҳҳои кишварро хатм намудааст, мушкили аслии бероҳаву оворагардии ҷавононро дар шаҳр ба бепарвоии волидон ва озодии аз ҳад беши онҳо дар шаҳр марбут медонад: “Хоси шаҳрҳост, ки инсонҳо озодагардӣ омӯзанд, аммо озодӣ ҳам бояд марз дошта бошад. Бештар ин мушкилии мардуми деҳот аст, ки барои як ҷомеаи озод фарзанд тарбия намекунанд. Мисли ин ки як нафарро як ҳафта бидуни обу нон гузорем ва сипас озодаш кунем, ки хӯрок хӯрад, ҳатман аз ҳад беш мехӯрад. Озодагардӣ ҳам мисли хӯрокест, ки волидон дар деҳот аксаран то 18-солагӣ ба фарзандон намедиҳанд ва ҳамеша зери назоратанд. Табиист, ки ба озодӣ омода нестанд. Аммо чун ҷавонон ба синни балоғат мерасанду ба шаҳр барои таҳсил мераванд, албатта, якбора ин ҳама озодиву беназоратиро дида худро гум мекунанд. Он гуна ки як нафар бидуни устоду тадриси мусиқӣ якбора ба саҳнаи калон роҳ меёбад, аз ҳаяҷон намедонад, ки аввал бояд хуб сароид ё хуб рақсид?! Маҳз ана ҳамин хел ҷавонони мо якбора ба як муҳити “бепарвоҳо” ворид мешаванду ҳатман хато мекунанд”.
Агар ҷавон худро шиносаду маърифаташ комил бошад, намегузорад, ки ҳаёти донишҷӯиаш беҳудаву бесамар гузарад. Ҳар як лаҳзаи ин давраи ширину нотакрори ҳаёташро азиз медонад. Ӯ хуб медонад, ки 4-5 соле, ки барои донишандӯзӣ ӯро насиб гардидааст, айёме ҳаст, ки ояндаашро месозад.
- Студентӣ?
- Не, донишгоҳа соли гузашта тамом кардам.
- Ҳолӣ чӣ кор мекунӣ?
- Вақти дар донишгоҳ хонданам бо як муассиса ҳамкорӣ доштам, баъди хатм он ҷо кор даромадам.
- Корат аз рӯи ихтисосат?
- Бале.
- Ман ҳам чор сол пеш студент будам. Албатта, барои донишгоҳ дохил шудан бисёр кӯшиш кардам. Аммо вақте ки ба донишгоҳ даромадаму аз деҳа ба шаҳр омадам, ба қадри меҳнату заҳмати шабонарӯзиам нарасидам. Дар таҳсилам ҷиддӣ набудам. Танҳо барои рӯзгузаронӣ донишгоҳ мерафтам. На танҳо ман, балки қисме аз ҳамкурсонам низ ҳамин одатро доштанд. Ҷои пинҳон карданаш нест, маҳз дар донишҷӯиям ба сигору носкашӣ шуруъ кардам. Падару модарам тамоми кӯшишро барои хондани ман карданд. Пули ёфтаашонро барои худ сарф накарда, ба ман мефиристоданд. Аммо аз тарафи ман ягон натиҷае намешуд. Ба ном донишгоҳ хондему дар асл панҷ солро бо гашту гузор дар атрофи донишгоҳу ҷойҳои гуногуни шаҳр сипарӣ намудем. Дипломро ба даст-ку гирифтем, вале савод ки надоштем, ба куҷо рафтанамонро надонистем. Барои чӣ “надоштам”-нею “надоштем”? Барои он ки мисли ман ба ном хондагиҳо бисёр буд. Аксарияти ҳамкурсонам ба ҳамин минвол дипломи худро гирифтанд. Ба ростӣ, аз деҳа бо шавқи зиёд барои таҳсил омада будам, аммо аз чӣ буд, ки танҳо чанд моҳи аввал кӯшиши хондан кардаму тамом. Фикри шахсии ман ин аст, ки сабаби тарки хонданам ин ҳарҷоӣ шуданам буд. Аз он ки дар деҳа ҷое намерафтему ҳамарӯза баъд аз мактаб ба корҳои ҷисмонӣ, ки ҳеҷ тамомшавӣ надоштанд, машғул мешудем, мо ташнаи гашту гузор ва озодӣ будем. Вақте ба шаҳр омадем, беназорат мондем. Аз ин ҳама сӯиистифода намудему барои худ зарар харидем. Барои бо дипломам ҷои кор наёфтану бо он кор накарданам имрӯз аз касе гиламанд нестам. На аз муаллимони донишгоҳ ва на аз падару модарам. Танҳо аз худам гила мекунам. Чунки нахондаму бе фикру бепарво панҷ соламро барабас додам...”,- ин муҳовара ва дарди дили мусофире буд, ки дохили нақлиёт бо ман дошт...
Дар асл ин масъала аз мушкилиҳоест, ки барои ҳалли он бояд андеша намуд. Қисмати асосии донишҷӯёни мо аз деҳот ба шаҳр меоянд. Аз он сабаб ки дар шаҳр ҷои зисту зиндагии муайян надоранд, ё иҷора мешинанд ва ё хобгоҳ мегиранд. Устоди Донишгоҳи миллии Тоҷикистон Зафар Эшматов андеша дорад, ки омили асосии камтаваҷҷуҳии донишҷӯёни деҳотӣ бидуни заминаи маънавӣ ба донишгоҳ омадани онҳост: “Аксари онҳо чун саводи кофӣ надоранд, мақсаду мароми ба шаҳр омада хонданошонро намедонанд. Вақте ҷавон тарбияи хубу заминаи маънавӣ ва саводу мақсади муайян дорад, масъулияти хондану соҳибҳунар шуданро эҳсос мекунад. Худро масъул медонад, ки хонаду боҳунар шавад. Дар ин ҳолат беназоратӣ ва “озодӣ” сабаб намешавад, ки ӯ оворагардӣ кунаду аз таҳсил дур монад”.
Аз сӯи дигар, беназоратӣ ва таҳти таъсири муҳити шаҳр қарор гирифта аз хондан дур мондани донишҷӯёни деҳотӣ ба худшиносиву маърифати ҷавонон вобастагии зич дорад. Ба гуфтаи аспиранти Академияи илмҳои Тоҷикистон Зоҳири Сайфулло дар шароити кунунӣ пайдо шудани ин мушкилӣ миёни ҷавонон аз ҳадафу мақсади муайян надоштани онҳост: “Омили асосиаш дар он аст, ки барномаи дурусте пеши худ надоранд ва ҳангоме ки ба шаҳр меоянд, дуруст дарк намекунанд, ки озодии онҳо на он озодиест, ки мепиндоранд. Ҷавонон вақте ки ба шаҳр меоянд бояд ба муҳити шаҳр хуб ошно шаванд ва барномаи мушаххас дошта бошанд”.
Шаҳёда Шарипова, ки донишҷӯи соли 2-юми Донишкадаи давлатии фарҳанг ва санъат ба номи М.Турсунзода мебошад, ба ин ақидааст, ки дар беҷогард шудани ҷавонон ҳаргиз муҳит ва волидон гунаҳкор нестанд. Донишҷӯе, ки дар ҳақиқат хондан мехоҳад, хоҳ дар шаҳр бошад, хоҳ дар деҳот, хуб мехонад: “Ин ҷо гуноҳи худи донишҷӯст. Нафаронеро мешиносам, ки аз дуртарин ноҳияҳои кишвар ба пойтахт омадаанду хеле хуб, балки олӣ мехонанд. Чун таҳсилашонро дар мактаб пурсон мешавем, он ҷо низ хониши хуб доштаанд. Агар онҳо дар мактаб хуб хонда бошанду дар оила хуб тарбия ёфта бошанд, ҳаргиз шаҳр онҳоро аз хондан боз намедорад”. Аммо бар хилофи ин гуфтаҳо Шарифхони Тағоймурод, ки чанд сол қабл яке аз донишгоҳҳои кишварро хатм намудааст, мушкили аслии бероҳаву оворагардии ҷавононро дар шаҳр ба бепарвоии волидон ва озодии аз ҳад беши онҳо дар шаҳр марбут медонад: “Хоси шаҳрҳост, ки инсонҳо озодагардӣ омӯзанд, аммо озодӣ ҳам бояд марз дошта бошад. Бештар ин мушкилии мардуми деҳот аст, ки барои як ҷомеаи озод фарзанд тарбия намекунанд. Мисли ин ки як нафарро як ҳафта бидуни обу нон гузорем ва сипас озодаш кунем, ки хӯрок хӯрад, ҳатман аз ҳад беш мехӯрад. Озодагардӣ ҳам мисли хӯрокест, ки волидон дар деҳот аксаран то 18-солагӣ ба фарзандон намедиҳанд ва ҳамеша зери назоратанд. Табиист, ки ба озодӣ омода нестанд. Аммо чун ҷавонон ба синни балоғат мерасанду ба шаҳр барои таҳсил мераванд, албатта, якбора ин ҳама озодиву беназоратиро дида худро гум мекунанд. Он гуна ки як нафар бидуни устоду тадриси мусиқӣ якбора ба саҳнаи калон роҳ меёбад, аз ҳаяҷон намедонад, ки аввал бояд хуб сароид ё хуб рақсид?! Маҳз ана ҳамин хел ҷавонони мо якбора ба як муҳити “бепарвоҳо” ворид мешаванду ҳатман хато мекунанд”.
Агар ҷавон худро шиносаду маърифаташ комил бошад, намегузорад, ки ҳаёти донишҷӯиаш беҳудаву бесамар гузарад. Ҳар як лаҳзаи ин давраи ширину нотакрори ҳаёташро азиз медонад. Ӯ хуб медонад, ки 4-5 соле, ки барои донишандӯзӣ ӯро насиб гардидааст, айёме ҳаст, ки ояндаашро месозад.
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед