Бо вуҷуди он ки шароити иҷтимоӣ рӯз аз рӯз хуб мегардад, аммо то ба ҳол нафароне ёфт мешаванд, ки аз он ба таври зарурӣ истифода нобурда ва худро дастнигари дигарон медонанду ба талбандагӣ машғуланд. Чунин нафаронро қариб, ки сари ҳар кӯча вохӯрдан мумкин. Таассуфовар он аст, ки аксарияти чунин нафарон ҷавонони солим ва метавонанд, ҷойе кор карда, зиндагии худро пеш баранд.

УСУЛҲОИ НАВ

Нафароне, ки ба талбандагӣ машғуланд, рӯз аз рӯз роҳу усулҳои навро ҷуставу мавриди истифода қарор медиҳанд. Яке аз усулҳои талбандаҳо барои ба даст овардани маблағ, ки хеле ташвишовар аст, бо чунин суханҳо сар мешавад. “Ака 2 сомонӣ те, то хонара брам, очам касалай, ягон сомонӣ ёрдам кнен”.

Чанд рӯз пеш, чунин ҷавони “мудерн”- ро дар назди бинои телевизиони “Сафина” вохӯрдам. Он ҷавон дар даст телефони тақрибан 2000 сомона дошт. Сару либосаш ҳам аз сару либоси ман хубтару беҳтар. Аммо ба наздам омада, гӯфт, ки “ака пулам тамом шудааст, барои то “Водонасос” рафтанам 2 сомонӣ намедиҳӣ?”. Ман аз ғояти дилсӯзӣ ба ӯ 10 сомонӣ додам. Аммо дидам, ки ӯ 15-20 метр он тарафтар боз кори худро давом дода, аз дигарон низ мисли ман роҳкиро металбид. Ӯ чеҳраашро чунон ғамгину бечора вонамуд мекард, ки ҳар як бинанда дилаш месӯхт ва маблағе дарозаш мекард. Ман, ки худ ба ҷуз ҳамон 10 сомонӣ ва ду се танга дар ҷайб дигар маблағе надоштам, аз ин ба хашм омада, рафта пурсидамаш: “Ҳой ҷавони азиз, о роҳкиро гирифтани ту тамом намешавад?”. Боз баҳона пеш овард, ки модараш бемор асту барои табобати он маблағ лозим аст. Ҳамин тавр, худашро аз бори суханҳои мо раҳо карду нопадид шуд. Чунин шахсони чашмнигар бар ҷайби мардумро дар кӯчаҳои шаҳр зиёд мушоҳида кардан мумкин аст. Онҳо аз ғояти бенангӣ, рӯ ба чунин кор овардаанд.

Омилҳои ба талбандагӣ машғул гардидани баъзе ҷавононро коршиносон гуногун шарҳ медиҳанд. Яке онро аз надоштани дониши кофӣ, дигаре аз бенангиву танбалии ҷавонон, дар умум новобаста аз синусоли чунин нафарон медонанд.

Ҷомеашинос Фирӯз Миров мегӯяд, ки талбандагӣ як навъ тарзи ҳаёти мӯфтхӯрона ва ғайрифаъоли иҷтимоӣ ба ҳисоб меравад. Ӯ аз ҷумла, иброз медорад, ки: “Сабабҳои афзоиши ҳолати талбандагии баъзе аз ҷавонон ба худи шахсияти онҳо бастагӣ дорад. Аксарияти ҷавононе, ки ба талбандагӣ машғуланд, саводи кофӣ ва касбу ҳунари зарурӣ надоранд ва вақте талаботи моддӣ ва заминавии худро қонеъ гардонида наметавонанд, аз ноилоҷӣ ё мақсадона рӯ ба талбандагӣ меоранд. Дар ин ҷо таъсири муҳити иҷтимоӣ ҳам назаррас мебошад. Онҳо аз дигар талбандаҳо ибрат гирифта, тариқи суҳбат ва маслиҳат бо онҳо малакаҳои талбандагии худро рушд медиҳанд”.

Ба назари ҷомеашиносон талбандагӣ мисли як вирусест, ки ҳар лаҳза метавонад нафари бедонишеро фаро гирад ва оқибат он шахсро ба бенангӣ ва беэҳтиромӣ нисбати шахсияти худ тела диҳад. Шояд аз миёни садҳо як нафар бо сабаби бемор будан, дастнигар бошад.

- Албатта, баъзе аз ҷавонон бо сабаби маъюбӣ ва дардмандӣ меҳнати ҷисмонӣ карда наметавонанд ва аз ноилоҷӣ ба ин кор даст мезананд, аммо имрӯз дар кӯчаҳо ҷавонони солим ва дорои қобилияти меҳнатиро мушоҳида намудан мумкин аст. Чунин ҷавонон дар аввали кори худ шояд каме шарм кунанд, аммо бо пайдо намудани малакаву таҷриба дигар аз шарм дар онҳо нишоне боқӣ намемонад ва онҳо роҳҳои ҷалби атрофиён, нишон додани бечорагӣ ва бедор намудани раҳми мардумро истифода мебаранд, - мегӯяд ҷомеашинос Миров Ф.

ИСТИФОДА АЗ ОМИЛИ ИНСОНДӮСТИИ МАРДУМ

Ба назари ҷомеашиносон мо - тоҷикон миллати инсондӯст ва раҳмдилем. Диламон ба ҳама месӯзад. Аз ин хотир, зуд ба чунин талбандаҳо бовар мекунему ҳатто охирин маблағи ҷайбамонро бароварда медиҳем. Бо умеди дастгирии ҳамватан бехабар аз онем, ки ӯ ҷуз ҷайби моро холӣ кардан, дигар шуғле надорад. Инчунин раҳмдилии мо боиси талбандагии баъзе аз онҳо низ мегардад.

- Гуманизм ва раҳмдилии миллати тоҷик зиёд аст, онҳо ба бечорагӣ ва муҳтоҷии талбандаҳо бовар намуда, ба онҳо маблағ медиҳанд. Аз чунин ҳуввият ва хислатҳои мардум талбандаҳо истифода бурда, сафашон меафзояд,- гуфт Миров Ф.

Ба назари ин ҷомеашинос вақте онҳо мебинанд, ки мардум бидуни ҳеҷ эътирозе охирин маблағашонро бароварда медиҳанд, кори худро давом додан мегиранд. Ба қавли ҷомеашиносон агар мардум ба онҳо ду рӯз маблағ надиҳанд, чунин шарафаздастдодагон кори худро мепартоянд ва ба чунин амали пасти инсонӣ даст намезананд. Аммо ҳар қадаре, ки мо ба онҳо маблағ диҳем, ҳамон қадар сафи онҳоро зиёд мегардонем.

ГАДОӢ АЗ НИГОҲИ УЛАМОИ ИСЛОМӢ

Аз нигоҳи дини мубини Ислом низ нафари талбанда маҳкум гардида, чунин одам шахсе ҳисобида мешавад, ки қобилияти инсонии худро аз даст додаасту майл ба ҳайвоният дорад. Яъне, инсон ҷойгоҳу манзалати хосеро соҳиб аст, вале дар сурати гадоӣ ин ҳамаро аз даст медиҳад.

Ҷамолиддин Хомӯшӣ, сардори Раёсати фатвои Маркази исломии Тоҷикистон мегӯяд, ки аз нигоҳи дини мубини Ислом гадоӣ ё талбидан як амали бисёр зишт ва қабеҳ аст. Чунки шахсият ва ҳайсияти инсон дар сурати гадоӣ аз байн меравад.

- Паёмбари гиромии Ислом (С.А.С) дар ҳадиси муборакашон ба ривояти Абуҳурайра мефармоянд, ки: “Ҳар ки ба ғарази таҷаммул, (ҷамъ кардани мол) даст ба гадоӣ бизанад, санге аз оташро талаб мекунад”. Ин ҷо фарқияте нест, ки ӯ кам талаб мекунад ё зиёд. Аз нигоҳи динӣ талбидан фақат дар ҳолате иҷозат аст, ки шахс ғизои якрӯза надошта бошад, ба андозаи ҳамон як рӯз (қутти лоямут мегӯянд) ҳаққи талбиданро дорад. Вақте ки инсон комил ва солим аст, ҳатто дар вазнинтарин ҳолат наметавонад, даст ба ин амали нангин занад. Нафаре, ки ба чунин кор даст мезанад, номус, шаъну шарафи ҷавонмардӣ ва арзишҳои инсонии худро аз даст медиҳад. Дар ин баробар, чунин нафарон, бо амали хеш дар баробари обрӯи худро резондан, боз ба обрӯю нуфузи давлат доғ меоранд - мегӯяд Ҷамолиддин Хомушӣ.

Ин амали зишт, яъне талбандагӣ ҳам аз нигоҳи динӣ ва ҳам аз нигоҳи дунявӣ дар баробари амали зишти инсонӣ ба ҳисоб рафтанаш, ҳамчунин кам кардани обрӯ ва нуфузи кишвар арзёбӣ мешавад. Ба назари коршиносони масоили динию дунявӣ чунин нафарон, вақте шарафи худро ҳифз намекунанд, ҳеҷ гоҳ обрӯи давлат-ро ҳифз нахоҳанд кард.