Бино ба иттилои Вазорати корҳои дохилии Ҷумҳурии Тоҷикистон соли 2020 23 ҳазору 460 ҷиноят ба қайд гирифта шуда, 18 ҳазору 887-тои он ошкор гардидааст. Шумораи ҷиноятҳо нисбат ба соли 2019 1464 ҳолат зиёд гардидааст. Аз ин шумора 754 ҷинояти он аз ҷониби ноболиғон содир гардидааст, ки нисбати соли гузашта 119 адад камтар аст. Вале бо вуҷуди ин, чунин ҳолатҳо аз ҷониби ҷавонон ва ноболиғон нигаронкунанда боқӣ мондааст.

Раҷабмо Ҳабибуллозода, ваколатдор оид ба ҳуқуқи кӯдак дар Тоҷикистон, рӯзи 4-уми феврал зимни нишасти хабарӣ гуфт, ки аз ин миён бештари ҷиноятҳо ба ғоратгарӣ ва роҳзанӣ рабт доранд. Ҳамзамон, ӯ ҷиноятҳоеро, ки аз ҷониби кӯдакон бо силоҳи сард сурат мегиранд, нигаронкунанда хонд ва қайд намуд, ки дар ин самт аз ҷониби ин мақомот чораҳо андешида мешавад.

Воқеан ҳам, имрӯз дар кишвар шумораи ҷинояткорӣ бо истифода аз силоҳи сард аз ҷониби баъзе ноболиғон ва ҷавонон зиёд ба назар мерасад. Дар шабакаҳои иҷтимоӣ мо ҳамвора бо наворҳое рӯ ба рӯ мешавем, ки ноболиғон бо истифода аз силоҳи сард ба ҷиноят даст мезананд. Чанде қабл донишҷӯи 21-солаи Донишгоҳи давлатии тиҷоратии Тоҷикистон бо корд қасди ҷони декани факултаашонро карда буд, ки далели рӯшани ин гуфтаҳост.

Ин аввалин ҳолати ба ҷинояткорӣ даст задани баъзе ноболиғон ва ҷавонон нест. Чаро ҷавонону ноболиғон ба чунин кирдорҳои ношоям даст мезананд? Чӣ онҳоро водор мекунад? Ин суолҳоеанд, ки посухи худро мехоҳанд.

Мутахассисони соҳа бар он назаранд, ки бештари чунин кирдорҳо аз ҷониби кӯдакон ва ҷавонони носолим ва зиндагии душвордошта сурат мегирад. Маъмулан, ба гуфтаи онҳо, ин гурӯҳи наврасону ҷавонон аз оилаҳои нопурраву носолим мебошанд.

- Ин гуна кирдорҳо бештар аз ҷониби ҷавонон ва кӯдаконе, ки носолиманд ва хонаводаҳояшон дар ҳолати вазнини иқтисодӣ қарор доранд, асосан аз ин гуна оилаҳо ноболиғон ба ҷиноят даст мезананд, - гуфт Раҷабмо Ҳабибуллозода ваколатдор оид ба ҳуқуқи кӯдак дар кишвар.

Бояд гуфт, ки мувофиқи моддаи 90-и Кодекси ҳуқуқвайронкунии маъмурии Ҷумҳурии Тоҷикистон падару модарон, омӯзгорон ва дигар нафароне, ки дар таълиму тарбияи наврасон вазифадоранд, дар ҳолати иҷро накардани ваколатҳояшон ба онҳо огоҳӣ ё ба андозаи аз се то панҷ нишондиҳанда барои ҳисобҳо ҷарима пешбинӣ шудааст.

Ҳамчунин мутахассисон мегӯянд, ки чунин кирдорҳо аз ҷониби ҷавонон ва ноболиғон ҳамзамон аз беаҳамиятии падару модарони онҳо низ далолат медиҳад. Рамазон Раҳимзода, вазири корҳои дохилии кишвар дар нишасти матбуотӣ гуфт, ки барои бемасъулиятӣ дар самти таълиму тарбияи фарзандон, нисбати падару модарон ва масъулини муассисаҳои таълимӣ беш аз 13 ҳазору 450 парвандаи маъмурӣ тартиб дода шудааст.

“Дар натиҷаи тарбияи нодуруст, яъне пурра тарбия наёфтан дар оила, билохира кӯдак бештари вақти худро дар кӯча паси сар мекунад ва ин ҳама ба халалдоршавии ҳолати рӯҳии наврасону ҷавонон оварда мерасонад. Инро дар илми тиб “психопатизатсия” мегӯянд. Яъне вайроншавии рафтор. Гапро намебардоранд, дарҳол бо волидон ҷанҷолро мебардоранд”, - мегӯяд равонпизишк Хуршед Қунғуротзода.

БА РОҲ МОНДАНИ АМАЛИЁТИ “КОРД”

Барои пешгирии кирдорҳои ношоям миёни ҷавонону наврасон ВКД амалиёти “Корд”-ро роҳандозӣ намуд, ки баъзеи ин нафарон дастгир ва ба ҷавобгарӣ кашида шуданд.
Бино ба иттилои Раёсати корҳои дохилии шаҳри Душанбе дар аввали соли 2020 дар ҷараёни ин амалиёт 8 нафар боздошт шудааст, ки бо худ силоҳи сард, аз қабили корду кастет мегардониданд.

Тавре ки таҳлили парвандаҳои ҷиноятии соли гузашта нишон медиҳад, бо худ гардонидани чунин ашёҳои ба сифати силоҳи сард истифодашаванда оқибати хуб надорад. Дар бештари маврид он ҷиноятҳое, ки бо истифода аз силоҳ содир шудаанд, нафарони гумонбар бо худ силоҳи сард, махсусан корд доштаанд. Чунин афрод дар камтарин нофаҳмӣ ва муноқишаҳои лафзӣ аз он истифода бурда, ҷиноятҳои вазнини ба муқобили саломатӣ равона гардидаро содир мекунанд.

Дар ин ҳолат нисбати шахсоне, ки дар рафти амалиёт дастгир шуда, аз онҳо чунин ашё пайдо ва мусодира шудааст, чораҳои ҳуқуқӣ татбиқ карда мешаванд.

ЧОРАҶӮИҲО ДАР ИН САМТ ЧӢ ГУНА АСТ?

Дар ин маврид мақомоти дахлдори кишвар кадом чораҳоро меандешад ва чӣ гуна мубориза мебарад? Рамазон Раҳимзода, вазири корҳои дохилии кишвар вобаста ба ин мавзӯъ гуфт, ки бо ба роҳ мондани амалиёти “Корд” дар шаҳри Душанбе ин ниҳод тавонист, чандин нафаронро дастгир ва ба ҷавобгарӣ кашад.

Ба гуфтаи ӯ, бештар дар ду мактаби шаҳри Душанбе (мактабҳои таҳсилоти миёнаи №60 ва №90 ноҳияи Сино) қонуншиканӣ аз ҷониби ноболиғон зиёд дида мешуд, ки пас аз пайдо шудани наворҳо дар интернет ва ҷораҷӯии ВКД қонуншиканӣ дар ин муассисаҳо ба сифр омада расид. Ҳоло бошад, дар ин муассисаҳо камераҳои назоратӣ насб шудааст, ки садди роҳи чунин қонуншиканиҳо мешавад.

Ваколатдор оид ба ҳуқуқи кӯдак дар кишвар Раҷабмо Ҳабибуллозода мегӯяд, ки дар ин раванд онҳо бо оилаҳои чунин кӯдакон вохӯрӣ ва фаҳмондадиҳӣ мегузаронанд.

- Нақши мо дар пешгирии ҷинояткории ноболиғон муҳим аст. Барои ҳамин мо вақте бо кӯдакон вомехӯрем, бобати баланд бардоштани маърифати ҳуқуқии онҳо ва оқибатҳои кирдорҳое, ки онҳо анҷом медиҳанд, корҳои фаҳмондадиҳӣ мегузаронем. Ҳангоми вохӯрӣ дар маҳалҳо бо комиссияи ҳуқуқи кӯдак дар ҳамкорӣ бо сохторҳои дахлдор мо масъалаҳои вобаста ба пешгирӣ ва умуман муайян кардани сабабу омилҳои ҷинояткории ноболиғон корбарӣ менамоем,-иброз намуд ӯ.

Мутахассисон пешниҳод мекунанд, ки бояд бо роҳи ислоҳи қонун ва ҳам насби дастгоҳҳои махсус барои муайян кардани корду ашёҳои дигари хатарнок дар таълимгоҳҳо бо ин мушкил мубориза бурд. Ҳамзамон бояд дар муассисаҳои таълимии кишвар равоншиносони махсус омода карда шавад, то ин ки бо ин гуна наврасону ҷавонон корбарӣ кунанд.

Тавре ки маълум гардид, сабаби асосии ба дуздӣ, авбошӣ ва оворагардиву ҷиноят даст задани баъзе аз ноболиғону ҷавонон мушкили иқтисодӣ, дур мондан аз меҳру муҳаббати оила ва бепарвоии калонсолон маҳсуб меёбад. Барои хунукназариву бемасъулиятӣ бошад, волидайни онҳо борҳо ба ҷавобгарӣ кашида шудаанд, вале масъала ҳамоно нигаронкунанда боқӣ мондааст.