Бешубҳа, ҳодисаҳои солҳои 90-уми асри гузашта, тағйироту таҳаввулоти сиёсиву иқтисодӣ, ки боиси фурӯпошии Иттиҳоди Шӯравӣ гардид, ба ҳама соҳаҳои ҷамоҳири шӯравӣ латма зад. Бо вуҷуди он ки кишвари мо дар қатори дигар давлатҳо аз истиқлолияти комили давлатӣ бархӯрдор гардиду ба ин васила яке аз субъектҳои комилҳуқуқи муносибатҳои байналмилалиро дар арсаи ҷаҳон соҳиб шуд, аммо дар ин асно хавфи ба маҳалҳои ҷудогона тақсим шудан ва ҳатто аз байн рафтани якпорчагии Тоҷикистон мардуми моро ҳар замон таҳдид мекард. Зеро дар ин давра фикрҳои мухталиф боло гирифта буданду ҷои манфиатҳои умумимиллиро манфиатҳои ҷудогона ва гуруҳиву шахсӣ забт карда буд. Дар чунин як вазъ ягона омиле, ки миллатро аз вартаи нестӣ наҷот медод, ин худшиносии миллӣ ба ҳисоб мерафт. Хушбахтона, миллати тоҷик аз он ғановате, ки аз ниёгон мерос гирифта буд, аз ин гирдоб худро берун кашид. Файласуф ва шоири тоҷик Мирзоҳусайни Бадалипур низ яке аз сабабҳои наҷоти миллатро дар доштани таърихи пурғановати тоҷикон медонад. Ӯ мегӯяд, мо миллате ҳастем, ки аввалин империяҳоро дар тӯли таърих дар низоми иқтисодӣ, иҷтимоӣ ва сиёсӣ сохтаем: “Давлатҳое доштем, ки дар маҳд ва аҳди онҳо нобиғаҳои оламӣ тарбия ва ба камол расиданд. Гузашта аз ин, ҳам тамаддуни ориёӣ ва ҳам исломӣ дар фарҳанги башарӣ ҷой ва мавқеи муҳимро ишғол мекунанд. Сухан дар бораи он меравад, ки ҳазорҳо нобиғаҳои илму фарҳанг дар маҳди ҳамин тамаддунҳо парвариш ёфтаанд ва мероси бисёр пурғановати оламгирро ба ҷаҳониён пешкаш кардаанд.”

Мо бояд донем, ки раванди ба истиқлолияти комил расидан ва соҳибистиқлол шудан ҷомеаи моро ба ҷанги шаҳрвандӣ кашонд. Вале мо тавонистем, ки бо ҳамон маърифат, тамаддун ва ҷаҳонбинию ҷаҳоншиносии худ байни ҳам созиш намоем.
Масъалаи асосие, ки мавзӯи худшиносии миллиро барои талқин кардани ҳар як шаҳрванди Тоҷикистон ба миён мегузорад, ин бехабар будани баъзе ҷавонон аз таърихи кишвар мебошад. Албатта, дар ин миён сабақҳои таърихие ҳастанд, ки дар рушди маънавиёт ва фарҳангу худшиносии ҷавонони мо таъсири манфӣ мерасонанд. Аммо бояд шикасту рехти миллат дар тӯли таърих боиси на таназзули миллат шавад, балки сабаби ҳушдорӣ ва огоҳии мардум бошанд.

Баъзе амал ва ҳодисаҳои чанд соли охир аз он гувоҳӣ медиҳад, ки насли ҷавони кишвар дар худшиносии миллӣ каме бетаваҷҷуҳанд. Мушкили ҷиддие, ки аз ин зуҳурот дарак медиҳад ин майли баъзе ҷавонон ба ҳизбу ҳаракатҳои иртиҷоӣ мебошад. Оғози ин ҳама аз худшинос набудани баъзе онҳо дарак медиҳад. Дақиқан вақте як ҷавони тоҷик таърих, фарҳанг ва арзишҳои маънавии ниёгони худро донад, ӯ ҳеҷ гоҳ фарҳанги дигарро аз фарҳанги худи муқаддам намегузорад, балки ҳамеша барои ҳифз ва пос доштани фарҳанги худӣ талош меварзад. Маҳз огоҳ набудан аз асли хеш ё худшинос набудани баъзе ҷавонон ба он оварда мерасонад, ки фирефтаи андешаву ақидаҳои пучи дигарон шаванд. Танҳо дар сурати худшинос ва огоҳ будан аз таърихи худ, ҳамчунин ибрат гирифтан аз дигар зуҳуроти ҷаҳон, мо метавонем, ки дар ободии Ватани худ саъю талош намоем.

Доир ба худшинос набудани баъзе ҷавонон дар маҳфилу чорабиниҳо, вохӯриҳову ҷамъомадҳо ва тавассути воситаҳои ахбори оммаи кишвар ҳамарӯза мегӯянд. Аммо имрӯз мо бояд кадом роҳҳоро истифода барем, ки барои баланд бардоштани худшиносии ҷавонон мусоидат намояд? Ҳамсуҳбатамон Мирзоҳусайни Бадалипур дар робита ба ин гуфт, ки рукнҳои асосии истиқлолияти миллиро ғояи миллӣ, ваҳдати миллӣ, муқаддасоти миллӣ, ифтихору ғурури миллӣ, фарҳанги миллӣ ва варзишгарони муваффақамон ташкил медиҳанд: “Ҳар як варзишгари мо, ки дар мусобиқоти ҷаҳони иштирок мекунанду чемпион мешаванд, ифтихор ва мусоидат ба рушди худшиносии мост. Ҳастӣ, симо, талошу заҳматҳои ҳамарӯзаи онҳо ки то ба ин дараҷа мерасанд, худ як намунаи худшиносӣ барои насли наврас аст”.

Бояд гуфт, ки беҳтарин ё меҳвари ҳама гуфтаҳои болоро Ваҳдати миллӣ ташкил медиҳад. Бе Ваҳдати миллӣ пешрафти миллат ва аз ҳама пеш худшиносии миллӣ таъмин намегардад. Ба таври дигар гӯем худшиносии миллӣ дар он зоҳир мегардад, ки дар ҷомеа Ваҳдати миллӣ бошад. Барои насли имрӯз музокироти сулҳи тоҷикон масъалаи асосии худшиносӣ шуда метавонад. Музокирот ва расидан ба ваҳдат сарчашмаи худшиносӣ барои ҳар яки насли наврас аст. Яъне, равандест, ки ҷавононро такон медиҳад, то аз ин хатоҳои таърихӣ сабақ гиранд. Аз ин рӯ, пос доштани Ваҳдати миллӣ ҳамчун як арзиши муқаддас аз воситаҳои муҳимми баланд бардоштани худшиносӣ ба ҳисоб меравад.

Ҳамчунин, барои насли ҷавон бояд беҳтарин ва асоситарин мавзӯи бедорӣ ва худшиносии миллӣ шинохти дурусти истиқлолият бошад. Воқеан, истиқлолият бузургтарин неъмат барои пешрафти миллат ба ҳисоб меравад. Ҳифзи истиқлолият бошад, бузургтарин вазифаи афроди кишвар, махсусан насли ҷавон аст. Ҷавонон бояд дарк намоянд, ки истиқлолияти иқтисодӣ, иҷтимоӣ, сиёсӣ, фарҳангӣ ва посдории ҳама он арзишҳое, ки миллат ба даст овардааст, нишони комили истиқлолияти миллат аст.

Дар ин росто раванди тарбияи ватанпарастии ҷавонон тақозо менамояд, ки ҳамаи субъектҳои тарбия бояд барои расидан ба як ҳадаф - худшиносии миллӣ равона гарданд. Танҳо дар ин сурат мо метавонем, ки дар баланд бардоштани худшиносии ҷавонон саҳм гузорем ва дар эъмори як давлати ободу зебо ба ҷавонон такя намоем.

Хуршед МАВЛОНОВ, “ҶТ”