ҶАВОНОН
Шанбе 16 Ноябр 2024 11:21
Дар сарнавишти халқи тоҷик соли 1992 чун замони пурфоҷиа ёд мешавад. Зеро дар он давра Тоҷикистонро ҷанги ҳамватанӣ фаро гирифта буд ва ҳамватан бо ҳамватан, ҳаммиллат бо ҳаммиллат ба ҷанг даромад. Аксари одамон бовар доштанд, ки ин давлату халқ бо ҳамин ҷанг фано меёбад. Хушбахтона, Иҷлосияи тақдирсози XVI Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ин ҷанг хотима бахшид. Ин иҷлосия, ки аз 16 ноябр то 2 декабри соли 1992 дар Қасри “Арбоб”-и шаҳри Хуҷанд доир шуд, дар таърихи халқи тоҷик, дар роҳи қатъ гаштани ҷанги шаҳрвандӣ ва бақои миллати тоҷик дигаргунии куллӣ ворид кард. Халқи моро аз нобудӣ ва давлати тоҷиконро аз маҳв гардидан маҳз ҳамин иҷлосияи тақдирсоз наҷот дод.
Мо дар остонаи ҷашни 25–солагии Иҷлосияи тақдирсози XVI Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон қарор дорем. Халқи тоҷик аз он рӯзи саиду фархунда ва фирӯзу нусратбахш дар бадали 25 сол таҳти роҳбарии хирадмандонаи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон комёбиҳои беназирро ба даст овард. Муҳимтар он буд, ки дар ҷумҳурӣ сулҳу ваҳдат пойдор гардид ва ин сарвати бебаҳоро мо бояд ҳифз намоем ва кӯшишу ғайрати худро баҳри пешрафти тамоми ҷабҳаҳои ҳаёти осоиштаи ҷомеа сафарбар созем.
Иҷлосияи XVI Шӯрои Олӣ аз он ҷиҳат воқеаи таърихист, ки вай ба беҳокимиятии давлату ҷомеаи мо дар он рӯзҳои пурфоҷиа хотима бахшид ва ба саҳифаҳои таърихи миллат бо ҳарфҳои заррин дохил гардид. Имрӯз бо гузашти айём бурду бохт, самараи неки Иҷлосияи мазкурро арзёбӣ намуда, ба хулоса омада метавонем, ки вай дар тамоми равандҳои инкишофи ҷомеа саҳми калон бозидааст.
Чуноне ки дар суханронии хеш Пешвои муаззами миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба ҳайси Раиси Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба муносибати яксолагии Иҷлосияи XVI Шӯрои Олӣ 15 ноябри соли 1993 дар ин хусус баҳои ҳақиқӣ дода гуфтаанд: “Дар таърихи халқи тоҷик Иҷлосияи тақдирсози XVI Шӯрои Олӣ ба унвони сарнавиштсоз асрҳои аср ёдоварӣ хоҳад шуд, чунки дар ҳаёти кишвар гардиши куллиро ба вуҷуд овард. Солгарди ҳар воқеаи таърихӣ фурсатест, ки ба гузаштаи хеш назар карда, бурду бохтро таҳти таҳлил қарор бидиҳем”.
Он рӯзҳои фаромӯш-нашаванда…
Дар он рӯзҳои вазнини соли 1992 на дар пойтахти мамлакат Душанбешаҳр, балки дар шаҳри Хуҷанд баргузор гардидани Иҷлосия аз он гувоҳӣ медод, ки дар мамлакат, аз ҷумла дар пойтахти он вазъият ниҳоят пурхатар буд, эътимод ба амният набуд, аз ҷумла ҳокимияти қонунгузор низ ором фаъолият карда наметавонист. Он рӯзҳо ақлу хирад ва чашми баъзеҳоро ҳисси молу манол, ҷоҳу мансаб кӯр кард. Ба онҳо аз гиряю нолаи тифлони бепадару модармонда, аз нолаҳои ҷонгудози волидайни бефарзандмонда, аз донишандӯзиву илмомӯзии ҷавонон дида вазифаю мансаб ва дороию сарват афзалтар буд.
Барои ҳамин, масъулияти бузурге бар дӯши давлати ҷавон ва сарвари боғайрати он муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон афтод. Силоҳро аз дасти мардум гирифтан, гурезаҳоро ба Ватан баргардонидан, риштаҳои гусастаи иқтисодиро бо ҳам пайвастан, мардуми ҷумҳуриро бо орду ғалла таъмин кардан, қадду бари сарҳад ва амнияти давлатро устувор намудан, бо созмонҳои байналмилалӣ робита бастан, эътибори давлати тоҷиконро дар арсаи ҷаҳонӣ пойдор гардонидан, пойдевори Истиқлолияти сиёсӣ, иқтисодӣ ва фарҳангии мамлакатро аз нав гузоштан ва боз ҳазору як масъалаи ҳалталаб дар пеш меистод, ки ҳалли яке аз дигаре заруртар буд.
...Ормони миллат
Ҳанӯз дар рӯзҳои нахустини интихобшавиаш ба вазифаи Раиси Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон аз мардуми Тоҷикистон, алалхусус гурӯҳҳои силоҳбадаст даъват ба амал оварданд, ки кинаю адоватро як сӯ монда, ба гузашта салавот гуфта, ҳамдигарро бародарвор ба оғӯш бикашанд, силоҳ ба замин гузошта бо меҳнати бунёдкорона машғул шаванд. Танҳо дар заминаи муттаҳидӣ метавон Тоҷикистони азизи худро ба давлати соҳибистиқлоли ғанию мутараққӣ табдил дод.
Дар таърих ягон фоҷиае талхтар аз ҷанги байни фарзандони як миллат нест. Ва ин бори нангро танҳо бо сулҳу созиш, ободиву созандагӣ, кори хайру нияти нек, пеша кардани роҳи рост ва бахшояндагӣ метавон сабук гардонд. Дар он рӯзҳои мудҳиш – айёме, ки будан ё набудани миллат ва Истиқлолият ба миён омада буд, мардуми Тоҷикистон бори дигар аз сабру таҳаммули азалии худ кор гирифт ва сулҳро аз ҷанг афзалтар дониста, иқдомҳои Ҳукумати ҷумҳуриро пуштибонӣ кард. Оқибат хираду заковати аҷдодӣ ва ақли солим пирӯз шуд, сулҳу салоҳ, ваҳдату якдилӣ ва ободкориву созандагӣ сармашқи кори ҳаррӯзаи мардум гардид. Танҳо ба шарофати ҳамин мо тавонистем, ки хавфи ба сари мамлакат омадаро пешгирӣ намоем ва Тоҷикистонро аз хатари порашавӣ наҷот диҳем.
Аз ҳама дардноктару аламовараш ин буд, ки тоҷик кушту тоҷик мурд. Бар замми ин оворагиву сарсонӣ насибаш шуд, аз макони таваллуду зист, аз хоки поки сарзамини аҷдодӣ ба ғурбат афтод, ки байти зерини Нодири Нодирпур бешубҳа баёнгари ҳоли онрӯзаи гурезагони тоҷик аст:
Куҳандиёро, диёри ёро, дил аз ту кандам, вале надонам,
Агар гурезам, куҷо гурезам ва гар бимонам, куҷо бимонам?
Сад ҷаҳон ташаккур ба Пешвои муаззами мардуми тоҷик, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон, ки баъди бозгашт аз Ҷумҳурии Исломии Афғонистон дар як конфронси матбуотӣ бад–ин мазмун гуфта буданд: “То он даме, ки як нафар ҳаммиллату ҳамдиёри мо дар кишвари бегона заҳри ғарибиву беватаниро мечашад, кулли тоҷикистониён ба ҳеҷ ваҷҳ осуда нахоҳанд буд”.
Сулҳ барои мо муқаддас аст. Маҳз сулҳ ба мо оромӣ, хушбахтӣ, осудагӣ медиҳад. Лаҳзаҳои таъсирбахши суҳбату мулоқот бо мардум низ ҳамон лаҳзаҳо буданд, ки хоҳ пиру хоҳ ҷавон, новобаста аз вазъи начандон хуби моддию молӣ аз Президенту Парлумон пул ё мол талаб намекарданд, балки хоҳиш доштанд, ки дар сар то сари Тоҷикистони азиз сулҳу оромӣ ҳукмрон бошад.
Ҳамин тавр, баъди панҷ соли муқовимати дохилӣ, ки ба таърихи чандинасраи мамлакати мо яке аз саҳифаҳои пурфоҷиаро илова намуд, ниҳоят рӯзи умед ва эътимод ба хиради солим фаро расид. Он қасами дар Иҷлосияи XVI Шӯрои Олӣ соли 1992 дар Хуҷанд хӯрдаи Қаҳрамони Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бо ба имзо расидани Созишномаи умумии истиқрори сулҳ ва ризоияти миллӣ 27 июни соли 1997 дар шаҳри Москваи Федератсияи Русия амалӣ гардид. Имзои ин ҳуҷҷат ба муноқишаҳои милливу шаҳрвандӣ дар Тоҷикистон хотима гузошт, ки ин аз дурустии роҳи муайяннамудаи Иҷлосияи XVI Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон гувоҳӣ медиҳад.
Вақте ки муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба фаъолияти давлатдории хеш оғоз намуд вазъи иқтисодиву иҷтимоии ҷумҳурии мо аз замони баъди Ҷанги дуюми ҷаҳонӣ ҳам хеле вазнинтар буд. Халқи Тоҷикистон баъди аз сар гузаронидани ҷанги шаҳрвандии соли 1992, баъди он ки ба иқтисоди миллӣ миллиардҳо доллар зарар расид, хуб дарк кард, ки сулҳу осоиш барои инсон чӣ қадру қиммате дорад.
Сад шукри бепоён, ки рӯзҳои пурдаҳшати ҷанг бебозгашт рафтанд. Шабонгаҳон ба ҷои садои тиру туфанг хандаҳои беолоиши кӯдакон, аллаҳои ширину гӯшнавози модарон ва қаҳ–қаҳи бебоконаи дилбарон ба гӯш мерасад.
Имрӯз баъди 25 соли сипарӣ шудани Иҷлосияи XVI Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон мо гуфта метавонем, ки Иҷлосияи сарнавиштсози миллат ва сиёсати пешгирифтаи Ҳукумати мамлакат бо сарварии Президенти кишвар, Пешвои муаззами миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон барои ташаккули минбаъдаи давлатдории тоҷикон заминаи устувор гузошт. Таърих худ ҳаками бузург аст ва месазад, ки имрӯз бо гузашти вақт он иҷлосияи шонздаҳуми таърихиро наҷотбахши миллат номем.
Орифӣ Озар БАҲРОМЗОДА, мутахассиси пешбари Раёсати рушди муассисаҳои фарҳангӣ–фароғатӣ ва ҳунарҳои мардумии Вазорати фарҳанги Тоҷикистон
Мо дар остонаи ҷашни 25–солагии Иҷлосияи тақдирсози XVI Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон қарор дорем. Халқи тоҷик аз он рӯзи саиду фархунда ва фирӯзу нусратбахш дар бадали 25 сол таҳти роҳбарии хирадмандонаи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон комёбиҳои беназирро ба даст овард. Муҳимтар он буд, ки дар ҷумҳурӣ сулҳу ваҳдат пойдор гардид ва ин сарвати бебаҳоро мо бояд ҳифз намоем ва кӯшишу ғайрати худро баҳри пешрафти тамоми ҷабҳаҳои ҳаёти осоиштаи ҷомеа сафарбар созем.
Иҷлосияи XVI Шӯрои Олӣ аз он ҷиҳат воқеаи таърихист, ки вай ба беҳокимиятии давлату ҷомеаи мо дар он рӯзҳои пурфоҷиа хотима бахшид ва ба саҳифаҳои таърихи миллат бо ҳарфҳои заррин дохил гардид. Имрӯз бо гузашти айём бурду бохт, самараи неки Иҷлосияи мазкурро арзёбӣ намуда, ба хулоса омада метавонем, ки вай дар тамоми равандҳои инкишофи ҷомеа саҳми калон бозидааст.
Чуноне ки дар суханронии хеш Пешвои муаззами миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба ҳайси Раиси Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба муносибати яксолагии Иҷлосияи XVI Шӯрои Олӣ 15 ноябри соли 1993 дар ин хусус баҳои ҳақиқӣ дода гуфтаанд: “Дар таърихи халқи тоҷик Иҷлосияи тақдирсози XVI Шӯрои Олӣ ба унвони сарнавиштсоз асрҳои аср ёдоварӣ хоҳад шуд, чунки дар ҳаёти кишвар гардиши куллиро ба вуҷуд овард. Солгарди ҳар воқеаи таърихӣ фурсатест, ки ба гузаштаи хеш назар карда, бурду бохтро таҳти таҳлил қарор бидиҳем”.
Он рӯзҳои фаромӯш-нашаванда…
Дар он рӯзҳои вазнини соли 1992 на дар пойтахти мамлакат Душанбешаҳр, балки дар шаҳри Хуҷанд баргузор гардидани Иҷлосия аз он гувоҳӣ медод, ки дар мамлакат, аз ҷумла дар пойтахти он вазъият ниҳоят пурхатар буд, эътимод ба амният набуд, аз ҷумла ҳокимияти қонунгузор низ ором фаъолият карда наметавонист. Он рӯзҳо ақлу хирад ва чашми баъзеҳоро ҳисси молу манол, ҷоҳу мансаб кӯр кард. Ба онҳо аз гиряю нолаи тифлони бепадару модармонда, аз нолаҳои ҷонгудози волидайни бефарзандмонда, аз донишандӯзиву илмомӯзии ҷавонон дида вазифаю мансаб ва дороию сарват афзалтар буд.
Барои ҳамин, масъулияти бузурге бар дӯши давлати ҷавон ва сарвари боғайрати он муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон афтод. Силоҳро аз дасти мардум гирифтан, гурезаҳоро ба Ватан баргардонидан, риштаҳои гусастаи иқтисодиро бо ҳам пайвастан, мардуми ҷумҳуриро бо орду ғалла таъмин кардан, қадду бари сарҳад ва амнияти давлатро устувор намудан, бо созмонҳои байналмилалӣ робита бастан, эътибори давлати тоҷиконро дар арсаи ҷаҳонӣ пойдор гардонидан, пойдевори Истиқлолияти сиёсӣ, иқтисодӣ ва фарҳангии мамлакатро аз нав гузоштан ва боз ҳазору як масъалаи ҳалталаб дар пеш меистод, ки ҳалли яке аз дигаре заруртар буд.
...Ормони миллат
Ҳанӯз дар рӯзҳои нахустини интихобшавиаш ба вазифаи Раиси Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон аз мардуми Тоҷикистон, алалхусус гурӯҳҳои силоҳбадаст даъват ба амал оварданд, ки кинаю адоватро як сӯ монда, ба гузашта салавот гуфта, ҳамдигарро бародарвор ба оғӯш бикашанд, силоҳ ба замин гузошта бо меҳнати бунёдкорона машғул шаванд. Танҳо дар заминаи муттаҳидӣ метавон Тоҷикистони азизи худро ба давлати соҳибистиқлоли ғанию мутараққӣ табдил дод.
Дар таърих ягон фоҷиае талхтар аз ҷанги байни фарзандони як миллат нест. Ва ин бори нангро танҳо бо сулҳу созиш, ободиву созандагӣ, кори хайру нияти нек, пеша кардани роҳи рост ва бахшояндагӣ метавон сабук гардонд. Дар он рӯзҳои мудҳиш – айёме, ки будан ё набудани миллат ва Истиқлолият ба миён омада буд, мардуми Тоҷикистон бори дигар аз сабру таҳаммули азалии худ кор гирифт ва сулҳро аз ҷанг афзалтар дониста, иқдомҳои Ҳукумати ҷумҳуриро пуштибонӣ кард. Оқибат хираду заковати аҷдодӣ ва ақли солим пирӯз шуд, сулҳу салоҳ, ваҳдату якдилӣ ва ободкориву созандагӣ сармашқи кори ҳаррӯзаи мардум гардид. Танҳо ба шарофати ҳамин мо тавонистем, ки хавфи ба сари мамлакат омадаро пешгирӣ намоем ва Тоҷикистонро аз хатари порашавӣ наҷот диҳем.
Аз ҳама дардноктару аламовараш ин буд, ки тоҷик кушту тоҷик мурд. Бар замми ин оворагиву сарсонӣ насибаш шуд, аз макони таваллуду зист, аз хоки поки сарзамини аҷдодӣ ба ғурбат афтод, ки байти зерини Нодири Нодирпур бешубҳа баёнгари ҳоли онрӯзаи гурезагони тоҷик аст:
Куҳандиёро, диёри ёро, дил аз ту кандам, вале надонам,
Агар гурезам, куҷо гурезам ва гар бимонам, куҷо бимонам?
Сад ҷаҳон ташаккур ба Пешвои муаззами мардуми тоҷик, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон, ки баъди бозгашт аз Ҷумҳурии Исломии Афғонистон дар як конфронси матбуотӣ бад–ин мазмун гуфта буданд: “То он даме, ки як нафар ҳаммиллату ҳамдиёри мо дар кишвари бегона заҳри ғарибиву беватаниро мечашад, кулли тоҷикистониён ба ҳеҷ ваҷҳ осуда нахоҳанд буд”.
Сулҳ барои мо муқаддас аст. Маҳз сулҳ ба мо оромӣ, хушбахтӣ, осудагӣ медиҳад. Лаҳзаҳои таъсирбахши суҳбату мулоқот бо мардум низ ҳамон лаҳзаҳо буданд, ки хоҳ пиру хоҳ ҷавон, новобаста аз вазъи начандон хуби моддию молӣ аз Президенту Парлумон пул ё мол талаб намекарданд, балки хоҳиш доштанд, ки дар сар то сари Тоҷикистони азиз сулҳу оромӣ ҳукмрон бошад.
Ҳамин тавр, баъди панҷ соли муқовимати дохилӣ, ки ба таърихи чандинасраи мамлакати мо яке аз саҳифаҳои пурфоҷиаро илова намуд, ниҳоят рӯзи умед ва эътимод ба хиради солим фаро расид. Он қасами дар Иҷлосияи XVI Шӯрои Олӣ соли 1992 дар Хуҷанд хӯрдаи Қаҳрамони Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бо ба имзо расидани Созишномаи умумии истиқрори сулҳ ва ризоияти миллӣ 27 июни соли 1997 дар шаҳри Москваи Федератсияи Русия амалӣ гардид. Имзои ин ҳуҷҷат ба муноқишаҳои милливу шаҳрвандӣ дар Тоҷикистон хотима гузошт, ки ин аз дурустии роҳи муайяннамудаи Иҷлосияи XVI Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон гувоҳӣ медиҳад.
Вақте ки муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба фаъолияти давлатдории хеш оғоз намуд вазъи иқтисодиву иҷтимоии ҷумҳурии мо аз замони баъди Ҷанги дуюми ҷаҳонӣ ҳам хеле вазнинтар буд. Халқи Тоҷикистон баъди аз сар гузаронидани ҷанги шаҳрвандии соли 1992, баъди он ки ба иқтисоди миллӣ миллиардҳо доллар зарар расид, хуб дарк кард, ки сулҳу осоиш барои инсон чӣ қадру қиммате дорад.
Сад шукри бепоён, ки рӯзҳои пурдаҳшати ҷанг бебозгашт рафтанд. Шабонгаҳон ба ҷои садои тиру туфанг хандаҳои беолоиши кӯдакон, аллаҳои ширину гӯшнавози модарон ва қаҳ–қаҳи бебоконаи дилбарон ба гӯш мерасад.
Имрӯз баъди 25 соли сипарӣ шудани Иҷлосияи XVI Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон мо гуфта метавонем, ки Иҷлосияи сарнавиштсози миллат ва сиёсати пешгирифтаи Ҳукумати мамлакат бо сарварии Президенти кишвар, Пешвои муаззами миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон барои ташаккули минбаъдаи давлатдории тоҷикон заминаи устувор гузошт. Таърих худ ҳаками бузург аст ва месазад, ки имрӯз бо гузашти вақт он иҷлосияи шонздаҳуми таърихиро наҷотбахши миллат номем.
Орифӣ Озар БАҲРОМЗОДА, мутахассиси пешбари Раёсати рушди муассисаҳои фарҳангӣ–фароғатӣ ва ҳунарҳои мардумии Вазорати фарҳанги Тоҷикистон
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед