Масъалаи ватандӯстӣ дар ҳама давру замон барои давлату миллатҳо яке аз масоили муҳим ба ҳисоб меравад. Ҳамин аст, ки қариб дар тамоми давлатҳо барои ватандӯстии ҷавонону наврасон ва аҳли ҷомеа ниҳодҳои махсусе фаъолият мекунанд ва барои баланд бардоштану таҳким бахшидани ватандӯстии аҳли ҷомеа барномаҳои гуногун тарҳрезиву амалӣ мегарданд. Дар кишвари мо низ барои ин самт ҳамасола маблағҳои муайяне сарф ва барномаҳои вижае татбиқ мегарданд. Кумитаи кор бо ҷавонон ва варзиши назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон яке аз ниҳодҳои пиёдакунандаи барномаҳои самти ватандӯстии ҷавонон ва ҷомеаи Тоҷикистон аст. Аз ин рӯ, дар зимн бо Шоҳзод Раҳимзода, сардори раёсати кор бо ҷавонони Кумитаи кор бо ҷавонон ва варзиши назди Ҳукумати кишвар перомуни ватандӯстии ҷавонон, портрети як ҷавони миллӣ, идеали ҷавонон ва якчанд мавзуи ба ҳамин вобаста суҳбате доштем, ки фишурдааш манзур мегардад.

- Чи гунае ки медонем, дар ҳар давру замон арзишҳо тағйир ва шакл иваз мекунанд. Зери мафҳуми ватандӯстӣ, ки имрӯзҳо волотарин арзишҳо ҳастанд, чӣ чизро бояд донист ва дарк кард?

- Тарбияи ватандӯстӣ яке аз рукнҳои муҳимтарини баланд бардоштани эҳсоси худшиносиву худогоҳӣ ба шумор меравад. Зери мафҳуми ватандӯстӣ масъулият, худшиносӣ, худогоҳӣ, эҳтирому арҷ гузоштан ба таъриху фарҳанги пурғановати миллати тоҷик, ҳамзамон ҳифзи марзу буми Ватан, пос доштани обу хоки ҳамин сарзамин фаҳмида мешавад. Ҳар нафаре, ки имрӯз худро ватандӯсту ватандор меҳисобад, танҳо дарки он бояд кунад, ки бо пос доштани арзишҳои миллӣ ва арҷгузорӣ ба муқаддасоти Ватан метавонад, рисолати ватандӯстиашро анҷом диҳад. Ва мафҳуми ватандӯстӣ бо дар амал татбиқ кардани ҳамин гуфтаҳо шарҳ меёбад.

- Ин сухани пазируфтанист, ки ҷавонон бояд ватандӯст бошанд ва арзишҳои милливу фарҳангии халқамонро ҳифз намоянд, аммо ҳеҷ кас то ҳол формулаи аниқи ҷалби ҷавонон ба ватандӯстиро пешниҳод накардааст. Оё чунин формула вуҷуд дорад? Агар ҳа, пас метавонед онро пешкаш намоед ва шарҳ диҳед?

- Формулаи муайяне, ки то имрӯз барои дар дараҷаи олӣ тарбия кардани насли наврасу ҷавон коркард шудааст, ин ба таври мукаммал дар се зина ба таълиму тадрис фаро гирифтани онҳо аст. Аввал тарбияи зинаи оилавӣ, дуввум тарбияи зинаи мактабӣ ва саввум тарбия дар иҷтимоъ, яъне ҷомеа. Ҳамаи қишрҳои ҷомеа дар ҳамдигарфаҳмиву дасти ҳам гирифтанҳо бояд насли наврасу ҷавонро тарбия кунанд ва аз зинаи оилавӣ то мактабиву ҷомеа расондан онҳоро раҳнамоӣ кунанд. Формулаи асосии ватандӯстӣ ин амалӣ сохтани тарбияи комилу дурусти насли наврасу ҷавон аст.

- Боиси шукргузорист, ки гаравиши ҷавонон ба гурӯҳҳои тундраву ифротгаро хеле кам шудааст. Аммо тақрибан панҷ сол пеш аз ин ҷавонон фавҷ-фавҷ ба гурӯҳҳои тундгаро ҳамроҳ мешуданд ва барои ҷомеаи Тоҷикистон як хатари калоне ҳам буданд. Шумо метавонд гуед, ки ҳамин ҳолро сабаб дар нодуруст ҷараён гирифтани кадоме аз ин зинаҳо буд?

- Чи гунае ки коршиносони соҳа иброз медоранд, сабаби бештар майл кардани ҷавонони тоҷик дар солҳои 2014-2016 ба ҳизбу ҳаракатҳои ифротиву тундгаро ин пеш аз ҳама ду сабаб дошт. Якум он ҷавононе бештар майл карданд, ки таҳсилоти мукаммал надоштанд, яъне зинаи дуввуми дар боло зикршударо ба таври комил паси сар накарда буданд ва дуввум ононе, ки саводи кофии динӣ надоштанд. Ҳамин ҳол буд, ки эшон наметавонистанд эҳсоси таҳаммулпазирӣ кунанд ва фирефтаи чунин гурӯҳҳо гардиданд. Аз ин метавон чунин хулосабарорӣ кард, ки он ҷавонон дар зинаи дуввум хуб фаро гирифта нашуда буданд ва вақте ба ҷомеа роҳ ёфтанд, роҳгум заданд.

- Оё наметавонем гӯем, ки дар солҳои номбаршуда мо дар самти идеологияи ҷавонон мушкил доштем? Чун майл кардан ё накардани ҷавонон ба кадом самте бевосита бастагӣ ба идеология дорад.

- Не. Дар он солҳо корҳои идеологии мо аз имрӯза дида густурдатар буд. Корҳои тарғиботиву ташвиқотӣ давоми солҳои 2014-2016 миёни ҷавонон дар дохили кишвар ба таври хуб ҷараён мегирифт. Аз рӯи оморҳо аксари ҷавононе, ки тӯли он солҳо ба сафи тундгароён шомил шуданд, аз ҳисоби муҳоҷирон буданд. Сабаб ҳам дар бетарафии ҷомеаи муҳоҷирони кишвар ва бепарвофалакии волидайни он ҷавонон буд. Корҳои идеологӣ ҳам замоне самар медиҳад, ки тамоми ҷомеа хоҳ дар дохил аст ё берун ба он таваҷҷуҳ дошта бошанд.

- Пас сабаби коҳиш ёфтани ин ҷараён чӣ буд?

- Вақте тамоми сохторҳои давлатӣ дар ин самт корро ҷоннок гардониданду мардум ҳам аз паёмадҳои он огоҳ шуданд, гароиш дар сатҳи хеле паст қарор гирифт. Ва нигоҳи ҷавонон ҳам тағйир хӯрд.

- Яъне чӣ хел?

- Аз зеҳнияти онҳо қаҳрамони набардҳои мусаллаҳона шудан бароварда шуд ва ин чизро дар шакли дигар пазируфтанд. Оддитар карда гуем, аллакай идеали ҷавонон дигар шуд ва ба самти миллатдӯстиву ватанпарастӣ ҷалб шуданд. Мо тавонистем, ки дар мағзи эшон “шаҳид”-у “фидоӣ”-ву амсоли ин калимаҳоро ба шакли дигар ҷилва диҳем ё умуман берун орем.

- Чун кори шумо бевосита рабт мегирад ба масоили ҷавонон ва аз ҳамин зовия агар нигоҳ кунем, то ҳол мо намунаи як ҷавони миллиро намебинем. Оё то ҳанӯз портрети як ҷавони миллӣ коркард шудааст? Агар ҳа, пас чи гуна аст?

- Ин савол бисёр саволи мушкил аст. Барои ҷавоб ба ин бояд омӯзишу таҳлили бештар дошта бошем. Ин гуна чиз то ба ҳол коркард нашудааст. Ба ақидаи ман бошад, як ҷавони миллӣ он аст, ки пеш аз ҳама одоби хуб дошта бошад, аз гузаштаи худ бештар донад, ба фарҳангу мерос ва урфу одатҳои миллати тоҷик эҳтиром гузораду ба ҷомеа нафърасон бошад. Ҳамчунин метавонем он ҷавононеро, ки дар тамоми арсаҳо номбардору парчамбардори кишвари азизамон ҳастанд, намунаи дигар ҷавонон номем, метавонем онҳоро то андозае идеали дигар ҷавонон гуфт. Аммо ба таври куллӣ портрети як ҷавони миллӣ ҳанӯз коркарду пешниҳод нашудааст.

- Чун дар мавзӯи идеали ҷавонон гӯем, эшон ҳамеша аз Пешвои миллат пайравӣ мекунанду ӯро идеали худ медонанд. Мехоҳам донам, ки оё ба ҷуз аз Пешвои миллат идеали дигаре барои ҷавонон дорем?

- Дар асл, агар таърихи даврони истиқлолият ва чанд соли пеш аз онро омӯзишу таҳлил кунем, мо дар симои Пешвои муаззами миллат як фардеро хоҳем дарёфт, ки ҷавонии худро ба хотири ояндаи миллату давлат ва шукуфоии он бахшидааст. Тамоми пастиву баландии зиндагиро дидаву омӯхта ва ҷони худро фидои ҳамин мардум кардааст. Аз ӯ дида мо дигар барои ҷавонон идеали арзандатаре надорем.

- Ба ҳар ҳол ба ғайр аз ин мо бояд ҷавонони идеалӣ дошта бошем...

- Мо шояд ангуштшумор ҷавонони намуна дорем, аммо ба маънии томаш нафаре, ки тавон гуфт кулли ҷавонон пайравӣ аз ӯ кунанд, не. Дар соҳаҳои алоҳида ҷавонони намуна ҳастанд, лекин идеал не. Мо метавонем, ҳатто як омӯзгореро, ки дарсашро ба хубӣ мегузараду барои насли наврас дилсӯз аст, намунаи як фарди фидокору дилсӯз донем. Вақте гап сари идеали ҷавонон меравад, бояд фарохтар андеша кунем.