ҶАВОНОН
Якшанбе 28 Апрел 2024 12:07
Мо аксар вақт одат кардаем, ки таърихро ҳамчун нақли рӯйдоду ҳодисаҳо дар шуури худ ҷой намоем ва моҳияти онро ҳамон гунае, ки таъриф додаем, қабул намоем. Аммо ҳам суҳбати мо Манзура Шарифова, докторанти АИДНПҶТ, ҳамзамон корманди ТВ “Сайёҳӣ ва ҳунарҳои мардумӣ”, ки дар даври шаҳрии озмуни ҷумҳуриявии ““Тоҷикон” – оинаи таърихи миллат” сазовори ҷойи дуюм гардидааст, ба шарҳи мафҳуми таърих назари дигаре дорад.
Ӯ мегӯяд: - Таърих болотар аз ҳодисаҳо мебошад. Таърих таҷриба аст. Таърих худшиносист. Таърих ҳувият аст. Ба таври дигар бигӯем, таърих оинае мебошад, ки бузургии миллати моро дар худ ҷило медиҳад. Омӯзиши таърих иттиҳодро ба вуҷуд меорад ва худшиносии миллиро баланд мебарад. Вақте худшиносии миллӣ баланд бошад, тамоми шикастҳо рафъ мешаванд.
- Дар марҳилае, ки дигар миллатҳо таърих месозанд, мо бояд чӣ коре дар ин росто анҷом бидиҳем?
- Миллати тоҷик ба таъриххонӣ ниёз дорад, на ба таърихсозӣ. Имрӯз дар шабакаҳои иҷтимоӣ мебинем, ки арзишҳои таърихи моро дигар миллатҳо гирифта, аз номи худашон ба дигарон муаррифӣ мекунанд. Бояд ин ҳамаро мардуми тоҷик бо мутолиаи китоби “Тоҷикон” ва омӯзиши ҳаматарафаи таърих исбот карда тавонад, ки он шахсиятҳо ва он арзишҳои таърихие, ки дигарон моли худ медонанд, аз мост. Он ҳамаро бо ду-се ҳарфи холӣ намешавад исбот намуд, балки бо далелҳои таърихии радношаванда исбот кардан мумкин аст. Миллати тоҷик бо хондани таърих он дасти табардореро, ки якчанд қарн пеш решаи моро канданӣ буд, бояд аз сараш бардорад. Имрӯз замоне расидааст, ки мо таърихро бояд фарохтар омӯзем, то тешае ба решаи мо хатар наорад. Тоҷик ва Тоҷикистон фарохтар аст, аз он ҳудудҳое, ки имрӯз сохтаанд.
- Ба хотири фарохтар омӯхтани таърихи миллатамон чанд вақт аст, ки озмуни ҷумҳуриявии ““Тоҷикон” - оинаи таърихи миллат” баргузор гардида истодааст. Шумо низ дар он иштирок намуда, сазовори ҷойи намоён гардидед. Чӣ шуморо ба ин озмун бурд?
- Ман аз хурдӣ дӯстдори таърих будам. Орзуи дар дил парваридаи ман аз ҳамон айём бостоншинос шудан буд, аммо тақдир маро ба олами журналистика овард. Ана ҳамон орзуҳои ширин буд, ки бо эълон шудани озмуни ҷумҳуриявии ““Тоҷикон” - оинаи таърихи миллат” бо шавқи беандоза дар он ширкат намуда, то даври шаҳрӣ рафта расидам ва сазовори ҷойи дуюм гардидам.
- Мегӯед, ки тақдир шуморо ба дигар самт, яъне журналистика бурд. Дар ин соҳа оё орзуҳои худро бароварда метавонед?
- Бале. Баъди ба журналистика қадам ниҳодан, чи дар радио ва чи дар телевизион ҳангоми фаъолиятам, ҳар як барномае, ки таҳия мекунам, кӯшиш менамоям арзишҳои таърихӣ, инчунин таҳқиқҳои таърихӣ ва чизе аз тамаддуни ин миллати куҳанбунёд гуфта бошам.
- Оё ширкат дар ин озмун, ки ба куллӣ аз дигар озмунҳо бо рақаму далел ва маъхазҳои зиёди таърихӣ фарқ мекунад, бароятон мушкил наафтод?
- Таърихи миллати тоҷик аз асри 10 ё 15 ба мисли таърихи дигар миллатҳо оғоз намешавад. Шояд барои миллатҳои навташкилёфта аз бар намудани солномаҳои таърихиашон осонтар бошад, зеро ҳамчун миллат дертар ташаккул ёфтаанд. Лекин таърихи миллати тоҷик аз ибтидои олам оғоз мешавад. Инсоният ташаккул ёфт, миллатҳои ориёӣ ҳамчун миллат арзи вуҷуд дош-танд. Аз ин рӯ, бо вуҷуди ин ҳама кӯшиш мекунам, ки ба таври зарурӣ он солномаҳои таърихиро дар хотир гирам. Вақте таърих мехонам, кӯшиш мекунам, ки ба арзишҳои таърихӣ, ба таҷрибаҳои таърихӣ ва нақши миллати тоҷик дар ташаккули тамаддуни ҷаҳонӣ аҳамияти бештар диҳам.
- Бардоштҳоятон аз ин озмун чӣ гуна аст?
- Вақте дар озмуни ““Тоҷикон” – оинаи таърихи миллат” иштирок мекардам, аз тоҷик будани худ меболидам. Зеро дар он мо - ҷавонон оид ба таърихи хеш, аз ҷумла кӣ будани тоҷикон, чӣ шебу фарозҳоро дар тули таърих тай намуданашон ва чӣ тамаддуни бузургро доро будан, баҳс мекардем. Баҳс кардан дар бораи таърихи миллати хеш кайфиятест ногуфтанӣ ва корест волотарин. Замоне ки дар ин озмун иштирок доштам, мегуфтам, ки мо чи қадар хушбахтем. Дар дарбори давлати Сомониён ба илму фарҳанг, бахусус таърих арҷ гузошта мешуд, ки фаротар аз он имрӯз дар Душанбе ба таърих ва фарҳангу тамаддун ба воситаи ин озмун арҷгузорӣ мешавад.
- Ба ҷавононе, ки шавқу завқи иштирок дар чунин озмунҳоро доранду ҷуръат надоранд, чӣ маслиҳат медиҳед?
- Ҳеҷ кор дар рӯи дунё ғайриимкон нест. Танҳо қадами устуворона бояд монд. Гоҳе як қадам мезанему муваффақият бароямон оғӯш мекушояд. Танҳо ҳамон як қадамро ҳама вақт бояд нотарсида ва устуворона гузошт, зеро пушти ҳар қадами устуворе муваффақияте нуҳуфта аст.
- Дар баробари дигар адабиётҳо албатта ҳар як иштирокчӣ пеш аз ҳама китоби “Тоҷикон”- ро мутолиа мекунад. Мехостам чанд ҳарфе дар бораи ин шиносномаи миллат гуфта бошед.
- Ман ошиқи китоби “Тоҷикон” ҳастам. Ҳар вақт, ки китоби тоҷиконро рӯи замин дидам, бе ягон муҳобо ба дида молида, онро ба баландие мегузорам. Ин муҳаббати ман нисбати ин шиносномаи миллат мебошад. “Тоҷикон” дар ҳақиқат шиносномаи миллати мо ҳаст. Зеро аллома Бобоҷон Ғафуров ҳеҷ чизро аз пеши худаш дар он нанавиштааст. Дар он зиёда аз 2000 сарчашмаи илмие, ки аз тамоми давлатҳои ҷаҳон мебошанд, оварда шудааст. “Тоҷикон” китобест, ки танҳо ба манфиати як давлат нест, балки он фарогири таърихи мардумони Осиё мебошад. “Тоҷикон” танҳо шиносномаи миллати тоҷик нест, он шиносномаи тамоми ориёиҳост.
- Вақте ки атрофи китоби “Тоҷикон” ҳарф задем, аз шахсияти муаллифи он - академик Бобоҷон Ғафуров нагуфтан ба қавле гуноҳ аст...
- Дар марҳилае, ки аллома Бобоҷон Ғафуров “Тоҷикон” – ро навишт, ягон нафар аз миллате дар он замон ҳуқуқ надошт, ки бигӯяд ман тоҷикам ва ё кадом миллати дигар. Лекин ин шахсияти таърихии миллат аз мансаб ва сиёсати он замон натарсида, миллату давлати худро дар ҷойи аввал гузошт ва гуфт, ки “ман тоҷикам”. Аз худ гузаштанҳову навиштани “Тоҷикон” ба он хотир буд, ки оянда ҳаммилатони ин шахсияти таърихӣ чанд факти таърихиро гуфта тавонанду соҳиби миллати хеш бошанд. Навиштани китоби “Тоҷикон” намунаи олитарини ҳувият доштан, дӯст доштани сарзамин, таърих ва тамаддун аст, ки аз шахсияти бузурги академик Бобоҷон Ғафуров далолат медиҳад.
- Барои иштирок дар даври ниҳоии ин озмун тайёриҳо чӣ гуна аст? Ба худ бовар доред, ки ба даври ниҳоӣ мераведу соҳиби мақомҳои ифтихорӣ мегардед?
- Ҳама вақт ба ҷасорат ва талоши дигарон арҷ мегузорам. Даври охир, ки ҳассосият ва рақобати бештар аст, ҳоло чизе аз ғолибият гуфта наметавонам. Инро вақт нишон медиҳад, аммо ба тамоми иштирокчиёни ин озмун барор мехоҳам.
- Чун иштирокчии фаъоли озмун ҳастед ва пайваста барои ҳарчи бештар омӯхтани таърих талош мекунед, барои боз ҳам хуб омӯхтани таърихи халқи тоҷик чӣ корҳои нокарда бояд анҷом ёбад?
- Толибилмони имрӯза бештар он чизеро зуд қабул мекунад, ки худ бо чашмонашон мебинанд. Мо бисёр филмҳо ва видеороликҳо дорем, ки тавассути онҳо бояд дарсҳои таърих ба роҳ монда шавад. Ҳамчунин, барои бештар омӯхтани таърих ҳадди ақал дар як сол ё шаш моҳ сафарҳо ва саёҳатҳои махсусе ташкил карда шавад, ки толибилмон мавзуи хондаашонро бо чашми худ бубинанд. Масалан, ёдгории таърихии “Саразм”, Ҳулбук, Қалъаи Ҳисор ва садҳо осорхонаҳое ҳастанд, ки хонандагон баробари онро хондан, боз аз наздик бубинанд, фаҳмишашон нисбати он ёдгориву осорхонаҳо хубтару бештар мешавад.
- Дар фарҷом чӣ пешниҳод ва ё гуфтание доред?
- Пешниҳод ё хоҳиши ман ин аст, мехоҳам ба он нафароне, ки дар ин озмун ҷойҳои намоёнро ишғол менамоянд, бо вуҷуди омӯзгори фанни таърих набуданашон иҷозат дода шавад, то аз фанни таърихи халқи тоҷик ҳамчун омӯзгор дар мактабҳои миёна ба толибилмон дарс гӯянд.
Ӯ мегӯяд: - Таърих болотар аз ҳодисаҳо мебошад. Таърих таҷриба аст. Таърих худшиносист. Таърих ҳувият аст. Ба таври дигар бигӯем, таърих оинае мебошад, ки бузургии миллати моро дар худ ҷило медиҳад. Омӯзиши таърих иттиҳодро ба вуҷуд меорад ва худшиносии миллиро баланд мебарад. Вақте худшиносии миллӣ баланд бошад, тамоми шикастҳо рафъ мешаванд.
- Дар марҳилае, ки дигар миллатҳо таърих месозанд, мо бояд чӣ коре дар ин росто анҷом бидиҳем?
- Миллати тоҷик ба таъриххонӣ ниёз дорад, на ба таърихсозӣ. Имрӯз дар шабакаҳои иҷтимоӣ мебинем, ки арзишҳои таърихи моро дигар миллатҳо гирифта, аз номи худашон ба дигарон муаррифӣ мекунанд. Бояд ин ҳамаро мардуми тоҷик бо мутолиаи китоби “Тоҷикон” ва омӯзиши ҳаматарафаи таърих исбот карда тавонад, ки он шахсиятҳо ва он арзишҳои таърихие, ки дигарон моли худ медонанд, аз мост. Он ҳамаро бо ду-се ҳарфи холӣ намешавад исбот намуд, балки бо далелҳои таърихии радношаванда исбот кардан мумкин аст. Миллати тоҷик бо хондани таърих он дасти табардореро, ки якчанд қарн пеш решаи моро канданӣ буд, бояд аз сараш бардорад. Имрӯз замоне расидааст, ки мо таърихро бояд фарохтар омӯзем, то тешае ба решаи мо хатар наорад. Тоҷик ва Тоҷикистон фарохтар аст, аз он ҳудудҳое, ки имрӯз сохтаанд.
- Ба хотири фарохтар омӯхтани таърихи миллатамон чанд вақт аст, ки озмуни ҷумҳуриявии ““Тоҷикон” - оинаи таърихи миллат” баргузор гардида истодааст. Шумо низ дар он иштирок намуда, сазовори ҷойи намоён гардидед. Чӣ шуморо ба ин озмун бурд?
- Ман аз хурдӣ дӯстдори таърих будам. Орзуи дар дил парваридаи ман аз ҳамон айём бостоншинос шудан буд, аммо тақдир маро ба олами журналистика овард. Ана ҳамон орзуҳои ширин буд, ки бо эълон шудани озмуни ҷумҳуриявии ““Тоҷикон” - оинаи таърихи миллат” бо шавқи беандоза дар он ширкат намуда, то даври шаҳрӣ рафта расидам ва сазовори ҷойи дуюм гардидам.
- Мегӯед, ки тақдир шуморо ба дигар самт, яъне журналистика бурд. Дар ин соҳа оё орзуҳои худро бароварда метавонед?
- Бале. Баъди ба журналистика қадам ниҳодан, чи дар радио ва чи дар телевизион ҳангоми фаъолиятам, ҳар як барномае, ки таҳия мекунам, кӯшиш менамоям арзишҳои таърихӣ, инчунин таҳқиқҳои таърихӣ ва чизе аз тамаддуни ин миллати куҳанбунёд гуфта бошам.
- Оё ширкат дар ин озмун, ки ба куллӣ аз дигар озмунҳо бо рақаму далел ва маъхазҳои зиёди таърихӣ фарқ мекунад, бароятон мушкил наафтод?
- Таърихи миллати тоҷик аз асри 10 ё 15 ба мисли таърихи дигар миллатҳо оғоз намешавад. Шояд барои миллатҳои навташкилёфта аз бар намудани солномаҳои таърихиашон осонтар бошад, зеро ҳамчун миллат дертар ташаккул ёфтаанд. Лекин таърихи миллати тоҷик аз ибтидои олам оғоз мешавад. Инсоният ташаккул ёфт, миллатҳои ориёӣ ҳамчун миллат арзи вуҷуд дош-танд. Аз ин рӯ, бо вуҷуди ин ҳама кӯшиш мекунам, ки ба таври зарурӣ он солномаҳои таърихиро дар хотир гирам. Вақте таърих мехонам, кӯшиш мекунам, ки ба арзишҳои таърихӣ, ба таҷрибаҳои таърихӣ ва нақши миллати тоҷик дар ташаккули тамаддуни ҷаҳонӣ аҳамияти бештар диҳам.
- Бардоштҳоятон аз ин озмун чӣ гуна аст?
- Вақте дар озмуни ““Тоҷикон” – оинаи таърихи миллат” иштирок мекардам, аз тоҷик будани худ меболидам. Зеро дар он мо - ҷавонон оид ба таърихи хеш, аз ҷумла кӣ будани тоҷикон, чӣ шебу фарозҳоро дар тули таърих тай намуданашон ва чӣ тамаддуни бузургро доро будан, баҳс мекардем. Баҳс кардан дар бораи таърихи миллати хеш кайфиятест ногуфтанӣ ва корест волотарин. Замоне ки дар ин озмун иштирок доштам, мегуфтам, ки мо чи қадар хушбахтем. Дар дарбори давлати Сомониён ба илму фарҳанг, бахусус таърих арҷ гузошта мешуд, ки фаротар аз он имрӯз дар Душанбе ба таърих ва фарҳангу тамаддун ба воситаи ин озмун арҷгузорӣ мешавад.
- Ба ҷавононе, ки шавқу завқи иштирок дар чунин озмунҳоро доранду ҷуръат надоранд, чӣ маслиҳат медиҳед?
- Ҳеҷ кор дар рӯи дунё ғайриимкон нест. Танҳо қадами устуворона бояд монд. Гоҳе як қадам мезанему муваффақият бароямон оғӯш мекушояд. Танҳо ҳамон як қадамро ҳама вақт бояд нотарсида ва устуворона гузошт, зеро пушти ҳар қадами устуворе муваффақияте нуҳуфта аст.
- Дар баробари дигар адабиётҳо албатта ҳар як иштирокчӣ пеш аз ҳама китоби “Тоҷикон”- ро мутолиа мекунад. Мехостам чанд ҳарфе дар бораи ин шиносномаи миллат гуфта бошед.
- Ман ошиқи китоби “Тоҷикон” ҳастам. Ҳар вақт, ки китоби тоҷиконро рӯи замин дидам, бе ягон муҳобо ба дида молида, онро ба баландие мегузорам. Ин муҳаббати ман нисбати ин шиносномаи миллат мебошад. “Тоҷикон” дар ҳақиқат шиносномаи миллати мо ҳаст. Зеро аллома Бобоҷон Ғафуров ҳеҷ чизро аз пеши худаш дар он нанавиштааст. Дар он зиёда аз 2000 сарчашмаи илмие, ки аз тамоми давлатҳои ҷаҳон мебошанд, оварда шудааст. “Тоҷикон” китобест, ки танҳо ба манфиати як давлат нест, балки он фарогири таърихи мардумони Осиё мебошад. “Тоҷикон” танҳо шиносномаи миллати тоҷик нест, он шиносномаи тамоми ориёиҳост.
- Вақте ки атрофи китоби “Тоҷикон” ҳарф задем, аз шахсияти муаллифи он - академик Бобоҷон Ғафуров нагуфтан ба қавле гуноҳ аст...
- Дар марҳилае, ки аллома Бобоҷон Ғафуров “Тоҷикон” – ро навишт, ягон нафар аз миллате дар он замон ҳуқуқ надошт, ки бигӯяд ман тоҷикам ва ё кадом миллати дигар. Лекин ин шахсияти таърихии миллат аз мансаб ва сиёсати он замон натарсида, миллату давлати худро дар ҷойи аввал гузошт ва гуфт, ки “ман тоҷикам”. Аз худ гузаштанҳову навиштани “Тоҷикон” ба он хотир буд, ки оянда ҳаммилатони ин шахсияти таърихӣ чанд факти таърихиро гуфта тавонанду соҳиби миллати хеш бошанд. Навиштани китоби “Тоҷикон” намунаи олитарини ҳувият доштан, дӯст доштани сарзамин, таърих ва тамаддун аст, ки аз шахсияти бузурги академик Бобоҷон Ғафуров далолат медиҳад.
- Барои иштирок дар даври ниҳоии ин озмун тайёриҳо чӣ гуна аст? Ба худ бовар доред, ки ба даври ниҳоӣ мераведу соҳиби мақомҳои ифтихорӣ мегардед?
- Ҳама вақт ба ҷасорат ва талоши дигарон арҷ мегузорам. Даври охир, ки ҳассосият ва рақобати бештар аст, ҳоло чизе аз ғолибият гуфта наметавонам. Инро вақт нишон медиҳад, аммо ба тамоми иштирокчиёни ин озмун барор мехоҳам.
- Чун иштирокчии фаъоли озмун ҳастед ва пайваста барои ҳарчи бештар омӯхтани таърих талош мекунед, барои боз ҳам хуб омӯхтани таърихи халқи тоҷик чӣ корҳои нокарда бояд анҷом ёбад?
- Толибилмони имрӯза бештар он чизеро зуд қабул мекунад, ки худ бо чашмонашон мебинанд. Мо бисёр филмҳо ва видеороликҳо дорем, ки тавассути онҳо бояд дарсҳои таърих ба роҳ монда шавад. Ҳамчунин, барои бештар омӯхтани таърих ҳадди ақал дар як сол ё шаш моҳ сафарҳо ва саёҳатҳои махсусе ташкил карда шавад, ки толибилмон мавзуи хондаашонро бо чашми худ бубинанд. Масалан, ёдгории таърихии “Саразм”, Ҳулбук, Қалъаи Ҳисор ва садҳо осорхонаҳое ҳастанд, ки хонандагон баробари онро хондан, боз аз наздик бубинанд, фаҳмишашон нисбати он ёдгориву осорхонаҳо хубтару бештар мешавад.
- Дар фарҷом чӣ пешниҳод ва ё гуфтание доред?
- Пешниҳод ё хоҳиши ман ин аст, мехоҳам ба он нафароне, ки дар ин озмун ҷойҳои намоёнро ишғол менамоянд, бо вуҷуди омӯзгори фанни таърих набуданашон иҷозат дода шавад, то аз фанни таърихи халқи тоҷик ҳамчун омӯзгор дар мактабҳои миёна ба толибилмон дарс гӯянд.
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед