“Ҷашни Наврӯз барои миллати фарҳангдӯсту тамаддунсоз ва хуршедпарвари мо дар ҳамаи давру замон муқаддас буд. Наврӯз яке аз ҷашнҳо ва суннатҳои қадимтарини мардуми тоҷик мебошад, ки решааш аз фарҳанги пурбори ориёӣ об мехӯрад ва меҳри он дар қалби мардум маъво дорад”.

Эмомалӣ Раҳмон

Дар ҳақиқат миёни ҷашну суннатҳо ва анъанаю арзишҳои миллии мо мақом ва манзалати Наврӯз хеле баланд аст. Наврӯз аз замони пайдоишаш то имрӯз моломоли зебоию накӯӣ буда, бузург доштани инсону табиат ва сифатҳои эҳёгарӣ ҷузъи ҷудонопазири он будааст. Бинобар ин, фасли баҳорро арӯси сол ва Наврӯзро зебу ҷалоли он гуфтаанд.

Наврӯз маҳбубтарин ва маъруфтарин иди миллии мо буда, моро ба таърихи куҳани аждодонамон мепайвандад. Ниёгони мо Наврӯзро аз аҳди қадим ҷашн мегиранд. Оғози таҷлили Наврӯз ба аҳди Ҷамшед нисбат дода шуда, он дар аҳди Ҳахоманишиниён ба ҳукми анъана даромад ва ба иди расмии мардуми ориёӣ табдил ёфт. Вожаи Наврӯз дар паҳлавӣ ба сурати “Нукруч” омадааст, ки аз ду ҷузъ бахши якум “нук”- ба маънои нав, ҷадид, тоза ва бахши дуюм “руч” ба маънои рӯз мебошад. Наврӯз бо номҳое мисоли ид, иди Наврӯз, соли нав, иди сари сол, ҷашни фарвардин, ҷашни баҳор, Наврӯзи ҷамшедӣ, Наврӯзи султонӣ ва Наврӯзи ҷалолӣ машҳур буда, таърихи он таърихи фарҳанг, расму ойин анъанаву тамаддуни миллати тоҷик аст ва ба мисоли оинаест, ки дар он худро мебинем ва мешиносем.

Мутобиқи маълумоти шоҳасари безаволи “Шоҳнома” боре шоҳ Ҷамшед савори тахти каён аз Дамованд ба Бобул сафар мекунад. Он рӯз рӯзи аввали моҳи фарвардин буд. Маънои ин моҳ он аст, ки оғози рустани набот дар вай бошад. Мардум ин рӯйдодро бо хушнудӣ пазируфтанд. Ба ин муносибат шодиву хурсандӣ намуда, базм оростанд ва он рӯзро рӯзи нав, яъне Наврӯз номиданд.

Аз 22 феврали соли 2010 бо Қарори СММ (Созмони Миллали Муттаҳид) Наврӯз ҳамчун ҷашни байналмилалӣ эътироф гардидааст. Имрӯз Наврӯз дар 13 кишвари ҷаҳон ҷашни расмии миллӣ бо рӯзҳои истироҳат ба шумор меравад. Аз ҷумла, дар Албания аз 20 то 23 март, Озарбойҷон аз 20 то26 март, Гурҷистон 21 март, Эрон аз 20 то 24 март, Ироқ 21 март, Қазоқистон аз 21 то 24 март, Косово 21 март, Қирғизистон 21 март, Муғулистон 21 март, Туркманистон аз 20 то 23 март, Ӯзбекистон 21 март ва мо хуб медонем, ки дар Тоҷикистони азизи мо ҷашни Наврӯз аз 21 то 24 март ҷашн гирифта мешавад ва ин рӯзҳо – рӯзҳои истироҳатӣ мебошанд.

Тоҷикон иди Наврӯзро хеле хотирмон таҷлил мекунанд. Дар ин рӯз анъанаҳои писандидаи гузаштагон, ниҳолу гулшинонӣ, гузаронидани иди гулҳо, ҷуфтбаророн, ободии кӯчаҳо, маҳалла ва ташкили озмунҳои мухталифи варзишӣ бо ҳавасмандии зиёд амалӣ мегарданд.

Зиёрати шахсони пиру беморон, ёрӣ расонидан ба қишрҳои осебпазир – ятимон, маъюбон, гузаронидани тӯйҳои хонадоршавии ҷавонон аз оилаҳои камбизоат аз тарафи шахсони саховатпеша низ аз анъанаҳои Наврӯзӣ ба ҳисоб мераванд. Оре, Наврӯз олиҳаи ҳусни сол буда, муҳаббати инсонро ба офаридаҳои табиат бедор мекунад. Беҳуда шоир нагуфтааст, ки:

Иди Наврӯз омаду олам мунаввар мешавад,
Зиннати рӯи Замин аз сабзаи тар мешавад.

Наврӯз барои марди деҳқон фурсати такопӯ ва мувофиқ аст. Фаро расидани айёми кишт, ки ҳастии инсон ба он вобаста аст, оромии зимистонро барҳам зада, аз омадани соати меҳнат дарак медиҳад. Дар ҳақиқат зиндагӣ бо меҳнат рангину ширин менамояд. Садои чашмаҳо мисли тифли баҳор дили касро фараҳ мебахшад.

А.АЗИЗОВ, сардори маркази
таълимӣ - тренингии “Ганҷинаи
мероси адабии Хатлон
ва асрори пешвоӣ”