«Наврӯзи дилафрӯз идест, ки дар фасли гулшукуфии зиндагӣ омада, одаму оламро ҷавон месозад, пироҳани куҳанро дур андохта, либоси нав ба бар мекунад, инсонҳоро ба ҳам дӯсту дилҳоро ба дилҳо пайванд месозад.»

Эмомалӣ Раҳмон

Мардуми ориёитабор Наврӯзро дар тӯли чандин ҳазор сол аз гузаштаҳо ба мерос гирифта, то рӯзгори оварданд. Агарчӣ мардум онро арҷ мегузоштанд, вале аз ҷониби ҳукуматҳои замон ба он камтаваҷҷуҳӣ ё бетаваҷҷуҳи сурат мегирифт. Хушбахтона пас аз Истиқлолияти давлатӣ бо ташаббуси Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон Наврӯзе, ки таҷлили он заиф гардида буд, тадриҷан ба таври пурра, дар кишварамон ҷашни давлатӣ ва мардумӣ гардид. Ҳоло дар тамоми ноҳияҳо наврӯзгоҳҳо сохта шуд. Акнун Наврӯзро дар мактабҳо, донишгоҳҳо, муассисаҳо, деҳаҳо, ноҳияҳо, шаҳрҳо бо шаъну шукуҳ ҷашн мегиранд. Дар ҳама ҷо худи давлату ҳукумат ташаббускорӣ он аст.

Ба вуҷуди он ки аввали солҳои навади садаи бист кишварро буҳрони сиёсӣ, иқтисодӣ ва фарҳангӣ фаро гирифта буд, мардуми баъзе минтақаҳо Наврӯзро ҷашн мегирифтанд. Ба сайргоҳҳо, боғҳо, даштҳо, кӯҳҳо баромада шодмонӣ мекарданд. Хурду калон либосҳои зебо бар тан намуда, хушҳолӣ менамуданд. Дар ҳамин солҳои навади садаи бист дар матбуот низ мақолаҳо, шеърҳо, гуфтугӯҳо дар бораи Наврӯз зиёд шуд. Аз навиштаҳо бармеояд, ки орзуҳои деринаи мардум амалӣ шудааст. Касе мамоният ба Наврӯз надорад. Вале бо таассуф дар ҳамин сол баъзе шахсони мазҳабие, ки аз кишварҳои хориҷӣ ба кишври мо ворид шуданд, бар зидди Наврӯз таблиғҳо намуда, мегуфтанд, ки «Наврӯз исломӣ нест, ид кардани он раво нест». Ин гуфтаи онҳоро баъзеҳо пазируфта, ба ҷашн гирифтани Наврӯз мамоният нишон диҳанд ҳам, зиёиёни кишвар тавассути воситаҳои ахбор, то сухани муҳаббатомези хешро дар бораи Наврӯз мегуфтанд.

Солҳои 1992 ва 1993 вазъият дар кишвар бад буд. Пас аз иҷлосияи шонздаҳумини Шӯрои олӣ умед ба ояндаи орому сулҳовар ва пешрафти тоҷикон ва Тоҷикистон пайдо шуд. Ҳамин умед буд, ки соли 1993, зиндагӣ ранги дигар гирифт. Худи Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бо меҳр мардуми ҷабрдидаро аз тариқи воситаҳои ахбор бо Наврӯз табрик намуда гуфтанд: «Имрӯз ба сарзамини зиндагисози баҳори нозанин – Наврӯзи дилнишин фаро расидааст. Ин рӯзи саид ба ҳамаи мову шумо муборак бошад. Ба диёри куҳансоли мо, ба кӯҳу водиҳои мо нафаси тозае омадааст. Худо кунад, ки ин нафаси ободӣ, озодӣ, сулҳу салоҳ ва бахту саодат ба мулкамон бошад».

Аз ин гуфтаҳои Пешвои миллат, ки соли 1993 садо дод, маълум буд, ки Тоҷикистон роҳи дурустро интихоб намудааст. Умед ба ояндаи дурахшон ва эҳёи бештари Наврӯз зиёд шуд. Ҳамин тавр сол ба сол Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ҷойгоҳи Наврӯзро, ки ҷашни беназире барои пайванди табиат ва инсон, иртиботи мардумони гуногуни олам, инсондӯстию башардӯстӣ аст, дар кишвари Тоҷикистон, ба сатҳи баланд гузоштанд. Соли 1994 гуфта буданд: «Наврӯзи дилафрӯз идест, ки дар фасли гулшукуфти зиндагӣ омада, одаму оламро ҷавон месозад, пироҳани куҳанро дур андохта, либоси нав ба бар мекунад, инсонҳоро ба ҳам дӯсту дилҳоро ба дилҳо пайванд месозад».

Солҳои 1995 – 2000, ҳар сол Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар арафаи Наврӯз ҳатман мардумро табрик намуда, гаштаву баргашта таъкид менамуданд, ки ин иди ваҳдати табиат ва инсон аст ба ҳеҷ гуна дину мазҳаб тааллуқ надорад.

Ҳар сол пас аз Истиқлолияти Тоҷикистон Наврӯз марҳала ба марҳала азамату шаъну шукуҳи худро нишон медод. Хушбахтона, дар солҳои навади садаи бист ҷашнгирии Наврӯз ба ҳукми анъана даромад. Мардуми тамоми кишвар Наврӯзро берун аз хона ҷашн мегирифтанд. Агарчи чоршанбеи охири сол ва ё чоршанбесурӣ чун оини бостони мардумӣ дар кишвар, дар баъзе деҳот, хеле кам баргузор шавад ҳам, вале мардум дар ҳар минтақа дар шаби Наврӯз ва ё дар ҷашнгоҳҳо оташафрӯзӣ намуда, аз болои он мепариданд ва дар гирди оташ суруду рақсу бозӣ мекарданд.

Ҷолиб ин буд, ки дар тамоми ноҳияҳо дар наврӯзгоҳҳо дастархони идонаро бо рамзу розаш оро медоданд.

Пас аз Истиқлолият дар солҳои навадуми садаи бист адибон, таърихнигорон, рӯзноманигорон ҳар касе, ки дар бораи Наврӯз чизе медонист ва ё ба мушоҳида мегирифт ё аз сарчашмаҳо мутоила мекард, дар шакли мақола, шеър, намоишнома, дастур, китоб Наврӯзро ситоиш менамуд, то мардум аз бузургии ин ҷашни ниёгон бештар огоҳ шаванд. Маҳз пас Истиқлолият марҳалаи нави Наврӯз расид. Онро нисбат ба ҳамаи ҷашнҳо бошукуҳтар ҷашн мегирифтанд. Акнун азамати Наврӯз бештар гардид. Эҷодкорони ҳамаи соҳаҳои ҳунарӣ ҷиҳатҳои нав ба нави онро кашф намуда, пешкаши мардум менамуданд. Мардум низ оинҳои наврӯзиро ба намоишгоҳҳо мебароварданд ва аз зебу зинати он лаззат мебурданд. Солҳои 90 асри ХХ дар рӯзҳои Наврӯз мардуми тамоми минтақаҳои Тоҷикистон ба наврӯзгоҳҳо рафта шодмонӣ менамуданд.

То соли 2000 мақолаҳо, шеърҳо, мусоҳибаҳо, намоишномаҳо тавассути воситаҳои ахбор пешкаши мардум гардиданд, ки он асарҳои чопшударо метавон ба чанд даста ҷудо кард. Дастаи аввал роҷеъ ба таърихи Наврӯз буд, ки пажӯҳандагон дар бораи таърихи он баҳс менамуданд. Аз замонҳои бостон то имрӯз ҳар гуфтае, ки дар бораи Наврӯз буд онро такрор ба такрор, бо назарҳои гуногун, бо шарҳу тафсирҳо ба нашр мерасониданд. Дар ин навиштаҳо аз Рӯдакӣ, Фирдавсӣ, Наршахӣ, Берунӣ, Хайём, Саъдӣ, Ҳофиз, Ҷомӣ ва даҳҳо адибон ва таърихнигорони гузашта, ки дар осори онҳо оид ба Наврӯз ва баҳор ишорат шудааст, ёдовар мешуданд. Зоҳиран ин навъ навиштаҳо такрорӣ бошад ҳам, вале аз ҳар кадоме як диди тозаи муносиб ба замонро пайдо кардан мумкин аст. Дастаи дигари асарҳо эҳсосотӣ буда, бо муҳаббат дар ситоиши Наврӯз ва баҳор аст. Ин навъ асарҳо бадеияти махсуси худро доранд, ки бештар асари адабиро ба ёд меоранд. Дар онҳо зебоиҳо ва таровату дилнишиниҳои Наврӯзу баҳор инъикос ёфтаанд. Дастаи дигар асарҳое буданд, ки дар онҳо расму оинҳо ва суннатҳои вобаста ба Наврӯз ташреҳ ёфтаанд. Дар ин гуна асарҳо низ такрорҳо зиёд аст. Вале боз ҳам муқоиса намоед ҳар муаллиф ҳангоми таълифи асари худ, як ё чанд нуктаи ҷолиби тозаерео низ баён кардааст. Масалан, дар бораи тарзи пухтании суманак, гӯштин, гулгардонӣ чандин мақолаҳо дар матбуоти ҳам ҷумҳуриявӣ ва ҳам ноҳиявӣ ба нашр расидаанд. Дар баъзе аз онҳо оид ба пухтупаз, оинҳои наврӯзии минтақаи худ, иттилоъ дода шудааст, ки аз ҷойҳои дигар то ҳадде тафовут доранд. Ин барои омӯзиш ва пажӯҳиши Наврӯз муҳим аст

Дар аввали садаи бисту як таваҷҷуҳ ба Наврӯз ҳамчун бедории табиат, ҳамбастагӣ, дӯстӣ, муҳаббат, ваҳдат, пайванди мардумони гуногуни олам бештар гардид. Бале, Наврӯз – рамзи бедории табиат, оғози кишту кор ва тавлиду таҷдиди ҳамаи ҷони зинда мебошад. Мардумони ҳавзаи Наврӯз ва дигар халқҳои олам дар симои Наврӯз ягонагии мероси фарҳангиву анъанаҳои бисёрасраро мебинанд. Наврӯз дар ҳамбастагӣ, ҳамзистӣ, рушд ва пайванди бештари муносибатҳои байни мардумони олам, таблиғи ғояҳои сулҳ ва ҳамҷаворӣ нақши арзишманд мебозад.

Аз соли 2000 то 2010 асарҳои зиёди илмӣ ва оммавӣ дар шаклӣ мақола, шеър, китоб, оҳанг, наққошӣ, филмномаҳои мустанад ва ғайра ба чоп расиданд. Дар даҳ соли аввали садаи бисту як аз тариқи воситаҳои ахбор, радио, телевизион маводи зиёд пешкаши мардум мегаштанд. Дар кӯчаву хиёбонҳо, муассисаҳо, донишгоҳҳо, мактабҳо шиорҳои зебо дар бораи Наврӯз овезон мешуданд. Дар ин марҳила адибон низ хомӯш набуданд. Онҳо дар ситоиши баҳор ва Наврӯз шеърҳое суруданд, ки ҳар кадоме зебоиҳои Наврӯзро ба пеши назар ҷилвагар месозад. Маҷмӯаҳои шеърӣ бахшида ба баҳору Наврӯз ба нашр расиданд. Мақолаҳо ва шеърҳо дар кишварҳои ҳавзаи Наврӯз низ ба вуҷуд омаданд.

Он мардумоне, ки дар домани фарҳанги мардуми ориёитабор парвариш ёфтаанд ва баъдҳо Наврӯзро ҳамчун мероси фарҳангии худ пазируфтаанд низ дар кишварҳои худ Наврӯзро ҷашн мегирифтанд. Ҳаин тавр, дар даҳсолаи аввали садаи бисту якум ваҳдати фарҳангии Наврӯз дар байни кишварҳои ҳавзаи Наврӯз ба вуҷуд омад, ки онҳо хостанд дар якҷоягӣ ба таври расмӣ ҷашн гирифтани онро ба СММ пешниҳод намоянд. Ҳамаи ин таблиғоту талошҳо чунин натиҷа дод, ки кишварҳои ҳавзаи Наврӯз кӯшиш намуданд, ки ин иди пайванди табиат ва инсонро вориди рӯихати фарҳанги ғайримоддии СММ намоянд. Дар ин кор ташаббускори асосӣ Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон буданд.

Ин талошҳо боиси он шуд, ки дар таърихи 30 сентябри соли 2009 Наврӯз ба рӯихати мероси ғайримоддии башарии ЮНЕСКО бо 76 унсури ғайримоддии худ аз кишварҳои гуногуни дунё ворид гардид. Қарори ворид намудани 76 унсури мероси ғайримоддӣ аз ҷониби 24 давлати иштирокчии кумитаи байнидавлатӣ оид ба ҳифзи мероси ғайримоддӣ пазируфта шуд. Баъдан 23 феврали соли 2010, дар 64-умин сессияи Генералии Ассамбелияи СММ, дар чаҳорчӯби моддаи 49-и рӯзномаи ҷаласа, таҳти унвони «Фарҳанги ҷаҳон», дар бораи ҳамчун «Рӯзи байналмилалии Наврӯз», 21 март ҷашн гирифтани Наврӯз, қарор қабул гардид. Лоиҳаи қарори мазкур аз ҷониби ҳайатҳои Тоҷикистон, Афғонистон, Эрон, Қазоқистон, Қирғизистон, Озарбойҷон, Туркия ва Туркманистон муштаракан таҳия, баррасӣ ва пешниҳод шуд. Бино ба матни қатънома, Маҷмаи Умумии СММ ба чунин қарор омад, ки 21 март рӯзи байналмилалии Наврӯз дониста шавад. Худи ҳамон соли 2010 бо пешниҳоди Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи Наврӯз”, рӯзҳои 21 – 24 мартро иди байналмилаии Наврӯз эълон намудааст

Кишвари мо кӯҳсор аст. Барф зиёд меборад. Ҳар сол дар ҳар минтақаи Тоҷикистон ҷашни Наврӯз баробари шукуфтани нахустин гулҳои баҳорӣ шурӯъ мешавад. Бо сар задании нахустин нурҳои офтоби баҳорӣ аввалин гулҳои наврӯзӣ аз замин сар мебароранд ва мардумро хушнуд месозанд. Ин гулҳои зебои нозукро касоне, ки мебинанд, мечинанду ба мардум ҳадя менамоянд ва аз омадани баҳору Наврӯз мужда медиҳанд. Дар гузашта ин навъ оинҳо дар байни тоҷикон маъмул буданд. Дар садаи бистум кам-кам аз байн мерафтанд. Акнун пас аз Истиқолият дубора эҳё мешаванд. Ҳамчунин аз тариқи телевизион саҳнасозӣ шуда пешкаши мардум мегарданд.

Ҳоло оинҳои «гулгардонӣ» (дар Хатлон, Бадхашон, Раштонзамин), «бойчечак» (дар вилояти Суғд) маҳз дар рӯзҳои Наврӯз саҳнасозӣ шуда, баргузор мешаванд ва аз ҷониби хурдсолон ва навҷавонон густариш меёбанд. Кӯдакон ва навҷавонон дар кӯчаҳои шаҳри Душанбе, Хатлон, Бадахшон, Суғду Зарафону Раштонзамин ва ҳамаи ноҳияҳо дастаҳои гули наврӯзию сияҳгӯшро, ки хеле зебо аст, дастабандӣ карда, пешкаши мардум ва роҳагузарон менамоянд. Баробари дастрас намудани ҳадяи наврӯзӣ гирандаҳои гулҳо онро ба абрӯи худ молида, ба гулдиҳанда ҳадяҳо медиҳанд.

Таи солҳои 2010-2011 ва баъд шаҳомати Наврӯз хеле баланд гардид. Наврӯз дар фарҳанги мардуми тоҷик ҳамчун рӯзи нав, рӯзгори нав, рӯзи шодмонӣ, рӯзи инсофу адолат, рӯзи баробарию бародарӣ, рӯзи бахшоиши гуноҳҳои якдигар, рӯзи созиш ва бахшиш мебошад. Табиат ва инсон дар ин рӯз ҷони тоза меёбанд. Ба муносибати ҷашни фархундаи Наврӯз чун падидаи нодиру бузурги табиат таҷассумгари рамзи рӯшноӣ ва тантанаи адолату накӯкорӣ, тимсоли рӯзи наву оғози соли нав дар тамоми кишвар маъракаҳо баргузор мегарданд.

Акнун ҳар сол, дар моҳи март, дар фазои мусаффо, бо сулҳу салоҳ дар сарзамини куҳанбунёд ва муҳити созандаю бунёдгари Ватани маҳбубамон накҳати бостонитарин ва зеботарин ҷашни ниёгонамон – Наврӯзи оламафрӯз танинандоз мегардад. Имрӯзҳо дар зиндагии тоҷикон Наврӯз ҳамчун рукни муҳими худшиносии миллӣ, василаи муҳими пайванди наслҳо, робитаи гузаштаю имрӯз, эҳёи анъанаҳои инсондӯстӣ, ҳунарпарварӣ, зебоидӯстӣ аст. Он дар рондану зудудани ғаразҳо, кинаҳо, бахшиши гуноҳҳо роҳнамои инсонҳост.

Баъд аз он ки Наврӯз аз ҷониби СММ ҷашни ҷаҳонӣ эълон шуд, аз соли 2010 ба ин тараф дар тамоми кишвар таҳти унвони «Тоҷикистон – ватани Наврӯз аст» маърака ва маҳфилҳои бошукӯҳ доир мегардад. Дар аксари наврӯзгоҳҳо, сайргоҳҳо ва дашту даману сайру гашт, маҳфилҳо, дилхушиҳо, шодмониҳо ва ҳамчунин бозиҳои варзишӣ, мулоқот бо собиқадорон, шахсиятҳои маъруф баргузор мешавад. Намояндагони давлат, созмонҳои иҷтимоӣ ва гурӯҳи ҷавонон ба хонаҳои пиронсолон, маҷруҳон, беморон, бечорагон рафта, онҳоро бо иди Наврӯз табрик менамоянд ва аз ҷониби муаассисаи худ ҳадяҳо мебаранд.

Соли 2010 дар саросари Тоҷикистон Наврӯз бо шаҳомати бузург ҷашн гирифта шуд. Баъд аз он ҳар сол баробари наздик шудани ҷашн тамоми корхонаҳо ва муассисаҳо дар ташвиши баргузор намудани ҷашн мешаванд. Акнун ҳар сол дар шаҳру ноҳияҳои кишвар наврӯздӯстон амалҳои нав ба нав пешниҳод менамоянд. Соли 2010 Наврӯз ин қадар зебо баргузор шуд, ки шодии мардумро ҳадде набуд.

Пас аз он ки Наврӯз ба таври расмӣ ҷаҳонӣ шуд сарони кишварҳои ҳавзаи Наврӯз тасмим гирифтанд, ки ҳар сол ба навбат дар яке аз кишварҳо онро таҷлил намоянд. Рӯзҳои 26 ва 27 соли 2010 нахустин таҷлили байналмилалии иди Наврӯз дар Ҷумҳурии Исломии Эрон, дар шаҳри Теҳрон, баргузор гардид. Дар ин тантанаҳо, дар баробари Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон ҳамчунин сарони давлатҳои Афғонистон, Ироқ ва Туркманистон ва намояндагони

Бегоҳии рӯзи 27 – уми марти соли 2010 дар толори бузурги қасри Ваҳдати шаҳри Теҳрон чорабиниҳои дилнишини фарҳангӣ ба ифтихори ҷашни ҷаҳонии Наврӯз баргузор гардид, ки он як маҳфили зебои илмию амалӣ ва намоиши ҳунарҳои волои мардумони ориёитаборро мемонд. Барномаи рангини ин маҳфили фарҳангӣ фарогири намоиши ҳунарҳои мардумӣ, мусиқӣ, шоҳномахонӣ, ойини паҳлавонӣ ва ҳикоятҳои ҷолиб аз фархундагиҳои ҷашни пурифтихори наврӯз буд.

Дар ин ҳамоиш Пешвои миллат пешниҳод намуда буданд, ки соли 2011 Наврӯз дар зодгоҳаш Тахти Ҷамшеди Эрон баргузор гардад. Ин пешниҳод пазируфта шуд. Соли 2011 бо пешниҳоди муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бори дуюм сарони кишварҳо дар Эрон аз Наврӯзи байнанлмилалӣ таҷлил намуданд. Бо таассуф, на дар зодгоҳаш Тахти Ҷамшед, балки дар пойтахти кишвар дар Теҳрон.

Рӯзҳои 26 ва 27 марти 2011 Иҷлосияи дуюми ҷашни ҷаҳонии Наврӯз дар шаҳри Теҳрони Эрон баргузор гардид. Барои иштирок дар таҷлили байналмилалии Наврӯз ба Эрон Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон, сарони давлатҳо ва намояндагони воломақом аз Ҷумҳурии Исломии Афғонистон, Ҷумҳурии Исломии Покистон, Ҷумҳурии Ҳиндустон, Давлати Қатар, Ҷумҳурии Ироқ, Туркманистон, Қирғизистон, Қазоқистон, Арманистон, Туркия, Салтанати Уммон, Давлати Кувайт, Танзания ва ғайра ташриф оварданд.

Соли 2011 низ дар таърихи наврӯзшиносии кишварамон хотирмон буд. Дар он сол низ дар тамоми кишвар Наврӯз хеле бошукуҳ баргузор гардид. Мардум чандин рӯз дар сайргоҳҳо ва дар майдонҳои назди муассисаҳои худ Наврӯзро бо шодмонӣ ҷашн гирифта, яке ба дигаре Наврӯзро табрик менамуданд. Дар ин рӯзҳои фараҳбахш Сарвари кишвар дар паёми табрикии худ ба муносибати ҷашни Наврӯз суханони нек гуфтанд: «Инак, ба сарзамини куҳанбунёди мо боз бузургтарин ва зеботарин ҷашни мардуми ориёинажод – Наврӯзи хуҷастапай бо қадамҳои сабзу насими ҷонбахш ва бо паёми тозаи рӯзу рӯзгори нав фаро расид. Ва имрӯз мову шумо фарорасии ин рӯзи муборак, яъне Наврӯзи 20-солагии истиқлоли давлатиамонро дар ин майдони бо заҳмати дастони мардуми ободгарамон зебову ороста, дар пойтахти давлати соҳибихтиёри худ истиқбол мегирем…

Мо аз рисолаву осори бахшида ба Наврӯз ва наврӯзномаҳои сершумори гузаштагонамон хуб медонем, ки ниёгони мо ҳанӯз аз замони шоҳ ҷамшеди бузургу хирадманд ин ҷашнро ҳамчун рамзи пайванди ногусастанӣ миёни табиат ва инсон, айёми покиву сафо, муҳаббату дӯстӣ, эҳсону сахо ва бахшоишу самимият бо шукӯҳу ҷалоли хоса таҷлил мекардаанд. Зеро он тибқи илми ситорашиносӣ ба нахустрӯзи офаринишу баҳор, рӯидани сабзаву ҷон гирифтани рӯдҳо, шукуфтани гулҳо ва зинда шудани умеду орзу дар қалби инсонҳо ва муҳимтар аз ҳама, ба лаҳзаҳои баробар шудани шабу рӯз рост меояд...

Мо дар рӯзҳои ҷашни Наврӯз тантанаи воқеии шиори абадзиндаи ниёгони хирадмандамон – «Гуфтори нек, пиндори нек, рафтори нек»-ро мушоҳида мекунем. Вобаста ба ин, мехоҳам ба тамоми мардуми фарҳангиву шарифи Тоҷикистон хотирнишон созам, ки ин шиори пурфазилату пурманфиати гузаштагонамонро, ки пояи ҷовидонии суботу оромии ҷомеа, дӯстиву ҳамбастагӣ ва ваҳдати миллии мо ва умуман иттиҳоди байни инсонҳо мебошад, дастури амали ҳаррӯзаи худ қарор диҳанд».

Муҳим он буд, соли 2011 Наврӯзгоҳ, ки дар пойтахти кишварамон бузургтарин ҷашнгоҳ аст, пешкаши мардум шуд, ки онро Ҷаноби Олӣ «Наврӯзгоҳ» номида, гуфта буданд: «Ин майдон ва иншооти гирду атрофи он, ки масоҳати 28 гектарро дарбар мегирад, бо ташаббуси мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатии шаҳри Душанбе ва бо сарфи қариб 32 миллион сомонӣ имрӯз дар хизмати мардуми пойтахт ва меҳмонони он омода шудааст ва дар он барои гузаронидани ҳама гуна чорабиниҳои варзишӣ ва фарҳангиву фароғатӣ тамоми шароити зарурӣ, аз ҷумла тамошогоҳ бо 8000 ҷои нишаст, толори варзишӣ, меҳмонхона, маҷлисгоҳ, қаҳвахона ва дигар утоқу биноҳои ёрирасон дар сатҳи баланд пешбинӣ шудаанд. Бо истифода аз фурсати муносиб ба ташаббускорон ва ҳамаи онҳое, ки дар бунёди ин маҷмааи мӯҳташам саҳм гузоштаанд, изҳори сипос карда, ба хотири бузургдошти зеботарин ҷашни миллиамон – Наврӯз пешниҳод менамоям, ки он Наврӯзгоҳ номгузорӣ гардад».

Соли 2012 омодагӣ ва тантанаҳои наврӯзӣ як моҳ пеш шурӯъ гардид. Чунки он сол меҳмонони олиқадри кишварҳои ҳавзаи Наврӯз бояд ба Тоҷикистон ташриф меоварданд. Як ҳафта пеш, таҷлили ҷашн тамоми кишварро фаро гирифт. Дар баробари шодмониҳои наврӯзӣ 17 марти соли 2012 ба муносибати ҷашни Наврӯз дар шаҳри Душанбе «Дави Наврӯз» бургузор шуд.

Соли 2012 дар таърихи кишвари мо барои ҷашнгирии Наврӯзи байналимилалӣ ёдмон буд. Дар ин сол сарони давлатҳо ва меҳмонони азиз, беш аз 40 кишвар ва 35 созмони минтақавию ҷаҳонӣ ташриф оварданд. Дар раванди ҷашни Наврӯзи ҷаҳонӣ 25 марти соли 2012 бо сарони давлатҳои Афғонистону Покистону Эрон ва дигар меҳмонони олимақом Конфронси байналмилалии Наврӯз-2012 дар Кохи Сомони бӯстонсарои Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон баргузор гардид.

Рӯзи 25 марти соли 2012 дар шаҳри Душанбе сеюмин таҷлили рӯзи байналмилалии Наврӯз бо ширкати сарони кишварҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон, Ҷумҳурии Исломии Афғонистон, Ҷумҳурии Исломии Эрон ва Ҷумҳурии Исломии Покистон, муовини Раиси Маҷлиси парлумони Қазоқистон, муовини сарвазири Туркманистон, муовини сарвазири Ҷумҳурии Озарбойҷон, муовини раиси ноҳияи мухтори Синсзян-Уйғури Ҷумҳурии мардумии Хитой, Вазири нақлиёт ва коммуникатсияи Ҷумҳурии Қирғизистон, Котиби Генералии Созмони Ҳамкориҳои Иқтисодӣ, Намояндаи махсуси Муншии умумии Созмони Милали Муттаҳид оид ба Афғонистон, фиристодаи махсуси Сарвазири Ҳиндустон, сафири Ҷумҳурии Ӯзбекистон ва намояндагони дигар кишварҳои дӯст ва созмонҳои байналмилалӣ баргузор шуд.

Тантанаҳои таҷлили рӯзи байналмилалии Наврӯз дар шаҳри Душанбе дар фазои дӯстиву ҳамдилӣ ва дар рӯҳияи эҳтиром ба арзишҳои башардӯстона бо паёми табрикотии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон ба иштирокдорони он, ифтитоҳ гардид. Дар ин рӯзҳои сеюмин ҷашни рӯзи байналмилалии Наврӯз дар пойтахти кишварамон шаҳри Душанбе барномаҳои гуногуни фарҳангӣ таҳти шиори «Наврӯз – ҳамбастагии маънавии халқҳо ба хотири фардои дурахшон» баргузор шуданд.

Соли 2012 Наврӯзгоҳи пойтахт чунон зебову дилоро гардида буд, ки дар ёдҳо хеле боқӣ монд. Ба пешвози ҷашни соли сеюми Наврӯзи байнанлмилалӣ дар чанд километр дар хиёбони Ҳофизи Шерозӣ ба таври густурда оро дода шуд. Намоишҳои ҳунарҳои мардумӣ, анвои хӯрковориҳо, неъматҳои табии кишвари азизамон, ҳатто намунаҳои дарахтҳои гулкардаи бодом, зардолу ва гулҳои навшукуфтаи баҳорӣ аз шоҳроҳи хиёбони Исмоили Сомонӣ то даромадгоҳи Наврӯзгоҳ чунон мақбул оро дода шуда буданд, ки аз тамошояш кас сер намешуд.

Бо Сарварии Президенти Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон сарони давлатҳои Эрону Покистон – Маҳмуди Аҳмадинажод ва Осиф Алӣ Зардорӣ аз намоишгоҳи маҳсули ҳунарҳои мардумӣ, корхонаҳои истеҳсолӣ ва кишоварзони кишвар, ки ҳама бо рамзу нишон ва ороишоти наврӯзӣ оро ёфта буданд, дидан карда, аз базму тараби идонаи ҳунармадон ба завқ омаданд.

Баъдан барномаи идонаи Наврӯз-2012 дар Наврӯзгоҳ бо ворид шудани сарони давлатҳои мазкур ва меҳмонон шурӯъ гардид. Ин ҷашн хеле бошукӯҳ буд. Бори нахуст наврӯзгоҳ баъди навсозӣ дорои 14 ҳазор ҷойи нишаст гаридидааст. Наврӯзи ҷаҳонӣ бо барномаи рангини ҳунарии устодони санъату фарҳанги Тоҷикистон, Афғонистон, Эрон ва Покистон баргузор шуд. Ҳунармадони кишварҳои ташрифоварда ва мизбонон бо базми ҷамшедии суруду рақс, оинҳои ниёгон Наврӯзро пешвоз гирифтанд. Барои меҳмонон ҷаззоб буд, ки Наврӯзгоҳи Тоҷикистон ба истиқболи Наврӯзи байналмилалии 2012 бо ҳунари волои меъморону наққошон зоҳиран шакли зодгоҳи Наврӯз – Тахти Ҷамшедро ба ёд меовард.

Соли 2013 бо корҳои нек ва шодиву нишоти зиёд Наврӯзи ҷаҳониро дар тамоми кишвар истиқбол гирифтанд. Дар тамоми минтақаҳои Тоҷикистон бо сарварии Пешвои миллат созандагиҳои нав ба нав оғоз гардид. Яке аз оинҳои наврӯзӣ, ин аз тариқи ҳашар анҷом додани корҳост. Дар гузашта ва ҳоло низ дар деҳаҳо пеш аз Наврӯз ҷӯйҳо, кӯчаҳо, сайргоҳҳо ва ҷойҳои муҳимро тоза менамуданд. Ба тариқи ҳашар ниҳол мешинониданд, боғҳоро ба тариб медароварданд. Тибқи маълумоти сарчашмаҳои қадим дар рӯзи сеюми Наврӯз мардум ба ҳашари ободии муҳити зист баромада, деҳқонон корҳои кишоварзиро вусъат мебахшиданд. Аз ин рӯ, бо ташаббусу пешкории Сарвари давлат 23 марти соли 2013 мардуми шаҳри Душанбе ва дигар минтақаҳои кишвар ба ҳашари умумӣ баромаданд. Таи чанд сол аст, ки бо пешниҳоди Пешвои миллат Эмомалӣ Раҳмон дар сартосари кишвар ҳашари ниҳошинонӣ пеш аз Наврӯз ва гоҳе пас аз он баргузор мегардад ва дар баъзе аз онҳо худи эшон бевосиста ширкат менамоянд. Мардум бо сарварии Ҷаноби Олӣ 23 марти соли 2013 ба ҳашари умумӣ баромада, ба монанди оини ниёгон ба поксозию ободонии муҳити зист ва ниҳолшинонию кабудизорсозии атроф шурӯъ намуданд.

Соли 2013 Сарвари кишвар дар ҷашни байналмилалии Наврӯзи оламафрӯз, дар кишвари Туркманистон иштрок намуданд. Ин тантанаҳои наврӯзи байналмилалӣ дар Ашқобод бо иштироки Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон, сарони давлатҳои Афғонистон, Эрон, Покистон, намояндагони воломақоми Озарбойҷон, Туркия, Қазоқистону Қирғизистон, Тотористони Русия, муовини дабири кулли Созмони Милали Муттаҳид, роҳбари шуъбаи ин созмон дар Женева ва ҳайатҳои илмию фарҳангӣ аз кишварҳо ва созмонҳои дигар баргузор гардид. Дар Ашқобод ба муносибати таҷлили Наврӯз конфронси байналмилалии “Наврӯз ҷашни инсондӯстӣ ва рифоъ” доир шуд. Дар ин конфронс Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон ба чанд нуктаи муҳими Наврӯз ишорат намуда аз ҷумла гуфтанд: “Ин сарзамини меҳмоннавоз дар гузашта ва имрӯз ба фазои ягонаи тамаддуние дохил мешавад, ки ватани Наврӯзи оламафрӯз ба шумор меравад”.

Ба монанди солҳои пешин дар ин сол низ аз тариқи воситаҳои ахбор дар бораи Наврӯз асарҳои зиёди хурду калон чоп шуданд. Китоби Р. Раҳмонӣ «Наврӯзи ориёии тоҷикон» (2013) яке аз онҳост. Дар ин китоб дар бораи Наврӯз, ба таври муқоисавӣ, бо андешаҳои дигар оинҳои наврӯзӣ мавриди баррасӣ қарор гирифаст.

Соли 2014 низ дар таърихи кишварамон Наврӯз хотираҳои нек дошт. Ҳама сола дар кишвар пеш аз ҷашни Наврӯз ва баъд аз он иншоотҳои муҳими давлатӣ ба истифода дода мешавад. Ҳар сол корхонаҳо, мактабҳо, биноҳои истиқоматӣ, роҳҳо ва муассисаҳои муҳимро шахсан худи Пешвои миллат ифтитоҳ менамоянд ва таҳкурсии сохтмонҳои минбаъдаи муҳимро мегузоранд.

Хеле хотирмон буд, ки 19 марти соли 2014 дар пойтахти кишварамон шаҳри Душанбе, бегоҳӣ бо иштироки Президенти кишвар Эмомалӣ Раҳмон боғи нави Наврӯзгоҳ, ки дар масоҳати 146 ҳазор метри мураббаъ доман паҳн кардааст, мавриди баҳрабардории умум қарор гирифт. Маълум шуд, ки боғи Наврӯзгоҳ дар миёни Қасри миллат ва майдони Наврӯзгоҳи пойтахт қарор гирифта, дар баробари Боғи Рӯдакӣ, боғу гулгаштҳои назди Китобхонаи миллӣ, Осорхонаи миллӣ, Парчам ва Нишони давлатии Тоҷикистон ба маркази шаҳри Душанбе ҳусни тоза зам кардааст.

Дарахтони зебою нодири боҳашамати ороишию сояафкан ва гулу гулбуттаҳое, ки аз гӯшаҳои гуногуни дохил ва хориҷи кишвар овардаанд, аз ороишоти асосии ин боғи гуворои наврӯзӣ ба шумор меравад. Яке аз ороишоти дигари боғи Наврӯзгоҳ шаршара ва фаввораҳои назди он аст. Баландии ин шаршараи бошукӯҳ 22 метр буда, фаввораҳои сершумори он Наврӯзгоҳро шабонгоҳон бо рангҳои гуногун ҷило медиҳанд.

Ҳар сол Пешвои миллат Эмомалӣ Раҳмон чун анъана дар арафаи Наврӯзи оламафрӯз бо намояндагони зиёи кишвар мулоқот менамоянд. 20 марти соли 2014 мулоқоти навбатии Сарвари давлат бо зиёиён дар толори театри опера ва балети ба номи Садриддин Айнӣ буд. Дар ин мулоқот Президенти кишвар Эмомалӣ Раҳмон Наврӯзро “аз ҷумлаи муҳимтарин ва муқаддастарин ойинҳои миллии мо” номида, гуфтанд, ки “Наврӯз дар худ тамоми шукӯҳу азамати таъриху тамаддуни куҳани моро таҷассум менамояд”. Ба гуфти пешвои миллат “тамаддуни ориёӣ ба инсоният ҷашнеро пешкаш намудааст, ки бар пояи меҳру садоқат ва хираду заковат бунёд шуда, рамзи пирӯзии ақлу хирад бар ҷаҳлу зулмат ба шумор меравад”. Ишорат шуд, ки “яке аз сабабҳои асосии мақоми байналмилалӣ пайдо кардани Наврӯз бар ҷавҳари инсондӯстиву таҳаммулгароӣ ва парастиши некиву накукорӣ асос ёфтани он аст”. Муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ҳамеша таъкид менамоянд, ки “ин ҷашни пурифтихор ба ягон дину мазҳаб робита надорад, тобеи ягон мафкура ё ҷаҳонбинии диниву мазҳабӣ нест ва аз ҷумлаи ҷашнҳои камназири башарият аст, ки онро хурду бузурги мардумони мухталифи сайёра истиқбол мегиранд”. Ҷаноби Олӣ бо муҳаббат ба идомаи суханони худ дар ҷашни Наврӯзи соли 2014 гуфта буданд: “Ба ин маънӣ метавон дилпурона изҳор намуд, ки Наврӯз ҷашни баробарии инсоният, ойини дӯстиву самимият, таҳаммулгароӣ ва аз дилҳо берун андохтани кинаву адоват аст.” Тибқи анъана дар айёми наврӯзи хуҷастапай ва зимни мулоқот бо зиёиёни мамлакат Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон аз дастовардҳои иқтисодӣ, фарҳангӣ, иртибтот ёдовар шуда, тасмимҳои ояндаи давлату ҳукуматро эълом медоранд.

Соли 2014 низ баробраи наздик шудани Наврӯз дар тамоми кишвар омодагӣ ба он шурӯъ шуд. Ҳар деҳ, ноҳия, шаҳр ҷашнро бо шодмонӣ ва хушиҳо пешвоз гирифтанд. Дар рӯзҳои наврӯзӣ на фақат табиат, балки мардум низ либосҳои рангоранги нав дар бар карда буданд. Раисони маҳалла, ноҳияҳо, вилоятҳо дар минтақаи худ ба истиқболи Наврӯз шароити мусоидро дар наврӯзгоҳҳо ва сайргоҳҳо фароҳам оварданд. Дар Душанбе ҳам берун ва ҳам даруни Наврӯзгоҳи пойтахт ба мисли ҳар сол хеле зебо оро дода шуда буд. Дар рӯзи 21 март 2014 Сарвари давлат Эмомалӣ Раҳмонро намояндагони аҳли ҷамоати пойтахт бо шодию сурур ва самимияти баланд истиқбол гирифтанд.

Дар он рӯз тантанаҳои Наврӯзи байналмилалӣ бо намоиши барномаи бошукӯҳи фарҳангӣ идома ёфт, ки дар он ҳазорон мардум ва меҳмонони хориҷӣ ширкат варзиданд. Рӯзи дигар 22 марти соли 2014 муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба ноҳияи Данғара ташриф оварданд. Дар варзишгоҳи марказии ноҳияи Данғара бо иштироки Президенти кишвар Эмомалӣ Раҳмон тантанаҳои бошукӯҳи наврӯзӣ баргузор гардид. Қобили ёдоварист, ки дар варзишгоҳи марказии ноҳияи Данғара, ки дорои 12 ҳазор ҷойи нишаст мебошад, ба муносибати таҷлили Наврӯз беш аз 15 ҳазор нафар ҷамъ омаданд. Ин майдони варзишии ноҳияи Данғара якҷо бо маҷмааи фарҳангии “Хуррамшаҳр” ба ифтихори нахустин ҷашни байналмилалии Наврӯз соли 2010 бунёд шуда буд ва имрӯз ба як мавзеи зебову дилписанди истироҳату фароғат ва сайру гашти сокинону меҳмонони ноҳия табдил ёфтааст. Он рӯз дар варзишгоҳ тамошобинон Сарвари давлат Эмомалӣ Раҳмонро гарму самимӣ истиқбол гирифтанд. Зимни суханронӣ Президенти кишвар мардуми ноҳияи Данғара ва кулли вилояти Хатлонро бори дигар бо фарорасии Наврӯзи оламафрӯз шодбош гуфта, ба ҳамагон хонаи обод, бахту иқболи баланд ва ба кишоварзони заҳматкаш файзу нусрати баҳорӣ орзу намуданд.

Сарвари давлат Эмомалӣ Раҳмон аз авҷи тозаи бунёдкорию созандагӣ дар ноҳияи Данғара ва ҳамаи қаламрави вилояти Хатлон изҳори хушӣ кард ва бо ёдоварӣ аз имконоти фаровони табиӣ кишоварзони ноҳияи мазкурро ба рушди бештари ғаллакорӣ, боғу токпарварӣ, сабзавоткорӣ ва чорводорӣ раҳнамун кард. Таъкид гардид, ки “ноҳияи Данғара метавонад бо роҳи боз ҳам зиёд кардани истеҳсоли маҳсулоти кишоварзӣ дар иҷрои яке аз ҳадафҳои стратегии миллии Тоҷикистон – ҳифзи амнияти озуқаворӣ нақши бисёр муҳим бозад”.

Соли 2014 ҷашни байналмилаии Наврӯз дар кишвари Афғонистон доир гардид. 27 март Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон дар шаҳри Кобул, пойтахти Ҷумҳурии Исломии Афғонистон дар чорабиниҳои бахшида ба ҷашни 5-умин Наврӯзи байналмилалӣ ва ҳамоишҳои сеҷонибаи сарони давлатҳои Тоҷикистон, Афғонистон ва Эрон ва чорҷонибаи Тоҷикистон, Афғонистон, Эрон ва Покистон иштирок намуданд. Наврӯзи ҷаҳонӣ дар шаҳри Кобул, ки яке аз гаҳвораҳои ин ҷашни бостонӣ ба шумор меравад, бо шукӯҳи хоса ҷараён гирифт. Аввал конфронси байналмилалии Наврӯз ба шаҳри Кобул баргузор шуд. Дар суханронии худ дар конфронси байналмилалии Наврӯз Сарвари давлати Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон дар бораи шукуҳи Наврӯз суханҳои нек гуфтанд. Аз ҷумла ишорат намуданд: “Муҳимтарин хусусияти Наврӯз ин аст, ки ин ҷашн ба ягон воқеаи сирф қавмӣ, миллӣ ё минтақавӣ бахшида нашудааст ва як падидаи фаромилливу фаромазҳабӣ буда, заминаҳои ҷаҳонишавиаш ҳанӯз то милод гузошта шуда буд”. Тавре ки Эмомалӣ Раҳмон гуфтанд: “фарҳанги наврӯзӣ метавонад дар ҳалли мушкилоти муосири умумибашрӣ, аз ҷумла дар рафъи бӯҳрони сахти экологӣ ва маънавӣ раҳнамо бошад”.

Тантанаҳои наврӯзӣ дар Наврӯзгоҳи Кобул, ки дар саҳни Арки раёсати Ҷумҳурии Исломии Афғонистон ороста шуда буд, зебову дилнишин гузашт. Дар ин лаҳзаҳои шодмонӣ аз аксари минтақаҳои Афғонистон ва кишварҳои ҳавзаи Наврӯзи ҷаҳонӣ ҳунармандони мардумӣ ҳунарҳои зебои худро ба намоиш гузоштанд. Дар бегоҳии 27 марти соли 2014 базми тарабу шодии наврӯзӣ дар наврӯзгоҳи Кобул зебою хотирмон буд.

Соли 2015 Наврӯз бо ҳамон шаъну шукуҳи худ вориди зиндагии мардуми тоҷик гардид. Тамоми Тоҷикистон ба ҷашни Наврӯз омода аст. Аз кишварҳои ҳамзабон Афғонистону Эрон сайёҳони зиёд маҳз барои дидани наврӯзи тоҷикон ташриф оварданд. Аз кишварҳои арабӣ, аврупоӣ, Ҳиндустону Чин ва ҳатто Амрико низ сайёҳон ва фарҳангиён барои дидани ҷашни наврӯз омаданд. Сартосари кишвар ба ҷашни Наврӯз омода гардид. Рӯзи 20 марти соли 2015 Асосгузори сулҳу Ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар тантанаҳои идонаи наврӯзӣ, ки дар Наврӯзгоҳи пойтахт баргузор гардид, иштирок ва суханронӣ карданд.

Барои таҷлили бошукӯҳи Наврӯзи байналмилалӣ дар ду тарафи роҳи канори Наврӯзгоҳ сокинони ноҳияҳои пойтахт намоиши дастовардҳо, анъанаҳои наврӯзӣ, расму оинҳои миллӣ, маҳсули дасти кадбонуҳо, ҳунари устоҳои чирадастро ба базмгоҳ гузоштанд. Пешвои миллат пас аз табрики ҳозирин бо иди Наврӯзи ҷаҳонӣ, ҷашни эҳёи табиат, ибтидои пешомадҳои нав, оғози ниятҳои баҳорӣ ва нақшаву тадбирҳои тоза, дар бораи хусусиятҳои хоси Наврӯз, ки дорои сифатҳои инсонпарваронаи накӯкорӣ, бахшишу меҳрубонӣ ва созандагиву бунёдкорӣ будани он мебошад андешаронӣ карда, бо қаноатмандӣ изҳор доштанд, ки аз ҷониби Созмони Милали Муттаҳид ба ҳайси ҷашни ҷаҳонӣ пазируфта шудани Наврӯз гувоҳи он аст, ки одамони сайёра ба ин ойини воқеан ва моҳиятан фарҳангиву инсонпарварона эҳтиром доранд ва онро ҳамчун воситаи сулҳу субот, покиву садоқат ва зебоиву бедорӣ эътироф менамоянд.

Дар Наврӯзгоҳи пойтахт тантанаҳои наврӯзи байналмилалӣ бо барномаи рангину пурмуҳтавои намоиши театрии санъаткорон, ки таҷассумгари оинҳои хоси Наврӯзи байналмилалӣ буд, рӯҳияи мардумро болида намуд.

Рӯзи 21 марти соли 2015 аз фурудгоҳи шаҳри Хуҷанд Сарвари давлат Эмомалӣ Раҳмон ба ноҳияи Ҷаббор Расулов ташриф оварда, парда аз болои пайкараи Исмоили Сомонӣ бардошта, қасри бошукӯҳи фарҳангии онро, ки ба тозагӣ бунёд ёфтааст, ифтитоҳ намуда бо мардуми сершумори ин ноҳия мулоқоти судманд анҷом доданд. Баландии пайкара 12 метр буда, атрофи он бо гулгашти зебое аз гулу буттаҳо ва дарахтони ороишӣ ва ҳамчунин бо фаввораҳои бо рангҳои гуногун ҷилодиҳанда оро ёфтааст. Ба пешвози ҷашни Наврӯзи дилафрӯз дар паҳлӯи майдони атрофи пайкараи Исмоили Сомонӣ қасри фарҳангии бошукӯҳи ноҳияи Ҷаббор Расулов ифтитоҳ ёфт, ки намуди зоҳирии зебо ва толорҳои мунаққашу мунаввар дорад.

Нимаи дуюми 21 марти соли 2015 Сарвари давлат Эмомалӣ Раҳмон аз диду боздидҳои наврӯзии вилояти Суғд дар шаҳри Хуҷанд идома дода, дар маркази шаҳр боғи навсозишудаи фарҳангӣ-фароғатии ба номи Камоли Хуҷандӣ бо пайкараи ӯ, мақбара ва хонаю чорбоғи рамзии ин шоир, ки оромгоҳи воқеияш дар шаҳри Табрези Ҷумҳурии Исломии Эрон қарор дорад, ифтитоҳ намуданд. Дар ҳудуди боғ аз ҷониби Президенти кишвар Эмомалӣ Раҳмон парда аз болои пайкараи навбунёди Камоли Хуҷандӣ бардошта шуд, ки баландии он 7 метр ва зерпояааш 4,5 метр аст. Ин пайкараи биринҷӣ аз ҷониби ҳайкалтарош Даврон Раҳматов сохта шудааст. Атрофи пайкара бо сангҳои хорои маҳаллӣ ороиш ёфтааст.

Бегоҳии 22 марти соли 2015 Президенти кишвар Эмомалӣ Раҳмон дар яке аз майдонҳои варзишгоҳи марказии шаҳри Хуҷанд бо дастаи чавгонбозони тоҷик шинос шуда, бозии намоишии онҳоро тамошо карданд. Чавгонбозӣ дар замонҳои қадим дар рӯзҳои ҷашни Наврӯз низ баргузор мешуд. Ин бозии миллии тоҷикӣ, ки солҳои охир дар Тоҷикистон аз миён рафта буд, ҳоло дар ҳамкорӣ бо Федератсияи чавгони Ҷумҳурии Исломии Эрон дубора эҳё мегардад. Сарвари давлат Эмомалӣ Раҳмон аз ин иқдоми наку басо хушҳол шуда, таъкид доштанд, ки чавгонбозӣ, ки воқеан аз аҳди бостон моли мардумони тоҷику ориёӣ буду ҳаст, бояд дар тамоми минтақаҳои Тоҷикистон эҳё шуда, рушд ёбад.

Тантанаҳои наврӯзии шаҳри Хуҷанд бо иштироки Пешвои миллат хеле дилпазир буд. 23 марти соли 2015 идомаи ҷашни бошукӯҳи наврӯзӣ бо иштироки Сарвари давлат Эмомалӣ Раҳмон дар назди қасри Арбоби шаҳри Хуҷанд гузашт. Дар ин макон намоишгоҳи наврӯзӣ тибқи расму оинҳои миллӣ ороста шуда буд. Таваҷҷуҳи меҳмононро ҳунари тарроҳону пардозгарон ба мисли атласбофӣ, адрасбофӣ, либосҳои миллӣ, қолинбофон, зардӯзон, гулдӯзон, чӯбтарошон, рассомону наққошон, устоҳои созҳои мусиқӣ, оҳангарону мисгарон, зарфҳои кулолӣ ва ашёи дигари рӯзгор, ҷалб намуданд. Дар канори майдон қариб сӣ деги калон гузошта, озмуни оиши палов баргузор гардид ва баъдан он ба мардум ройгон тақсим гардид.

Соли 2015 китоби Пешвои миллат «Наврӯз – шиносномаи миллат» чоп шуд, ки дар он аксар суханрониҳои эшон ба табъ расиданд. Ин суханрониҳои наврӯзӣ моломол аз меҳру муҳаббат нисбат ба Наврӯзи оламафрӯз ва саршор аз тарғиби омолу рафтори ҳамидаанд. Қисмате аз онҳо, ки дар ин китоб гирд оварда шудаанд, ба мисли як дастагули наврӯзианд, ки табъро болидаву димоғро муаттар месозад.

Дар соли 2015 низ мақолаҳо, шеърҳо ва осори таблиғотии зиёд аз тариқи воситаҳои ахбор чоп шуд, ки дар онҳо бо шаклҳои дигар аз гузашта ва то имрӯзи Наврӯз васф гардидааст. Аз ҷумла дар китоби Р. Аҳмадов “Маросимҳои мавсимии тоҷикони Осиёи Марказӣ”, ки бори дуюм соли 2015 нашр гардид бархе аз оинҳои маъмули наврӯзӣ маврди пажӯҳиш қарор гирифтааст. Дар китоб дар бораи оинҳое ба милси “Ҳут ва Аҷуз”, “Гулгардонӣ”, “Ҷуфтбаророн”, “Сайри лола”, “Сайри гули сурх”, “Суманак”, “Сусхотун”, “Одатҳои боздоштани борон”, “Наврӯз ва оинҳои он” маълумот дода шуда, онҳо дар асоси маводи тоҷикони Осиёи Марказӣ рӯи коғаз омадаанд.

Соли 2016 низ дар саросари кишвар Наврӯзи байналмилалӣ бо шукуҳи баланд таҷлил гардид. Ҳамон анъанаи ҷашн раванди ҷашнгирии Наврӯз дар тамоми кишвар аз тарафи давлат ва мардум идома дошт. Имсол низ дар ҳамаи деҳу ноҳияву шаҳрҳои Тоҷикистон дар рӯзҳои Наврӯз хушҳолиҳо зиёд буд. Муҳим он буд, ки имсол “Ҳамоиши байналмилалии адибони ҳавзаи наврӯз” баргузор шуд. Дар маҷмӯъ аз 18 кишвари ҷаҳон адибон ба Тоҷикистон ташриф оварданд. Ҷашни Навӯз бо ҳузури адибони ҳавзаи Наврӯз аз субҳи 19 марти 2016 бо гулгузорӣ бар пояи муҷассамаҳои Исмоили Сомонӣ, Рӯдакӣ, Фирдавсӣ, Сино, Айнӣ, Лоҳутӣ, Турсунзода (ва зиёрати оромгоҳи Лучоб) сурат гирифт.

Баъди гулгузорӣ меҳмонон ба толори Китобхонаи миллии Тоҷикистон барои иштирок дар чорабинии байналмилалии илмӣ бахшида ба ҷашни Наврӯз ташриф оварданд. Дар ин чорабинӣ пажӯҳандагон бо мақолаҳои зиёд аз кишварҳои хориҷӣ ва Тоҷикистон суханронӣ намуда, нуктаҳои назаррас ва ҷузъиёти Наврӯз дар ин ҳамоиши илмӣ мавриди баррасӣ қаррор гирифт. Ба таври куллӣ суханрониҳоро метавон ба се бахш ҷудо кард. Аввал таърих ва фалсафаи Наврӯз, дуюм расму оинҳои наврӯзӣ, сеюм инъикоси Наврӯз дар забон ва адабиёти тоҷик.

Соли 2016 аз тариқи рӯзномаву маҷаллаҳо, радио ва телевизиони кишвар ва ҳамчунин интернет Наврӯзи Тоҷикистон ба таври васеъ дар сатҳи байнанмилалӣ инъикос ёфт. Дар тамоми гӯшаву канори олам аз тариқи воситаҳои ахбори омма мардум диданд, ки Наврӯз дар Тоҷикистон бо чӣ ҳашамату бузургӣ ҷашн гирифта мешавад.

Аз субҳи рӯзи 20 марти соли 2016 ҷашни расмии Наврӯз бо намоишгоҳи ҳунарҳои мардумӣ дар назди муассисаи давлатии «Кохи Борбад» оғоз шуд. Меҳмонон дар ин ҷо бо намоиши китоб, осори рассомон, сару либоси миллӣ, суманаку суманакпазӣ ва дигар хӯрокҳои баҳорию наврӯзӣ, дастрахони ҳафтсину ҳафтшин ошно гардида, аз намунаҳои хӯрокҳои мардумӣ ва ҳунари бонувони тоҷик истеъмол намуданд. Пас аз он меҳмонон барои иштирок дар ҳамоиши байналмилалии адибони ҳавзаи Наврӯз вориди толор шуда, ба суханронии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон гӯш доданд. Сарвари давлат нахуст аҳли толор, кулли мардуми Тоҷикистон, ҳамватанони бурунмарзӣ ва ҳамаи онҳоеро, ки ин ҷашни байналмилалии Наврӯзро таҷлил менамоянд, самимона шодбош гуфтанд.

Дар вохӯрӣ шумораи зиёди аҳли зиёи мамлакат, намояндагони корпусҳои дипломатии муқими Тоҷикистон ва меҳмонон аз кишварҳои хориҷ, иштирокчиёни ҳамоиши байналмилалии адибони ҳавзаи Наврӯз иштирок карданд. Дар суханронии худ Пешвои миллат ишора намуданд, ки дар кишвари мо ҷашни ҷаҳонишудаи Наврӯз бо чорабинии байналмилалии илмии “Наврӯз дар адабу ҳунари ҷаҳон” оид ба баррасии масъалаҳои муҳимтарини ташаккулу таҳаввули Наврӯзи байналмилалӣ, оғоз ёфт ва ин пайки тозаи баҳорӣ аст. Дар ин ҳамоиш баъди суханронии Сарвари давлат Эмомалӣ Раҳмон як гурӯҳ иштирокчиёни ҳамоиши байналмилалии адибони ҳавзаи Наврӯз шеърҳои худро қироат намуданд ва роҷеъ ба Наврӯзи тоҷикон суханҳои нек гуфтанд.

Пас аз анҷоми ҳамоиш меҳмонон аз тариқи воситаҳои ахбор ва шабакаҳои телевизионӣ таассуроти неки худро иброз намуданд. Нуктаи ҷолиб ин аст, ки меҳмонон ҳамон замон лаҳзаҳои зебои ҷашни Наврӯзро, аз ҷумла намоишгоҳи ҳунарҳои мардумӣ, шодмонӣ, рақсу сурудхонӣ, намоиши либосҳои миллии мардуми тоҷикро хуш пазируфта, ба воситаи телефон ва айфонҳои худ аксбардорӣ намуда, аз тариқи интернет ба ҷаҳониён муаррифӣ менамуданд.

Таассуроти ҷолиби дигар ин аст, ки шахсан худи Президенти кишвар дар ҷараёни пазироӣ ба назди адибону ҳунармандон омада, барои бештар пайванд намудани ваҳдатӣ миллӣ ва ободии кишвар саҳм гузоштани онҳо роҳнамоӣ карданд, ки ин худ далели мардумӣ будани Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон мебошад. Дар ин бора профессор Абдулқаюми Қавим аз Донишгоҳ Кобул чунин гуфт: «Тоҷикистон бо сарварии Президенти кишвар Ҷаноби Олӣ Эмомалӣ Раҳмон, ки раиси анҷумани тоҷикон ва форисзабонони ҷаҳон “Пайванд” низ мебошанд пеш аз ҳам ба ин кишвар сулҳу ваҳдат оварданд ва баъдан барои рушди он то имрӯз талош доранд.

Тоҷикписарон расид Наврӯзи шумо,
Аз бӯи баҳор маст ҳар рӯзи шумо,
Аз ҷилваи буттаҳои сабзи гандум
Болида ба дашт бахти пирӯзи шумо.

Барои ман хеле хотирмон буд, ки пас аз шеърхонӣ ва суханрониҳо дар Кохи Борбад, нисфирӯзӣ шахсан Ҷаноби Олӣ меҳмони хориҷиро дар дами дар пешвоз гирфта, дасти ҳар кадомро фушурда хушомадед гуфтанд. Дар ин пазирои нозу неъмати беназир, меваҳоим мутанавеъ, косаҳои суманак буд. Лаҳзаи дигари ҷолиб барои ман он буд, ки Ҷаноби Олӣ ҳангоми пазироӣ бо меҳмонон суҳбат карданд, ҳолу аҳволи онҳоро пурсон шуданд, ҳатто бо адибон акси ёдгорӣ гирифтанд».

Рӯзи 21 марти соли 2016 ҳамаи меҳмонон ба Наврӯзгоҳи пойтахт даъват шуда, ба зиёрати муҷассамаи Исмоили Сомонӣ ташриф оварда, пиёда аз тариқи Боғи Рӯдакӣ ба самти Наврӯзгоҳ раҳсипор гардиданд, ки онҳоро мардум бо нону намак, шеъру суруду мусиқӣ хуш истиқбол намуданд. Пас аз он меҳмонон аз намоишгоҳ боздид намуда, вориди Наврӯзгоҳ гардида, намоиши театрии наврӯзиро бо завқи тамом тамошо карданд.

Рӯзҳои 21-22 марти соли 2016 меҳмонон барои иштирок дар маросимҳои наврӯзӣ ба шаҳру ноҳияҳои кишвар сафарбар шуданд. Таи чанд рӯз меҳмонони ҳмоиши адибони ҳавзаи Наврӯз дар ноҳияҳо ва шаҳрҳои кишвар сафар намуда, бо базми ҷамшедии ин ҷашн ва шукуҳу шаҳомати он аз надик ошно шуданд. Онҳо дар маҳфилҳои адабии наврӯзӣ, дар донишгоҳҳо, дар ноҳияҳо бо шеърхонӣ, ҳунарнамоӣ ва суханронии худ таваҷҷуҳи мардумро ба худ ҷалб сохтанд. Ҳамчунин аксари меҳмонон аз тариқи воситаҳои ахбор шеърҳои худро пешкаши мардум намуданд.

Наврӯз дар саросари кишвар идома дошт. Рӯзи 26 марти соли 2016 Асосгузори сулҳу Ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар майдони Авестои шаҳри Хуҷанд дар ҷашни идонаи “Корвони Наврӯзӣ” ва “Сайри гули лола” иштирок намуданд. Барои истиқболу мулоқот бо Пешвои миллат Эмомалӣ Раҳмон дар макони баргузории ин чорабинии бошукуҳ, ки ба таври идона оро дода шуда буд, беш аз 10 ҳазор нафар ҷамъ омада буданд.

Дар ин шодмонии наврӯзӣ Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон дар назди иштирокчиёни ин базми бошукӯҳ суханронӣ карданд. Пас аз табрику таҳният Сарвари давлат бо ёдаварӣ аз сарчашмаҳои муътамади таърихӣ ба ёд оварда гуфтанд: «Дар рӯзи шашуми Наврӯз, ки онро гузаштагони мо «Наврӯзи бузург» унвон намудаанд, мардум маросими муҳташаме ороста, бо ҳамдигар шодиву хурсандӣ мекарданд. Зеро ба эътиқоди ниёгони мо рӯзи шашуми таҷлили Наврӯз рӯзи тақсими саодат ва хушбахтӣ будааст ва ба ин хотир одамон ҳама якҷо ба наврӯзгоҳҳо баромада, бо номи “Корвони наврӯзӣ” ҷашне меоростаанд, то тамоми сол ба кишвар хуррамиву хушрӯзӣ ва ба хонадони мардум бахту иқбол ҳамроҳ бошад. Ба таъкиди Сарвари давлат Эмомалӣ Раҳмон “Эҳёи ин суннати арзишманд аз ҷониби сокинони вилояти Суғд баёнгари ҷаҳонӣ шудани ин ҷашни миллии мо буда, дар рӯзи Наврӯз иқдоми воқеан нек ба шумор меравад”.

Сипас баъди анҷоми суханронии Пешвои миллат Эмомалӣ Раҳмон барномаи рангини фарҳангӣ оғоз гардид. Таҳиягарони барномаи идонаи наврӯзӣ, маҳалли баргузории тадбири фарҳангиро бо рамзҳои хоси ҷашн, расму анъана ва суннатҳои наврӯзӣ оро доданд. Барномаи фарҳангии “Корвони наврӯзӣ” бо садои карнаю сурнай, бо намоиши театрии «Наврӯз муборак» оғоз шуд. Аз дидани ин намоиши хеле рангин маълум гардид, ки таҳиягарон Наврӯзро ба тамоми шаҳоматаш дар он инъикос додаанд.

Солҳои охир бо ташаббуси Пешвои миллат, дар рӯзҳои Наврӯз ва пас аз он, дар шаҳри Душанбе, Хуҷанд ва шаҳру ноҳияҳои дигари кишвар Ҷашни «Сайри лола» баргузор мешавад. “Сайри лола” дар гузаштаҳо буд. Ҳоло дубора бо диди тоза эҳё шудааст. Ин ҷашн чунин сурат мегирад, ки тамоми кӯчау хиёбону боғу гулгаштҳо бо гулу лолаҳои рангоранг ороиш дода шуда, мардум ба тамошояш мебароянд ва ҳамчунин дар боғҳо ва ҷойҳои серодам карнаю сурнаю суруду рақсу мусиқӣ таннинандоз мегардад.

Таи чанд сол аст, ки дар арафаи Наврӯз порчаҳои атлас ва чакан ҳамчун либосҳои миллии тоҷикон таваҷҷуҳи тарроҳонро ба худ ҷалб намудааст. Пероҳанҳои рангоранги атлас дар таи солҳо хушнамудтарин либоси миллии духтарон ва занон тоҷик аст. Баъзе тарроҳон дар ҳар Наврӯз тарҳи чакан ва атласро якҷо сохта, онро боз ҳам мақбултар менамоянд. Бисёре аз духтарон бар он назаранд, ки либоси миллии чакани тоҷикӣ баҳорро ба ёд меорад. Аз ин рӯ, дар рӯзҳои ҷашни Наврӯз ба бар кардани онро афзал мешуморанд.

Наврӯзи соли 2016 дар тамаддуни навини Тоҷикистон ва мардуми шарифи тоҷик хеле хотирмон буда, ба ҳайси як падидаи муҳими фарҳангӣ дар таърихи кишварамон сабт гардид.

Соли 2017 низ Наврӯз хотирмон буд. Ҳар сол аз кишварҳои гуногуни олам мардуми зиёд барои тамошои Наврӯзи Тоҷикистон ташриф меоранд. Акнун Наврӯзи мо сайёҳонро аз кишварҳои хориҷӣ ба худ ҷалб менамояд. Пешвои миллат ҳар сол пеш аз Наврӯз ва дар рӯзҳои ҷашн ба ноҳияҳо ва шаҳрои кишвар сафар намуда бо созандагиҳои мардуми шарифи тоҷик ошно мешаванд. Имсол ҷашни ҷаҳонии Наврӯз аз шаҳри Турсунзода оғоз гардид. Пешвои миллат 21 марти соли равон барои ифтитоҳи иншоот ва шиносии бо фаъолияти кишоварзон ба шаҳри Турсунзода ташриф оварда, зимнан дар варзишгоҳ дар ҷашни ҷаҳонии Наврӯз ширкат намуданд. Дар ин чорабинии бошукуҳ ҳамватанон, ҳамзабонон ва меҳмонони зиёде аз кишварҳои хориҷӣ низ ташриф доштанд, ки ҳозирин аз гуфтори хушоянди наврӯзии Пешвои миллат ба ваҷд омаданд. Намоиши ҳунарии дилрабо дар варзишгоҳи шаҳри Турсунзода пешкаши тамошобинон гардид, ки мазмун ва муҳтавои он таърихи гузаштаю имрӯзи Наврӯзро тавассути саҳнасозии суруд, рақс, шеър, оинҳои мардумӣ, расми кишоварзон ҳикоят мекард.

Бегоҳии 21 март Пешвои миллат дар Наврӯзгоҳи пойтахти кишварамон шаҳри Душанбе иштирок намуда, суханронӣ намуданд. Дар суханҳои эшон ҳамбастагии табиат ва инсон, ваҳдату пайванди мардуми олам, созандагию муҳаббат, башардӯстӣ ва хайрхоҳӣ, ободонии пойтахт, заҳмати зиёд кашидан баҳри рушди кишвару миллат садо дод, ки ҳама сабақе буд аз дарси хештаншиносӣ.

Рӯзи 23 март Пешвои миллат барои иштирок ба идомаи тантанаҳои наврӯзӣ, ҳамчунин боздиди бунёдкориҳои мардуми вилояти Суғд, ки аз Наврӯзи гузашта, то Наврӯзи имсол ба чӣ комёбиҳои ноил гардиданд, иштирок намуданд. Ҳам табиати фусункор, ҳам мардуми наврӯзпарвар ба либосҳои гулгуну зебои баҳорӣ Пешвои миллатро истиқбол намуда, барои эшон аз корномаҳои худ, ҳам бо сухан ва ҳам бо ҳунари волои хеш гузориш доданд.

Рӯзи 24 март Пешвои миллатро табиати дилангези Исфара бахусус зардолузори шукуфони он бештар ҷалб намуд. Ин манзараҳои зебо, ки бо дастони тиллоии кишоварзон бунёд шудааст, чанд сол аст мавриди таваҷҷуҳи Пешвои миллат қарор гирифтааст. Пас дидани манзараҳои дилнишини зардолузор ва табиати фусункор эшон аз эҳсоси баланди ватандӯстӣ супориш доданд, ки ин ин манзараҳои нодирро ба навор гирифта пешкаши бинандагони телевизион кард, то аз ин тариқ ҷаҳониён бо ин афсунгарии табиат ошно гарданд. Ин табиатро боғпарварони Исфара бунёд намудаанд. Ба гуфти Пешвои миллат онҳо қариб 70 навъи зардолуро дар зиёда аз 11 ҳазор гектар рӯёнида, аз он даҳҳо ҳазор тонна ҳосил мегиранд, ки ин ҳам ба мардум ва ҳам ба кишвар фоидаовар буда, ба кишварҳои хориҷӣ низ содир мешавад.

Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар маросими наврӯзӣ дар боғи «Ваҳдат»-и ноҳияи Бобоҷон Ғафуров иштирок варзиданд. Ба мисли соли 2016 имсол низ ҳунармандони суғдӣ дар оғӯши табиати дилрабо бо иштироки намояндагони 18 ноҳияи вилояти Суғд намоиши корвониеро пешкаш намуданд, ки на фақат бинандагони ҳозирро, балки аз тариқи намоишҳои телевизионӣ ва сомонаҳои иттилоотӣ ошиқони Наврӯзро дар кишварҳои гуногуни олам ба сӯи тоҷику Тоҷикистон кашид. Ин намоиши ҳунарии корвони наврӯзӣ аз ҷониби беш аз 6 ҳазор нафар пешкаш гардида, дар он суннатҳои мардуми минтақаҳои гуногуни Тоҷикистон ва кишварҳои ҳавзаи Наврӯз инъикос ёфта буданд. Хотираи дигаре, ки Пешвои миллат ва мардумро болида намуд ҳунарнамоии панҷ гурӯҳи ҳунарии навтаъсис дар кохи фарҳангии «Суғдиён» буд. Ин кох соли 2016 бо иштироки эшон мавриди баҳрабардорӣ қарор гирифта буд. Пешвои миллат аввал ба муҷассамаи асосгузори сардафтари адабиёти классики тоҷику форс Абӯабдуллоҳ Рӯдакӣ, ки дар саҳни ин кохи ҳунар қарор дорад, гулчамбар гузоштанд. Баъдан дар ин кох ҳунарнамоии наврӯзии панҷ гурӯҳи ҳунарии ансамбли рақсии «Зебо», ансамбли рақсии ба номи Ғаффор Валаматзода, ансамбли ҳунарии созҳои миллии «Сайҳун», ансамбли созию овозии ба номи Борбад ва дастаи рақсии балет, ки дар назди ин кох таъсис ёфтаанд, пешкаш гардид.

Ҳангоми ин сафари пурмуҳтаво Пешвои миллат таъкид намуданд, ки дар оянда ба мисли Наврӯз ҷашни Меҳргон ва Сада низ бояд боҳашамату бошукуҳ баргузор шавад. Чунки ин ҷашнҳо низ, аз як тараф мардуми моро ба таърихи анъанавии чандҳзорсолаи ниёгонамон пайванд диҳад, аз тарафи дигар худшиносии мардум ва ватандӯстии онҳоро бештар мегардонад.

Инак, баъд аз Истиқлолияти кишвар сол то сол анъана ва суннатҳои азбайнрафтаи наврӯзӣ эҳё мешаванд. Дар арафаи Наврӯз шахсони саховатманд ва доро, муассисаҳои гуногуни давлатию ғайридавлатӣ ба кӯмаки бепарасторон ва ниёзмандон мешитобанд, ба онҳо туҳфаҳои наврӯзӣ ҳадя менамоянд то онҳо низ дар Наврӯз мисли ҳама хурсанд бошанд. Ҳамаи хонаҳои бачагон ва мактаб-интернатҳо аз ин кӯмакҳои хайрия баҳраманд мегарданд. Дар солҳои охир бо дастури Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон анъанаи дигаре пайдо шудааст, ки шахсони саховатпеша дар ҷашни наврӯзӣ тӯйи суннатӣ ва инчунин арусии фарзандони оилаҳои камбизоат ва бепарасторонро мегузаронанд.

Ҳамин тавр ҳар сол дар шаби Наврӯз Пешвои миллат мардумро бо ин ҷашни миллии ниёгон табрик мегӯянд, воситаҳои ахбори умум, махсусан шабакаҳои телевизионӣ ба ин ҷашн тайёрии ҳаматарафа мебинанд ва аз ҳар гӯшаю канори кишвар ва берун аз он намоишҳои наврӯзиро сабт ва пешкаши тамошобинон мегардонанд, бо олимон ва мутахассисон дар бораи таърихи Наврӯз ва суннатҳои наврӯзӣ суҳбатҳо меороянд.

Дар намоиши ҳунарҳои мардумӣ, фурӯши маҳсулоти кишоварзӣ, ташкили дастурхони наврӯзӣ бо риояи суннати «ҳафтсин», «ҳафтшин», «ҳафмим», «ҳафтмева» ба маърази намоиш гузошта мешавад. Ҳунарнамоии гурӯҳҳои ҳунарӣ, намоиши саҳнаҳои ҷолиби намоиши театрӣ, озмунҳои гуногун, бузкашӣ, гӯштингирӣ, кабкҷангу хурӯсҷанг ва дигар бозиҳои шавқовар ҷузъи ин ҷашн мебошанд.

Пас аз Истиқлолият ҳар сол Тоҷикистон Наврӯзи ҳуҷастапайро дар марҳилаи нави таърихи худ, яъне дар шароити истиқлоли давлатӣ, дар даврони созандагиву бунёдкориҳо ва рушди устувор таҷлил менамояд. Дар давраи истиқлолияти давлатӣ дар Тоҷикистон Наврӯз шукуҳу ҷилои тоза пайдо кард. Давраи ҷаҳонишавӣ, Наврӯз ба ҷашни байналмилалӣ табдил ёфт, чунки он моҳияти ҷашни инсонпарварона ва зебоипарастӣ мебошад. Мардум ин ҷашнро ҳамчун мероси муқаддастарини ниёгон ва ҷашни покию зебоӣ, баҳору эҳё дар фазои истиқлолу ваҳдат бо шукргузорӣ ва бошукуҳ таҷлил менамоянд.

Барои баргузории ҷашни Наврӯз дар пойтахти кишварамон шаҳри Душанбе Наврӯзгоҳ сохта шуд, ки дар он аз сабки «Тахти Ҷамшед», ки тақрибан 2500 сол пеш, дар наздикии шаҳри Шероз сохта шудааст, истифода гардидааст. Дигар ин ки яке аз нодиртарин ҳунари устоҳои Тоҷикистон ин «Кохи Наврӯз» мебошад, ки аз 12 толори ғайриодӣ иборат буда, ҳар кадоме бо сабки махсуси ҳунарии мардуми тоҷик сохта шудааст. Аз тамошои он тамоми зебоиҳои Наврӯз ба пеши назар ҷилвагар мешавад. Дар «Кохи Наврӯз» дар як дафъа метавон се ҳазору дусад меҳмонро пазируфт. Гирду гӯшаи боғ низ бо дарахтҳои зебое ороиш ёфтааст, ки дар рӯзҳои Наврӯз зебоӣ ва таровати махсусро дорост. Баландии «Кохи Наврӯз» 46 метр буда, масоҳати он бо боғу иморатҳои атрофаш се гектар мебошад.
Дар солҳои охир дар тамоми минтақаи кишвар пеш аз Наврӯз барои эҳтиёҷмандон, собиқадорони меҳнат, навхонадорон, кӯдакистонҳо хайрияҳо ҳадяҳо дода мешавад. Дар маркази ноҳияҳо маҳсулоти истеҳсолии махсуси Наврӯзро ба намоиш мегузоранд. Расму оинҳои мардумӣ ба мисли ҷашни арӯсӣ, ороиши хонаи арӯсон, гилембофӣ, таҳия намудани ришта, либосҳои маҳаллӣ, ҳунарҳои марудмии минтақаҳо ба намоиш гузошта мешаванд. Дастархони зебои наврӯзӣ бо навъҳои хӯркокворӣ ва рамзҳои наврӯзӣ оро мегардад.

Ҳар ноҳия намоишҳои театрӣ таҳия намуда, дар он маликаи Наврӯз, арӯси Наврӯз, бободеҳқон, гулҳои наврӯзӣ ва дигар оинҳои мардумиро ба тамошо мегузоранд. Дар ҳамаи муассисаҳои давлатӣ, донишгоҳҳо, мактабҳо, кӯдакистонҳо Наврӯзро хуш мепазиранд. Дар ин рӯзҳо карнаю сурнай, намоишҳои мардумӣ, озмуни хӯрокҳои наврӯзӣ дар ҳама ҷо баргузор мешавад. Қариб дар ҳама ҷо, оинҳои намоишии наврӯзӣ тибқи намоишномаи махсусе, ки он аз ҷониби адибе ва ё эҷодкоре таҳия гардидааст ва дар он шеъру суруду рақсу шӯхиҳо низ ба саҳна гузошта шудааст, иҷро мегардад.

Дар солҳои охир шахсан бо иштироки Пешвои миллат, шурӯъ аз ҷашни Сада ва дар арафаи Наврӯз ниҳолшинонӣ оғоз мегардад. Мардуми тамоми минтақаи кишвар ҳазорон ниҳолҳои мевадор, ороишӣ ва гулҳои зеборо шинонда кишварро ба як зебоӣ табдил медиҳанд.

Тавре ки аз сарчашмаҳо маълум аст дар тамоми минтақаҳои Тоҷикистон ва макони сукунати тоҷикон дар кишварҳои дигар ва ҳамчунин дар давлатҳои ҳамзабон Наврӯзро бо шеваҳои махсус таҷлил менамуданд. Аз навиштаҳои таърихнигорон ва адибон маълум аст, ки Наврӯзро дар ҳар қаламрав ҷашн мегирифтанд. Ҳам дар сарчашмаҳо ва ҳам дар гуфтори мардум истилоҳи «Наврӯзи Сосониён», «Наврӯзи Балх», «Наврӯзи Суғд», «Наврӯзи Бухоро», «Наврӯзи Хуҷанд», «Наврӯзи Хатлон», «Наврӯзи Бадахшон», «Наврӯзи Панҷакент», «Наврӯзи Самарқанд» ва ғайра вуҷуд дошт, ки имрӯзҳо бо ташаббуси Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ҳамаи он дубора эҳё гардид. Ҳоло дар Тоҷикистон минтақае нест, ки дар он ҷо Наврӯзро ҷашн нагиранд.

Имрӯзҳо Наврӯзи тоҷиконро дар тамоми ҷаҳон беш аз 300 миллион нафар ҷашн мегиранд ва аз тариқи воситаҳои ахбори ҷаҳон дар бораи он беш аз як миллиард нафар иттилоъ пайдо менамоянд, ки ин ваҳдату пайванди инсону табиат ва ҳиссаи тоҷикон дар рушди тамаддуни башарӣ аст.

Абдуҷаббор Раҳмонзода, академики АИ ҶТ
Равшан Раҳмонӣ, профессори ДМТ