Имрӯз дар шабакаҳои иҷтимоӣ намоҳангҳои бо ном сарояндаҳоеро во хӯрдан мумкин аст, ки дар бисёр ҳолатҳо бо либоси бегона ва он ҳам нимбараҳна “ҳунарнамоӣ” мекунанд. Бештари ин гуна афрод рӯз то рӯз кӯшиш ба харҷ дода истодаанд, ки бо кӯтоҳтар кардани пешдоманҳо ва шаффофтару нимбараҳна намудани либосҳо суруд хонанду сафи ҳаводоронашонро зиёд созанд. Сарояндаҳои мо чаро либоси миллиро не, балки нимбараҳнаи хориҷиро ба бар мекунанд? Магар эстрадаи тоҷик ё ҳунари як ҳунармандро бо либоси нимбараҳна ва аврупоӣ муаррифӣ мекунем? Ин магар устухоне дар гулӯи фарҳанг нест?

СУИИСТИФОДА АЗ ОЗОДӢ?

Имрӯз сарояндагон дар интихоби либос озоданд ва касе монеи чи гуна либос пӯшидани онҳо намегардад. Вале либоспӯшии сарояндаҳои ҷавони мо ба ҳаде расидааст, ки умуман инъикосгари фарҳанги мо - тоҷикон нест. Масалан Шабнами Сурайё суруде бо номи “шуяк-шуяк” мехонад, ки дар он либоси нимбараҳнаро ба бар намудааст. Сарояндаи дигаре бо номи Мино низ сурудеро бо унвони “Дар ёдам” хондаааст, ки бо либоси фаҳшу дағали бегона падидор мешавад. Аз ҳама бадаш он аст, ки сароянда Закия дар як навори худ, либосеро ба бар намудаву таблиғ кардааст, ки баданашро урён нишон диҳад. Ин гуна нафарони хор ба пои фарҳанг садҳоянд, на якто.

Магар мешавад, ки як миллати дорои арзишҳои зиёди фарҳангиро бо чунин либосҳо ва он ҳам нимбараҳна муаррифӣ кард? Албатта, ки не. Ин хиёнат ба арзишҳои фарҳангӣ мебошад.

Коршиносону сарояндагони ватанӣ барои либоси миллӣ ба бар накардани сарояндаҳои эстрада назарҳои мухталиф доранд. Яке инро аз дарк накардани фарҳангу санъат дигаре аз кӯча омадани онҳо медонанд.

Ҳунарманди тоҷик Фахриддини Малик рафтори чунин сарояндаҳоро ғайриқобил хонда мегӯяд: “Ин тӯдаи бо ном сароянда тарғибкунандаи фарҳанги ғайранд. Онҳо либосҳои амрикоӣ ва аврупоиро мебинанду либосҳои миллии моро, ки ҷузъе аз арзишҳои фарҳангии мост, дида наметавонанд. Зеро барои онҳо муҳим санъату ҳунар ва арзишҳои фарҳангӣ нест, танҳо фаҳшхонию худ-ро дар шабакаҳои иҷтимоӣ машҳур кардан аст ва бо чунин либосҳои нимбараҳна фарҳанги ғайрро тарғиб менамоянд. Ин гурӯҳ ба арзишҳои фарҳангии мо латма мезананд. Онҳо ҷавонондухтаронро аз пӯшидани либосҳои миллиямон дур сохта, бегонапарастиро талқин мекунанд”.

Баъзе аз коршиносон бар он назаранд, ки сарояндагон аз озодӣ суиистифода намуда, ба пӯшидани либосҳои нимбараҳна ва бегона рӯ меоранд. Чунин сарояндаҳои кӯчагӣ манфиати шахсиро аз манфиати миллӣ боло гузошта, танҳо дар фикри таблиғи худ бо роҳи рекламаҳои сиёҳ мебошанд ва бо ин роҳ сафи худро аз ҳисоби қишри ҷавон зиёд менамоянд. Аммо бехабар аз он, ки фарҳанги ғайрро болои мардуми мо таблиғ доранд.

КӢ БОЯД НАЗОРАТ КУНАД?

Ҳоло назорати сару либос ҳатто матну оҳангҳои сарояндагони кӯчагӣ муаммоеро мемонад. Имрӯз вазорату идорае ёфт намешавад, ки гӯяд ин масъулият бардуши онҳост. Баръакс, ҳама дар ваколати мо нест мегӯянд.

Мирзоолим Саидов, сардори Раёсати санъати Вазорати фарҳанг мегӯяд, ки назорати сару либоси сарояндагон дар ҳоли имрӯз бар ваколати ҳеҷ як вазорату идорае нест.

- Мо дар самти худ ваколати назорати пурраи сарояндаҳоро надорем. Танҳо шурои бадеии вазорат матн ва сару либоси сурудҳои сарояндаҳои ансамблҳои давлатиро мебинаду назорат мекунад. Фаъ-олияти мо низ тибқи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи фарҳанг” ба роҳ монда мешавад. Аммо ин қонун нисбати сарояндагони нимбараҳна ва либосҳои ғайриахлоқию бегона ягон фишанге муқаррар накардааст. Дигар ин ки фаъ-олияти чунин сарояндаҳо дар асоси шаҳодатномаи Кумитаи андоз ба роҳ монда мешавад. Шояд дар оянда ба ин чиз диққати ҷиддӣ дода шавад. Дар лоиҳаи нави Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи фарҳанг” назорати сару либос ва матни суруди сарояндаҳо новобаста аз он ки дар куҷо фаъолият мекунанд, ҳангоми иштирок дар чорабиниҳои сатҳи ҷумҳуриявӣ ва байналмилалӣ дар назар дошта шудааст. Вобаста ба либоси ин гуна сарояндаҳо бисёр муроҷиатҳо низ мешавад, аммо онҳо дар шабакаҳои иҷтимоӣ чунин наворҳоро паҳн мекунанд, ки дар он майдони фарох назорати онҳо хеле мушкил аст. Барои ин базаҳои қонуниро мустаҳкамтар кардан лозим аст. Зеро сарояндаҳое, ки кӯчагиянд бо фишангҳо дар асоси қонун ислоҳ мешаванд. Агар дар қонунҳои амалкунандаи ин чиз пешбинӣ нагардад, на Вазорати фарҳанг ва на дигар идораву муассисаҳо наметавонанд пеши роҳи чунин фарҳангсӯзонро гиранд, - мегуяд М. Саидов.

ТАЪСИРИ ЛИБОСҲОИ ҒАЙР ЧИСТ?

Фарҳагшинос Мирзоҳусайни Бадалипур мегӯяд, ки ҳар як миллат арзишҳои фарҳангии ба худ хос дорад, ки асли ҳувияти онро дар раванди таърих инъикос менамояд. Яъне симои маънавӣ ва шаъну шукӯҳи асолати ӯро барои ҳамагон ба намоиш мегузорад. Ин арзишҳо нишонаи ҷаҳоншиносӣ ва ҷаҳонфаҳмии миллат дар паҳнои таърих буда, сарчашма ва омили асосии шинохти неру ва қудрати фикрӣ, ақлонӣ ва маърифати миллат маҳсуб мешавад.

- Раванди ҷаҳонишавӣ ба фарҳанги миллатҳо хатарҳои зиёде меорад. Ҳуҷумҳои фарҳангии ҷаҳонишавӣ боиси косташавӣ ё беқадршавии фарҳангҳои миллӣ мегардад. Сурудҳои фаҳш ва либоси нимбараҳна ҳам моли ҷаҳонишавист, ки ба аслу асолати фарҳангии мо иртиботе надорад. Барои зан-модар ва бонуи тоҷик дар кадом соҳае фаъолият накунад, шарму ҳаё ва иффати поки инсонӣ зарур аст. Харобии маънавие, ки онҳо дар зеҳни мардум мекоранд, ҷуброннопазир аст ва оқибатҳои ногувор дорад. Пеш аз ҳама ба маънавиёт ва ахлоқи насли наврас ва ҷавонон таъсири манфӣ мерасонад, ки хотираи нозук ва ҳавасҳои бешумор доранд. Ин раванди хатарзо ба фарҳанги ҷомеа дар умум таҳдиди ҷиддӣ менамояд, - мегӯяд фарҳангшинос М. Бадалипур.

Ба андешаи ин фарҳангшинос сарояндаҳои мазкур фарҳанги либоспӯшии ғарбиёнаро миёни духтарони дигар таблиғ намуда, ба ин васила ба фарҳанги миллии мо хизмати хирсона мекунанд. Чунки аксар ҷавондухтарон либоси бабарнамудаи сарояндаҳоро дида меписанданд ва барои худ чунин либосҳоро харидорӣ намудаву оҳиста-оҳиста фарҳанги либоспӯшии ғарбиёнаро ба худ мегиранд.

ЧӢ БОЯД КАРД?

Имрӯзҳо ҳарчи бештар пеши роҳи чунин сарояндаҳои фарҳангсӯзро гирифтан лозим аст. Зеро ин гурӯҳ барои манфиати худ фарҳанги моро зери по мекунанду рӯ ба бегонагон меоранд. Аз ин рӯ, барои пеши роҳи чунин тарғибгарони либосҳои ғайрро гирифтан бояд онҳое, ки бо либоси миллӣ намоҳанги худ-ро ба навор намегиранд ба ҷавобгарии маъмурӣ кашида шаванд ва Вазорати фарҳанг дар ҳамкорӣ бо Вазорати адлия ва дигар ниҳодҳо ҳарчӣ бештар заминаҳои қонуниро барои ба ҷавобгарӣ кашидани чунин сарояндаҳо омода созад, инчунин сарояндагони мазкур аз ҳуқуқи гирифтани шаҳодатнома (патент) ба муддати муайян маҳрум кардаву иштирокашон дар маъракаҳо манъ карда шавад. Инчунин аз ҷониби Вазорати фарҳанг ба тамоми сарояндаҳо ҷиҳати пӯшидани либосҳои миллӣ корҳои фаҳмондадиҳӣ гузаронида шавад. Дар ин сурат мо метавонем пеши роҳи чунин фарҳангкушонро гирем, дар сурати ғайр ҳамоно дар тарғиби фарҳанги либоспӯшии бегонагон ғӯта мезанему оҳиста-оҳиста фано дар фарҳанги ғайр мешавем.