Аз аввали моҳи март мардуми тоҷик Наврӯзро интизор мешаванду барои ҷашн гирифтани он омадагии ҷиддӣ мебинанд. Дар ин фасли сол инсонҳо гӯё аз нав тавлид мешаванду маҳз дар ин ҷашн шодию хурсандӣ мекунанд. Дар бораи ҷашни Наврӯз бо яке аз фарҳангшиносони кишвар Мирзоҳусайни Бадалипур суҳбат намудем, ки фишурдааш пешкаш мегардад.

- Халқи тоҷик Наврӯзро дар минтақаҳои кишвар ҳар гуна ҷашн мегиранд. Аз нигоҳи шумо фарқият бештар дар чӣ дида мешавад?  

- Гарчанде ки дар ҳар минтақаҳои кишвар Наврӯзро мардум ҳар гуна ҷашн мегиранд, аммо он бо як мақсад ба итмом мерасад. Барои мисол мардуми Бадахшон ин идро аз маросими хонатаконӣ оғоз мекунанд. Ҳама ҷоро тозаву озода мекунанд. Дар рӯзи Наврӯз бошад, кӯдакони онҳо хона ба хона гашта “клоғузғуз”, яъне аз фарорасии Наврӯз хабар медиҳанд. Ва ҳамин гуна давоми рӯзи Наврӯз хурсандӣ мекунанд. Дар минтаҳои Суғду Хатлон бошад, суманаку ҳар гуна таомҳои миллӣ мепазанд, гулдӯзӣ мекунанд, ҷавонон бошанд дар ҳамин рӯз куртаи чакан ё атлас ба бар карда, хурсандӣ мекунанд. Анъанаҳои наврӯзӣ дар тамоми гӯшаҳои кишвар қариб як хел буда, онҳо танҳо вобаста ба иқлиму тарзи зиндагии ин ё он минтақа каме дигаргун гаштаанд. Хулас, мақсад аз ҷашнгирӣ дар ҳама минтақаҳо танҳо як аст – тараннуми зебоӣ, тозагӣ, ободӣ ва аз ҳама муҳим сулҳу ваҳдат.

- Ҷашни Наврӯзро омили ҳамзистии осишта мегӯянд, оё ин ҳақиқат дорад?

- Пеш аз ҳама Наврӯз ба мардуми тоҷик хушиву хурсандӣ мебахшад. Худ қазоват кунед, ки дар ҷашни Наврӯз аз худи боғчаи кӯдакона сар карда, то муассисаву корхонаҳо ҳама хурсандӣ мекунанд. Дар боғча кӯдакон бо лафзи ширини худ шеър қироат ва рақсу бозӣ мекунанд. Чеҳраи кушоду зебои дигар сокинонро бубинед, ҳама хушнуду дар кӯчаҳову маҳаллаҳои кишвар ид ҷашн мегиранд. Ҳатто овози оби ҷӯйбор чунон ба назар мерасад, ки ид дорад. Паррандагон низ бо овози форам чаҳ-чаҳзанон парвоз мекунанд. Ҳамаи ин гувоҳи осоиштагиро дорад. Ҳақиқати он дар рӯзҳои ҷашни Наврӯз, ҷашни Садаю Меҳргон мушоҳида мешавад. Имрӯз мо ба хотири боз ҳам ободу зебо гардонидани ҳар як ваҷабхоки кишварамон Наврӯзро дастаҷамъона таҷлил мекунем, то собит кунем, ки ҳар як фард дар пешрафти Ватани азизамон саҳмгузор аст. Ва сарҷамъу мутаҳид будани мо барои оромиву осоиштагӣ саҳми бузург дорад.

- Наврӯз таърихи куҳан дораду ҳамеша ҷавон, чаро?

- Наврӯз худ маънои онро дорад, ки мо боз ба рӯзи нав расидем. Ҳамин аст, ки он барои мардум ҳаргиз куҳна намешавад. Зеро мардум онро як рӯзи нав ба худ қабул мекунанд. Ин рӯзро саршавии рӯзи аввали сол мешуморанд. Аз кӯдак то пиру барно худро зебо намуда, гӯё пирон низ аз нав ҷавон мешаванд. Асосан ин ид дар деҳаҳо бо тамоми унсурҳояш ҷашн гирифта мешавад. Дар деҳот ҳар гуна расму русуми ҷашнвора, рақсу сурудҳо, гӯштингирию бузкашӣ ва ғайра гузаронида мешуданд, ки ба мардум шодию фараҳ мебахшид. Наврӯз дар давоми таърихи худ диққати мардумро ба худ ҷалб карда, дар талоши давру замон фаромӯш нашуда, балки ҷашнгирии он боз ҳам бошукӯҳтар гардидааст. Пеш аз Наврӯз дар моҳи исфанд деҳқонон ҳангоми тайёрӣ ба кишту кори баҳорӣ маросими дар се бегоҳ оташ афрӯхтанро ба ҷо оварда, базми бошукӯҳ барпо мекарданд, аз болои он ҷаҳида, дар атрофаш то субҳ рақсу бозиҳо мекарданд.

Суннатҳои қадимае, ки аз замонҳои пеш ба мо мерос мондааст, Наврӯзи имрӯзаи моро боз ҳам рангинтару зеботар мекунанд. Либосҳои нав ба бар кардан, дастархони наврӯзиро бо таомҳои ҳафтсину ҳафтшину ҳафтсалом ва ҳафт навдаи дарахти боровар оростан, яке аз ойинҳои хоси ин ҷашн буда, то имрӯз онро истифода мебарем.

- Ба андешаи шумо ҷавонони имрӯза Наврӯзро чӣ гуна пешвоз мегиранд?

- Ман аз аввали баҳор мушоҳида мекунам, ки чӣ қадар ҷавонони кишвар хушнуд ҳастанд. Ҷавондухтарон бошанд, барои боз ҳам зебо будан пироҳани нав омода намуда, дар ҷашни Наврӯз ба бар мекунанд.

Агар ба табиат назар кунем, он дар рӯзҳои баҳорӣ, аз ҷумла дар Наврӯзи оламафарӯз аз нав ҷавон мешаваду дарахту гулубуттаҳо месабзанд. Ҷавонон бояд сарсабзиву кабудизоркунии ҳар як гӯшаи диёрро қарзи худ дониста, дар баробари нигоҳубини шахсияти худ, гирду атрофро низ тозаву озода нигоҳ доранд. Чеҳраи кушод, абрувони ҳилол ва табассуми ширине, ки дар симои ҷавони имрӯза мебинӣ, дар ҷашни Наврӯзи оламафрӯз он боз дучанд мегардад.

- Наврӯз ҷашни ҷавонмардию ҷавон-паҳлавонӣ аст ва бештари мардум ин ҷашнро ба хотири ҳамин суннат дӯст медоранд.

- Чун дар боло қайд намудам, ки Наврӯз таърихи чандҳазорсола дорад. Ва дар ин ҷашн мардум аз бис-ёр суннатҳои куҳан истифода мебаранд. Тухмҷангкунӣ, бузкашӣ, аспдавонӣ ва дигар намудҳои варзише, ки аз замони пеш то имрӯз ба мо расидааст, пайваста такрор мекунанд. Аммо гӯштин боз ҷойи махсуси худро дорад. Аз рӯзҳои аввали баҳор дар деҳаҳо мардум мусобиқаҳои гӯштингириро бахшида ба Наврӯз баргузор мекунанд ва мухлисони он низ бешумор буда, аз як деҳа ба деҳаи дигар бо хотири тамошои гӯштини миллӣ мераванд. Паҳлавонон ин рӯзҳоро бесаб-рона интизор мешаванд ва кӯшиш мекунанд, ки ҷашни Наврӯзро ба дӯстону наздикон хуш гузаронанд.

- Таманниёти шумо дар Наврӯзи оламафрӯз ба мардуми шарифи кишвар?

- Ман ҳамаи шаҳрвандони кишварро ба ин иди муборак - Наврӯзи оламафрӯз самимона шодбош гуфта, ба хонадони ҳар яки онҳо сулҳу субот, фаровонӣ ва хушбахтиҳоро таманно мекунам. Бигзор баҳори накӯ ба ҳамаи заҳматкашони деҳот, аз ҷумла деҳқонон соли бобарору фаровонӣ бошад. Ҳар рӯзи халқи мо Наврӯз бошад.