Асланшо Раҳматуллоев чеҳраи мумтозу саршиноси кишвар 69-солагии худро ҷашн мегирад. Ӯ аз ҳунармандонест дӯстдоштанӣ ва эътирофшудаи халқ. Нақшҳои офаридааш дар саҳнаи театр ва синамо машҳур асту мондагор. Бо баҳонаи мелод рафтем суроғаш то чанд ҳарфе бигӯем оиди кору рӯзгораш.


ВАҚТЕ “ОИНА” НУР МЕХОҲАД

- Имрӯзҳо саркоргардонии театри миниатураи “Оина”-ро бар дӯш доред. Дар чӣ ҳол аст ин театр?

- Ба наздикӣ қарор аст театри мо ба вилояти Суғд сафари ҳунарие дошта бошад. Ҳоло барои ҳамин сафар омодагӣ мебинем. Бачаҳо чанде пеш аз рухсатӣ баргаштанд. Бо онҳо зиёд кор кардан лозим. Аз ин хотир имрӯзҳо хеле бандам.

- Мухлисонатон аз камнамо шуданатон дар театру синамо нигаронӣ мекунанд. Иллати хосе дорад?

- Вақте танҳо ҳунарманд будам, бештар дар саҳна, синамо ё телевизион баромад мекардам. Аммо ҳоло вазифаам андак вазнинтар шудааст. Акнун бояд ояндаҳоро тарбия кунам. Насли нав-ро ба мардум шиносонам. Дар филмҳо нақшофарӣ мекунам. Чунки ин рисолати аввалини ман аст. Аммо барои рӯйи саҳна будан, фурсат намеёбам. Бештар талошмандам, ки шогирдонам ҳунарнамоӣ кунанду шинохта шаванд.

- Чаро “Оина” мисли қабл ҷилло намедиҳад?

- “Оина”-ро мо ҳунармандони зинда офаридем. Онҳое, ки театр ба онҳо такя мекард. Ин театр ҳеҷ вақт биное бо номи театри “Оина” надошт. Ҳоло ҳам надорем. Ҳар гӯшаро киро мекунем ва ҳамонҷо тамринҳоро мегузаронем. Аммо дар чунин маконҳо наметавон он чиро ки дил мехоҳад, бароварда кард. Вақте коргардон бо саҳнае таъмин нест, ё ҳунарманд наметавонад дар толори мувофиқе тамрин кунад, қисме аз ҳунару лаёқат аз чашми бинанда пинҳон мемонад. Ҳамчунин як дилшикастагӣ ба миён меояд.

- Воқеан барои чӣ то ҳол ин театр дарбадар аст?

- Ман 30 сол интизори он будам, ки театр месозем. Убайдулло Раҷаб ҳам маро барои ҳамин даъват карда буданд. Ман дар хаёлҳоям медидам, ки рӯзе дар кишвар аввалин театри миниатура бунёд мешавад ва аз мо ҳамчун асосгузорони он ёд меоваранд. Аммо намедонам чаро то ҳол ин орзую хаёл ба воқеият табдил нашуд. Ҳоло дар бинои Амфитеатр фаъ-олият дорем. Аммо дар ҳавои кушод ва зери офтоб тамрин кардан мушкил аст. Тамрингоҳи мувофиқ надорем.

- Дар Душанбе Театри миллӣ сохта шуда истодааст, ки қарор аст кулли театрҳои пойтахт онҷо ҷамъ шаванд. Шояд “Оина” низ яке аз онҳост?

- Дар ин бора чизе ваъда надодаанд.

- Вақте ин “Оина” дур аз нигоҳҳо мондааст, азм накардед, лаёқати худро барои ҷойи дигару театри дигаре сарф кунед?

- Не. Ҳарчанд чунин имконро доштам. Аммо вақте насли тарбиякардаатро баҳри манфиати худ миёни роҳ мегузорӣ Худо инро мебахшад? Онҳо бо умеди аз мо чизе омӯхтан инҷоянд. Ман ҳамеша инро ба назар гирифтаам ва аз ҷоям таккон нахӯрдаам. Умрамро ба ин театр бахшидаам.

СЕ ТАСОДУФИ ТАҚДИР

- Роҳи ҳунарии шуморо се тасодуф ба ҳам мепайвандад. Якумин дар замони сесолагӣ рух дод, вақте дар деҳаи шумо филм намоиш доданд...

- Бале. Бароям садои мотору пардаи синамою намоиш додани филм бисёр ҷолиб намуд. Ман ҳайрон будам, ки чӣ гуна дар рӯи як пардаи сафед ин ҳама одам даву тоз мекунанд, шамшерзанӣ мекунанд? Онҷо чӣ дунёе бошад? Ба волидонам бо ҳамон лафзу андешаи кӯдаконаам гуфтам, ки ман ҳам калон шавам, даруни ҳамин парда медароям. Баъдан ин фикр фаромӯшам шуд. Аммо падарам коргардонии хуб мекарданд ва бароям нақшҳое медоданд. Ман онҳоро дар назди рафиқони падар иҷро мекардам. Мукофот ҳам мегирифтам. Дар рӯзи аввалини дарсӣ дар мактаб бо каме рақс кардан аллакай ҳамчун аъзои дастаи ҳаваскорон интихоб шудам. Дар синфи нуҳум намоишномаҳои театрӣ мегузоштам. Онҳоро ба дигар мактабҳо намоиш медодем.

- Дуввумин тасодуф низ маҳз дар замони таҳсил дар мактаб рух дод. Шумо ҳунарманди шинохта Сергей Бондарчукро аз наздик дидед. Чӣ гуна рафтед то Москва ва расидед ба ин дидор?

- Ба Москва бо модарам рафта будем. Ӯ корманди давлатӣ буд ва онҷо бештар бо маҷлисҳояш банд шуд. Рӯзе кинематаграфистони тоҷик ба меҳмонхона омаданд ва моро ба фестивали умумиҷаҳоние даъват карданд. Модарам маро равон кард. Онҷо тамоми ҳунармандони шинохтаи ҷаҳониро дидам. Вақте Сергей Бондарчук ба саҳна баромад, сару либос ва ҳаракатҳою суханрониҳояш диққатамро пурра ҷалб кард. Гуфтам: “Агар актёр бошӣ, мисли ҳамин бошӣ”. Ният кардам, ки ҳам ҳамонҷое мехонам, ки ҳамин ҳунарманд таҳсил карда бошад.

- Тасодуфи баъдӣ имтиҳон супоридан назди ҳамин ҳунарманд буд...

- Дар имтиҳонсупорӣ барои дохилшавӣ ба Институти давлатии умумииттифоқии кинематографияи шаҳри Москва аз миёни тамоми довталабон аввал ман даромадам. Дарро кушода дар рӯ ба рӯям Бондарчукро дидам. Воқеан ҳайрон будам. Тамоми лаёқатамро истифода кардам, ки қабул шавам. Ҳамин тавр, шогирди ин ҳунарманд шудам, ӯ бароямон зиёд чизҳоро омӯзонид. Тақдир ҳамин гуна худаш маро ба ин дунё оварду ворид кард.


САҲНА ВА СИНАМО

- Дар чанд соли аввали фаъолият дар Театри ба номи Лоҳутӣ ба шумо нақшҳои калон намедоданд. Мегӯянд, Маҳмудҷон Воҳидов ба коргардонҳо пешниҳод мекунад, то аз шумо истифода кунанд...

- Бале. Ман се сол фақат дар нақшҳои эпизодӣ будам. Дигар ҷавонҳое, ки инс-титути театриро хатм карда буданд, соҳиби нақшҳои бузург мешуданд, аммо ман не. Маҳмудҷон нақшофариҳоямро дар филмҳо дида буд ва ба ман таваҷҷуҳ дошт. Як рӯз зимни маҷлис ба коргардонҳо муроҷиат кард, ки ҳамин ҷавонро як бор ба саҳна бароред, баъд шоҳиди лаёқаташ мешавед. Турахон Аҳмадхонов аввалин шуда гуфтанд, ки ман ба ӯ нақш медиҳам. Баъд аз чанд вақт наздам як пиесаро гузоштанду гуфтанд нақши асосӣ аз туст. Ҳамин тавр, дар давоми фаъолияти 50-солаи ҳамон давраинаи театри Лоҳутӣ аввалин маротиба намоишномаи кӯдаконаи мо дар Иттиҳоди Шӯравӣ ҷойи якумро гирифт.

- Шуморо дар филмҳои охирини коргардонҳои тоҷик кам мебинем. Аммо чанд сол қабл дар филми коргардони ҷавон Румӣ Шоазимов “Хоби ҳамдуна” нақш бозидед. Чӣ шуморо қаноатмандӣ бахшид, то дар ин филм бошед?

- Ман гузаштаам аз он давра, ки дар ҳар филми бемазмун иштирок кунам ё бо ҳар коргардоне, ки аз ин пеша чизеро сарфаҳм намеравад, кор кунам. Барои ман филмнома ва коргардони хуб лозим, то як чизи арзандаро ба оянда боқӣ гузорам. Румӣ коргардони хуб аст ва филмнома низ бароям писанд шуд. Ба ҳамин хотир қабул кардам, ки дар ин филм бошам.

- Яке аз он ҳунармандонед, ки пайваста барои иштирок дар филмҳои хориҷӣ даъват мешавед. Яъне интихоб кардаед бештар дар филмҳои берунӣ иштирок кунед?
- Ҳамин чанд сол қабл барои иштирок дар як филм даъватам карданд. Нақши ман марказӣ ва қаҳрамонам ҷолиби диққат будааст. Ман он замон дар сабти филми “Хоби ҳамдуна” банд будам. Ҳарчанд маблағи он филм си баробар аз ин филм зиёд буд, аммо ман даъвати онҳоро рад кардам. Чунки дар филми тоҷикӣ банд будам. Онҳо эҳтиромамро ба ҷо оварда, ҳамон қаҳрамонро Аслан номгузорӣ кардаанд.

- Шумо дар 44-солагӣ унвони Ҳунарманди шоиста ва дар 51-солагӣ Ҳунарманди халқиро соҳиб шудед. Баъзеҳо ба ин назаранд, ки имрӯз чунин унвонҳо бо талошҳои худи ҳунармандон ба даст меоянд. Шуморо низ кӯшишҳои худатон расонд ба гирифтани ин унвонҳо?

- Ман он замон номдор будам ва беунвон будани ман айб буд. Убайдулло Раҷаб ба ман гуфтанд, ки ҳуҷҷатҳоятро барои гирифтани унвони Ҳунарманди шоиста омода намо. Гуфтам ман худамро худам таъриф карда наметавонам. Шумо пешниҳод кардед, пас дигар корҳо низ бояд худаш иҷро шавад. Як рӯз гуфтанд, ки фардо маҷлис ҳасту иштирок кунам. Худам огоҳ набудам, ки онҷо чӣ мешавад. Аммо якбора номамро дар қатори гирандагони увнони Ҳунарманди шоиста гирифтанд. Барои унвони Ҳунарманди халқӣ низ ҳеҷ талоше накардаам. Баъдан фаҳмидам, ки Пешвои миллат худашон ману Сталина Азаматоваро барои ин унвон пешниҳод кардаанд.


ШОҲЕ ПАЙВАСТА РӮИ ТАХТ

- Шумо ҳангоми супоридани имтиҳон дар назди Сергей Бондарчук гуфтед ҳунарманди фоҷиа хоҳед шуд. Дар зиндагӣ ҳам басо ҷиддиед. Аммо мардум бештар шуморо ҳамчун ҳунарманди ҳаҷв мешиносанд. Кӣ шуморо дар ин самт кашф кард?

- Ман аз бачагӣ бисёр ҷиддӣ будам. Нақшҳои бозидаам дар айёми мактабӣ низ фоҷиавӣ буд. Баъдан дар театр ҳам чунин нақшҳоро иҷро мекардам. Аммо дар намоишномаи “Кӯзаи гӯё” ба ман нақши шоҳро доданд. Дар сенария ду-се сухан буд. Гуфтам ин аҷоиб наменамояд. Баъдан худам дар бораи ин нақш ҷустуҷӯ кардам. Як бор бозидам, ки ҳамагӣ қабул кард. Ёдам намеравад, ки вақте аз паси парда як-як ҳунармандони машҳури ҳаҷв мебаромаданд, ман рӯи тахтам бо ҷуссаи хурду саллаи калон нишастаму шӯхӣ карда гуфтам, ки шумо ҳамин қадар ҳаҷв бозидед, акнун шоҳи ҳамаи шумо ман мешавам.

- Воқеан, сухани ҳамин нақш “Аз гуноҳат гузаштам...” ҳар куҷое дар баробари номи шумо қарор мегирад...

- Ин ҷумла дар ҳамон сенария буд. Аммо кӯшиш кардам бо садою тарзи гӯйиш ҷолибтараш созам. Агар хато накунам, ин нақшро аввалин бор дар соли 1982 бозида будем. Аммо то чанд соли пеш ҳам рӯи саҳна буд. Ҳар вақт кӯшиш мекардем қиссаашро дарозтар кунем.

- Дар замони рӯи саҳна будани шумо миёни ҳаҷвнигорон як сарҷамъӣ буд. Ҳар гуна барномаҳо ташкил мешуд ва ҳар гурӯҳи ҳаҷвӣ онҷо ҳунарнамоӣ мекарданд. Аммо чаро имрӯз ҳастии ҳаҷви мо эҳсос намешаваду ҳаҷвнигорони мо ҳар сӯ парокандаанд?

- Фикр мекунам, ҳаҷв ҳам як замони худро дорад. Масалан, дар давраи Ҷанги Бузурги Ватанӣ ҳаҷв хеле пеш рафта буд. Чунки ҳар яке кӯшиш мекард ба мардум ва ҷанговарон руҳия бахшад. Вақте замони осоиштагӣ фаро расид, ба ҷойи ҳаҷв драмма рушд кард. Ҳоло шояд ҳамон давраи рушди ҳаҷв набошад.


“ХУДНАМОИРО НАМЕПИСАНДАМ”

- Талош мекунед фарзандонатон дар филмҳо иштирок кунанд. Яъне мехоҳед ҳамаи онҳо идомадиҳандаи пешаи шумо бошанд?

- Не. Ман фақат мехоҳам онҳо бо ворид шудан ба дунёи мо ба қадри касби ман расанд. Машаққаташро бубинанд. Дарк кунанд, ки чӣ гуна нони ҳунармандӣ ҳалол аст.

- Дуруст аст, ки муносибататон бо Шуҳрати Раҳматулло на ҳамчун падар балки чун бародар аст?

-Ӯро дар ҳафтмоҳагӣ оварда ба падару модарам супоридам. Чунки он замон ҳанӯз донишҷӯ будем. Вақте баргаштам волидонам аллакай бо ӯ унс гирифта буданд ва хостанд худашон тарбияташ кунанд. Розӣ шудам. Ӯ фарзанди даҳуми оилаи мо шуд ва падару модарам аз ҳама зиёд ӯро дӯст доштанд. Мо дигар мисли ду бародарем.

- Ҳамсар ҳам ҳунарманд аст. Аммо чаро имрӯз бештар машғули пешаи рӯзноманигорист?

- Бале чунин аст. Вале ин маънои онро надорад, ки ҳунари худро яктарафа гузошатааст. Ӯ ҳунарманди хуб аст. Фидоӣ аст.

- То ин дам зодрӯзатонро бо пешниҳоди барномаи фарҳангие таҷлил накардаед. Шояд дар 70-солагӣ чунин натиҷагирӣ мекунед ҳаёти сипаришуда ва фаъолияти кориро?

- Худнамоиро намепарастам. Мехоҳам танҳо ҳунарамро баҳогузорӣ кунанд. Ман ҳеҷ гоҳ ояндаамро ҳадс назадаам. Агар сиҳату саломат расидам ба ин син баъдан ҳамон замон дар борааш меандешам.