Агар солҳои 80-90-уми асри гузашта ва пеш аз он санъати эстрада ҳамчун як бахши тарбияи инсонҳо хизмат карда, самимият, дӯстию ҳамбастагӣ ва дигар амалҳои хуби инсониро талқин менамуд, аммо он имрӯз ба як майдони оҳу нола ва баъзан фаҳшу дигар бемантиқӣ табдил шудааст. Чунин амалҳо агарчи ҳар сол дида мешуд, аммо ҳоло дар чанд рӯзи оғози соли 2024 аллакай ба ҳадди “бемисл” расидааст. Дар онҳо ба ҷуз оҳу фиғон ва нолаи бемаъниву каммазмунӣ дигар чизе дида намешавад. Мушкил дар чист? Чӣ бояд кард? Мақсад аз пешниҳоди сурудҳои пастмазмуни эстрадии баъзе аз сарояндаҳо чист?

ОҒОЗИ БЕБАРОР ДАР СОЛИ 2024

Агар мо ба суруди сарояндаҳои имрӯза гӯш андозем, аллакай “бемаззагӣ” ва “бараҳнагӣ”-ро аз сурудаҳои чандрӯзаашон дар соли 2024 дармеёбем, ки ба ҷуз фанду фиреби ҷомеа, зарари маънавӣ ва “хизмати хирсона” чизе бардошт карда наметавонем. Чунин “бараҳнагӣ” ва таҳқирро мо дар сурудҳои чанде аз сарояндаҳои ба қавле “номӣ”-амон низ дида метавонем. Масалан, дар суруди Фараҳноз Шарафова, ки чанд рӯз пеш сароидаву дар шабакаи Ютуб паҳнаш кардааст, чунин нидоҳоро вомехӯрем: “АЙ-АЙ, АЙ. УФ-УФ, УФ”. Номаълум аст, ки чунин садоҳои бемаънӣ ба чӣ чиз рабт дорад. Ҳамин тавр, “Ай”-у“Уф”-и Фараҳноз зуд-зуд дар суруди седақиқагиаш аз оғоз то ба охир 7 маротиба садо медиҳад. Суруд қариб аз аввал то охир пур аз “Ай”-у “Уф” аст.

Ё дар суруди Қадами Қурбон “Ана бо нанина ниной нанинанӣ, нунунаниной нанинанӣ...”- ро мешунавем, ки он на маънӣ дорад ва на мақсад. Ин ҳарфҳо тарошаи аз бом афтидаро мемонанд, ки чанд сол қабл дар шабакаҳои иҷтимоӣ аз ҷониби ким-кадом нафаре миёни бозор сароида шуда буд. Фарангис Дунё бошад, тагпӯшашро ба нафаре нишон дода, “Намоиши фавқулода” – гӯён сурудашро оғоз мекунад. Дар сурудаш ду-се маротиба либосҳояшро ба гуфти худаш ба таври “фавқулода” намоишкорона иваз карда, суруди “Биё, ки брем боғ”-ро мехонад, аммо маълум нест, ки либосивазкунӣ ва намоишҳои “фавқулода”-аш ба суруд чи рабте дорад. Номаълум! Ҳамин тавр, баъзе аз сарояндаҳои мо соли 2024-ро яке бо суруди “бараҳна”, дигаре бо бемантиқӣ ва сеюмин бо рақсҳои “фавқулода”- ашон оғоз карданд.

ДУ АҚИДА АЗ ДИРӮЗУ ИМРӮЗ

Марҳум Боймуҳаммад Ниёзов, Ҳунарпешаи халқии Тоҷикистон ҳанӯз соли 1999 бобати ҳофизони асил ва таронахонон дар Телевизиони СМ-1, Хуҷанд аз гузаштаи худ мисол оварда, амали ин гуна сарояндаҳоро як кори “хасакӣ” унвон карда буд.

Ӯ аз ҷумла гуфта буд: “... Сурудҳои мехондаи мо сурудҳои классикӣ буд. Сурудҳои майда-чуйдаро ҳеҷ кас гӯш намекард. Касе, ки агар суруди калон нахонад, онро ҳамон вақт “ялача” ё ин ки таронахон мегуфтанд ва чунинҳо ҳофиз ҳисоб намешуд. Ҳозир ҳам сарояндаҳое, ки сурудҳои “майда” мехонанд, мо ҳофиз ҳисоб намекунем. Аз чунин овозхон як маънои тарбиятгирандаи насли наврас намебарояд. Фақат доду вою “ман туя дӯст медорам”-у ин буду он буд мебарояду халос”.

- Барои матни сурудро фаҳмидан аз адабиёт бохабар будан даркору забони модарии худро донистан лозим. Он қадар мукаммал ҳам набошад, ҳамаи забонро нафаҳмад ҳам, ҳамин матни шеърҳоро мефаҳмидагӣ шаванд, аз матни шеър як ҳаловати аҷоиб мебаранд. Болои матни шеър оҳанг ҳамроҳ мешавад, аз оҳанг боз як ҳаловати дигар ва овози ҳофиз ҳамроҳ мешавад, се чор ҳаловати дигар мешавад. Барои фаҳмидани сурудҳои классикии мо камтар ақли васеъ даркор. Ҳар кас намефаҳмад, маъқул ҳам намешавад, - ҳамчунин гуфта буд Боймуҳаммад Ниёзов.

Ин суханҳо агарчи 24-25 сол қабл гуфта шуда бошанд ҳам, аммо ин раванд то ба имрӯз, аниқтараш 25 сол ва ҳатто аз он ҳам зиёд давом дораду “Оҳ”-у “Вой”- и чунин сарояндаҳо сол то сол зиёд шуда истодааст ва чунин сурудҳо рабте ба тарбияи насли наврас надоранд.

Бузургмеҳри Баҳодур, узви Иттифоқи нависандагони Тоҷикистон низ бар он назар аст, ки агар 50 дарсад ҷурми сарояндаҳо бошад, 50 дарсади дигар ҷурми ҷомеа низ ҳаст. Чунки ҷомеа ҳамин гуна сурудҳои пастмазмунро мехоҳанд ва сарояндаҳо низ ҷомеаро хуб омӯхта, диданд, ки молҳои пастсифат ва ё бесифат бештар харидор дорад.

Ҳамчунин, ӯ мегӯяд: “Сарояндаҳо диданд, ки азоб кашида оҳанг созанд, ё шеъри баландмазмунро ба оҳанг дароранд, тамошобинашон аз чандсад нафар зиёд намешавад, вале диданд, ки тамошобини “уф, аҳ, ваҳ”- ашон ҳазору миллион аст, ба чунин оҳангу матни паст рӯ оварданд. Агар чунин сурудҳо дар толорҳои консертӣ садо надиҳад, дар нақлиётҳои ҷамъиятӣ шунавонда нашавад ва дар ютубканал бинанда надошта бошад, сарояндаҳо низ ба чунин эҷоди камрангу беранг даст намезананд”.

ИН МУРДА КИРОИ ГИРЯ КАРДАН НАБУВАД

- Аслан, чанд вожа ё жаргонҳое, ки бо ном сарояндаҳо то сатҳи суруд овардаанду бо нархи қимат сабт мекунанд, як силсила вожаҳои кӯчабозорӣ гуфтан мумкин аст. Онҳо на назманд ва на шеър. Ба ягон талаботе, ки мо дар назар дорем, ҷавобгӯ нестанд. Чунин гуфторҳоро аслан, вожа ҳам гуфтан хатост. Онҳо нидоҳои эҳсосӣ монанди “уфу туф” ҳастанд. Фикр мекунам, ки чунин сарояндаҳо оҳанги сурудашонро аз ким-кадом ҷое гирифта, дар асоси он ҳар чизе, ки дар даҳонашон омад, бо нидоҳои бешармонаву рақсу баданларзонӣ пур мекунанд. Ин гурӯҳро ростӣ аз гирифтани номашон худдорӣ мекунам. Рости гап, ки барои ман “ин мурда, кирои гиря кардан набувад”. Мутаассифона, имрӯз чунин сурудҳо ба боғчаҳо роҳ ёфтааст. Дар боғчаҳо, бадбахтона, мебинем, ки чунин таронаҳои каммоя вирди забони кӯдакон аст. Муҳим нест, ки онро кӯдакон дар боғча омӯхтаанд ё дар дохили нақлиёти мусофирбар, муҳим он аст, ки он сурудҳо заҳри худро ба мафкураи кӯдакон низ пошида истодаанд, - мегӯяд Бузургмеҳри Баҳодур.

Ҳамчунин, ба назари ин шоири ҷавон чунин бо ном сарояндаҳои “хасакӣ” зуд аз байн мераванд, вале аз худ доғе дар ҷомеа мемонанд. Зеро онҳо дониши санъату мусиқӣ надоранд ва аз донишҳои адабиёту суханшиносӣ бошад, фарсахҳо дуранд.

Ба гуфти коршиносон сарояндаҳои эстрадии воқеӣ Кароматулло Қурбон, Муборакшо, Муқаддас Набиева, Хурмо Ширинова, Тоҷиддин Муҳиддин ва дигаронанд, ки то ба имрӯз сурудаҳояшон вирди забонҳосту одамонро ба дӯстию садоқат ва меҳру муҳаббат талқин мекунанд.

ВАЗОРАТИ ФАРҲАНГ ЧӢ МЕГӮЯД?

Бино бар гуфти Диловар Айдаршозода, сардори Раёсати санъати Вазорати фарҳанги Ҷумҳурии Тоҷикистон сарояндаҳое, ки сурудҳои пастмазмунро иҷро мекунанд, овозхонҳои кӯчагӣ ҳастанд ва дар ягон муассисаҳои зертобеи Вазорати фарҳанг фаъолияти корӣ надоранд. Аз тарафи вазорат бошад, онҳоро наметавонанд барои чунин амалашон муҷозот кунанд. Зеро онҳо мустақиланд ва дилхоҳ сурудро озодона хондан мегиранд.

- Дар чорабиниҳои сатҳи ҷумҳуриявӣ ва байналмилалӣ овозхонҳое иштирок мекунанд, ки касбияти баланд доранд ва сурудҳои баландмазмунро месароянд. Дар вазорат онҳое дар рӯйхат ҳастанд, ки дар муассисаҳои зертобеи вазорат фаъолият мекунанд ва суруди онҳо аввалан аз назари шурои бадеии худашон мегузарад ва баъдан онро сабт мекунанд. Вазорати фарҳанг то андозае барои назорати матни сурудҳои сарояндаҳо назорат мебарад, вале пеши роҳи ҳамаи онҳоро гирифта наметавонад, зеро қонунҳои дахлдори кишвар нисбати чунин сарояндаҳо аз лиҳози матну либос ҳеҷ монеа пешбинӣ накардааст, - мегӯяд Д. Айдаршозода.

Бино ба таъкиди коршиносони соҳа вақте ки Кумитаи андози кишвар ба чунин сарояндаҳо иҷозатномаи овозхониро медиҳад, бо Вазорати фарҳанг зимни иҷозатномадиҳӣ ҳеҷ ҳамоҳангие нест ва ҳамин низ дар беназорат мондани сарояндаҳо замина гузоштааст ва шояд дар сурати ҳамоҳангӣ миёни Кумитаи андоз ва Вазорати фарҳанг зимни иҷозатномадиҳии сарояндаҳо ин мушкилиҳо бартараф гардад.

ОМӮЗИШИ ФАННИ МУСИҚӢ ЧӢ НАҚШ ДОРАД?

Ба назари Бузургмеҳри Баҳодур мо бояд аз муҳити хонавода тарбияи мусиқиро оғоз намоем ва онро давра ба давра дар боғчаву мактаб ва донишгоҳ рушд диҳем ва волидон низ фанни мусиқиро ҳамчун фанни асосӣ эътироф намоянду нисбати ин фан назари кӯр-кӯрона надошта бошанд.

Ин шоири ҷавон ҳамчунин саволгузорӣ намуда, мегӯяд: “Оё шумо замони мактабхонӣ аз фанни мусиқӣ баҳои панҷ гирифта, ягон таърифу тавсиф шунида будед? Масалан, ман нашунида будам. Чунки падару модари мо, вақте ки аз фанни мусиқӣ баҳои панҷ мегирем, мегӯянд, ки “ҳамин мусиқӣ ҳам фан шуд?”. Барои мо аз мусиқӣ, аз санъати тасвирӣ ва аз тарбияи ҷисмонӣ баҳои панҷ гирифтан ҳеҷ гапе нест. Яъне, дар муҳити хонаводагӣ кӯдаконро дилсард мекунанд, ки гуё ба назарашон мусиқӣ ҳеҷ чизе нест. Дар ҳоле ки дар сохтани руҳ, шикастнопазир шудан, ирода ёфтан ва барои зебопарасту инсондӯст шудани кӯдак фанҳои мусиқӣ, санъати тасвирӣ ва тарбияи ҷисмонӣ таъсири бузург доранд. Онҳое, ки имрӯз ҳарчи аз даҳонашон ба забон омад, хондан мегиранд, натиҷаи муҳим нашуморидани фанни мусиқӣ дар боғча ва мактаб, инчунин нигоҳи нодуруст дар муҳити хонаводагӣ мебошад. Ва ҳамаи ин нигоҳи нодуруст боис гардидааст, ки сарояндаҳо сурудҳои сусту бемаънӣ хонанд ва дигарон низ ҳаводори чунин сурудҳо бошанд”.

Хулоса, то замоне ки Вазорати фарҳанг ҷилави чунин сарояндаҳоро нагираду волидон нисбат ба фанни мусиқӣ назари хуб пайдо накунанд ва ин фанро дар ҷомеа фанни муҳим нашуморанд, ин раванд идома ёфта, ба ҷойи ғизои маънавӣ, талқини меҳру дӯстӣ “заҳрафканӣ”-и чунин сарояндаҳо идома ёфта, онҳо ба ҷойи тарбия “ғорафкан”-и насли наврас мегарданд.