КИТОБХОНА
Шанбе 20 Апрел 2024 06:54
Ҷавонон ҳамеша ба сӯи пеш нигаранд ва аз пайи иҷрои барномаи кашидаашон бошанд.
Ҷавониро дар ҳар давру замон ба гунае васф кардаанд. Иддае аз мардум варо девонагӣ, қисме шуъбае аз ҷунун ва гуруҳи дигар баҳори умри инсон унвон додаанд. Аммо месазад варо “даврони шахсиятсозӣ” гуфт. Зеро ҷавониро мантиқан ҳамин унвон созгор аст. Агар илман ва шартан давраи ҷавониро аз 14-15 то 30-35-солагӣ ҳисоб кунем, пас ин давраест, ки инсон ташаккул меёбад ва то андозае хешро донишҳои фанниву касбӣ мусаллаҳ месозад.
Аксари шахсиятҳои бузург дар ҳамин айём таҳсил намудаву ба мартабаҳои расида, шахсияти хешро сохтаанд. Аз зумраи ҳамин шахсиятҳо Маҳмадулло Давлатов мебошад. Ӯ тавонистааст бо пайгирӣ намудани роҳи илму дониш дар зиндагӣ ба муваффақиятҳои зиёд ноил гардад. Ҳамин аст, ки имрӯзҳо аз устод М. Давлатов ҳамчун равоншиноси ботаҷриба ном мебаранд ва рӯзе нест, ки паси дафтари кориаш корафтодагони зиёде наоянду ёрӣ ва машварати психологӣ нагиранд. Дар воқеъ метавон гуфт, ки ҳар сухани М. Давлатов ба дарди мардум мехӯрад.
Ӯ мегӯяд, “чун хурд будам, модарам аз дунё гузаштанд ва табиист, ки ин ба психологияи ман таъсири бад газошт ва ба ман зарбаи ногаҳоние зад. Чун нахустфарзанди хонадон будам, баҳри беҳтар таълим гирифтан падарам маро ба хонаи кӯдакони №53-и шаҳри Душанбе оварданд. Дар хонаи кӯдакон комилан дар як доираи муайян ва қонунҳои муайян зистан лозим ва аксари орзуву омолҳои хешро қурбонӣ бояд кард. Бо ҳамин сабаб давраи навҷавонӣ барои ман на онқадар давраи озодӣ буд ва камина гузашти навҷавониамро аз рӯи нақшаи тарҳрезишуда амалӣ мекардам. Ман дар он даврон мақсадҳои хеле олӣ доштам, ки яке аз онҳо дохил шудан ба мактаби олӣ буд ва фаромӯшнашавандатарин воқеа дар ҳаёти ман ҳамин аст. Яъне пас аз хатми хонаи кӯдакон ба шуъбаи арабии факултети шарқшиносии Донишгоҳи милии Тоҷикистон дохил шудам. Ягона чизе, ки ба хушбахтии ман дар тамоми зиндагӣ боис гардид, ҳамин воқеа аст”.
Дар мавриди айёми ҷавонӣ мегӯяд, ки воқеан ҳам давраи ҷавонӣ як давраи хеле муҳими ҳаёти инсон ба шумор меравад ва бояд ҳар кас ҷавониро аз интихоби бошууронаи касбу ҳунар оғоз намояд, то дар оянда тавонад мавқеи муайянеро дар ҷомеа пайдо кунад. Ман тамоми муваффақиятҳои дар зиндагӣ ба даст овардаамро аз талошҳои дар овони ҷавонӣ кардаам медонам. Талошу кӯшишҳои дар ҳамон давр намудаам, сабаб гардид, ки имрӯз соҳиби обрӯ ва мақому манзалате дар ҷомеа бошам ва маро ҳамчун равоншинос ва мутахассиси варзида шиносанду эътироф намоянд.
- Шумо факултети шарқшиносиро хатм кардед. Чӣ боис гашт рӯй ба равоншиносӣ биёред?
- Ҳангоме, ки дар донишгоҳ таълим мегирифтем, ба мо дар курси сеюм аз фанни психология низ дарс мегуфтанд ва ман ба ин фан бениҳоят мароқ зоҳир кардам. Пас аз мулоҳизаҳои зиёд ба чунин хулоса омадам, ки ин илми одамшиносӣ аст. Илмест, ки инсонро ҳамаҷониба меомӯзад ва зимни он муносибату муоширатро ба роҳ мемонад. Бинобар ин, аз ҳама бештар дар пайи омӯзиши илми психология шудам. Аз курси сеюм корҳо ва мақолаҳои илмӣ доир ба илми психология иншо мекардам ва аз ҳамин ҷо роҳ ба сӯи ман кушода шуд ва тақдири ман бо ин илм тавъам гардиданд. Хушбахтона, пас аз хатми донишгоҳ давоми 44 сол аст, ки дар кафедраи психологияи ДМТ ба ҳайси омӯзгор фаъолияти илмӣ-педагогиро пеш бурда истодаам.
- Нисбат ба солҳои пеш илми психология имрӯз дар Тоҷикистон рушд дорад?
- Агар пешравии илми психологияро имрӯз ба чанд соли пеш қиёс кунем, фарқ аз замин то осмон аст. Зеро дар даврони шӯравӣ илми психология ҳамчун назария шинохта ва таълим дода мешуд на амалия. Аз даврае, ки истиқлолият дар Тоҷикистон пойдор шуд, нақшаҳои таълимӣ тағйир ёфтанд ва зарурати психологияи амалӣ ба миён омад. Мардумро аз ҳар ҷиҳат аз нуқтаи назари психологӣ ёрӣ расонидан лозим омад ва солимгардонии ҷомеаро бояд ба миён мегузоштем. Бояд шаҳрвандонро чунин тарбият мекардем, ки онҳо барои ҷомеаи нав мувофиқ ва дорои тафаккури замонавӣ мегардиданд. Маълум аст, ки пас аз ҷанги шаҳрвандӣ мардуми тоҷик як рӯҳияи шикаста доштанд ва лозим омад, ки илми психология рушд кунад, то равоншиносон тавонанд рӯҳияи мардумро барои эъмори як давлати миллӣ солим намоянд. Аз ҳамин нуқтаи назар, имрӯз психологияи амалӣ ба дараҷаи бениҳоят баланд инкишоф ёфта истодааст. Бо дарназардошти ҷомеаи нав илми психология ҳам дар роҳи инкишоф қадамҳои устувор гузошта истодааст. Хушбахтона, имрӯзҳо боварии мардум низ ба равоншиносон зиёд гардидааст, ки ба рушди илми равоншиносӣ заминаи мусоиде фароҳам меорад.
- Ба назари Шумо омили номуваффақӣ ва ҳадаф надоштани ҷавонон дар зиндагӣ чист?
- Вақте, ки дар бораи муваффақият ва комёбиҳо мегӯем, бояд дар назар дошт, ки худи ҷавон муайян кунад, ки чаро комёб нашуд. Агар воқеан ҳам худ ҳамин масъаларо таҳлил кунад, сабабаш дар худи ӯст. Ё касб нагирифтааст, ё соҳибҳунар нест ё соҳибмаълумот ҳам бошад, маълум мешавад, ки ба таври ҷиддӣ ҳамон соҳаро аз худ накардааст ва имрӯз донишу маҳорат ва малакаи касбӣ надорад. Бо боварии комил метавон гуфт, ки касе дар ҳақиқат ва ба таври воқеӣ соҳибҳунару соҳибкасб аст ва мувофиқ ба ихтисосаш донишу малакаи касбиро доро бошад, дар дилхоҳ масъала муваффақ шуда метавонад. Бояд ҷавон шикояту нолиданҳоро ҳаргиз ба унвони нафари дигар не, балки ба худ равона созад ва аз муваффақияту шикастҳояш ба худ суолгузорӣ намояд. Ҳаминро таъкид кардан зарур аст, ки ҷавон бояд ҳеҷ гоҳ аз зиндагӣ ва шебу фарози он шикоят накунад. Шахси шикваангез ҳеҷ гоҳ муваффақ намешавад. Пӯшида нест, ки мо имрӯз як ҷомеаи нав бунёд карда истодаем ва тамоми шароитро дар як лаҳза муҳайё кардан душвор аст, аз ин рӯ ҷавононро мебояд, ки ба як касб ва як ҳунар иктифо накунанду касбу ҳунарҳои зиёдеро аз бар намоянд, то дар мавридҳои гуногун дар роҳи муваффақият гом бардошта тавонанд.
- Шумо имрӯз дар соҳаи хеш ҳамчун мутахассиси варзида яке аз муваффақҳо ба ҳисоб меравед. Асрори комёбиҳои шумо дар чист?
- Инсон бояд ба таври ҳамешагӣ нақшаи дурнамо дошта бошад ва чуноне пештар ёдовар шудам, ман аз даврони таҳсили мактаби миёна нақшаи дурнамо доштам ва мувофиқи ҳамон бояд ба мактаби олӣ дохил мешудам ва хушбахтона ба ин комёб гардидам. Асосгузори равияи логотерапия (маънодармонӣ) Виктор Франклии олмонӣ чунин андеша дорад, ки “инсон ҳамеша ба сӯи маъно мутаваҷҷеҳ бояд бошад ва донад, ки баҳри чӣ зиндагӣ мекунад. Дар он сурат, ҳар гуна мушкилӣ ва монеаҳое, ки дар раванди ба мақсадрасӣ пешорӯи ӯ мешаванд, онҳоро тоб оварда метавонад ва паси сар мекунад”. Ман тамоми мушкилоти зиндагиамро ҳамин тариқ паси сар кардаам, яъне дар пайи маънои зиндагиам будам. Тавсияи ман ба ҷавонон ҳамин аст, ки онҳо бояд ҳамеша ба сӯи пеш нигаранд, ҳаёташонро барномарезӣ кунанд ва ба таври пайваста аз пайи иҷрои барномаи кашидаашон бошанд. Бинобар ин метавон гуфт, ки тақдири ҳар кас дар дасти худи ӯст ва ҳар кас бояд тақдирҷунбони хеш бошад ва тақдири худро худ таъбир кунад.
- Ташаккур барои суҳбати самимӣ!
- Саломат бошед.
Хуршед ХОВАРӢ,"ҶТ"
Ҷавониро дар ҳар давру замон ба гунае васф кардаанд. Иддае аз мардум варо девонагӣ, қисме шуъбае аз ҷунун ва гуруҳи дигар баҳори умри инсон унвон додаанд. Аммо месазад варо “даврони шахсиятсозӣ” гуфт. Зеро ҷавониро мантиқан ҳамин унвон созгор аст. Агар илман ва шартан давраи ҷавониро аз 14-15 то 30-35-солагӣ ҳисоб кунем, пас ин давраест, ки инсон ташаккул меёбад ва то андозае хешро донишҳои фанниву касбӣ мусаллаҳ месозад.
Аксари шахсиятҳои бузург дар ҳамин айём таҳсил намудаву ба мартабаҳои расида, шахсияти хешро сохтаанд. Аз зумраи ҳамин шахсиятҳо Маҳмадулло Давлатов мебошад. Ӯ тавонистааст бо пайгирӣ намудани роҳи илму дониш дар зиндагӣ ба муваффақиятҳои зиёд ноил гардад. Ҳамин аст, ки имрӯзҳо аз устод М. Давлатов ҳамчун равоншиноси ботаҷриба ном мебаранд ва рӯзе нест, ки паси дафтари кориаш корафтодагони зиёде наоянду ёрӣ ва машварати психологӣ нагиранд. Дар воқеъ метавон гуфт, ки ҳар сухани М. Давлатов ба дарди мардум мехӯрад.
Ӯ мегӯяд, “чун хурд будам, модарам аз дунё гузаштанд ва табиист, ки ин ба психологияи ман таъсири бад газошт ва ба ман зарбаи ногаҳоние зад. Чун нахустфарзанди хонадон будам, баҳри беҳтар таълим гирифтан падарам маро ба хонаи кӯдакони №53-и шаҳри Душанбе оварданд. Дар хонаи кӯдакон комилан дар як доираи муайян ва қонунҳои муайян зистан лозим ва аксари орзуву омолҳои хешро қурбонӣ бояд кард. Бо ҳамин сабаб давраи навҷавонӣ барои ман на онқадар давраи озодӣ буд ва камина гузашти навҷавониамро аз рӯи нақшаи тарҳрезишуда амалӣ мекардам. Ман дар он даврон мақсадҳои хеле олӣ доштам, ки яке аз онҳо дохил шудан ба мактаби олӣ буд ва фаромӯшнашавандатарин воқеа дар ҳаёти ман ҳамин аст. Яъне пас аз хатми хонаи кӯдакон ба шуъбаи арабии факултети шарқшиносии Донишгоҳи милии Тоҷикистон дохил шудам. Ягона чизе, ки ба хушбахтии ман дар тамоми зиндагӣ боис гардид, ҳамин воқеа аст”.
Дар мавриди айёми ҷавонӣ мегӯяд, ки воқеан ҳам давраи ҷавонӣ як давраи хеле муҳими ҳаёти инсон ба шумор меравад ва бояд ҳар кас ҷавониро аз интихоби бошууронаи касбу ҳунар оғоз намояд, то дар оянда тавонад мавқеи муайянеро дар ҷомеа пайдо кунад. Ман тамоми муваффақиятҳои дар зиндагӣ ба даст овардаамро аз талошҳои дар овони ҷавонӣ кардаам медонам. Талошу кӯшишҳои дар ҳамон давр намудаам, сабаб гардид, ки имрӯз соҳиби обрӯ ва мақому манзалате дар ҷомеа бошам ва маро ҳамчун равоншинос ва мутахассиси варзида шиносанду эътироф намоянд.
- Шумо факултети шарқшиносиро хатм кардед. Чӣ боис гашт рӯй ба равоншиносӣ биёред?
- Ҳангоме, ки дар донишгоҳ таълим мегирифтем, ба мо дар курси сеюм аз фанни психология низ дарс мегуфтанд ва ман ба ин фан бениҳоят мароқ зоҳир кардам. Пас аз мулоҳизаҳои зиёд ба чунин хулоса омадам, ки ин илми одамшиносӣ аст. Илмест, ки инсонро ҳамаҷониба меомӯзад ва зимни он муносибату муоширатро ба роҳ мемонад. Бинобар ин, аз ҳама бештар дар пайи омӯзиши илми психология шудам. Аз курси сеюм корҳо ва мақолаҳои илмӣ доир ба илми психология иншо мекардам ва аз ҳамин ҷо роҳ ба сӯи ман кушода шуд ва тақдири ман бо ин илм тавъам гардиданд. Хушбахтона, пас аз хатми донишгоҳ давоми 44 сол аст, ки дар кафедраи психологияи ДМТ ба ҳайси омӯзгор фаъолияти илмӣ-педагогиро пеш бурда истодаам.
- Нисбат ба солҳои пеш илми психология имрӯз дар Тоҷикистон рушд дорад?
- Агар пешравии илми психологияро имрӯз ба чанд соли пеш қиёс кунем, фарқ аз замин то осмон аст. Зеро дар даврони шӯравӣ илми психология ҳамчун назария шинохта ва таълим дода мешуд на амалия. Аз даврае, ки истиқлолият дар Тоҷикистон пойдор шуд, нақшаҳои таълимӣ тағйир ёфтанд ва зарурати психологияи амалӣ ба миён омад. Мардумро аз ҳар ҷиҳат аз нуқтаи назари психологӣ ёрӣ расонидан лозим омад ва солимгардонии ҷомеаро бояд ба миён мегузоштем. Бояд шаҳрвандонро чунин тарбият мекардем, ки онҳо барои ҷомеаи нав мувофиқ ва дорои тафаккури замонавӣ мегардиданд. Маълум аст, ки пас аз ҷанги шаҳрвандӣ мардуми тоҷик як рӯҳияи шикаста доштанд ва лозим омад, ки илми психология рушд кунад, то равоншиносон тавонанд рӯҳияи мардумро барои эъмори як давлати миллӣ солим намоянд. Аз ҳамин нуқтаи назар, имрӯз психологияи амалӣ ба дараҷаи бениҳоят баланд инкишоф ёфта истодааст. Бо дарназардошти ҷомеаи нав илми психология ҳам дар роҳи инкишоф қадамҳои устувор гузошта истодааст. Хушбахтона, имрӯзҳо боварии мардум низ ба равоншиносон зиёд гардидааст, ки ба рушди илми равоншиносӣ заминаи мусоиде фароҳам меорад.
- Ба назари Шумо омили номуваффақӣ ва ҳадаф надоштани ҷавонон дар зиндагӣ чист?
- Вақте, ки дар бораи муваффақият ва комёбиҳо мегӯем, бояд дар назар дошт, ки худи ҷавон муайян кунад, ки чаро комёб нашуд. Агар воқеан ҳам худ ҳамин масъаларо таҳлил кунад, сабабаш дар худи ӯст. Ё касб нагирифтааст, ё соҳибҳунар нест ё соҳибмаълумот ҳам бошад, маълум мешавад, ки ба таври ҷиддӣ ҳамон соҳаро аз худ накардааст ва имрӯз донишу маҳорат ва малакаи касбӣ надорад. Бо боварии комил метавон гуфт, ки касе дар ҳақиқат ва ба таври воқеӣ соҳибҳунару соҳибкасб аст ва мувофиқ ба ихтисосаш донишу малакаи касбиро доро бошад, дар дилхоҳ масъала муваффақ шуда метавонад. Бояд ҷавон шикояту нолиданҳоро ҳаргиз ба унвони нафари дигар не, балки ба худ равона созад ва аз муваффақияту шикастҳояш ба худ суолгузорӣ намояд. Ҳаминро таъкид кардан зарур аст, ки ҷавон бояд ҳеҷ гоҳ аз зиндагӣ ва шебу фарози он шикоят накунад. Шахси шикваангез ҳеҷ гоҳ муваффақ намешавад. Пӯшида нест, ки мо имрӯз як ҷомеаи нав бунёд карда истодаем ва тамоми шароитро дар як лаҳза муҳайё кардан душвор аст, аз ин рӯ ҷавононро мебояд, ки ба як касб ва як ҳунар иктифо накунанду касбу ҳунарҳои зиёдеро аз бар намоянд, то дар мавридҳои гуногун дар роҳи муваффақият гом бардошта тавонанд.
- Шумо имрӯз дар соҳаи хеш ҳамчун мутахассиси варзида яке аз муваффақҳо ба ҳисоб меравед. Асрори комёбиҳои шумо дар чист?
- Инсон бояд ба таври ҳамешагӣ нақшаи дурнамо дошта бошад ва чуноне пештар ёдовар шудам, ман аз даврони таҳсили мактаби миёна нақшаи дурнамо доштам ва мувофиқи ҳамон бояд ба мактаби олӣ дохил мешудам ва хушбахтона ба ин комёб гардидам. Асосгузори равияи логотерапия (маънодармонӣ) Виктор Франклии олмонӣ чунин андеша дорад, ки “инсон ҳамеша ба сӯи маъно мутаваҷҷеҳ бояд бошад ва донад, ки баҳри чӣ зиндагӣ мекунад. Дар он сурат, ҳар гуна мушкилӣ ва монеаҳое, ки дар раванди ба мақсадрасӣ пешорӯи ӯ мешаванд, онҳоро тоб оварда метавонад ва паси сар мекунад”. Ман тамоми мушкилоти зиндагиамро ҳамин тариқ паси сар кардаам, яъне дар пайи маънои зиндагиам будам. Тавсияи ман ба ҷавонон ҳамин аст, ки онҳо бояд ҳамеша ба сӯи пеш нигаранд, ҳаёташонро барномарезӣ кунанд ва ба таври пайваста аз пайи иҷрои барномаи кашидаашон бошанд. Бинобар ин метавон гуфт, ки тақдири ҳар кас дар дасти худи ӯст ва ҳар кас бояд тақдирҷунбони хеш бошад ва тақдири худро худ таъбир кунад.
- Ташаккур барои суҳбати самимӣ!
- Саломат бошед.
Хуршед ХОВАРӢ,"ҶТ"
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед