Имрӯз дар майдони адабиёт нафароне қадам ниҳода истодаанд, ки бо дарки баланди масъулият дар назди виҷдон талош менамоянд, то бо осори хеш баҳри инкишофи соҳа саҳмгузор бошанд.

Шодӣ Раҷабзод аз нафа¬роне мебошад, ки дар пайи ҷустуҷӯҳои зиёд, мутолиаи пайваста ва соҳиб гардидани таҷрибаи рӯзгор пеши худ мақсад мегузорад, ки ба майдони адабиёт қадам гузораду аз фазои беохири он нафас гирад.

– Барои нависандаи ҳақиқӣ шудан се омил нақши асосӣ ме¬бозад: истеъдод, омӯзишу му¬толиаи бардавом ва таҷрибаи зиндагӣ, - мегӯяд Ш. Раҷабзод. - Ман аз навиштан дида, беш¬тар мутолиа мекунам. Таҷрибаи зиёде андухтаам. Омӯзгорӣ дар мактаби деҳа, хизмати аскарӣ, азобу мушкилоти даврони ҷанги шаҳрвандӣ, тиҷорату савдо, кор дар сохтмонҳои гуногун, меҳнати тоқатфарсо дар корхонаи хиштрезӣ ва ниҳоят муҳоҷирати меҳнатӣ ба Русия. Чун ҳамаи ин ранҷу азобҳоро паси сар намудаам, он лавҳаю лаҳзаҳои зиндагии вазнинро, ки ибратбахшанд, ба риштаи тасвир мекашам.

Китоби нахустини нависан¬да зери унвони “Растагорӣ” ба нашр расид. Дар он ҳикояву очерк ва новеллаҳои то ин дам иншонамудааш гирдоварӣ шу¬даанд. Ӯ кӯшиш намудааст, ки дигаргуниҳоро дар мисоли зин¬дагии деҳот ва деҳотиён дар ҳикоя, новелла ва очеркҳояш бо тамоми шебу фарозҳо ва мушкилиҳояш ҳақиқатнигорона нишон диҳад.

– Нависанда бояд ҳақиқатро нависад, аз воқеияти зиндагӣ дур наравад ё худро канор на¬гирад. Кулли нависандагон дар ҳамин меҳвар чарх задаанд, вале то куҷо муваффақ ва комёб шудаанд, ба ҳунару истеъдоди онҳо вобастааст. Ба андешаи ман, дар нависандагӣ сермуто¬лиа будани соҳибқалам шарт аст. Имрӯз сафи шоирону нави¬сандагон хеле зиёд гардидааст. Ин хуб аст ё бад вақт нишон медиҳад. Вале вақте аз нависан¬дагони ҷавон ва ҳатто барка¬мол, ки соҳиби 3-4 маҷмӯа ё ки¬тоб мебошанд, пурсон мегардӣ, ки осори устод С. Айнӣ, аз ҷумла “Марги судхӯр” ва “Ёддоштҳо”-ро мутолиа кардаед, бо аломати инкор сар меҷунбонанд. Чӣ ра¬сад ба осори Ҷалол Икромӣ, Со¬тим Улуғзода, Ф. Муҳаммадиев ва дигарон. Адабиёти ҷаҳонро нахонда, чӣ тавр метавон дар қаламкашӣ пеш рафт? Не, наме¬шавад. Осори А. Чехов, Балзак, Гюго ва дигар бисёр нависан¬дагони хориҷиро наомӯхта, аса¬ри ҷолиб, дилангез ва муассир офаридан, ноимкон аст, - афзуд ӯ.

Шодӣ Раҷабзод ба адабиёт дер ворид гардид. Аниқтараш дар синни панҷоҳсолагӣ. Ӯ гуфт: “Ба адабиёт дертар ворид гар¬диданам маънои онро надорад, ки дер кардаам. Ҳар нависанда дар синну соли гуногун ба ада¬биёт қадам мениҳад. Соҳиби як китоб бо номи “Растагорӣ” ҳастам. Пешгуфтори китоб ба қалами донишманд, мунаққиди забардаст Абдунабӣ Сатторзо¬да тааллуқ дорад. Вақте ки бо тавсия ва пешниҳоди ҳамкорон маҷмӯа банду баст шуда, ба чоп тайёр шуд, дар ҷустуҷӯи адибу адабиётшиносе афтодам, ки ба он сарсухан бинвисад. Буданд адибон, аммо серкориашон¬ро далел оварда, аз ин амал парҳез мекунанд. Тасодуфан дар як мулоқот устоди бисёр гиромӣ Абдунабӣ Сатторзода¬ро вохӯрдам. Арзи матлаб на¬мудам. “Биёред, ҳикояҳотонро мехонем. Мебинем, таҳлил мекунем”, - гуфтанд устод. Дастнависҳоро бурдам. Пас аз ду ҳафта устод хабар доданд, ки “маҷмуаро хондам, пешгуфтор ҳам тайёр. Биёед, суҳбат меку¬нем”. Аз имтиҳони устод гузаш¬там, ки исботи он сарсухани на¬виштаи он кас мебошанд. Аммо ман ба таърифу ситоишҳо дода намешавам. Ин ҳама оғози кор аст”.

Абдунабӣ Сатторзода дар пешгуфтори китоби “Растагорӣ” навиштааст: “Аз мутолиаи ҳикояву новеллаҳои Шодӣ Раҷабзод ба хубӣ равшан аст, ки ӯ ҳамчун фарзанди деҳа таълим гирифта, баъдан дар он муаллимӣ кардааст, аз зинда¬гии деҳа ва деҳотиён ва муш¬килоти онҳо огоҳии комил до¬рад ва дар ҳама ҷо ва дар ҳама ҳолат шарики шодиву ғами онҳост. Ба назар мерасад, ки аксарияти ҳикояву новеллаҳои ӯ асоси воқеӣ ва ё ангезаи воқеӣ доранд. Ӯ бо шарофати мушоҳидакори дақиқназар будан, ки яке аз сифатҳои зарурӣ барои нависандагӣ мебошад, он ҳодисаву воқеаҳо ва шах¬сияту чеҳраҳои воқеиро аз зиндагӣ ба рӯи дафтари ҳунар кӯчондааст”.
Ӯ ба василаи иншои ҳикояҳои “Арафаи ид”, “Растагорӣ”, “Шикаст” ва ғайра он афкореро талқин кардан мехоҳад, ки ҷавонон, умуман насли навра¬си имрӯз аз азобу машаққатҳо наҳаросанд, соҳибиродаю та¬вонманд, дӯстдори Ватан ва хештаншиносу соҳибмаърифат бошанд.

Ба таъкиди ӯ ҳадафи ада¬биёти асил ва осори мон¬дагори бадеӣ дар ҳама дав¬ру замонҳо тарбияи инсон будааст. Дар ҷомеаи муосир низ ҳамин мақсадро адибони ҳақиқатнигор пайгирӣ меку-нанд. Умуман, адабиёт дар ҳаёти инсон нақши бениҳоят созгор дорад. Вақте шахс дӯстдорӣ ададбиёт асту пайваста аз китобҳои бадеӣ саҳифагардонӣ менамояд, ҳатман аз рафторҳои накӯи қаҳрамонҳо ва аз сабақи ҳаёт, ки ҳамеша дар саҳфаҳои адабиёт аз он тасвир мегар¬дад, ибрат мегирад. Нафаре, ки дӯстдори адабиёт аст, шахси бомаърифату донишманд мебо¬шад. Чунки инсон тавассути му¬толиа ҳам маърифат меомӯзаду ҳам соҳиби дониш мегардад. Пас месазад, то дӯстдори адабиёт бошему ҷаҳони ботинии хешро равшан созем.

Айни ҳол ба эҷоди дигар ҳикояҳо машғул буда, ҳамзамон дар болои се повест кор кар¬да истодааст. Яке дар хусуси муҳоҷират, дигаре дар бораи падар ва сеюмӣ воқеаҳои тал¬хи замони ҷанги дохилӣ ме¬бошад. Мехоҳад ҳар сеи онро омода сохта, пешкаши хонан¬даи хушзавқ гардонад. Китоби дуюми ҳикояҳояшро бо номи “Ғамкушта” ба чоп омода на¬муда истода, пайи навиштани ҳикояҳову новеллаҳои бешумо¬ре андармон аст, ки тарҳи мав¬зуъ ва муҳтавояшонро дар худ пухта расонидааст.

– Имрӯзҳо дар бораи каммутолиагӣ ва дар умум аз мутолиа дур мондани ҷавонон зиёд мегӯянд. Воқеан, дар ҷомеаи мо фарҳанги мутолиаи осори бадеӣ ва илмӣ рушд наёфтааст. Дар ин ҷода аввал омӯзгорону устодон нақши бузург мебо¬занд. Дуюм, китобхонаҳо, ху¬сусан китобхонаҳои мактабӣ. Китобхонаҳо бояд бо асарҳои адибони машҳури ҷаҳон дар баробари адабиёти классикии форсу тоҷик таъмин бошанд. Сеюм, нақши худи адибон дар тарғиби китобҳои бадеӣ ва маърифати мутолиа бояд му¬ассир бошад. Хонандаи маъри¬фатманди имрӯз бояд ҳама гуна асарҳоро бетартибона мутолиа накунад. Аз ин рӯ, агар мутолиа огоҳона сурат гирад, беҳтар аст, - гуфт дар интиҳои суҳбат Шодӣ Раҷабзод.

Б. ҚАЮМЗОД, “ҶТ”