КИТОБХОНА
Душанбе 04 Ноябр 2024 11:08
Наврӯз ҷашни қадима буда, аз аҳди бостон ба мо мерос мондааст. Боиси хушҳолист, ки ҳамасола Наврӯзро бо як шукӯҳу шаҳомати хоса пешвоз ва ҷашн мегирем. Чун фарвардин фаро мерасад, замин бедор мешавад ва бедориаш эҳёи навест барои табиат ва инсон. Оре, Наврӯз аст, ки моро ба асли худ, ба офариниши худ бозмегардонад ва моро барои худ муаррифӣ мекунад ва дигарбора худро ба мо мешиносонад.
Дар диёри мо ҳар сабзаву гул, ҳар барги дарахт аз фарорасии баҳори зиндагӣ башорат медиҳад. Гӯё баҳори сайёра аз кишвари биҳиштосои мо – Тоҷикистон ибтидо мегирад. Дар ҳар рамзу хусусияти Наврӯз зиндагӣ ва талошҳои аҷдодии мо барои ҳастӣ ва эҷоди як рӯзгори шоиста ва шукуфон таҷассум ёфтааст. Баҳор дар тамоми гӯшаву канори ҷаҳон чун товуси хушхиром пару боли рангини хеш ба намоиш мегузорад. Дар ин рӯз субҳи булӯрин медамад. Насими атромез зулфи сияҳгӯшгули баҳманро бо нафаси гарми хеш шона мезанад. Лашкари ҷафокори сармо бо шитоб рахти сафар мебандад. Ғунчаҳо бо лабони ақиқгун механданд, сабзаҳо арғушт мераванд, яхистони дили кӯҳу даман аз нишоти омадани Наврӯз об мешаванд.
Наврӯз меояд ва замину само ба ҷилва меоянд. Сокинони сарзамини Наврӯз дар ин айём натанҳо ҷомаҳои куҳан аз тан ба дар мекунанд, балки ботини хешро низ аз ҳама кинаву хусуматҳои гузашта пок мегардонанд. Дар чашмаи мусаффои ишқу ихлос дилу рӯҳи хешро шустушӯ медиҳанд, бо қалби пурмеҳру рухсораҳои шукуфотар аз чеҳраи гули офтобгардон якдигарро дар оғӯш мекашанд. Наврӯз ҳама ҳусн асту хубӣ ва ин арӯси афифу пок андешаи нек, кирдори нек ва гуфтори некро барои мардуми олам ҳадя месозад.
Расму суннатҳои Наврӯзӣ рангу тобишҳои худро дар тамоми манотиқи кишварамон барои ояндаҳо ба ёдгор мондааст. Ин ормонҳои порсӣ: покии зоҳир, покии ботин, некию ростӣ, адлу дод, ки дар асоси ишора ба пиндори нек, рафтори нек ва гуфтори нек маншаъ гирифтаанд, онро ҳамчун меъёри амали худ қарор додаанд. Маросими ҷашни Наврӯзӣ низ расман бо ин суннатҳо оғоз мегардад. Ҳар сол табиат хонаи худро покизаву нав мекунад. Мо низ бояд хонаи дилро аз гарди ғам пок намоем ва боғи хотирро аз гулҳои ишқу умед ва некӣ сабзу хуррам кунем. Бояд ба мисли табиат аз хоби сарди андешаҳои куҳнаву беҳуда бархоста, баҳори кору зиндагиро аз сар оғоз намуда, дар сафари зиндагӣ манзили ҳар рӯзу моҳу солро хубтар аз дирӯз созем. Бинобар ин, қабл аз ҷашнгирӣ аз рӯи суннати ниёгонамон хона аз ҷангу ғубор тоза карда мешавад ва палосу қолин, бистару болин ва ҳама он ашёи хона берун бароварда мешавад. Баъд аз пок шудани дохили хона, оростани дастурхони наврӯзӣ низ суннате дорад, ки рӯи он бо «ҳафтсин»-у «ҳафтшин» оро дода мешавад. Дар рӯи хони пурнозу неъмат ҳар гуна таомҳои наврӯзӣ, меваҳои гуногуни хушку тар, мураббову дигар шириниҳо ва алабатта, суманаки наврӯзӣ гузошта мешавад. Дар ин рӯзи фирӯз пиру барно либосҳои наву тоза ба бар карда, ба кӯчаву гулгаштҳо ва теппаю боғу майдонҳо ба сайру гашти наврӯзӣ мебароянд. Духтарон бошанд, либосҳои миллӣ: куртаи чакан ва атлас ба бар карда, ба арғунчакбозӣ машғул мешаванд. Ҷавонписарон дар ҳар ҷои майдон ба гӯштингирӣ, чавганбозӣ, бузкашӣ, тухмҷангандозӣ, хурӯсчанг, кабкбозӣ ва дигар намуди бозиҳои анъанавӣ машғул мешаванд. Шодиву сурур, сурудхониву хушҳолӣ ва рақсу мусиқӣ дар ҷашни Наврӯз агар шукргузорӣ аз созандагии инсонҳо, равобити он бо табиат ва аз идомаи зиндагии наслҳо гувоҳӣ диҳад, аз тарафи дигар ёдрас намудани анъанаҳои неки ниёгони ориёии мо мебошад, ки бо гузашти айём дар сайри таърихи худ роҳи пурпечу тобро тай намуда, то ба имрӯз мазмуни ғанитар гирифтааст. Бинобар ин, бо ибтикори Президенти мамлакат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон Наврӯзи Аҷам ҷашни ҷаҳонӣ шуд. Аз ин рӯ, Наврӯзи давраи Истиқлол бар шукӯҳу ҷалоли худ боз як нерӯи хосе зам намуд, ки Наврӯз - як ҷашни бузурги умумимиллӣ ба ҷашни байналмилалӣ табдил ёфт. Ҳоло мо - мардуми шарафманди тоҷик дар ҳамбастагӣ ду иди бузурги миллию мардумӣ - Наврӯзи оламафрӯз ва Истиқлолияти давлатии Тоҷикистонро ҷашн мегирем, ки ин ифтихор аз гузаштаву имрӯз аст. Пос доштани анъанаҳои ниёгон ва ҳифз намудани Истиқлолияти Ватани маҳбубамон қарзи ҳар як шаҳрванди шарифу ватандӯсти кишварамон аст.
Наврӯз хусусиятҳои деринаашро бо пазироии рӯҳияи замони нав созгор карда, имрӯз он мавриди эътирофи ҷаҳониён қарор гирифтааст. Насли ҷавони даврони нав аз ин падидаҳои умедбахш орзую умедҳои зиёд доранд, зеро зинда ва ҷовидон мондани анъанаи ниёкон бақои ҳастии миллатро нишон медиҳад. Ин ҷашни куҳану ҳамешаҷавон барои мардуми кишвари мо бигузор тинҷию осоиштагӣ, хуррамию некрӯзӣ, сулҳу амният ва неъматҳои фаровон ато намояд, орзу ва армонҳои насли имрӯза низ ҷомаи амал пӯшанд. Шодиву сурур ва хурсандию нишоти кӯдакон дар осмони сафобахши рӯзгор танинандоз бошад.
Муниршоҳ ГАДОЕВ, рӯзноманигор
Дар диёри мо ҳар сабзаву гул, ҳар барги дарахт аз фарорасии баҳори зиндагӣ башорат медиҳад. Гӯё баҳори сайёра аз кишвари биҳиштосои мо – Тоҷикистон ибтидо мегирад. Дар ҳар рамзу хусусияти Наврӯз зиндагӣ ва талошҳои аҷдодии мо барои ҳастӣ ва эҷоди як рӯзгори шоиста ва шукуфон таҷассум ёфтааст. Баҳор дар тамоми гӯшаву канори ҷаҳон чун товуси хушхиром пару боли рангини хеш ба намоиш мегузорад. Дар ин рӯз субҳи булӯрин медамад. Насими атромез зулфи сияҳгӯшгули баҳманро бо нафаси гарми хеш шона мезанад. Лашкари ҷафокори сармо бо шитоб рахти сафар мебандад. Ғунчаҳо бо лабони ақиқгун механданд, сабзаҳо арғушт мераванд, яхистони дили кӯҳу даман аз нишоти омадани Наврӯз об мешаванд.
Наврӯз меояд ва замину само ба ҷилва меоянд. Сокинони сарзамини Наврӯз дар ин айём натанҳо ҷомаҳои куҳан аз тан ба дар мекунанд, балки ботини хешро низ аз ҳама кинаву хусуматҳои гузашта пок мегардонанд. Дар чашмаи мусаффои ишқу ихлос дилу рӯҳи хешро шустушӯ медиҳанд, бо қалби пурмеҳру рухсораҳои шукуфотар аз чеҳраи гули офтобгардон якдигарро дар оғӯш мекашанд. Наврӯз ҳама ҳусн асту хубӣ ва ин арӯси афифу пок андешаи нек, кирдори нек ва гуфтори некро барои мардуми олам ҳадя месозад.
Расму суннатҳои Наврӯзӣ рангу тобишҳои худро дар тамоми манотиқи кишварамон барои ояндаҳо ба ёдгор мондааст. Ин ормонҳои порсӣ: покии зоҳир, покии ботин, некию ростӣ, адлу дод, ки дар асоси ишора ба пиндори нек, рафтори нек ва гуфтори нек маншаъ гирифтаанд, онро ҳамчун меъёри амали худ қарор додаанд. Маросими ҷашни Наврӯзӣ низ расман бо ин суннатҳо оғоз мегардад. Ҳар сол табиат хонаи худро покизаву нав мекунад. Мо низ бояд хонаи дилро аз гарди ғам пок намоем ва боғи хотирро аз гулҳои ишқу умед ва некӣ сабзу хуррам кунем. Бояд ба мисли табиат аз хоби сарди андешаҳои куҳнаву беҳуда бархоста, баҳори кору зиндагиро аз сар оғоз намуда, дар сафари зиндагӣ манзили ҳар рӯзу моҳу солро хубтар аз дирӯз созем. Бинобар ин, қабл аз ҷашнгирӣ аз рӯи суннати ниёгонамон хона аз ҷангу ғубор тоза карда мешавад ва палосу қолин, бистару болин ва ҳама он ашёи хона берун бароварда мешавад. Баъд аз пок шудани дохили хона, оростани дастурхони наврӯзӣ низ суннате дорад, ки рӯи он бо «ҳафтсин»-у «ҳафтшин» оро дода мешавад. Дар рӯи хони пурнозу неъмат ҳар гуна таомҳои наврӯзӣ, меваҳои гуногуни хушку тар, мураббову дигар шириниҳо ва алабатта, суманаки наврӯзӣ гузошта мешавад. Дар ин рӯзи фирӯз пиру барно либосҳои наву тоза ба бар карда, ба кӯчаву гулгаштҳо ва теппаю боғу майдонҳо ба сайру гашти наврӯзӣ мебароянд. Духтарон бошанд, либосҳои миллӣ: куртаи чакан ва атлас ба бар карда, ба арғунчакбозӣ машғул мешаванд. Ҷавонписарон дар ҳар ҷои майдон ба гӯштингирӣ, чавганбозӣ, бузкашӣ, тухмҷангандозӣ, хурӯсчанг, кабкбозӣ ва дигар намуди бозиҳои анъанавӣ машғул мешаванд. Шодиву сурур, сурудхониву хушҳолӣ ва рақсу мусиқӣ дар ҷашни Наврӯз агар шукргузорӣ аз созандагии инсонҳо, равобити он бо табиат ва аз идомаи зиндагии наслҳо гувоҳӣ диҳад, аз тарафи дигар ёдрас намудани анъанаҳои неки ниёгони ориёии мо мебошад, ки бо гузашти айём дар сайри таърихи худ роҳи пурпечу тобро тай намуда, то ба имрӯз мазмуни ғанитар гирифтааст. Бинобар ин, бо ибтикори Президенти мамлакат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон Наврӯзи Аҷам ҷашни ҷаҳонӣ шуд. Аз ин рӯ, Наврӯзи давраи Истиқлол бар шукӯҳу ҷалоли худ боз як нерӯи хосе зам намуд, ки Наврӯз - як ҷашни бузурги умумимиллӣ ба ҷашни байналмилалӣ табдил ёфт. Ҳоло мо - мардуми шарафманди тоҷик дар ҳамбастагӣ ду иди бузурги миллию мардумӣ - Наврӯзи оламафрӯз ва Истиқлолияти давлатии Тоҷикистонро ҷашн мегирем, ки ин ифтихор аз гузаштаву имрӯз аст. Пос доштани анъанаҳои ниёгон ва ҳифз намудани Истиқлолияти Ватани маҳбубамон қарзи ҳар як шаҳрванди шарифу ватандӯсти кишварамон аст.
Наврӯз хусусиятҳои деринаашро бо пазироии рӯҳияи замони нав созгор карда, имрӯз он мавриди эътирофи ҷаҳониён қарор гирифтааст. Насли ҷавони даврони нав аз ин падидаҳои умедбахш орзую умедҳои зиёд доранд, зеро зинда ва ҷовидон мондани анъанаи ниёкон бақои ҳастии миллатро нишон медиҳад. Ин ҷашни куҳану ҳамешаҷавон барои мардуми кишвари мо бигузор тинҷию осоиштагӣ, хуррамию некрӯзӣ, сулҳу амният ва неъматҳои фаровон ато намояд, орзу ва армонҳои насли имрӯза низ ҷомаи амал пӯшанд. Шодиву сурур ва хурсандию нишоти кӯдакон дар осмони сафобахши рӯзгор танинандоз бошад.
Муниршоҳ ГАДОЕВ, рӯзноманигор
Эзоҳи худро нависед