КИТОБХОНА
Панҷшанбе 25 Апрел 2024 01:00
Ин дафъа мо доир ба асрори муваффақияти яке аз сарватмандтарин шахсиятҳои олам дар таърихи инсоният қисса хоҳем кард. То имрӯз номи ӯ дар ҷаҳон ҳамчун рамзи сарвату боигарӣ эътироф гардидааст. Ҷон Рокфеллер дар охири асри 19 ва аввали асри 20 умр ба сар бурдааст ва то имрӯз номи ӯ дар сархати номгӯи ашхоси сарватмандтарини олам қарор дорад. Моликияти Билл Гейтс, ки маҷаллаи “Форбс” ӯро ба ҳайси сарватмандтарин шахси олам ба ҷаҳониён муаррифӣ намудааст, аз моликияти Ҷон Рокфеллер 4 маротиба камтар аст.
Даврони кӯдакӣ
Ҷон Девисон Рокфеллер (баъдтар писари ӯ ҳамин номро гирифт) дар шаҳри Ричфорди штати Ню-Йорки ИМА ба дунё омадааст. Оилаи онҳо аз 6 нафар иборат ва Ҷон фарзанди дуюми оила буд. Падар, ягона рӯзирасони оила, ба тиҷорати хурд машғул буду зуд-зуд ба сафарҳои тӯлонӣ мерафт ва дар ин муддат модар ҳамроҳи фарзандон азобу машаққати зиёде дошт. Ин буд, ки модар аз хурдӣ ба фарзандон меҳнат кардан, тарзи муомила бо пул ва сарфаю сариштакориро меомӯхт. Ҷон ҳанӯз аз хурдӣ қанд ва ҳар гуна шириниҳо харида, сипас онҳоро ба навъҳо ҷудо мекард ва ба хоҳаронаш бо нархи гаронтар мефурӯхт. Дар ҳафтсолагӣ дар ғундоштани ҳосили сабзавоти ҳамсояҳо ёрӣ мерасонд ва музд мегирифт. Баъдтар ба парвариш ва фурӯши мурғҳои марҷон шуруъ намуд. Аз хурдӣ одате дошт, ки ҳама даромад ва хароҷоти худро дар дафтарчае сабт ва маблағи бар илова кор кардаашро дар ҷои муайяне пасандоз мекард. Ҷон Рокфеллер дар 13-солагӣ 50 доллар пасандоз кард ва онро ба як тоҷири шиносаш бо 7,5 фоиз солона қарз дод.
Пулро ғуломи худ бисоз
Аз хотираҳои Ҷон Рокфеллер: “Вақте 12-сола будам, ману бародаронам дар замини картошкаи ҳамсояамон, ки заминдори калоне буд, кор мекардем. Кори мо хеле вазнин буд ва ману бародаронам, ки нимбараҳнаву гурусна будем, хеле хаставу бемадор мешудем. Ҳамсоя ба мо музди хеле ночиз медод ва ман ҳама маблағе, ки дар охири рӯз ба даст меовардам, дар даруни қуттие андохтаву пасандоз мекардам. Ҳар бегоҳ ба ин боигарии нокифояи худ нигариста, ба андеша мерафтам, ки одам бо чӣ азобу машаққате онҳоро пайдо мекунад. Ба назарам чунин менамуд, ки ман тадриҷан ғулому пойбанди ин тангаҳои кӯчак гашта истодаам. Баъди чанде ман доир ба ҳисобҳои бонкӣ ва фоизҳои он маълумот пайдо кардам ва ба хулосае омадам, ки агар ҳамин 50 доллари ҷамъовардаамро ба бонк гузорам, пас метавонам баъди чанд муддат ду баробари худи ҳамин пулро пас бигираму ҳамзамон коре накунам. Аз он рӯз эътиборан ман қарор додам, ки набояд ғуломи пул шавам, балки бояд пулро ғуломи худ кунам”.
Болоравии мансабӣ ва соҳибкорӣ
Ҷон мактабро бомуваффақият хатм намуда, ба коллеҷ дохил шуд, ки он ҷо дарси асосҳои пешбурди муҳосибот ва тиҷоратро аз худ намуд. Баъди чанде эҳсос кард, ки ин ҷо вақти худро беҳуда сарф хоҳад кард. Таҳсилро тарк карду ба ҷойи он курси семоҳаи муҳосибиро хонд. Пайи дарёфти ҷойи кор шуд. Вақте Ҷон Рокфеллер баъди 6 ҳафтаи ҷустуҷӯ дар як ширкати тиҷоратӣ ба ҳайси ёрдамчии муҳосиб ба кор даромад, ҳамагӣ 16 сол дошт. Музди моҳонааш 17 долларро ташкил медод. Баъди чанд муддат ӯ то мансаби муҳосибӣ боло рафт, ки музди моҳонааш 25 доллар буд. Ҷон бо шавқу завқи зиёд ва фидокорона кор мекард ва баъди ба истеъфо рафтани роҳбари ширкат ӯро ба ин вазифа бо музди моҳонаи 600 доллар пешбарӣ намуданд. Аммо баъди чанде фаҳмид, ки музди роҳбари пешина 2000 доллар будаву барои ӯ ҳамагӣ 600 доллар музди маош таъин намудаанд, он корро тарк кард. Ин ягона ҷои кори музднок дар тамоми ҳаёти Ҷон Рокфеллер буд.
Боре Ҷон фаҳмид, ки соҳибкоре аз Англия бо номи Морис Кларк шарики тиҷоратӣ бо сармояи 2000 доллар меҷӯяд. Он замон ӯ танҳо 800 доллар дошт ва чун шавқи ҳамкорӣ бо ин соҳибкор дар қалбаш ҷӯш мезад, аз падараш бо 10%-и солона қарз гирифта, муассиси хурди ширкати муштараки “Кларк ва Рочестер” гашт, ки ба фурӯши ғалла, гӯшт ва дигар молҳо машғул буд. Вақте барои ширкат бо мақсади гардиши молу ашё зарурати гирифтани қарз ба миён меомад, гуфтушунидҳоро Ҷон Рокфеллер анҷом медод. Ӯ бо шарофати садоқату ростқавлӣ ва истеъдоди хоса шарикони тиҷоратиро розӣ мекунонд, ки барои ширкати ҷадиди онҳо маблағи зарурии қарзӣ ҷудо намоянд.
Тиҷорати нафт
Дар ИМА талабот ба нафт афзоиш ёфт. Ин замон Ҷон Рокфеллер бо мутахассиси соҳаи кимиё Самуэл Эндрюс, ки ба коркарди нафт сару кор дошт, шинос шуда, бо ширкати ӯ равобити ҳамкорӣ барқарор намуд. Онҳо ширкати муштараки истеҳсол ва коркарди нафтро бо номи “Эндрюс ва Кларк” таъсис доданд. Баъдан Ҷон Рокфеллер ширкати хусусии худро оид ба истеҳсоли нафт бо номи “Standard Oil” таъсис дод. Минбаъд ӯ аз ин ширкат даромади калоне ба даст овард.
Ҷон Рокфеллер низоми ғайриодиеро ҷорӣ намуда буд: ӯ ба ҷои маоши моҳона ба кормандонаш саҳмияҳои ширкатро медод, ки мунтазам арзиши онҳо баланд мешуду даромади хубе меоварданд. Ин буд, ки кормандон содиқона меҳнат мекарданду вазифаҳои базимадоштаро бо сифати баланд иҷро менамуданд.
Ширкати “Standard Oil” дар як муддати кутоҳ шуҳратманд гардид ва роҳбари он Ҷон Рокфеллер аллакай маблағгузориро ба дигар ширкатҳои нафтӣ шуруъ намуд. Ӯ бо ширкатҳои роҳи оҳан забон ёфтаву роҳу усули ҳамлу нақли молу ашёро бо нархҳои арзон пайдо намуд. Ин дар ҳоле буд, ки рақибони ӯ чунин имконро надоштанд. Оқибат Рокфеллер рақибони худро водор месохт, ки аз ду якеро интихоб кунанд: ё бо ӯ муттаҳид мешаванд, ё муфлис. Ҳамин тариқ аксари онҳо муттасил ба ҳайати ширкати “Standard Oil” шомил гардиданд.
Дар муддати 10 сол ширкати Ҷон Рокфеллер қариб ки монополисти асили ИМА гардид. 95 %-и истихроҷи нафти кишвар ба он тааллуқ дошт. Сипас Рокфеллер нархи маҳсулоти худро боло бардошт ва “Standard Oil” чун яке аз ширкатҳои калонтарини истеҳсоли нафт дар ҷаҳон эътироф гардид. Ширкати “Standard Oil” ҳамасола ба Рокфеллер 3 миллион доллар фоида меовард. Ширкат дар ихтиёри худ зиёда аз 400 муассиса, зиёда аз 90 мил роҳи оҳан, 60 танкер (киштиҳои нафткашонӣ), зиёда аз 10 ҳазор систернаҳои роҳи оҳан ва 150 пароход дошт. Саҳми ширкат дар гардиши нафти ҷаҳонӣ зиёда аз 70%-ро ташкил медод.
Моликият
Молу сарвати Ҷон Рокфеллер 1,4 миллиард долларро ташкил медод, ки бо арзиши имрӯзаи асъори ИМА 318 миллиард доллар мебошад. Ҷон Рокфеллер ғайр аз ширкати “Standard Oil” боз 16 ширкати роҳи оҳан, 6 ширкати истеҳсоли пӯлод, 9 ширкати фурӯши амволи ғайриманқул, 6 ширкати истеҳсоли пароходҳо, 3 чакалаки афлесунҳоро дар ихтиёр дошт. Соҳиби якчанд хонаи боҳашамат дар штатҳои гуногун, зиёда аз 273 га қитъаҳои замин, майдони хусусӣ барои голф буд. Рокфеллер бо вуҷуди он ки хеле сарватманд буд, ҳаргиз худнамоӣ намекард.
Хайру эҳсон
Ҷон Рокфеллер ҳанӯз аз хурдсолӣ 10%-и даромади худро барои корҳои хайр масраф мекард. Ӯ дар тули ҳаёти худ танҳо ба масҷиди Баптинский зиёда аз 100 миллион доллар кӯмак расондааст. Ӯ ғайр аз ин, ба донишгоҳи Чикаго тақрибан 80 миллион доллар интиқол дода, сарпарастии Донишкадаи тадқиқоти тиббии Ню-Йоркро бар дӯш дошт ва баъди чанде фонди хайрияи Рокфеллерро таъсис дод.
Рокфеллери хурдӣ
Ҷон Девисон Рокфеллер писари ягонаи Ҷон Рокфеллер буд. Падар ба ӯ 460 миллион доллар ба мерос гузошт ва ӯ низ дар тӯли ҳаёти худ қариб ҳамин миқдор маблағро ба корҳои хайр сарф намудааст. Аз ҷумла, бо ташаббуси ӯ дар шаҳри Ню-Йорк штаб-квартираи СММ ва бинои машҳури Эмпайр-билдинг сохта шудааст.
Ҷон Рокфеллери хурдӣ ҳамеша орзуи онро мекард, ки 100 сол умр дида, 100 ҳазор доллар пул кор кунад, аммо ӯ танҳо 97 сол умр дид ва 1,4 миллиард доллар пул кор кард. Ҷон Рокфеллер дар 96-солагӣ ҳамчун шахси дарозумр соҳиби 5 миллион доллари суғуртавӣ гардид.
“Ёддоштҳо”
Ҷон Рокфеллер муаллифи китоби “Ёддоштҳо” мебошад, ки дар он ҳаёту фаъолият ва таърихи муваффақ гаштани худро ба қалам додааст. Ин китоб, ки то имрӯз маълуму машҳур буда, борҳо бо миқдори зиёд нашр шудааст, сазовори баҳои баланди хонандагону мунаққидон гардидааст.
“Муваффақияти шумо аз қарор ва хулосаи худи шумо вобаста аст, – мегӯяд Ҷон Рокфеллер. – Агар мақсади ягонаи шумо сарватманд шудан аст, пас шумо ҳаргиз ба он ноил нахоҳед шуд”.
Шаҳло ЭШОНОВА, "ҶТ"
Даврони кӯдакӣ
Ҷон Девисон Рокфеллер (баъдтар писари ӯ ҳамин номро гирифт) дар шаҳри Ричфорди штати Ню-Йорки ИМА ба дунё омадааст. Оилаи онҳо аз 6 нафар иборат ва Ҷон фарзанди дуюми оила буд. Падар, ягона рӯзирасони оила, ба тиҷорати хурд машғул буду зуд-зуд ба сафарҳои тӯлонӣ мерафт ва дар ин муддат модар ҳамроҳи фарзандон азобу машаққати зиёде дошт. Ин буд, ки модар аз хурдӣ ба фарзандон меҳнат кардан, тарзи муомила бо пул ва сарфаю сариштакориро меомӯхт. Ҷон ҳанӯз аз хурдӣ қанд ва ҳар гуна шириниҳо харида, сипас онҳоро ба навъҳо ҷудо мекард ва ба хоҳаронаш бо нархи гаронтар мефурӯхт. Дар ҳафтсолагӣ дар ғундоштани ҳосили сабзавоти ҳамсояҳо ёрӣ мерасонд ва музд мегирифт. Баъдтар ба парвариш ва фурӯши мурғҳои марҷон шуруъ намуд. Аз хурдӣ одате дошт, ки ҳама даромад ва хароҷоти худро дар дафтарчае сабт ва маблағи бар илова кор кардаашро дар ҷои муайяне пасандоз мекард. Ҷон Рокфеллер дар 13-солагӣ 50 доллар пасандоз кард ва онро ба як тоҷири шиносаш бо 7,5 фоиз солона қарз дод.
Пулро ғуломи худ бисоз
Аз хотираҳои Ҷон Рокфеллер: “Вақте 12-сола будам, ману бародаронам дар замини картошкаи ҳамсояамон, ки заминдори калоне буд, кор мекардем. Кори мо хеле вазнин буд ва ману бародаронам, ки нимбараҳнаву гурусна будем, хеле хаставу бемадор мешудем. Ҳамсоя ба мо музди хеле ночиз медод ва ман ҳама маблағе, ки дар охири рӯз ба даст меовардам, дар даруни қуттие андохтаву пасандоз мекардам. Ҳар бегоҳ ба ин боигарии нокифояи худ нигариста, ба андеша мерафтам, ки одам бо чӣ азобу машаққате онҳоро пайдо мекунад. Ба назарам чунин менамуд, ки ман тадриҷан ғулому пойбанди ин тангаҳои кӯчак гашта истодаам. Баъди чанде ман доир ба ҳисобҳои бонкӣ ва фоизҳои он маълумот пайдо кардам ва ба хулосае омадам, ки агар ҳамин 50 доллари ҷамъовардаамро ба бонк гузорам, пас метавонам баъди чанд муддат ду баробари худи ҳамин пулро пас бигираму ҳамзамон коре накунам. Аз он рӯз эътиборан ман қарор додам, ки набояд ғуломи пул шавам, балки бояд пулро ғуломи худ кунам”.
Болоравии мансабӣ ва соҳибкорӣ
Ҷон мактабро бомуваффақият хатм намуда, ба коллеҷ дохил шуд, ки он ҷо дарси асосҳои пешбурди муҳосибот ва тиҷоратро аз худ намуд. Баъди чанде эҳсос кард, ки ин ҷо вақти худро беҳуда сарф хоҳад кард. Таҳсилро тарк карду ба ҷойи он курси семоҳаи муҳосибиро хонд. Пайи дарёфти ҷойи кор шуд. Вақте Ҷон Рокфеллер баъди 6 ҳафтаи ҷустуҷӯ дар як ширкати тиҷоратӣ ба ҳайси ёрдамчии муҳосиб ба кор даромад, ҳамагӣ 16 сол дошт. Музди моҳонааш 17 долларро ташкил медод. Баъди чанд муддат ӯ то мансаби муҳосибӣ боло рафт, ки музди моҳонааш 25 доллар буд. Ҷон бо шавқу завқи зиёд ва фидокорона кор мекард ва баъди ба истеъфо рафтани роҳбари ширкат ӯро ба ин вазифа бо музди моҳонаи 600 доллар пешбарӣ намуданд. Аммо баъди чанде фаҳмид, ки музди роҳбари пешина 2000 доллар будаву барои ӯ ҳамагӣ 600 доллар музди маош таъин намудаанд, он корро тарк кард. Ин ягона ҷои кори музднок дар тамоми ҳаёти Ҷон Рокфеллер буд.
Боре Ҷон фаҳмид, ки соҳибкоре аз Англия бо номи Морис Кларк шарики тиҷоратӣ бо сармояи 2000 доллар меҷӯяд. Он замон ӯ танҳо 800 доллар дошт ва чун шавқи ҳамкорӣ бо ин соҳибкор дар қалбаш ҷӯш мезад, аз падараш бо 10%-и солона қарз гирифта, муассиси хурди ширкати муштараки “Кларк ва Рочестер” гашт, ки ба фурӯши ғалла, гӯшт ва дигар молҳо машғул буд. Вақте барои ширкат бо мақсади гардиши молу ашё зарурати гирифтани қарз ба миён меомад, гуфтушунидҳоро Ҷон Рокфеллер анҷом медод. Ӯ бо шарофати садоқату ростқавлӣ ва истеъдоди хоса шарикони тиҷоратиро розӣ мекунонд, ки барои ширкати ҷадиди онҳо маблағи зарурии қарзӣ ҷудо намоянд.
Тиҷорати нафт
Дар ИМА талабот ба нафт афзоиш ёфт. Ин замон Ҷон Рокфеллер бо мутахассиси соҳаи кимиё Самуэл Эндрюс, ки ба коркарди нафт сару кор дошт, шинос шуда, бо ширкати ӯ равобити ҳамкорӣ барқарор намуд. Онҳо ширкати муштараки истеҳсол ва коркарди нафтро бо номи “Эндрюс ва Кларк” таъсис доданд. Баъдан Ҷон Рокфеллер ширкати хусусии худро оид ба истеҳсоли нафт бо номи “Standard Oil” таъсис дод. Минбаъд ӯ аз ин ширкат даромади калоне ба даст овард.
Ҷон Рокфеллер низоми ғайриодиеро ҷорӣ намуда буд: ӯ ба ҷои маоши моҳона ба кормандонаш саҳмияҳои ширкатро медод, ки мунтазам арзиши онҳо баланд мешуду даромади хубе меоварданд. Ин буд, ки кормандон содиқона меҳнат мекарданду вазифаҳои базимадоштаро бо сифати баланд иҷро менамуданд.
Ширкати “Standard Oil” дар як муддати кутоҳ шуҳратманд гардид ва роҳбари он Ҷон Рокфеллер аллакай маблағгузориро ба дигар ширкатҳои нафтӣ шуруъ намуд. Ӯ бо ширкатҳои роҳи оҳан забон ёфтаву роҳу усули ҳамлу нақли молу ашёро бо нархҳои арзон пайдо намуд. Ин дар ҳоле буд, ки рақибони ӯ чунин имконро надоштанд. Оқибат Рокфеллер рақибони худро водор месохт, ки аз ду якеро интихоб кунанд: ё бо ӯ муттаҳид мешаванд, ё муфлис. Ҳамин тариқ аксари онҳо муттасил ба ҳайати ширкати “Standard Oil” шомил гардиданд.
Дар муддати 10 сол ширкати Ҷон Рокфеллер қариб ки монополисти асили ИМА гардид. 95 %-и истихроҷи нафти кишвар ба он тааллуқ дошт. Сипас Рокфеллер нархи маҳсулоти худро боло бардошт ва “Standard Oil” чун яке аз ширкатҳои калонтарини истеҳсоли нафт дар ҷаҳон эътироф гардид. Ширкати “Standard Oil” ҳамасола ба Рокфеллер 3 миллион доллар фоида меовард. Ширкат дар ихтиёри худ зиёда аз 400 муассиса, зиёда аз 90 мил роҳи оҳан, 60 танкер (киштиҳои нафткашонӣ), зиёда аз 10 ҳазор систернаҳои роҳи оҳан ва 150 пароход дошт. Саҳми ширкат дар гардиши нафти ҷаҳонӣ зиёда аз 70%-ро ташкил медод.
Моликият
Молу сарвати Ҷон Рокфеллер 1,4 миллиард долларро ташкил медод, ки бо арзиши имрӯзаи асъори ИМА 318 миллиард доллар мебошад. Ҷон Рокфеллер ғайр аз ширкати “Standard Oil” боз 16 ширкати роҳи оҳан, 6 ширкати истеҳсоли пӯлод, 9 ширкати фурӯши амволи ғайриманқул, 6 ширкати истеҳсоли пароходҳо, 3 чакалаки афлесунҳоро дар ихтиёр дошт. Соҳиби якчанд хонаи боҳашамат дар штатҳои гуногун, зиёда аз 273 га қитъаҳои замин, майдони хусусӣ барои голф буд. Рокфеллер бо вуҷуди он ки хеле сарватманд буд, ҳаргиз худнамоӣ намекард.
Хайру эҳсон
Ҷон Рокфеллер ҳанӯз аз хурдсолӣ 10%-и даромади худро барои корҳои хайр масраф мекард. Ӯ дар тули ҳаёти худ танҳо ба масҷиди Баптинский зиёда аз 100 миллион доллар кӯмак расондааст. Ӯ ғайр аз ин, ба донишгоҳи Чикаго тақрибан 80 миллион доллар интиқол дода, сарпарастии Донишкадаи тадқиқоти тиббии Ню-Йоркро бар дӯш дошт ва баъди чанде фонди хайрияи Рокфеллерро таъсис дод.
Рокфеллери хурдӣ
Ҷон Девисон Рокфеллер писари ягонаи Ҷон Рокфеллер буд. Падар ба ӯ 460 миллион доллар ба мерос гузошт ва ӯ низ дар тӯли ҳаёти худ қариб ҳамин миқдор маблағро ба корҳои хайр сарф намудааст. Аз ҷумла, бо ташаббуси ӯ дар шаҳри Ню-Йорк штаб-квартираи СММ ва бинои машҳури Эмпайр-билдинг сохта шудааст.
Ҷон Рокфеллери хурдӣ ҳамеша орзуи онро мекард, ки 100 сол умр дида, 100 ҳазор доллар пул кор кунад, аммо ӯ танҳо 97 сол умр дид ва 1,4 миллиард доллар пул кор кард. Ҷон Рокфеллер дар 96-солагӣ ҳамчун шахси дарозумр соҳиби 5 миллион доллари суғуртавӣ гардид.
“Ёддоштҳо”
Ҷон Рокфеллер муаллифи китоби “Ёддоштҳо” мебошад, ки дар он ҳаёту фаъолият ва таърихи муваффақ гаштани худро ба қалам додааст. Ин китоб, ки то имрӯз маълуму машҳур буда, борҳо бо миқдори зиёд нашр шудааст, сазовори баҳои баланди хонандагону мунаққидон гардидааст.
“Муваффақияти шумо аз қарор ва хулосаи худи шумо вобаста аст, – мегӯяд Ҷон Рокфеллер. – Агар мақсади ягонаи шумо сарватманд шудан аст, пас шумо ҳаргиз ба он ноил нахоҳед шуд”.
Шаҳло ЭШОНОВА, "ҶТ"
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед