Фарзанди одам аз лаҳзаи таваллуд то дами марг ба омӯзиш ниёз дорад. Дар омӯзиш ва дарки олами воқеӣ волидайн нақши муҳим мебозанд. Гуфтан мумкин аст, ки фаъолияти омӯзгории волидайн аз лаҳзаи таваллуди фарзанд шуруъ мешавад. Аз хӯрдану нӯшидан сар карда то роҳ рафтану хобидан, хондану навиштан, сухан гуфтану ҳурмату эҳтиром ба ҷо оварданро волидайн меомӯзонанд ва ин марҳилаи омӯзиш дар давраи кӯдакӣ маҳдуд намемонад. Инсонҳое ҳастанд, ки синну солашон ба ҷое расидаасту ҳанӯз аз мактаби падару модар сабақ мегиранд. Аз ин нуқтаи назар гуфта метавонем, ки аввалин омӯзгори мо волидайнамон ба ҳисоб мераванд.

Агар ба саҳифаҳои таърих назар андозем мебинем, ки аксари бузургон дарси ибтидоиро аз волидайн гирифта, падару модари худро устоди на¬хустин мешуморанд. Пас, маълум мешавад, ки онҳо волидайни бузург до¬штаанд, ки дарси ибтидоиро аз даргоҳи маърифати онҳо аз бар намуда, ба пояҳои баланди илму маърифат расидаанд. Аз ин ҷо маълум мешавад, ки волидайн ба ҳаёти иҷтимоии ҳар шахс таъсир расонда, беҳтарин омӯзгори мову шумо ба ҳисоб мераванд. Зеро онҳо хислатҳои фарзанди худро беҳтар аз ҳама медонад. Онҳо медонанд, ки фарзандашон чиро дӯст ме¬дораду чиро не. Волидон ҳамеша мехоҳанд, ки фарзандашон муваффақ бошад, дар зиндагӣ азоб накашад ва ҳамеша хушбахт бошад.

Аз ин рӯ, волидон ҳар қадаре ки рӯзгордида бошанд, ба фарзанди худ ҳамон қадар бештар сабақ меомӯзанд. Таъсири сухан муҳимтарин унсури таълиму тарбия ба шумор меравад. Омӯзгороне, ки ин маҳоратро доранд, дар таълиму тарбия ҳамеша муваффақанд. Сухани падару модар ба фар¬занд таъсирбахш аст.

Мутаассифона, баъзе волидон бо сабабҳои гуногун таъсири сухани ху¬дро ба фарзанд аз даст додаанд. Чӣ хел мешавад, ки дигар сухани падару модар ба фарзанд асар намекунад? Аксари падару модар намунаи ибрати фарзанди худ мебошанд ва фарзанд низ кӯшиш мекунад, ки ба падар ё мо¬дари худ тақлид кунад. Аммо базе аз волидайн ҳангоми роҳ додан ба хато қадру қимат ва шаъну шарафи худро дар назди фарзандон паст мекунанд. Масалан, вақте ки падар ё модар ба фарзанди худ насиҳат карда мегӯяд, ки дашном надеҳ, сухани бад ба забон нагир, калонсолонро эҳтиром кун, ба калонсолон салом гӯй, аммо худ ин амалҳоро риоя намекунад, он гаҳ сухани ӯ, насиҳати ӯ куллан ба фарзанд таъсир намекунад. Яъне мебояд, ки аввалан худи волидайн ботарбия бошанд, то ки фарзандашон тарбия гирад. Набояд фаромӯш сохт, ки кӯдак ба ҳама чиз аҳамият медиҳад ва ҳамеша дар пайи дарки олами атроф кӯшиш ба харҷ медиҳад. Амалҳое, ки дар кӯча ё дар хона рух медиҳанд, ҳатман ба рӯҳияи кӯдак таъсир мера¬сонанд. Бо ин сабаб волидайн бояд кӯшиш кунанд, то дар назди кӯдак бо овози баланд баҳс накунанд, якдигарро танбеҳ накунанд, суханони қабеҳ нагӯянд, зеро ҳар як амале, ки аз ҷониби волидон анҷом дода мешавад, кӯдак онро ба хотир мегирад. Яке аз нуқтаҳои муҳиме, ки барои волидайн зарур аст, ба ваъда вафо кардан аст. Агар ба кӯдак ваъда диҳӣ, ки фалон корро анҷом деҳ, ба ту фалон чиз мехарам, ҳатман онро иҷро бояд кард. Дар акси ҳол волидайн эътимод ва боварии фарзандашро нисбат ба худ аз даст медиҳанд. Эътимод яке аз хислатҳои муҳим дар тарбияи фарзанд буда, бидуни он тарбия кардан номумкин аст. Агар фарзанд боварӣ ва их¬лос ба волидайнро, ки барои ӯ наздиктарин ашхос ба шумор мераванд, гум кунад, пас дигар ба ҳеҷ кас бовар намекунад. Дар аксар маврид, ҳангоме ки кӯдак ба аҳли оилаи худ бовар намекунад ва сирри дили худро ба онҳо гуфта наметавонад, ба афроди берун аз оила рӯ меорад. Ин афрод мета¬вонад ҳамсоя бошад ва метавонад одами бегонае бошад, ки дар атрофи худ одамонро ҷамъ оварда, ба қиссагӯию бозию машғулиятҳои ҳархела машғул шавад. Дар ин ҳолат ояндаи кӯдак ва тақдири тарбияи ӯ дар дасти афроди бегона мемонад. Аз ин рӯ, аввалин вазифае ки бояд волидайн ба анҷом расонанд, ба даст овардани эътимоди фарзанд мебошад.

Волидон набояд фикр кунанд, ки фаҳмиши кӯдакон маҳдуд асту ақлашон ба ҳар гуна кор намегирад. Фарзанд ба ҳар гуна ҳодиса аз нуқтаи назари худ баҳо медиҳад ва бо фаҳмиши ночизи худ онро таҳлил меку¬над. Мутаассифона, таҳлилҳои онҳо дар бисёр маврид худи онҳоро ба шубҳа меандозад ва онҳоро нороҳат мекунад. Саволҳои зиёде дар сари онҳо пайдо мешавад ва мехоҳанд ҳарчи зудтар ба ҳар яки онҳо ҷавоб пайдо намоянд. Пас онҳо маҷбур мешаванд, ки ба волидайн муроҷиат на¬моянд. Аммо дар ин ҳолат агар эътимод ба волидайн набошад, онҳо ҳеҷ вақт ба волидайн муроҷиат намекунанд. Дар аксари маврид кӯдаконе, ки сирри худро ба касе гуфтан намехоҳанд, ба ҳолати бади равонӣ гирифтор мешаванд ва ҳамеша аз ҷамъият дурӣ ҷуста, танҳоиро ихтиёр мекунанд.

Меҳрбону ИМОМОВА