МАОРИФ ВА ИЛМ
Шанбе 27 Апрел 2024 01:04
Вазорати маориф ва илми кишвар дар ин самт чӣ чора меандешад?
Мо бояд дар бораи кӯдакони худамон, маълумот гирифтани онҳо фикр карда, барои таълими хушсифат гирифтани онҳо шароит фароҳам орем.
Эмомалӣ Раҳмон
Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар Паёми солонаашон аз норасоии 73 ҳазор ҷойи нишасти хонандагон изҳори нигаронӣ намуда, таъкид намуданд, ки то охири соли 2024 дар кишвар бояд зиёда аз 400 бинои нави таълимӣ сохта ба истифода дода шавад.
- Дар ин давра 200 муассисаи таълимии нав ва биноҳои иловагӣ барои беш аз 85 ҳазор хонанда сохта, ба истифода дода шудааст, вале ин ҳоло ҳам кам аст. Зеро ҳанӯз 73 ҳазор хонанда бе ҷойи нишаст мемонад. Яъне, мо дар як сол тақрибан беш аз 400 мактаби нав бунёд карданамон даркор аст, - иброз доштанд Пешвои миллат.
Ҳамзамон Президенти кишвар таъкид карданд, ки бесавод мондани миллат бадбахтӣ меорад.
Аз оморҳои Вазорати маориф ва илми Ҷумҳурии Тоҷикистон бармеояд, ки дар кишвар давоми се соли ахир ҳамагӣ 628 муассисаи таҳсилоти умумӣ ва бинои иловагии таълимӣ сохта шуда, барои 138 ҳазору 755 нафар хонанда ҷойҳои нишаст таъмин гардидааст. Бо вуҷуди ин оморҳо, сол аз сол шумораи хонандагони мактаб дар кишвар дар ҳоли афзоиш аст.
Масалан, агар соли 2022 шумораи хонандагони синфҳои якум 200 ҳазор нафарро ташкил медод, ин рақам дар соли 2023 ба 262 ҳазор нафар расид, ки дар як сол аллакай 62 ҳазор хонанда зиёд гардидааст. Аммо теъдоди хатмкунандагон дар соли 2023-юм 103 ҳазор нафарро ташкил медиҳад. Ин оморҳо боис ба он мегарданд, ки шумораи сохтмони мактабҳо зиёд ва дар ин самт тадбирҳои дигар рӯи даст гирифта шавад.
Имрӯз дар кишвар шумораи умумии хонандагони мактабҳо ба 2 миллиону 232 ҳазору 114 нафар мерасад, ки 1 миллиону 79 ҳазору 197 нафарашонро духтарон ташкил медиҳанд.
ОМИЛҲОИ НОРАСОИИ ҶОЙҲОИ НИШАСТ
Мутахассисон бар он назаранд, ки норасоии ҷойи нишаст дар мактабҳо мушкилест, ки таваҷҷуҳ ва ҳалли фаврии соҳаи маорифро тақозо мекунад.
Суръати баланди афзоиши аҳолӣ ва мутаносибан зиёд шудани теъдоди хонандаҳо дар Ҷумҳурии Тоҷикистон яке аз омилҳои таъсиррасони рушди маориф дар кишвар арзёбӣ мегардад.
Теъдоди хонандагон дар макотиби Тоҷикистон дар давоми беш аз 30 соли соҳибистиқлолӣ зиёда аз 900 ҳазор нафар афзоиш ёфтааст.
Ин нуктаро Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон соли гузашта зимни суханрониашон дар ноҳияи Данғара баён доштанд.
Ба гуфтаи Пешвои миллат, дар соли таҳсили 1991 - 1992 шумораи хонандагон дар кишвар 1,32 млн. нафарро ташкил медод, ки ин нишондиҳанда дар соли таҳсили 2022 - 2023 ба 2,23 млн. нафар расидааст.
Инчунин, Сарвари давлат зикр намуданд, ки афзоиши аҳолӣ талаботро ба ҷойҳои нишаст зиёд мегардонад.
“Баъзе таҳлилгарон корҳои то имрӯз дар соҳаи маориф амалигардидаро нодида мегиранд. Онҳо фаромӯш кардаанд, ки аҳолии Тоҷикистон дар замони соҳибистиқлолӣ қариб ду баробар зиёд гардид. Яъне, талабот ба мактаб ва ҷойи нишаст барои хонандагон зиёд мешавад”, - илова намуданд Президенти кишвар.
Коршиносон низ омилҳои норасоии ҷойи нишастро дар баробари афзоиши аҳолӣ гуногун арзёбӣ мекунанд.
Коршинос Абдувалӣ Азизов мегӯяд, сабаби дигари нарасидани ҷойи нишаст норасоии маблағ ва зерсохторҳо мебошад. Барои сохтани мактабҳои нав ё васеъ кардани мактабҳои мавҷуда маблағ лозим аст, ки он на ҳамеша кифоя аст.
ТАЪСИРИ ОН БА СИФАТИ ТАҲСИЛИ ХОНАНДАГОН
Дар мавриди норасоии ҷойҳои нишасти хонандагон борҳо волидон дар расонаҳо ва шабакаҳои иҷтимоӣ норозигии хешро баён намудаанд. Онҳо аз шумораи зиёди хонандагон дар як синф нигаронӣ намуда, хоҳони бартараф кардани онанд.
Мутахассисони соҳа мегӯянд, чунин ҳолат метавонад ба сифати таҳсили хонандагон таъсири манфӣ дошта бошад. Чунки на ҳамаи муассисаҳои таълимӣ ба қабули миқдори зиёди хонандагон омодаанд, ки дар натиҷа, бисёре аз кӯдакон ба таҳсилоти босифат дастрасӣ пайдо намекунанд ва ин монеи рушд ёфтани онҳо мегардад.
Ба гуфтаи Абдувалӣ Азизов шумораи зиёди хонандагон дар як синф ё гурӯҳ самаранокии раванди таълимро коҳиш медиҳад, зеро муаллим наметавонад ба ҳар як кӯдак ба таври зарурӣ таваҷҷуҳ намояд.
- Яке аз равандҳои асосии манфиатнокии васеъ намудани инфрасохтори мактабҳо – ин таъмини имкониятҳои баробари таҳсилот мебошад. Дар айни замон, бисёре аз кӯдакон маҷбуранд ба мактабҳое раванд, ки дар он ҷо шумораи зиёди хонандагон таҳсил мекунанд, ки ин дар навбати худ ба раванди таълим ва рушди кӯдак таъсири манфӣ мерасонад. Васеъ кардани инфрасохтори мактабҳо боиси он мегардад, ки сарбории синфҳо ва гурӯҳҳоро коҳиш дода, ба кӯдакон фазои бароҳат ва таҳсили мукаммалро фароҳам оварад, - иброз дошт ин коршиноси тоҷик.
Ҳамзамон, ӯ таъкид намуд, ки барои ҳалли самарабахши ин мушкилӣ бояд тадбирҳои зарурӣ андешида шавад, ки сохтмони мактабҳои нав, васеъ кардани мактабҳои мавҷуда, ҷорӣ намудани системаи таълимии ғоибона аз зумраи он тадбирҳост. Чунин роҳи ҳал имконият медиҳад, ки мушкили норасоии ҷойҳои нишаст ва сифати таҳсили хонандагонро дар кишвар беҳтар намоем.
ЧӢ БОЯД КАРД?
Бино ба иттилои Вазорати маориф ва илми Ҷумҳурии Тоҷикистон соли 2024 сохта ва ба истифода додани 350 мактаб дар кишвар дар назар аст, ки ин рақам соли 2023-юм 212 ададро ташкил медод ва барои зиёда аз 45 ҳазор хонанда ҷойи нишастро таъмин намуд.
Инчунин, дар доираи Барномаи давлатии рушди муассисаҳои соҳаи маорифи вилояти Хатлон барои солҳои 2022-2027 дар шаҳру ноҳияҳои вилояти Хатлон 36 бинои муассисаи таҳсилоти умумӣ барои 11 124 ҷойи нишаст сохтмону азнавсозӣ гардид. Инчунин, дар доираи барномаи мазкур сохтмону азнавсозии 84 иншооти дигар барои 21 884 ҷойи нишаст идома дорад.
Наврӯз Мирзоев, сухангӯи Вазорати маориф ва илми кишвар гуфт, ки вобаста ба эродҳои Пешвои миллат, Вазорати маориф дар якҷоягӣ бо дигар мақомотҳои дахлдор ин мушкилро дар ояндаи наздик бартараф хоҳанд кард.
- Соли 2024 ҷиҳати иҷрои дастурҳои Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, ҳамчунин, бартараф кардани эродҳое, ки Пешвои миллат дар Паёми худ гирифтанд, аз ҷониби Вазорати маориф ва илми кишвар дар якҷоягӣ бо мақомотҳои иҷрояи ҳокимияти давлатии шаҳру ноҳияҳои кишвар, шарикони рушд, аз ҳисоби ҳамаи сарчашмаҳои маблағгузорӣ ва дар ҳамкорӣ бо шахсони саховатпеша сохтмони беш аз 350 муассисаи таҳсилоти умумӣ ва биноҳои иловагӣ дар назди ин муассисаҳо ба нақша гирифта шудааст, ки ин барои зиёда аз 60 ҳазор ҷойи нишаст пешбинӣ шудааст, - баён дошт Наврӯз Мирзоев.
Ба гуфти ӯ, аз ин теъдод ҳудуди 250 бино дар маҷмуъ давоми соли 2024 ба анҷом мерасад, ки барои 40 ҳазор ҷойи нишаст пешбинӣ шудааст.
- Дар маҷмуъ, норасоии ҷойи нишаст ба таври хеле зиёд коҳиш дода мешаванд ва дар оянда сохтмони ин биноҳо то ба теъдоди 400 адад расонида мешавад, - илова намуд сухангӯи вазорат.
Коршиноси тоҷик Абдувалӣ Азизов якчанд пешниҳоди муфидеро баҳри бартараф кардани ин мушкили соҳаи маориф ба таври зайл баён дошт:
Яке аз роҳҳои асосии ҳалли масъала сохтмони мактабҳои нави кофӣ дар кишвар мебошад. Ин иқтидори умумии системаи маорифро зиёд мекунад ва кори мактабҳои мавҷударо сабук мегардонад.
Азнавсозии мактабҳои вуҷуддошта низ яке аз роҳҳои ҳалли ин масъала ба шумор меравад. Азнавсозии мактабҳо имкон медиҳад, ки истифодаи ҷойҳои нишаст зиёд гардонида шавад. Масалан, таҳхонаҳо ё биноҳои ғайриистиқоматиро мешавад ба мактаб табдил дод.
Инкишофи маорифи хусусӣ метавонад, яке аз роҳҳои сабук кардани бори системаи маорифи умумӣ бошад. Интихоби бештар додан ба волидайн метавонад, сарбории мактабҳои давлатиро коҳиш диҳад ва таҳсилоти беҳтарро таъмин намояд.
Мо бояд дар бораи кӯдакони худамон, маълумот гирифтани онҳо фикр карда, барои таълими хушсифат гирифтани онҳо шароит фароҳам орем.
Эмомалӣ Раҳмон
Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар Паёми солонаашон аз норасоии 73 ҳазор ҷойи нишасти хонандагон изҳори нигаронӣ намуда, таъкид намуданд, ки то охири соли 2024 дар кишвар бояд зиёда аз 400 бинои нави таълимӣ сохта ба истифода дода шавад.
- Дар ин давра 200 муассисаи таълимии нав ва биноҳои иловагӣ барои беш аз 85 ҳазор хонанда сохта, ба истифода дода шудааст, вале ин ҳоло ҳам кам аст. Зеро ҳанӯз 73 ҳазор хонанда бе ҷойи нишаст мемонад. Яъне, мо дар як сол тақрибан беш аз 400 мактаби нав бунёд карданамон даркор аст, - иброз доштанд Пешвои миллат.
Ҳамзамон Президенти кишвар таъкид карданд, ки бесавод мондани миллат бадбахтӣ меорад.
Аз оморҳои Вазорати маориф ва илми Ҷумҳурии Тоҷикистон бармеояд, ки дар кишвар давоми се соли ахир ҳамагӣ 628 муассисаи таҳсилоти умумӣ ва бинои иловагии таълимӣ сохта шуда, барои 138 ҳазору 755 нафар хонанда ҷойҳои нишаст таъмин гардидааст. Бо вуҷуди ин оморҳо, сол аз сол шумораи хонандагони мактаб дар кишвар дар ҳоли афзоиш аст.
Масалан, агар соли 2022 шумораи хонандагони синфҳои якум 200 ҳазор нафарро ташкил медод, ин рақам дар соли 2023 ба 262 ҳазор нафар расид, ки дар як сол аллакай 62 ҳазор хонанда зиёд гардидааст. Аммо теъдоди хатмкунандагон дар соли 2023-юм 103 ҳазор нафарро ташкил медиҳад. Ин оморҳо боис ба он мегарданд, ки шумораи сохтмони мактабҳо зиёд ва дар ин самт тадбирҳои дигар рӯи даст гирифта шавад.
Имрӯз дар кишвар шумораи умумии хонандагони мактабҳо ба 2 миллиону 232 ҳазору 114 нафар мерасад, ки 1 миллиону 79 ҳазору 197 нафарашонро духтарон ташкил медиҳанд.
ОМИЛҲОИ НОРАСОИИ ҶОЙҲОИ НИШАСТ
Мутахассисон бар он назаранд, ки норасоии ҷойи нишаст дар мактабҳо мушкилест, ки таваҷҷуҳ ва ҳалли фаврии соҳаи маорифро тақозо мекунад.
Суръати баланди афзоиши аҳолӣ ва мутаносибан зиёд шудани теъдоди хонандаҳо дар Ҷумҳурии Тоҷикистон яке аз омилҳои таъсиррасони рушди маориф дар кишвар арзёбӣ мегардад.
Теъдоди хонандагон дар макотиби Тоҷикистон дар давоми беш аз 30 соли соҳибистиқлолӣ зиёда аз 900 ҳазор нафар афзоиш ёфтааст.
Ин нуктаро Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон соли гузашта зимни суханрониашон дар ноҳияи Данғара баён доштанд.
Ба гуфтаи Пешвои миллат, дар соли таҳсили 1991 - 1992 шумораи хонандагон дар кишвар 1,32 млн. нафарро ташкил медод, ки ин нишондиҳанда дар соли таҳсили 2022 - 2023 ба 2,23 млн. нафар расидааст.
Инчунин, Сарвари давлат зикр намуданд, ки афзоиши аҳолӣ талаботро ба ҷойҳои нишаст зиёд мегардонад.
“Баъзе таҳлилгарон корҳои то имрӯз дар соҳаи маориф амалигардидаро нодида мегиранд. Онҳо фаромӯш кардаанд, ки аҳолии Тоҷикистон дар замони соҳибистиқлолӣ қариб ду баробар зиёд гардид. Яъне, талабот ба мактаб ва ҷойи нишаст барои хонандагон зиёд мешавад”, - илова намуданд Президенти кишвар.
Коршиносон низ омилҳои норасоии ҷойи нишастро дар баробари афзоиши аҳолӣ гуногун арзёбӣ мекунанд.
Коршинос Абдувалӣ Азизов мегӯяд, сабаби дигари нарасидани ҷойи нишаст норасоии маблағ ва зерсохторҳо мебошад. Барои сохтани мактабҳои нав ё васеъ кардани мактабҳои мавҷуда маблағ лозим аст, ки он на ҳамеша кифоя аст.
ТАЪСИРИ ОН БА СИФАТИ ТАҲСИЛИ ХОНАНДАГОН
Дар мавриди норасоии ҷойҳои нишасти хонандагон борҳо волидон дар расонаҳо ва шабакаҳои иҷтимоӣ норозигии хешро баён намудаанд. Онҳо аз шумораи зиёди хонандагон дар як синф нигаронӣ намуда, хоҳони бартараф кардани онанд.
Мутахассисони соҳа мегӯянд, чунин ҳолат метавонад ба сифати таҳсили хонандагон таъсири манфӣ дошта бошад. Чунки на ҳамаи муассисаҳои таълимӣ ба қабули миқдори зиёди хонандагон омодаанд, ки дар натиҷа, бисёре аз кӯдакон ба таҳсилоти босифат дастрасӣ пайдо намекунанд ва ин монеи рушд ёфтани онҳо мегардад.
Ба гуфтаи Абдувалӣ Азизов шумораи зиёди хонандагон дар як синф ё гурӯҳ самаранокии раванди таълимро коҳиш медиҳад, зеро муаллим наметавонад ба ҳар як кӯдак ба таври зарурӣ таваҷҷуҳ намояд.
- Яке аз равандҳои асосии манфиатнокии васеъ намудани инфрасохтори мактабҳо – ин таъмини имкониятҳои баробари таҳсилот мебошад. Дар айни замон, бисёре аз кӯдакон маҷбуранд ба мактабҳое раванд, ки дар он ҷо шумораи зиёди хонандагон таҳсил мекунанд, ки ин дар навбати худ ба раванди таълим ва рушди кӯдак таъсири манфӣ мерасонад. Васеъ кардани инфрасохтори мактабҳо боиси он мегардад, ки сарбории синфҳо ва гурӯҳҳоро коҳиш дода, ба кӯдакон фазои бароҳат ва таҳсили мукаммалро фароҳам оварад, - иброз дошт ин коршиноси тоҷик.
Ҳамзамон, ӯ таъкид намуд, ки барои ҳалли самарабахши ин мушкилӣ бояд тадбирҳои зарурӣ андешида шавад, ки сохтмони мактабҳои нав, васеъ кардани мактабҳои мавҷуда, ҷорӣ намудани системаи таълимии ғоибона аз зумраи он тадбирҳост. Чунин роҳи ҳал имконият медиҳад, ки мушкили норасоии ҷойҳои нишаст ва сифати таҳсили хонандагонро дар кишвар беҳтар намоем.
ЧӢ БОЯД КАРД?
Бино ба иттилои Вазорати маориф ва илми Ҷумҳурии Тоҷикистон соли 2024 сохта ва ба истифода додани 350 мактаб дар кишвар дар назар аст, ки ин рақам соли 2023-юм 212 ададро ташкил медод ва барои зиёда аз 45 ҳазор хонанда ҷойи нишастро таъмин намуд.
Инчунин, дар доираи Барномаи давлатии рушди муассисаҳои соҳаи маорифи вилояти Хатлон барои солҳои 2022-2027 дар шаҳру ноҳияҳои вилояти Хатлон 36 бинои муассисаи таҳсилоти умумӣ барои 11 124 ҷойи нишаст сохтмону азнавсозӣ гардид. Инчунин, дар доираи барномаи мазкур сохтмону азнавсозии 84 иншооти дигар барои 21 884 ҷойи нишаст идома дорад.
Наврӯз Мирзоев, сухангӯи Вазорати маориф ва илми кишвар гуфт, ки вобаста ба эродҳои Пешвои миллат, Вазорати маориф дар якҷоягӣ бо дигар мақомотҳои дахлдор ин мушкилро дар ояндаи наздик бартараф хоҳанд кард.
- Соли 2024 ҷиҳати иҷрои дастурҳои Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, ҳамчунин, бартараф кардани эродҳое, ки Пешвои миллат дар Паёми худ гирифтанд, аз ҷониби Вазорати маориф ва илми кишвар дар якҷоягӣ бо мақомотҳои иҷрояи ҳокимияти давлатии шаҳру ноҳияҳои кишвар, шарикони рушд, аз ҳисоби ҳамаи сарчашмаҳои маблағгузорӣ ва дар ҳамкорӣ бо шахсони саховатпеша сохтмони беш аз 350 муассисаи таҳсилоти умумӣ ва биноҳои иловагӣ дар назди ин муассисаҳо ба нақша гирифта шудааст, ки ин барои зиёда аз 60 ҳазор ҷойи нишаст пешбинӣ шудааст, - баён дошт Наврӯз Мирзоев.
Ба гуфти ӯ, аз ин теъдод ҳудуди 250 бино дар маҷмуъ давоми соли 2024 ба анҷом мерасад, ки барои 40 ҳазор ҷойи нишаст пешбинӣ шудааст.
- Дар маҷмуъ, норасоии ҷойи нишаст ба таври хеле зиёд коҳиш дода мешаванд ва дар оянда сохтмони ин биноҳо то ба теъдоди 400 адад расонида мешавад, - илова намуд сухангӯи вазорат.
Коршиноси тоҷик Абдувалӣ Азизов якчанд пешниҳоди муфидеро баҳри бартараф кардани ин мушкили соҳаи маориф ба таври зайл баён дошт:
Яке аз роҳҳои асосии ҳалли масъала сохтмони мактабҳои нави кофӣ дар кишвар мебошад. Ин иқтидори умумии системаи маорифро зиёд мекунад ва кори мактабҳои мавҷударо сабук мегардонад.
Азнавсозии мактабҳои вуҷуддошта низ яке аз роҳҳои ҳалли ин масъала ба шумор меравад. Азнавсозии мактабҳо имкон медиҳад, ки истифодаи ҷойҳои нишаст зиёд гардонида шавад. Масалан, таҳхонаҳо ё биноҳои ғайриистиқоматиро мешавад ба мактаб табдил дод.
Инкишофи маорифи хусусӣ метавонад, яке аз роҳҳои сабук кардани бори системаи маорифи умумӣ бошад. Интихоби бештар додан ба волидайн метавонад, сарбории мактабҳои давлатиро коҳиш диҳад ва таҳсилоти беҳтарро таъмин намояд.
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед