СИЁСАТ
Ҷумъа 26 Апрел 2024 06:19
Дар бораи муносиботи Эрон нисбат ба Тоҷикистон
Таърих гувоҳ аст, ки тамоми қудратҳои сиёсии бар мабнои идеологӣ ва ғояҳои мессианизм бунёд ёфтаву иддаои наҷот бахшидани башарият дошта дар истинод ба аҳдофи сиёсии худ ногузир ба режимҳои худкомаву ҷангҷӯ ва мустабид табдил ёфта, куллан аз маҷрои рушди демократӣ инҳироф мекунанд ва дар мавриди таҳияи дурнамоҳои сиёсии фаромиллии хеш на фақат ба ҷои табааи кишвари зери султаи худ, балки ба ҷои мардумони кишварҳои дигар низ тасмим гирифтанро ҳаққи сиёсии хеш мешуморанд.
Роҳбарияти Ҷумҳурии Исломии Эрон низ, ки аз аввалин рӯзҳои ба сари қудрат омадани худ дар истинод ба ғояҳои мессианизм рисолати наҷотбахшии олами Ислом ва башариятро бо худрайъӣ ба дӯш гирифта буд, ба хотири расидан ба ин ҳадафи ба қавле “воло”-и хеш бидуни риояи меъёрҳои ҳуқуқи башар ва эътибор ба афкори ҷомеаи ҷаҳонӣ ҳамеша барои содир кардан ва интиқолу интишор додани “инқилоби исломӣ” дар сатҳи минтақавӣ ва фароминтақавӣ ба таври ошкоро талошҳои мудовим дошту дорад. Ҷумҳурии Исломии Эрон ин ҳадаф, яъне интиқолу интишор додани “инқилоби исломӣ”-ро тӯли солҳои охир дар такя ба густариши нуфузи сиёсӣ ва ҳузури низомии худ дар минтақа бо дарназардошти вазъи буҳронии мавҷуда беш аз пеш пайгирӣ менамояд.
Зуҳури Ҳизби наҳзати исломӣ дар Тоҷикистон ва ба вижа фаъолияти густурдаи сиёсиву низомии он дар тӯли фаъолияти расмиву ғайрирасмии худ, ки дар робита ба далелҳои муътамади мавҷуда таҳти сарпарастиву пуштибонии Ҷумҳурии Исломии Эрон сурат гирифтааст, зуҳуроти сиёсиест, ки моҳияти аҳдофи фавқуззикри тавсеаталабонаи мессианистии ин кишварро мунъакис мекунад.
Мудири ТВ “Эрони фардо” Алиризои Нуризода, ки аз нависандагону шоирони шинохтаи эронитабори Амрико аст, ҳангоми иштирок дар барномаи телевизионии “Суҳбати дӯстон” дар посух ба масъули ТВ “Андеша” Парвизи Кордон, ки рӯзи 9.08.2017 баргузор шуда буд, доир ба дахолати Ҷумҳурии Исломии Эрон дар умури дохилии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва ҳамчунин аз ибтидо фаъолияти ғайриқонунӣ доштани ҲНИТ чунин изҳори назар кард: “Ҷумҳурии Исломии Эрон дар қатлҳои бисёре дар хориҷ даст доштааст – аз Лубнон гирифта то қатлҳое, ки дар Ироқ иттифоқ афтода ва ҷойҳои дигар инҳо бо “Ҳизбуллоҳ” ва усулгароён ҳамдаст буданд. Дар Тоҷикистон ...як наҳзат доштанд бо номи наҳзати ислом (манзур ҲНИТ аст - Н.А.), ки оқои Абдуллои Нурӣ раисаш буд ва Ҷумҳурии Исломии Эрон мураттаб барояш пул медод, ки режими секулор (секулярӣ, дунявӣ)- ро дар Тоҷикистон сарнагун кунад, аммо Хукумати Тоҷикистон бисоти онро барчид. Ҳамин ду соле қабл буд, ки раиси наҳзат (яъне раиси ҲНИТ) ҷулуи оқои Хумайнӣ истода бо ҳам ҳарф мезаданд, ки аз ин воқеан ҳам тоҷикон нороҳат шуданд. Баъд инҳо (манзур нерӯҳои амниятии Ҷумҳурии Тоҷикистон) кашф карданд, ки ду тан аз намояндагони нерӯҳои секулори Тоҷикистон бо дастури мустақими Теҳрон ба қатл расидаанд ба воситаи он одамоне, ки дар Эрон омӯзиш дида буданд. Ва онҳо (яъне одамоне, ки дар Эрон омӯзиш дида буданд) инро иброз карданд, ки филми онро ТВ-и Душанбе пахш кард. Бале, азизам, на фақат дар он ҷо (яъне Ҷумҳурии Тоҷикистон), магар тӯи Тоиланд, тӯи Ҳинд, тӯи Гурҷистон ... онҳо (яъне режими ҶИЭ) нахостанд, ки суфарои (сафирони) Изроилро бикушанд? Ҳама ҷо шумо нигоҳ мекунед, инҳо ҳузур доранд”.
ҶИЭ бо ҷонибдорӣ аз ҲНИТ барои мардуми Тоҷикистон ба таври ошкоро тавзеҳ дод, ки қаблан низ дар ҳимоят аз ин ҳизб ва шуруву идомаи ҷанги бародаркуш дар кишвари мо ва куштаву саргашта шудани ҳазорон ҳазор шаҳрвандони Тоҷикистон даст доштааст. Феълан низ ҶИЭ расман ҲНИТ-ро дастгирӣ мекунад ва ба ин васила барои тафриқаангезиву даргир кардани ҷомеаи мо омода будани худро ошкоро нишон медиҳад. Оё аз ҷониби ҶИЭ чунин муносибат кардан нисбат ба давлат ва миллати тоҷик шоиста аст, хоса дар мавриде, ки дарахти ҳастии миллатҳои тоҷику эронӣ аз як решаи таърихиву фарҳангӣ ва этникӣ об мехӯрад?
ҶИЭ бояд ба эътибор гирад, ки дар кишварҳои Осиёи Марказӣ барои татбиқи лоиҳаҳои бунёди давлати исломӣ на вазъи дохилии ин кишварҳо мутобиқат мекунад ва на омилҳои хориҷӣ имкон намедиҳанд. Нерӯи сатҳи байналмилалие, ки ин минтақа хоставу нохоста аслан зери таъсиру нуфузи он қарор дорад, ҳаргиз нисбати татбиқи чунин лоиҳаҳо хушбин нест ва ба дастандаркорони чунин лоиҳаҳо яқинан имкони амалӣ шудани ҳадафҳояшонро нахоҳад дод. Пас, ҶИЭ ҳамчун бозигари соҳибтаҷрибаи саҳнаи муборизаҳои геосиёсии минтақа бо дарки ин воқеият чаро боз ҳам барои муташанниҷ кардани вазъи кишвари мо талош дорад? Чунин дахолатҳо ба умури дохилии кишвари мо, бидуни шубҳа, на боиси тақвият, балки муҷиби заиф шудани мавқеи Эрон дар Тоҷикистон ва ҳатто минтақа хоҳад шуд. Пас, дастандаркорону татбиқкунандагони лоиҳаи бунёди давлати исломӣ дар кишварҳои Осиёи Миёна, аз ҷумла дар Ҷумҳурии Тоҷикистон бояд донанд, ки барои амалӣ кардани ҳадафҳои онҳо дар ин қаламрав пойдевор ва заминаҳои созгори дохиливу хориҷӣ вуҷуд надоранд.
Бигзор, Эрон дар ҳудуди давлатҳои арабӣ ба хотири таъсиргузорӣ равиши феълии худ, яъне истифода аз эътиқоду ангеза ва боварҳои мазҳабии сокинонро мавриди корбурд қарор диҳад, зеро дар ин ҳудуд ба ҷуз ин васила шояд василаи дигари муассиртаре барои ҶИЭ вуҷуд надошта бошад, аммо дар ҳудуди кишварҳое, чун Тоҷикистону Афғонистон василаҳои дигари ҳамкориҳо метавонанд таъсиргузортар бошанд. Агар ҶИЭ бо ин давлатҳо фақат бо дарназардошти ҳифзи манфиатҳои мазҳабӣ ва ҳамчун арзиши меҳварӣ афзал донистани он муносибат намояд, бидуни тардид ҳатто нуфузи каму беш доштаи қаблии худро низ, ки на бо хидмати сиёсатмадорони кунунии Эрон, балки вобаста ба омилҳои таърихиву фарҳангӣ ва забонии муштарак ба вуҷуд омадааст, ба зудӣ аз даст хоҳад дод.
Омили коҳиши эътибори Эрон дар ин қаламрав марбут ба сиёсати мазҳабмеҳвари он аст. Маҳз ҳамин сиёсат монеъи густариши равобити ҳасана байни Эрон ва он кишварҳоест, ки бо онҳо дар заминаи муштаракоти таърихиву фарҳангӣ Эрон имконоти аз ҳама бештари ҳамкориҳоро дорад.
Фаъолияти ҲНИТ низ чун абзори идеологиву сиёсӣ усулан ҳатто бо моҳияти дини Ислом ихтилоф дорад. Ин ҳизб ба хотири расидан ба ҳадафҳои сиёсии худ аз эътиқоду ҳассосияти мардум қаблан сӯиистифода мекарду феълан низ мекунад. ҲНИТ ҳамчун аҳзоби диниву гурӯҳҳои мазҳабии ифротгарои кишварҳои арабӣ, ки ҷомеаҳои хешро ба хоку хун кашидаанд, зери нуфузи нерӯҳои манфиатҷӯи байналмилалӣ қарор дорад ва фаъолияти он барои ҷомеаи мо хатарзост.
Нерӯҳои хориҷӣ ва дохилие, ки ташаннуҷи вазъи сиёсиро дар Тоҷикистон хосторанд, хуб бояд донанд, ки ҷомеаи Тоҷикистон дигар он ҷомеаи аз лиҳози сиёсӣ камтаҷрибаи пешин нест. Оташи ҷанги таҳмилии солҳои 90-уми асри гузашта, ки бунёди ҳастии ҳазорон ҳазор шаҳрвандони моро сӯхт, ҳамзамон зеҳни мардуми моро пухта кард. Ин сабақи талх барои чанд насли баъдии ҷомеаи мо кофист, ки дар мавриди тасмимҳои сиёсӣ гирифтан оқибатандеш бошанд ва аз лиҳози сиёсӣ ба саҳву хато роҳ надиҳанд. Аз ин рӯ, ҳар нерӯи сиёсӣ ва идеологии дохиливу хориҷие, ки ғарази дахолат ба умури давлатдорӣ ва тира кардани фазои иттилоотии ҷомеаи моро дорад, бояд дарк кунад, ки дигар давлат ва миллати тоҷик чунин имконро барои тафриқаандозиву дасисаангезии онҳо нахоҳад дод!
Назрӣ АСАДЗОДА, Аълочии маориф ва илми Тоҷикистон
Таърих гувоҳ аст, ки тамоми қудратҳои сиёсии бар мабнои идеологӣ ва ғояҳои мессианизм бунёд ёфтаву иддаои наҷот бахшидани башарият дошта дар истинод ба аҳдофи сиёсии худ ногузир ба режимҳои худкомаву ҷангҷӯ ва мустабид табдил ёфта, куллан аз маҷрои рушди демократӣ инҳироф мекунанд ва дар мавриди таҳияи дурнамоҳои сиёсии фаромиллии хеш на фақат ба ҷои табааи кишвари зери султаи худ, балки ба ҷои мардумони кишварҳои дигар низ тасмим гирифтанро ҳаққи сиёсии хеш мешуморанд.
Роҳбарияти Ҷумҳурии Исломии Эрон низ, ки аз аввалин рӯзҳои ба сари қудрат омадани худ дар истинод ба ғояҳои мессианизм рисолати наҷотбахшии олами Ислом ва башариятро бо худрайъӣ ба дӯш гирифта буд, ба хотири расидан ба ин ҳадафи ба қавле “воло”-и хеш бидуни риояи меъёрҳои ҳуқуқи башар ва эътибор ба афкори ҷомеаи ҷаҳонӣ ҳамеша барои содир кардан ва интиқолу интишор додани “инқилоби исломӣ” дар сатҳи минтақавӣ ва фароминтақавӣ ба таври ошкоро талошҳои мудовим дошту дорад. Ҷумҳурии Исломии Эрон ин ҳадаф, яъне интиқолу интишор додани “инқилоби исломӣ”-ро тӯли солҳои охир дар такя ба густариши нуфузи сиёсӣ ва ҳузури низомии худ дар минтақа бо дарназардошти вазъи буҳронии мавҷуда беш аз пеш пайгирӣ менамояд.
Зуҳури Ҳизби наҳзати исломӣ дар Тоҷикистон ва ба вижа фаъолияти густурдаи сиёсиву низомии он дар тӯли фаъолияти расмиву ғайрирасмии худ, ки дар робита ба далелҳои муътамади мавҷуда таҳти сарпарастиву пуштибонии Ҷумҳурии Исломии Эрон сурат гирифтааст, зуҳуроти сиёсиест, ки моҳияти аҳдофи фавқуззикри тавсеаталабонаи мессианистии ин кишварро мунъакис мекунад.
Мудири ТВ “Эрони фардо” Алиризои Нуризода, ки аз нависандагону шоирони шинохтаи эронитабори Амрико аст, ҳангоми иштирок дар барномаи телевизионии “Суҳбати дӯстон” дар посух ба масъули ТВ “Андеша” Парвизи Кордон, ки рӯзи 9.08.2017 баргузор шуда буд, доир ба дахолати Ҷумҳурии Исломии Эрон дар умури дохилии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва ҳамчунин аз ибтидо фаъолияти ғайриқонунӣ доштани ҲНИТ чунин изҳори назар кард: “Ҷумҳурии Исломии Эрон дар қатлҳои бисёре дар хориҷ даст доштааст – аз Лубнон гирифта то қатлҳое, ки дар Ироқ иттифоқ афтода ва ҷойҳои дигар инҳо бо “Ҳизбуллоҳ” ва усулгароён ҳамдаст буданд. Дар Тоҷикистон ...як наҳзат доштанд бо номи наҳзати ислом (манзур ҲНИТ аст - Н.А.), ки оқои Абдуллои Нурӣ раисаш буд ва Ҷумҳурии Исломии Эрон мураттаб барояш пул медод, ки режими секулор (секулярӣ, дунявӣ)- ро дар Тоҷикистон сарнагун кунад, аммо Хукумати Тоҷикистон бисоти онро барчид. Ҳамин ду соле қабл буд, ки раиси наҳзат (яъне раиси ҲНИТ) ҷулуи оқои Хумайнӣ истода бо ҳам ҳарф мезаданд, ки аз ин воқеан ҳам тоҷикон нороҳат шуданд. Баъд инҳо (манзур нерӯҳои амниятии Ҷумҳурии Тоҷикистон) кашф карданд, ки ду тан аз намояндагони нерӯҳои секулори Тоҷикистон бо дастури мустақими Теҳрон ба қатл расидаанд ба воситаи он одамоне, ки дар Эрон омӯзиш дида буданд. Ва онҳо (яъне одамоне, ки дар Эрон омӯзиш дида буданд) инро иброз карданд, ки филми онро ТВ-и Душанбе пахш кард. Бале, азизам, на фақат дар он ҷо (яъне Ҷумҳурии Тоҷикистон), магар тӯи Тоиланд, тӯи Ҳинд, тӯи Гурҷистон ... онҳо (яъне режими ҶИЭ) нахостанд, ки суфарои (сафирони) Изроилро бикушанд? Ҳама ҷо шумо нигоҳ мекунед, инҳо ҳузур доранд”.
ҶИЭ бо ҷонибдорӣ аз ҲНИТ барои мардуми Тоҷикистон ба таври ошкоро тавзеҳ дод, ки қаблан низ дар ҳимоят аз ин ҳизб ва шуруву идомаи ҷанги бародаркуш дар кишвари мо ва куштаву саргашта шудани ҳазорон ҳазор шаҳрвандони Тоҷикистон даст доштааст. Феълан низ ҶИЭ расман ҲНИТ-ро дастгирӣ мекунад ва ба ин васила барои тафриқаангезиву даргир кардани ҷомеаи мо омода будани худро ошкоро нишон медиҳад. Оё аз ҷониби ҶИЭ чунин муносибат кардан нисбат ба давлат ва миллати тоҷик шоиста аст, хоса дар мавриде, ки дарахти ҳастии миллатҳои тоҷику эронӣ аз як решаи таърихиву фарҳангӣ ва этникӣ об мехӯрад?
ҶИЭ бояд ба эътибор гирад, ки дар кишварҳои Осиёи Марказӣ барои татбиқи лоиҳаҳои бунёди давлати исломӣ на вазъи дохилии ин кишварҳо мутобиқат мекунад ва на омилҳои хориҷӣ имкон намедиҳанд. Нерӯи сатҳи байналмилалие, ки ин минтақа хоставу нохоста аслан зери таъсиру нуфузи он қарор дорад, ҳаргиз нисбати татбиқи чунин лоиҳаҳо хушбин нест ва ба дастандаркорони чунин лоиҳаҳо яқинан имкони амалӣ шудани ҳадафҳояшонро нахоҳад дод. Пас, ҶИЭ ҳамчун бозигари соҳибтаҷрибаи саҳнаи муборизаҳои геосиёсии минтақа бо дарки ин воқеият чаро боз ҳам барои муташанниҷ кардани вазъи кишвари мо талош дорад? Чунин дахолатҳо ба умури дохилии кишвари мо, бидуни шубҳа, на боиси тақвият, балки муҷиби заиф шудани мавқеи Эрон дар Тоҷикистон ва ҳатто минтақа хоҳад шуд. Пас, дастандаркорону татбиқкунандагони лоиҳаи бунёди давлати исломӣ дар кишварҳои Осиёи Миёна, аз ҷумла дар Ҷумҳурии Тоҷикистон бояд донанд, ки барои амалӣ кардани ҳадафҳои онҳо дар ин қаламрав пойдевор ва заминаҳои созгори дохиливу хориҷӣ вуҷуд надоранд.
Бигзор, Эрон дар ҳудуди давлатҳои арабӣ ба хотири таъсиргузорӣ равиши феълии худ, яъне истифода аз эътиқоду ангеза ва боварҳои мазҳабии сокинонро мавриди корбурд қарор диҳад, зеро дар ин ҳудуд ба ҷуз ин васила шояд василаи дигари муассиртаре барои ҶИЭ вуҷуд надошта бошад, аммо дар ҳудуди кишварҳое, чун Тоҷикистону Афғонистон василаҳои дигари ҳамкориҳо метавонанд таъсиргузортар бошанд. Агар ҶИЭ бо ин давлатҳо фақат бо дарназардошти ҳифзи манфиатҳои мазҳабӣ ва ҳамчун арзиши меҳварӣ афзал донистани он муносибат намояд, бидуни тардид ҳатто нуфузи каму беш доштаи қаблии худро низ, ки на бо хидмати сиёсатмадорони кунунии Эрон, балки вобаста ба омилҳои таърихиву фарҳангӣ ва забонии муштарак ба вуҷуд омадааст, ба зудӣ аз даст хоҳад дод.
Омили коҳиши эътибори Эрон дар ин қаламрав марбут ба сиёсати мазҳабмеҳвари он аст. Маҳз ҳамин сиёсат монеъи густариши равобити ҳасана байни Эрон ва он кишварҳоест, ки бо онҳо дар заминаи муштаракоти таърихиву фарҳангӣ Эрон имконоти аз ҳама бештари ҳамкориҳоро дорад.
Фаъолияти ҲНИТ низ чун абзори идеологиву сиёсӣ усулан ҳатто бо моҳияти дини Ислом ихтилоф дорад. Ин ҳизб ба хотири расидан ба ҳадафҳои сиёсии худ аз эътиқоду ҳассосияти мардум қаблан сӯиистифода мекарду феълан низ мекунад. ҲНИТ ҳамчун аҳзоби диниву гурӯҳҳои мазҳабии ифротгарои кишварҳои арабӣ, ки ҷомеаҳои хешро ба хоку хун кашидаанд, зери нуфузи нерӯҳои манфиатҷӯи байналмилалӣ қарор дорад ва фаъолияти он барои ҷомеаи мо хатарзост.
Нерӯҳои хориҷӣ ва дохилие, ки ташаннуҷи вазъи сиёсиро дар Тоҷикистон хосторанд, хуб бояд донанд, ки ҷомеаи Тоҷикистон дигар он ҷомеаи аз лиҳози сиёсӣ камтаҷрибаи пешин нест. Оташи ҷанги таҳмилии солҳои 90-уми асри гузашта, ки бунёди ҳастии ҳазорон ҳазор шаҳрвандони моро сӯхт, ҳамзамон зеҳни мардуми моро пухта кард. Ин сабақи талх барои чанд насли баъдии ҷомеаи мо кофист, ки дар мавриди тасмимҳои сиёсӣ гирифтан оқибатандеш бошанд ва аз лиҳози сиёсӣ ба саҳву хато роҳ надиҳанд. Аз ин рӯ, ҳар нерӯи сиёсӣ ва идеологии дохиливу хориҷие, ки ғарази дахолат ба умури давлатдорӣ ва тира кардани фазои иттилоотии ҷомеаи моро дорад, бояд дарк кунад, ки дигар давлат ва миллати тоҷик чунин имконро барои тафриқаандозиву дасисаангезии онҳо нахоҳад дод!
Назрӣ АСАДЗОДА, Аълочии маориф ва илми Тоҷикистон
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед