СИЁСАТ
Ҷумъа 26 Апрел 2024 08:04
Истиқлолият ҷавҳари асосии ҳастии миллат ва неъмати бузурги таърих ва тақдири халқ аст. Чи хеле ки Сардори давлат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон қайд намудаанд: “Истиқлолият рамзи соҳибдавлатӣ ва ватандории миллати сарбаланду мутамаддини тоҷик аст, ки номаи тақдирашро бо дасти хеш навишта, роҳу равиши хосса ва мақому мавқеи муносиберо дар ҷомеаи ҷаҳонӣ пайдо карда, набзи давлату миллати моро ба набзи сайёра ҳамсадо месозад”.
Марҳилаи давлатдории навину мустақили миллати куҳанбунёди тоҷик ба даврае рост омад, ки башарият дар интиҳои асри бистум ба ихтилофоти шадиди сиёсӣ, иҷтимоӣ ва маънавӣ гирифтор шуда, низоми ҷаҳон ба дигаргуниҳои азими геополитикӣ гирифтор буд. Дар минтақаи бузурги ҷаҳон, ки ба қаламрави собиқ Иттиҳоди Шӯравӣ мансуб буд, ба ҷои як давлати азим ҷумҳуриҳои алоҳида пайдо шуданд. Ин амал аз як тараф зери таъсири омилҳои объективӣ сурат гирифта бошад, аз дигар тараф, бешак, дар пошхӯрии ин давлати абарқудрат омилҳои субъективӣ нақши беандоза доштанд. Зери омилҳои субъективӣ мо дар қатори воқеияти дохилӣ дахолати хориҷиро низ дар назар дорем.
Баъди эълон гардидани Истиқлолият бо истифода аз фазои холии идеологӣ ва заифию бетаҷрибагӣ дар низоми давлатдорӣ шахсиятҳо ва гурӯҳҳои сиёсӣ бо дастгирии пуштибонҳои хориҷӣ ба майдони мубориза ворид гардиданд, ки парчами дигари идеологӣ – радикализми диниро сари даст доштанд, низоъ ва зӯровариро ба меъёри ҳаёти ҷамъиятӣ табдил доданӣ буданд. Бешубҳа, зӯроварӣ дар ҷомеа танҳо мухолифат, моҷаро, нофаҳмӣ ва парокандагиро ба бор меоварду халос.
Чуноне ки далелҳо шаҳодат медиҳанд, аксарияти кашмакашиҳову гирдиҳамоии моҳҳои сентябр ва октябри соли 1991-ро маҳз ҷавонон ташкил карданд. Дар ташкил ва гузаронидани гирдиҳамоии сиёсӣ саҳми Созмони ҷавонони озоди Тоҷикистон хеле назаррас буд. Он дар байни донишҷӯён корҳои таблиғоту ташвиқотӣ бурда, онҳоро ба майдон овард, ҳатто, чанд тан аъзои Созмон ба мушкилтарин ва хавфноктарин шакли мубориза даст зада, се рӯз дар даромадгоҳи бинои Шӯрои Олӣ гуруснанишинӣ намуданд.
Дар чунин вазъият, ки ҷумҳуриро буҳрони сиёсӣ, иқтисодӣ ва фарҳангӣ фаро гирифта буд, миёни роҳбарият якдилию ҳамдигарфаҳмӣ набуд, вабои маҳалгароӣ вусъат меёфту пурқувват мешуд, мухолифини ҳукумати давр муташаккилона амал карда намегузоштанд, ки роҳбари аввали ҷумҳурӣ дар иҷрои вазифа озодона амал намояд. Вазъияти ҷумҳурӣ рӯз ба рӯз муташанниҷ гардида, рукнҳои давлатдорӣ фалаҷ мегардиданд. Давлат сиёсати муайян надошт. Ҳамаи ин бесарусомониҳо мавқеи мухолифинро мустаҳкам ва онҳоро далертар месохт. Тавре мушоҳидаҳо нишон медоданд, нерӯҳое, ки зери парчами радикализми динӣ ба майдони мубориза бар зидди Истиқлолият ва якпорчагии Тоҷикистон ворид шуданд, дар фаъолияти худ танҳо набуданд. Онҳо ба марказҳои ғайридавлатию ғайриҳукуматии экстремистии байналмиллалии динӣ такя мекарданд. Нерӯҳои иғвогар зери шиорҳои зоҳиран демократӣ, вале амалан моҷароҷӯёна коре карданд, ки Ватанамонро ба вартаи нобудӣ расонданд. Хавфи пора-пора шудан кишвари моро таҳдид мекард. На танҳо вилоятҳо, балки ноҳияҳову деҳаҳо ҳам аз якдигар роҳи ҷудоиро меҷӯстанд. Созмонҳои гуногуни маҳаллӣ бо номи “Лаъли Бадахшон”, “Ҳамдилон”, “Меҳри Хатлон”, “Ҳисори шодмон”, “Истаравшан”, “Зарафшон” ва ғайра арзи вуҷуд карданд, ки сарфи назар аз ниятҳои неки худ, ба якпорчагии Ватани азизамон мусоидат намекарданд. Хатари аз харитаи ҷаҳон нест шудан Тоҷикистонро таҳдид менамуд.
Вазъияти бамиёномадаро вакилони мардумӣ дуруст дарк намуда пешниҳод карданд, ки Иҷлосияи XVI Шӯрои Олӣ дар шаҳри Хуҷанд ё берун аз ҷумҳурӣ гузаронида шавад. Мардуми кишвар аз Иҷлосияи XVI Шӯрои Олӣ умедҳои калон доштанд. Умед бар он доштанд, ки вакилони мардумӣ вазъи муташанниҷи сиёсию иҷтимоиро муҳокима намуда, қарорҳои дахлдор қабул менамоянд ва вазъияти кишвар хуб мешавад.
Ниҳоят Иҷлосияи XVI Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 16 ноябр дар шаҳри бостонии Хуҷанд, дар Қасри “Арбоб”-и хоҷагии ба номи Саидхоҷа Урунхоҷаеви ноҳияи Бобоҷон Ғафуров оғоз гардида, он то 2 декабри соли 1992 идома ёфт. Иҷлосияи XVI Шӯрои Олӣ дар роҳи қатъ ёфтани ҷанги шаҳрвандӣ дар кишвар ва ба пойдории миллати тоҷик дигаргунии куллӣ ворид намуд. Яъне, Иҷлосияи тақдирсоз Истиқлолияти давлатии моро бақо бахшид. Аз ин рӯ, ин иҷлосия бо Истиқлолияти давлатӣ баробарарзиш бояд дониста шавад. Чунки ҳамин иҷлосия давлати тозаистиқлоли моро аз парокандашавӣ эмин дошт ва миллати куҳанбунёди тоҷикро аз гирдоби нобудӣ раҳоӣ бахшид.
Президенти кишвар, Ҷаноби Олӣ, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба ин анҷумани бахту иқболи миллат – Иҷлосияи XVI Шӯрои Олӣ, баҳои баланд дода, барҳақ таъкид намуда буданд, ки “Иҷлосияи XVI Шӯрои Олӣ бо тақозои таърих на танҳо тифли дар гаҳворабудаи Истиқлолиятро наҷот дод, балки тақдири ояндаи ӯро муайян сохт ва Тоҷикистони тозаистиқлолро ба сӯи ҷомеаи мутамаддин ва арзишҳои волои башарӣ ҳидоят намуд”.
Холиқ ШУКУРОВ, мудири шуъбаи Осорхонаи шаҳри Панҷакент ба номи А. Рӯдакӣ
Марҳилаи давлатдории навину мустақили миллати куҳанбунёди тоҷик ба даврае рост омад, ки башарият дар интиҳои асри бистум ба ихтилофоти шадиди сиёсӣ, иҷтимоӣ ва маънавӣ гирифтор шуда, низоми ҷаҳон ба дигаргуниҳои азими геополитикӣ гирифтор буд. Дар минтақаи бузурги ҷаҳон, ки ба қаламрави собиқ Иттиҳоди Шӯравӣ мансуб буд, ба ҷои як давлати азим ҷумҳуриҳои алоҳида пайдо шуданд. Ин амал аз як тараф зери таъсири омилҳои объективӣ сурат гирифта бошад, аз дигар тараф, бешак, дар пошхӯрии ин давлати абарқудрат омилҳои субъективӣ нақши беандоза доштанд. Зери омилҳои субъективӣ мо дар қатори воқеияти дохилӣ дахолати хориҷиро низ дар назар дорем.
Баъди эълон гардидани Истиқлолият бо истифода аз фазои холии идеологӣ ва заифию бетаҷрибагӣ дар низоми давлатдорӣ шахсиятҳо ва гурӯҳҳои сиёсӣ бо дастгирии пуштибонҳои хориҷӣ ба майдони мубориза ворид гардиданд, ки парчами дигари идеологӣ – радикализми диниро сари даст доштанд, низоъ ва зӯровариро ба меъёри ҳаёти ҷамъиятӣ табдил доданӣ буданд. Бешубҳа, зӯроварӣ дар ҷомеа танҳо мухолифат, моҷаро, нофаҳмӣ ва парокандагиро ба бор меоварду халос.
Чуноне ки далелҳо шаҳодат медиҳанд, аксарияти кашмакашиҳову гирдиҳамоии моҳҳои сентябр ва октябри соли 1991-ро маҳз ҷавонон ташкил карданд. Дар ташкил ва гузаронидани гирдиҳамоии сиёсӣ саҳми Созмони ҷавонони озоди Тоҷикистон хеле назаррас буд. Он дар байни донишҷӯён корҳои таблиғоту ташвиқотӣ бурда, онҳоро ба майдон овард, ҳатто, чанд тан аъзои Созмон ба мушкилтарин ва хавфноктарин шакли мубориза даст зада, се рӯз дар даромадгоҳи бинои Шӯрои Олӣ гуруснанишинӣ намуданд.
Дар чунин вазъият, ки ҷумҳуриро буҳрони сиёсӣ, иқтисодӣ ва фарҳангӣ фаро гирифта буд, миёни роҳбарият якдилию ҳамдигарфаҳмӣ набуд, вабои маҳалгароӣ вусъат меёфту пурқувват мешуд, мухолифини ҳукумати давр муташаккилона амал карда намегузоштанд, ки роҳбари аввали ҷумҳурӣ дар иҷрои вазифа озодона амал намояд. Вазъияти ҷумҳурӣ рӯз ба рӯз муташанниҷ гардида, рукнҳои давлатдорӣ фалаҷ мегардиданд. Давлат сиёсати муайян надошт. Ҳамаи ин бесарусомониҳо мавқеи мухолифинро мустаҳкам ва онҳоро далертар месохт. Тавре мушоҳидаҳо нишон медоданд, нерӯҳое, ки зери парчами радикализми динӣ ба майдони мубориза бар зидди Истиқлолият ва якпорчагии Тоҷикистон ворид шуданд, дар фаъолияти худ танҳо набуданд. Онҳо ба марказҳои ғайридавлатию ғайриҳукуматии экстремистии байналмиллалии динӣ такя мекарданд. Нерӯҳои иғвогар зери шиорҳои зоҳиран демократӣ, вале амалан моҷароҷӯёна коре карданд, ки Ватанамонро ба вартаи нобудӣ расонданд. Хавфи пора-пора шудан кишвари моро таҳдид мекард. На танҳо вилоятҳо, балки ноҳияҳову деҳаҳо ҳам аз якдигар роҳи ҷудоиро меҷӯстанд. Созмонҳои гуногуни маҳаллӣ бо номи “Лаъли Бадахшон”, “Ҳамдилон”, “Меҳри Хатлон”, “Ҳисори шодмон”, “Истаравшан”, “Зарафшон” ва ғайра арзи вуҷуд карданд, ки сарфи назар аз ниятҳои неки худ, ба якпорчагии Ватани азизамон мусоидат намекарданд. Хатари аз харитаи ҷаҳон нест шудан Тоҷикистонро таҳдид менамуд.
Вазъияти бамиёномадаро вакилони мардумӣ дуруст дарк намуда пешниҳод карданд, ки Иҷлосияи XVI Шӯрои Олӣ дар шаҳри Хуҷанд ё берун аз ҷумҳурӣ гузаронида шавад. Мардуми кишвар аз Иҷлосияи XVI Шӯрои Олӣ умедҳои калон доштанд. Умед бар он доштанд, ки вакилони мардумӣ вазъи муташанниҷи сиёсию иҷтимоиро муҳокима намуда, қарорҳои дахлдор қабул менамоянд ва вазъияти кишвар хуб мешавад.
Ниҳоят Иҷлосияи XVI Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 16 ноябр дар шаҳри бостонии Хуҷанд, дар Қасри “Арбоб”-и хоҷагии ба номи Саидхоҷа Урунхоҷаеви ноҳияи Бобоҷон Ғафуров оғоз гардида, он то 2 декабри соли 1992 идома ёфт. Иҷлосияи XVI Шӯрои Олӣ дар роҳи қатъ ёфтани ҷанги шаҳрвандӣ дар кишвар ва ба пойдории миллати тоҷик дигаргунии куллӣ ворид намуд. Яъне, Иҷлосияи тақдирсоз Истиқлолияти давлатии моро бақо бахшид. Аз ин рӯ, ин иҷлосия бо Истиқлолияти давлатӣ баробарарзиш бояд дониста шавад. Чунки ҳамин иҷлосия давлати тозаистиқлоли моро аз парокандашавӣ эмин дошт ва миллати куҳанбунёди тоҷикро аз гирдоби нобудӣ раҳоӣ бахшид.
Президенти кишвар, Ҷаноби Олӣ, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба ин анҷумани бахту иқболи миллат – Иҷлосияи XVI Шӯрои Олӣ, баҳои баланд дода, барҳақ таъкид намуда буданд, ки “Иҷлосияи XVI Шӯрои Олӣ бо тақозои таърих на танҳо тифли дар гаҳворабудаи Истиқлолиятро наҷот дод, балки тақдири ояндаи ӯро муайян сохт ва Тоҷикистони тозаистиқлолро ба сӯи ҷомеаи мутамаддин ва арзишҳои волои башарӣ ҳидоят намуд”.
Холиқ ШУКУРОВ, мудири шуъбаи Осорхонаи шаҳри Панҷакент ба номи А. Рӯдакӣ
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед