Ҳифзи манфиатҳои миллӣ ва таҳкими Истиқлолиятидавлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар шароити муосир

Дар марҳилаи кунунии рушди Тоҷикистон масъалаи таҳкими пояҳои истиқлолияти давлатӣ аз масъалаҳои усулии давлатдорӣ ба шумор меравад. Зеро кишвари мо аз имтиҳони ҷиддии таърих гузашта, ҷанги таҳмилии шаҳрвандиро паси сар намуда, ҷомеаи суботмеҳвари худро шакл дод, ки дар дарозмуддат ҳамчун заминаи қавӣ дар тақвияти аслҳои давлати соҳибистиқлол нақш мебозад. Дар 25 соли Истиқлолияти давлатӣ тамоми рамзҳои давлати соҳибихтиёр шакл гирифтанд, ки имрӯз дар самти рушд додани эҳсоси ватанпарастӣ ва давлатмеҳварии шаҳрвандон васеъ истифода мешаванд.

Истиқлолияти давлатӣ шаро¬ити арзандаро барои ташаккул, шинохт ва татбиқи манфиатҳои миллии кишвар ба вуҷуд меорад. Худи мафҳуми «соҳибихтиёрӣ» ҷузъи ҷудонопазири консепсияи манфиатҳои миллӣ мебошад, ки танҳо будани яке дигареро рушд медиҳад. Ҳифзи Истиқлолияти давлатӣ аз афзалиятҳои доимии давлати миллӣ ба шумор мера¬вад ва барои ҳифзу татбиқ гар¬дидани манфиатҳои миллӣ му¬соидат мекунад.

Дар замони Истиқлолияти давлатӣ Тоҷикистон ба як қатор дастовардҳои усулӣ ноил гардид, ки ҳамаи онҳо таҳти роҳбарии Пешвои миллат, Президенти ҷумҳурӣ, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон рӯи даст омаданд. Рушд ва таҳкими дастовардҳои соҳибихтиёрии давлатӣ барои наслҳои минбаъда фазои озод ва шароити мусоидро ба вуҷуд меорад, ки дар дарозмуддат ба¬рои ҳифзу татбиқи манфиатҳои миллии Тоҷикистон мақоми калидӣ доранд.

Бо дарназардошти таҷрибаи мавҷудаи давлатдорӣ ва давлатсозӣ дар Тоҷикистон махсусан муҳим аст, ки баъзе иқдомҳо барои дарозмуддат таҳия ва дар амал татбиқ карда шаванд, зеро вазъи мураккаби ҷаҳони муосир тақозо дорад, ки давлат барномаи комилан миллӣ ва дохилии рушд дошта бошад. Тавре аз фалсафаи сиёсат бар¬меояд, агар давлат барномаи вижа надошта бошад, пас аз рӯи барномаи дигарон пеш меравад. Шароити дуюм дар дарозмуддат хатари ҷиддиро барои татбиқи манфиатҳои миллӣ ва умуман соҳибихтиёрии давлатӣ ба вуҷуд меорад. Бинобар ин, бо дарна¬зардошти таҳдиду хатарҳои му¬осир ва ғайриқобили пешбинӣ гардидани равандҳои сиёса¬ти ҷаҳонӣ бар хилофи сиё¬сати инерсионӣ гузаштан ба сиёсати фаъоли миллӣ барои таҳкими Истиқлолияти давла¬тии Тоҷикистон дар дарозмуддат мусоидат мекунад. Дар ҳамин росто, баъзе мулоҳизаҳоро ба-рои таҳкими Истиқлолияти дав¬латии Тоҷикистон дар дурнамо пешниҳод мекунем, ки ба ҳифзу татбиқ гардидани манфиатҳои дарозмуддати миллӣ таъсири мусбат мерасонад:

Якум, дар шароити муосир бисёр муҳим аст, ки истиқлолият ба арзиши зиндаи шаҳрвандони кишвар табдил дода шавад. Зеро заминаи қавии истиқлоли фикриро ба вуҷуд оварда, осеб¬пазирии шаҳрвандонро нисбат ба манбаъҳои ғайриватании шаклдиҳандаи афкори ҷамъиятӣ паст мекунад. Нуктаи мазкур дар замони ҷанги иттилоотӣ бисёр муҳим аст, чунки ҳар давлати манфиатдор кӯшиш менамояд, ки андешаи маври¬ди назари худро барои ба даст овардани ҳадафҳои дарозмуд¬дати геостратегӣ ва геоиқтисодӣ тарҳрезӣ ва амалӣ намояд. Дар фазои иттилоотии ҷаҳон тафсирҳои гуногун перомуни равандҳои сиёсӣ ва иқтисодӣ мавҷуд аст, ки бо ҳадафҳои муай¬ну мушаххас паҳн карда меша¬ванд. Шакли пешниҳоди афкори мазкур бисёр муосиру ҳирфаӣ буда, муҳтавои қавӣ дорад ва истеъмолкунанда (бинанда, хо¬нанда ва шунаванда)-и мавриди назарро мафтун намуда, асотиру пешфарзҳои мавриди назарро дар зеҳнҳо ба вуҷуд меорад.

Ҳар сол дар арафаи Рӯзи Истиқлолияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон теъдоди ниҳоят зиёди иттилоот бо таф¬сиру фарзияҳои гуногун барои шаҳрвандон пешниҳод мешавад, ки на ҳамаи онҳо ба манфиатҳои миллии мо мутобиқанд. Бинобар ин, устувор гардидани мафҳуми «истиқлол» ба ҳайси арзиши ҳаётии шаҳрвандон дар ша¬роити имрӯза ва дар дурнамо ҳамчун масунияти табиӣ баро¬мад мекунад.

Барои густариш додани ин раванд ба роҳ мондани мо¬дернизатсияи ҳаёти ҷамъиятӣ ба мақсад мувофиқ мебошад. Заминаҳои чунин иқдом бо эълон ва татбиқи се ҳадафи стратегӣ, яъне расидан ба истиқлолияти энергетикӣ, ба¬ровардани кишвар аз бунбасти коммуникатсионӣ ва таъмини амнияти озуқаворӣ гузошта шу¬дааст. Зеро ин се ҳадаф аз мат¬ни истиқлол баромада, барои амалӣ намудани соҳибихтиёрии давлатӣ рӯи даст гирифта шу¬даанд. Ноил гардидан ба ин ҳадафҳо кишварро ба марҳилаи нави рушд ворид мекунад ва бо ҳамин тарз манфиатҳои миллӣ татбиқ мешаванд. Яке аз хусусиятҳои манфиатҳои миллӣ дар он аст, ки ҳамеша рӯ ба рушд аст ва муҳтавои худро тағйир медиҳад, яъне дар он ун¬сури гузаштан аз миқдор ба си¬фат дида мешавад, ки омӯзишу баррасии доимиро талаб дошта, бо дигар шудани (рушд ёфтани) вазъи иқтисодӣ авлавиятҳои боз ҳам калонро дар бар мегирад. Ин шароит дар назди давлат ва ҷомеа вазифаҳои нав ба навро пеш мегузорад, ки дар умум бо истифодаи васеи неруи инсонии ватанӣ дар амал татбиқ шуда, эҳсоси истиқлолгароиро боз ҳам густариш медиҳад.

Нуктаи дигари муаррифии истиқлол ба ҳайси арзиши зин¬даи шаҳрвандӣ мавҷудияти ваҳдати миллии фарогир аст, зеро ҳар ду бо ҳам пайваст буда, яке заминаи мавҷудияти дигарро қавӣ мекунад. Маҳз ягонагӣ ва ваҳдати миллӣ ба¬рои тақвияти давлатдории миллӣ дар Тоҷикистон нақши калидӣ дорад ва дар дарозмуд¬дат аҳамияти ҳаётан муҳимро аз даст намедиҳад. Шаҳрвандон дар шароити ваҳдату ягонагии миллӣ бо пазируфтани истиқлол ҳамчун омили рушд ва суботи инфиродии худ метавонанд ба¬рои тақвият ва устувории он кору фаъолият намуда, неруи зеҳнӣ ва ҷисмии худро баҳри он сарф на¬моянд. Зеро бо меҳнати созанда, ихтироъкорӣ ва модернизатсияи ҳаёти сиёсӣ, иқтисодӣ, иҷтимоӣ ва фарҳангӣ татбиқи амалгароё¬наи Истиқлолият ҳамчун арзиши зинда ба вуҷуд оварда мешавад.

Дуюм, тақвияти таҷрибаи давлатдории миллӣ ва муарри¬фии Тоҷикистон ҳамчун давла¬ти собит мебошад. Дар фазои иттилоотӣ перомуни кишварҳои собиқи Иттиҳоди Шӯравӣ истилоҳҳои гуногуни манфӣ ис¬тифода мешавад, ки дар умум барои камранг нишон додани дастовардҳои мавҷудаи замо¬ни истиқлолият равона шудааст. Бар хилофи ин гуна ақидаҳо, таърихи сиёсии Тоҷикистон дар замони истиқлол собит месо¬зад, ки кишвари мо аз имтиҳони ҷиддии таърих гузашта, ваҳдат ва ягонагии миллиро устувор на¬муд ва суботу амниятро тақвият бахшид. Худи ин дастовард далели давлати собит будани Тоҷикистон мебошад. Аз ҷониби дигар мафҳуми давлати собит паҳлуи дохилӣ ва хориҷӣ до¬рад, ки онро мешавад дар асоси таҷрибаи мавҷудаи давлатдорӣ асоснок намуд.

Таҳлили вазъи дохилии Тоҷикистон аз замони ба даст овардани истиқлол то имрӯз ни¬шон медиҳад, ки тамоми инфро¬сохтори як давлати соҳибихтиёр дар кишвар офарида шуда, ваҳдати миллӣ, сулҳу субот ва амният дар кишвар ҳукмфармо гардид, низоми фалаҷгаштаи ҳокимияти давлатӣ барқарор ва механизми ҳадафмандонаи фа¬ъолияти он пурра таҳия шуд. Дар соҳаи иқтисод ва иҷтимоёт киш¬вар ба дастовардҳои назаррас ноил гардида, сатҳи камбизоатӣ дар муддати кутоҳ аз 80% ба 31% поён фароварда шуд. Дар умум, имрӯз дар Тоҷикистон мо¬дели худии бунёди давлатдо¬рии миллӣ ба миён омад, ки дар дарозмуддат барои таҳким ва татбиқи Истиқлолияти давлатӣ шароити арзанда меофарад. Таҷрибаи худии рушди миллӣ дар асоси қабул ва татбиқ гарди¬дани Стратегияи миллии рушд то соли 2015 имконпазир гардид, ки дар асоси натиҷаҳои бада¬стомадаи он Стратегияи миллии рушд то соли 2030 ва Консеп¬сияи миллии рушди Тоҷикистон барои давраи то соли 2050 дар ҳоли таҳия қарор доранд. Нуктаи боло ҳадафмандона будани си-ёсати дохилии кишвар ва аз рӯи барномаи мушаххас пеш рафта¬ни онро нишон медиҳад, ки яке аз нишонаҳои асосии давлати собит мебошад.

Паҳлӯи хориҷии давлати со¬бит будани Тоҷикистон эътироф гардидани кишвари мо аз тара-фи давлатҳои ҷаҳон аст. Имрӯз Тоҷикистонро 147 давлати дунё ҳамчун давлати соҳибистиқлол мешиносанд ва 128 давлат бо мо робитаҳои дипломатӣ барқарор намудаанд. Тоҷикистон таҳти роҳбарии Пешвои миллат, Пре¬зиденти ҷумҳурӣ, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар сиёсати байналмилалӣ бо як силсила ташаббусҳо баромад намуд, ки ба муҳимтарин мушкилоти кур¬раи замин бахшида шудааст. Хусусан, пешниҳодҳои ҷаҳонии Пешвои миллат дар соҳаи об фа¬рогир буда, 15 соли охир дар си¬ёсати умумиҷаҳонӣ аз нуктаҳои муҳим ба шумор меравад.

Сеюм, дар шароити имрӯза шинохти моҳияти истиқлол муҳим ба шумор мера¬вад, зеро истифодаи амалии дастовардҳои Истиқлолияти давлатӣ бо дуруст дарк наму¬дани моҳияти он оғоз мешавад. Тавре дар боло ишора намудем, аксари барномаҳое, ки аз та¬рафи давлат пиёда мешаванд, моҳиятан ба истиқлол рабт до¬шта, аз ҷавҳари созандаи он ме-хезанд. Дар шароити кунунӣ, аз масъалаҳои усулии давлатӣ руш¬ди истиқлол ва дарки истиқлол аст. Истиқлол ҳамчун унсури арзишии шаҳрвандони кишвар барои таҳкими ҳувияти давлатӣ мусоидат намуда, ба устувор гардидани ҳувияти миллӣ овар¬да мерасонад. Ҳувияти давлатӣ тамоми зинаҳои рушди инсонро дарбар мегирад ва барои раси-дан ба саодат мусоидат мена¬мояд. Рушди аксари қудратҳои пешрафтаи дунё дар устувории ҳувияти давлатӣ, истифодаи самараноки истиқлолият ва ба дарки моҳиятии он вобаста аст. Маҳз чунин шароит имконият фароҳам меоварад, ки заминаи рушди босубот ва ҷавобгӯ ба та¬лаботи муосир гузошта шавад.

Бояд зикр намуд, ки ҳувият яке аз доманадортарин масъалаҳои рушди инсон ба шумор рафта, маҳз устуворӣ ва хусусияти созандаи он барои ташаккули инсони солиму муо¬сир сабаб мегардад. Дар ин самт, унсури манфии бегонапарастӣ ва ба партови иҷтимоӣ мубад-дал гардидани шаҳрвандон ба худи истиқлолият таъсири манфӣ ва хатари ҷиддӣ эҷод мекунад. Яке аз чунин таҳдидҳо ақидаҳои ифротию террористӣ буда, нафаре, ки гирифтори чу¬нин афкор шудааст, арзишҳои давлатӣ, аз қабили марз, рамз, парчам, суруди миллӣ, Сарқонун ва дигар атрибутҳои давлати соҳибихтиёри дунявиро қабул надоранд.

Дар шароити имрӯзаи Тоҷикистон тамоми омилҳои ҳифзкунандаи суботу амният рӯи даст гирифта шудаанд ва кишва¬ри мо бо истиқлоли сиёсии худ вазъи мусоидро барои ташаккул ва рушди инсони муосир офари¬да аст, ки он ҳам барои таҳкими заминаҳои иҷтимоиву фикрии соҳибихтиёрии давлатӣ равона аст.

Чорум, ташаккул ва фарогир гардидани идеяи миллӣ ҳамчун ғояи марказии давлатдорӣ ва давлатсозӣ аст. Тавре маълум аст, Пешвои миллат зимни суханро¬нии худ бахшида ба ХХ-солагии Иҷлосия ХVI-уми Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҳайси идеяи миллӣ «Тоҷикистони соҳибихтиёр – Ватани яго¬наи мо»-ро эълон намуданд. Ғояи мазкур воқеияти ин¬фиродии ҳар як шаҳрванди Тоҷикистонро дарбар мегирад ва аз матни истиқололу озодӣ баромада, мақсади асосии он таҳкими истиқлолияти сиёсӣ ва соҳибихтиёрии давлатӣ мебо¬шад. Бинобар ин, махсусан муҳим аст, ки барои фарогир шудани ин ғоя, ки аз этатизми давлатӣ асос гирифтааст, маҳакҳои асо¬сии татбиқи он муайян гарди¬да, барои ҳадафмандона амалӣ гаштани он дар шароити муосир мусоидат намояд. Мулоҳизаҳои мазкур ҳамчун пешниҳод барои тақвият ва фарогир гардидани ғояи миллӣ пешниҳод мешавад, ки то андозае ҳамчун механиз¬ми амалии татбиқи идеяи мил¬лии «Тоҷикистони соҳибихтиёр – Ватани ягонаи мо» баромад мекунад.

Маҳаки аввали идеяи мил¬лии «Тоҷикистони соҳибихтиёр – Ватани ягонаи мо» ба ҷомеаи иттилоотӣ нигаронида шуда¬ни он бояд бошад. Раванди ҷаҳонишавӣ собит намуд, ки рушди ба ҳампайванди давлатҳо ба як падидаи оддӣ мубаддал гардидааст ва сарфи назар наму-дани ин воқеият ғайриимкон ме¬бошад. Зеро дар асри ХХI рушди технология бо суръати кайҳонӣ ба ташаккули ҷомеаи иттилоотӣ мусоидат намуда, вазъи имрӯзаи ҷаҳонро комилан тағйир до¬дааст. Дар шароити кунунӣ масъалаи таҳкими истиқлоли давлатӣ бо мавҷудияти таҳдид ва хатарҳои ҷаҳонӣ тамоми кишварҳои курраи заминро дар рӯ ба рӯи ифротгароӣ, терро¬ризм, тағйирёбии иқлим, гарди¬ши ғайриқонунии маводи му¬хаддир, қочоқи инсон ва ғайра муттаҳид намудааст. Ҷомеаи имрӯзаи ҷаҳонӣ, мутобиқи ан¬дешаи олимони варзидаи дунё ба давраи пасомуосирии рушди худ во¬рид гардид ва омилҳое, ки ба тақвият ва рақобатпазирии давлатҳо таъсири мусбат мерасонад илм ва фановарӣ мебошад.

Бо дарназардошти воқеияти имрӯзаи ҷаҳон истифодаи амалии дастовардҳои ҷомеаи иттилоотӣ ба мақсад мувофиқ буда, барои муаррифии зарфияти амалии миллат ва таҳкими истиқлоли давлатӣ заминаи му¬соиди рушдро фароҳам месозад. Ҷавҳари маҳаки якум ташаккули давлати муосири рӯ ба рушд аст, ки шароити арзандаро барои тарбия ва ташаккули шаҳрвандон равона на¬муда, сатҳи зиндагии шоистаро барои соки¬нон фароҳам меоварад.
Маҳаки дуюми идеяи миллӣ ҳифз, тақвият ва муаррифии фарҳанги миллӣ мебошад, ки дар асри ҷаҳонишавӣ барои устувории эҳсоси шаҳрвандӣ нақши муҳим дорад. Фарҳанги миллӣ ба ҳайси шиносно¬маи Тоҷикистон дар раванди ҷаҳонишавӣ баромад намуда, дар гирдоби инқирозҳо ва бӯҳрони ҳувиятӣ худии инфиродӣ ва давла¬тии моро метавонад ҳифз намояд. Бинобар ин, дар Тоҷикистон таҷрибаи мусбат дар сам¬ти рушди илму маориф ва фарҳанг ба назар мерасад, ки бешубҳа аз афзалиятҳои доимии сиёсати давлатӣ ба шумор мераванд. Ин се унсур дар тарбияи насли наврас, шинохти рисолати шаҳрвандӣ, ба густариши эҳсоси ватандорӣ ва худшиносиву худогоҳии миллӣ ва давлатӣ таъсири амиқ мегузоранд. Дар ин замина, мувофиқи мақсад дониста мешавад, ки таҳаввули фаҳмиши фарҳанг, илм ва ма-ориф дар кишвар сурат гирад ва вобаста ба талаботи давлати соҳибихтиёр ба роҳ монда шуда, барои истеъмолкунандаҳои ҳам дохилӣ ва ҳам хориҷӣ ҳамчун абзори «неруи нарм» васеъ истифода шавад. Ин иқдом гардиши усулиро дар сиёсати давлатӣ дар самти илм, маориф ва фарҳанг метавонад ба вуҷуд орад, ки ба талаботи ҷомеаи муосири иттилоотӣ ҷавобгӯ буда, боиси таҳкими асосҳои давла¬ти соҳибихтиёр мегардад. Ҷавҳари маҳаки дуюм таҳким ва муаррифии фарҳанг ҳамчун омили тақвият ва рушди давлатдории миллӣ мебошад, зеро дар раванди ҷаҳонишавӣ ху¬сусияти фарҳангӣ метавонад унсурҳои бу¬нёдии ҳувияти миллӣ ва давлатиро ҳифз ва рушд диҳад.

Маҳаки сеюми идеяи миллиро фалсафаи рушди инсон, яъне иқтисоди инсонгаро дар шароити ҷомеаи иттилоотӣ ташкил медиҳад. Тоҷикистон барои татбиқи он тамоми шарои¬ти табиӣ ва зеҳниро дорад. Барои татбиқи чу¬нин як сиёсати давлатӣ асоси конститутсионӣ вуҷуд дорад, ки дар моддаи якум омадааст: «Тоҷикистон давлати иҷтимоӣ буда, барои ҳар инсон шароити зиндагии арзанда ва инки¬шофи озодонаро фароҳам меорад». Маҳаки мазкур нуктаи марказии идеяи миллиро ташкил медиҳад, зеро амалияи истиқлолият ва соҳибихтиёрии давлатӣ танҳо дар сурати иқтисоди муосир ва рӯ ба рушд имконпазир мегардад. Дар сурати пазируфта шудани ин ғоя аз тарафи шаҳрвандон, он ҳамчун ун¬сури таркибии ҳувияти инфиродӣ баромад менамояд ва дар натиҷа ба рушди ҳувияти давлатӣ оварда мерасонад. Танҳо дар чу¬нин ҳолат имкони татбиқи амалиягароёнаи истиқлол ҳамчун арзиши воқеии шаҳрвандӣ фароҳам оварда мешавад. Дар давлатдории миллӣ инсон ҳамчун сармояи муҳим барои рушд эътироф шуда, тамоми сиёсатгузории давлатӣ пеш аз ҳама ба инсон равона карда шудааст. Бо таҳкими асосҳои давлати миллӣ дар Тоҷикистон риштаи пайванди шаҳрванд ва давлат, воқеият ва иқтисод, фалсафа ва рушд, истиқлол ва саодат ба вуҷуд меояд, ки барои устувории пояҳои давлатдории мо дар дурнамои дарозмуҳлат таъсири мусбат мера¬сонад.
Дар умум, идеяи миллии «Тоҷикистони соҳибихтиёр – Ватани ягонаи мо» барои ба падидаи инсонӣ табдил додани ваҳдати миллӣ мусоидат намуда, шароити арзанда¬ро барои рушди инсон ба вуҷуд меоварад. Аз ин рӯ, формулаи амалишавандаи идеяи миллии «Тоҷикистони соҳибихтиёр – Вата¬ни ягонаи мо» дар чунин шакл падидор ме¬гардад: Тоҷикистон ҳамчун давлати собит + Тоҷикистон ҳамчун давлати некуаҳволии умум = Тоҷикистони соҳибихтиёр, ки зарфи¬яти созандаи шаҳрвандонро муттаҳид на¬муда, барои таҳким ва рушди Истиқлолияти давлатӣ заминаи мусоид муҳайё месозад.

Тавре дар боло ишора намудем, барои ба вуҷуд овардани заминаи воқеии татбиқи Истиқлолияти давлатӣ, сартосарӣ намудани идеяи миллӣ зарур аст ва он ба воситаи бар-номарезии мушаххаси давлатӣ ба роҳ монда мешавад. Таҷрибаи давлатҳои пешрафтаи дунё нишон медиҳад, ки ғояҳои марказӣ аз ҷониби давлат ба шаҳрвандон пешниҳод шуда, тибқи сиёсати пухта ва санҷида дар амал татбиқ карда мешавад ва дар дарозмуд¬дат ба арзиши воқеии шаҳрвандон мубаддал мегардад. Дар зимн раванди «анъанасозӣ»-и давлат низ муҳим аст, ки ба тадриҷ таҳия ва дар амал татбиқ карда мешавад. Бино¬бар ин, барои ба вуҷуд овардани насли му¬осир ва содиқ ба ватану миллат муҳим аст, ки барномарезиҳои давлатӣ дар самти илм, маориф ва фарҳанг бознигарӣ шаванд. Дар ин ҷода истифодаи таҷрибаи давлатҳои пеш¬рафтаи ҷаҳонӣ барои мудирияти ин соҳаҳо муҳим арзёбӣ мегардад. Рӯи даст гирифтани барномаҳои санҷидашуда ва коркардшудаи давлатӣ барои ташаккули мавқеи шаҳрвандӣ ва тафаккури давлатӣ аз тарбияи кӯдакон ва наврасон оғоз намудан даркор ва дар ин роҳ истифодаи зарфияти зеҳнии зиёиён нақши калидӣ дорад ва тариқи моделсозии иҷтимоии сиёсат татбиқи лоиҳаҳои иҷтимоии давлатии шахсиятсоз метавонад амалӣ ша¬вад.

Барои насли наврас ва ҷавони кишвар пешниҳод намудани образҳои идеалӣ дар симои шахсиятҳои асотирӣ аз “Шоҳнома”-и безаволи Фирдавсӣ (Рустами Дастон, Исфан¬диёр, Сиёвуш ва дигарҳо), таърихӣ (Шерак, Томирис, Сино, Хайём, Темурмалик, Восеъ ва дигарҳо) ва қаҳрамонони асарҳои нави¬сандагони муосир ва классикӣ аз аҳамият холӣ нест. Иқдоми мазкур ба он мусоидат мекунад, ки дар раванди ҷаҳонишавӣ ҳифзи арзишҳо ва ҳувияти миллӣ бо абзори муосир ба роҳ монда шуда, чунин шароит ба руш¬ди фановарӣ ва технологияи муосир овар¬да мерасонад. Ҳамчунин, таъсири унсурҳои фарҳангиву арзишии ҳувияти мусоири мо ба давлат ва минтақаҳои мухталифи дунё интиқол меёбад.

Таҳкими Истиқлолияти давлатӣ ва ҳифзи манфиатҳои миллӣ аз суботу амнияти миллӣ сарчашма гирифта, маҳз устувор будани ваҳдату ягонагии миллӣ шароити арзан¬даро барои рушд ба вуҷуд меорад. Дар ин самт, ҷойгоҳи вазъи умумии дохилӣ калидӣ аст, зеро он ба авзои умумии ҷомеаи киш¬вар рабт дошта, дар таҳкими суботу амнияти давлат нақши ҷиддиро мебозад. Ҳамзамон, мақоми сиёсати дохилӣ дар тақвияти дав¬латдории миллӣ баланд буда, маҳз инкишо¬фи босуботи он заминаҳои рушди устувор¬ро таҳким бахшида, барои тавсеаи соҳаҳои мухталиф, аз ҷумла иқтисод, иҷтимоиёт, фарҳанг ва маънавиёт мусоидат мекунад. Аз ин рӯ, барои таҳкими Истиқлолияти давлатӣ ва татбиқи манфиатҳои миллӣ дар дарозмуд¬дат таваҷҷуҳ ба нуктаҳои музкур ба мақсад мувофиқ мебошад:

1. Таҳлили вазъи имрӯза имкон медиҳад, ки мо перомуни ташаккул ёфтани фарҳанги нави сиёсӣ суҳбат намоем. Хусусиятҳои ин падида дар он зоҳир мегардад, ки бо ба¬робари устувор гардидани аслҳои ҷомеаи иттилоотӣ, абзорҳои таъсиррасонанда ва ҳам тақвиятдиҳандаи он мақоми худро таҳким бахшида истодаанд. Бинобар ин, воситаҳои иттилоотию коммуникатсионӣ ба абзори ҷиддии самтдиҳандаи афкори ҷамъиятӣ мубаддал гардидаанд. Имрӯзҳо дар тамоми қаламрави кишвар истифо¬даи васеи воситаҳои номбаршуда ба на¬зар расида, фазои чандири сиёсию иде¬ологиро ба вуҷуд овардааст. Дар ин ҷода, таҳлили матлабҳои ВАО-и чопию электронӣ ва шабакаҳои иҷтимоӣ нишон медиҳад, ки маҷмуаи масъалаҳои нав ба вуҷуд омадаанд. Баррасии васеи он рушди фарҳанги сиёсиро бо сенарияҳои мухталиф имконпазир наму¬да, маҳз бо мудирияти давлатӣ метавонад ба¬рои ҳифзи соҳибихтиёрӣ ва тамомияти арзӣ, таҳкими суботу амният, инчунин ба татбиқи манфиатҳои миллии Тоҷикистон заминаи му¬соид офарад. Аз ин рӯ, инкишофи фарҳанги нави сиёсӣ бо васеъ гардидани истифодаи воситаҳои иттилоотию коммуникатсионӣ табақаҳои мухталифи ҷомеаи кишварро ба корҳои сиёсӣ ҷалб намудааст. Дар ин самт, махсусан муҳим аст, ки манбаи шаклдиҳандаи фарҳанги нави сиёсӣ дар дасти давлат боқӣ монад. Зеро омили мазкур ба ҳифзи ваҳдату ягонагии миллӣ мусоидат менамояд.

2. Самти афзалиятноки дигар масъалаи таҳкими ҷойгоҳи ҷомеаи шаҳрвандӣ ба ҳисоб меравад. Зеро маҳз ҷомеаи шаҳрвандӣ ба¬рои густариши арзишҳои давлатӣ мусоидат намуда, заминаи ҷиддиро барои инкишофи ҳувияти миллӣ (давлатӣ) ба вуҷуд меорад. Масъалаи калидии ин самт ба абзори нерӯи нарми қудратҳои манфиатдор мубаддал на-гардидани ниҳодҳои ҷомеаи шаҳрвандӣ аст, зеро дар чунин шароит он наметавонад рисо-лати аслии худро иҷро кунад. Имрӯзҳо акса¬рияти ҳизбҳои сиёсии расмӣ рушди ҷомеаи шаҳрвандиро аз афзалиятҳои худ медонанд. Фаъолият дар ин самт метавонад ба ҷалби шаҳрвандон тариқи воситаҳои қонунӣ ба сиёсат мусоидат кунад. Бо таҳким ёфтани ҷойгоҳи ҷомеаи шаҳрвандӣ дар Тоҷикистон падидаҳои номатлуб дар байни ҷавонон пешгирӣ карда мешавад, зеро рисолати ас¬лии ниҳодҳои ҷомеаи шаҳрвандӣ тарбия ва ташаккули шаҳрвандони қонунмеҳвар аст. Дар ин ҷода, боло рафтани маърифати шаҳрвандӣ ба таҳкими фарҳанги нави сиёсӣ дар Тоҷикистон мусоидат мекунад.

3. Масъалаи ҷавонон ва сиёсати давла¬тии ҷавонон дар Тоҷикистон аз афзалиятҳои дарозмуддат ба шумор меравад. Зеро теъ¬доди қобили мулоҳизаи аҳолии кишварро ҷавонон ташкил медиҳанд. Ҳамзамон вуҷуд доштани зуҳуроти номатлуб дар байни ҷавонон, аз қабили ҷинояткорӣ, тундгароӣ ва ифротгароии мазҳабӣ нигарониҳоро ба вуҷуд овардааст. Ҷавонон бо вуҷуди до¬штани зарфияти баланди навоварию эҷодӣ табақаи осебпазир ба шумор мераванд, зеро афзалиятҳои ҳаётии онҳо пурра шакл на¬гирифтааст. Аз чунин ҳолат гурӯҳҳои мухта¬лиф - ҷинояткорон, қочоқчиён ва ифротиҳо сӯистифода намуда, ҷавононро ба сафи худ ҷалб менамоянд. Баррасии вазъи имрӯзаи ҷавонон нишон медиҳад, ки тамоюлҳои мух¬талиф гуногунсамт ва гоҳе ба ҳамдигар зид дар муҳити онҳо шакл гирифта истодааст. Чунин шароит осебпазии ҷавононро зиёд намуда, имкони истифода ё сӯистифода шуданашонро зиёд мегардонад. Аз ин рӯ, татбиқи ҳадафмандонаи сиёсати давлатии Тоҷикистон дар соҳаи ҷавонон дар партави чунин равандҳо муҳимият ва хусусияти нав касб намуда, дар дурнамо моҳияти актуалии худро ҳифз менамояд.

4. Истифодаи самараноки захираҳои иттилоотӣ ва масъалаи таъмини амнияти иттилоотӣ дар ин марҳилаи давлатдорӣ аф¬залияти хоса дорад. Зеро ҳар ду ҳам барои таъмини суботу амният ва ҳамчунин барои бесуботию муташанниҷии авзои ҷамиятӣ истифода шуда метавонанд. Ҳамзамон, тав¬ре аз таҳлилҳо бармеояд, дар аксарияти нуқтаҳои доғи ҷаҳон барои ба вуҷуд овар¬дани бесуботию низоъ иттилоот васеъ исти¬фода шуда, ба аслиҳаи ҷиддии нерӯи нарм мубаддал гардидааст. Баррасии вазъи ба вуҷуд омадани бӯҳроне бо номи «баҳори арабӣ» нишон медиҳад, ки маҳз заифии итти¬лои дохилӣ боиси бесуботӣ гардидааст. Дар фазои иттилоотӣ, махсусан дар шабакаҳои иҷтимоӣ ҷанги иттилоотӣ ба роҳ монда шуда¬аст, ки мақсади асосии он тағйири муносиба¬ти шаҳрванд бо давлат мебошад. Кӯшишҳои коҳиши эҳсоси боварӣ ва эътимод ба назар мерасад, ки дар натиҷаи муваффақият теъ¬доди қобили мулоҳизаи шаҳрвандонро ба партовҳои иҷтимоӣ мубаддал мегардонад. Ин тоифа аз назари равонӣ осебпазир буда, ҷалб шуданашон ба гурӯҳҳои тундгарову ифротӣ осон аст. Аз ин рӯ, рушди зерсохтори ҷомеаи иттилоотӣ яке аз самтҳои афзалият¬ноки пешрафти иҷтимоию сиёсии кишвар ба ҳисоб меравад.

5. Ҳифзи амнияту суботи давлатӣ низ аз масъалаҳои муҳими сиёсати дохилӣ ба шу¬мор меравад. Зеро суботу амният ба таҳкими ваҳдати миллӣ мусоидат намуда, ягонагии миллиро устувор мегардонад. Ҳамзамон, бо дарназардошти вазъи осебпазири минтақа ва ҷаҳон, бархурди манфиатҳои кишварҳои абарқудрат ва дар ҳоли номуайянӣ қарор до¬штани муносибатҳои байналмилалӣ таъмини субот ва ҳифзи амният ба масъалаи муҳими давлатӣ мубаддал гардида, тақвияти он бо истифода аз имкониятҳои муосир заминаҳои ҷиддии рушдро фароҳам меоварад.

ШЕРАЛИ РИЗОЁН,
сардори Раёсати таҳлил ва ояндабинии сиёсати дохилии Маркази тадқиқоти стратегии назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон