ҶОМЕА
Шанбе 20 Апрел 2024 12:28
Имрӯзҳо сафи навоварону ихтироъкорон аз ҳисоби ҷавонон афзуда, озмунҳои зиёде вобаста ба инноватсия доир мегарданд. Дар ин замина солҳои охир барои рушди инноватсия миёни ҷавонон корҳои зиёде низ ба сомон расидааст. Доир ба ин мавзуъ бо Боймурод Бойзода, муовини директори Муассисаи давлатии “Маркази миллии патенту иттилоот”-и Вазорати рушди иқтисод ва савдо суҳбати ихтисосие анҷом додем.
- Ба ихтироъкории ҷавонон дар замони истиқлолият чӣ гуна баҳо медиҳед?
- Истиқлолият барои навоварон ва ихтироъкорони ҷавони ҷумҳурӣ давраи нави эҷодӣ, давраи масъулиятнокеро ба миён овард. Аз нишондодҳои оморӣ дида мешавад, ки сол аз сол дар ҷумҳурӣ сафи ихтироъкорону навоварон аз ҳисоби ҷавонони лаёқатманд зиёд гардида истодааст. Ин аз он шаҳодат медиҳад, ки дар баробари устодон ва олимони забардасти мо, ҷавонон низ дар корхонаву муассисаҳо, марказҳои илмию эҷодӣ, муассисаҳои таҳсилоти олии кишвар ба фаъолияти ихтироъкориву навоварӣ машғул шуда, саҳми худро дар рушди соҳа мегузоранд.
- Вазъи навоварию ихтироъкории наврасону ҷавонон дар муқоиса ба солҳои қаблӣ чӣ гуна аст?
- Ҳукумати кишвар яке аз самтҳои сиёсати рушд ва тараққӣ додани иқтисодиёти кишварро дар соҳаи моликияти зеҳнӣ равона намуда, дастгирӣ ва ҳифзи ҳуқуқии ихтироъкорон, навоварон ва дигар шахсони эҷодкорро дар мадди аввал мегузорад. Муассисаи давлатии “Маркази миллии патенту иттилоот”-и Вазорати рушди иқтисод ва савдо бо мақсади ҷалби афроди лаёқатманд ба навоварию ихтироъкорӣ дар ду сол як маротиба озмуни ҷумҳуриявии “Навоварон ва ихтироъкорони наврас ва ҷавон”-ро баргузор менамояд. Ва сол то сол шумораи иштирокчиён дар озмун зиёд гардида истодааст. Агар дар соли 2016 ба озмун ҳамагӣ 76 ариза пешниҳод гардида бошад, ин рақам дар соли 2018 10 маротиба афзудааст. Ин нишондод аз он шаҳодат медиҳад, ки имрӯз наврасону ҷавонони мо бо истифода аз имкониятҳое, ки Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон фароҳам оварда истодааст, илмҳои замони муосирро аз худ намуда, ба корҳои навоварию ихтироъкорӣ бештар рӯй овардаанд.
- Соҳибистиқлолӣ ба зиёд шудани навоварию ихтироъкорӣ ва рушди инноватсия дар кишвар чӣ таъсир гузошт?
- Баъди ба даст овардани истиқлолият, Тоҷикистон дар муҳлати начандон тӯлонӣ тавонист, ки низоми миллии моликияти зеҳнии худро ташаккул дода, дар ҷараёни ҷаҳонишавии иқтисодиёт фаъолона иштирок намояд ва узви як қатор созмону ташкилотҳои байналмилалӣ гардад. То имрӯз Ҷумҳурии Тоҷикистон ба зиёда аз 20 созишномаҳо ва шартномаҳои байналмилалии соҳаи моликияти зеҳнӣ ҳамроҳ гардидааст. Аз ҷумла, соли 1994 Ҷумҳурии Тоҷикистон ба Созмони умумиҷаҳонии моликияти зеҳнӣ аъзо шуд.
Дар солҳои соҳибистиқлолӣ дар сохтори иқтисодиёти миллӣ дигаргуниҳои ҷиддӣ ба амал омаданд. Гузариш ба муносибатҳои бозаргонӣ ба соҳаи саноат такони нав бахшид. Аз ин хотир мо ҳамарӯза дар соҳаи саноат ва истеҳсолоти ҷумҳуриамон натиҷаҳои назаррасро мушоҳида менамоем. То имрӯз дар самти ихтироъкорӣ 1577 адад ихтироъ дар Феҳристи давлатӣ ба қайд гирифта шуда, бо ҳуҷҷати ҳифозатӣ (патент ва нахустпатент) таъмин гардидаанд.
Дар намоишгоҳи байналмилалии “Занҳои ихтироъкори ҷаҳон”, ки ҳамасола дар шаҳри Сеули Кореяи Ҷанубӣ баргузор мегардад, то имрӯз 44 ихтирои 34 нафар бонувони ихтироъкори мо пешниҳод гардид, ки сазовори 15 медали тилло, 18 медали нуқра, 13 медали биринҷӣ, ҳамчунин 2 Гран-прии ассотсиатсияҳои ихтироъкорони Кореяи Ҷанубӣ ва Таиланд, 1 Ҷоизаи махсуси Ҷумҳурии Ӯзбекистон, 1 Ҷоизаи аввалини Ҷумҳурии Исломии Эрон ва 1 Ҷоизаи махсуси Индонезия ҳамчун “Беҳтарин зани ихтироъкор” гардиданд.
Дар Озмуни ҷумҳуриявии “Ихтироъкори беҳтарини Ҷумҳурии Тоҷикистон” то ба имрӯз 22 нафар соҳиби медали тиллои Соз-мони Умумиҷаҳонии Моликияти Зеҳнӣ, 13 нафар соҳиби медали тиллои ба номи В.И. Блинникови Идораи патентии Авруосиёгӣ (“Барои саҳмгузорӣ дар фаъолияти ихтироъкорӣ ва патентӣ”) ва 26 нафар соҳиби “Нишони фахрӣ”-и Идораи патентии Ҷумҳурии Тоҷикистон гардидаанд.
- Ихтирооти ҷавонони навовар дар пешрафти ҷомеа чӣ нақш гузошта метавонад?
- Ҳар як нафаре, ки ба ихтироъкорӣ машғул мешавад, бояд аз он самараи иқтисодӣ ба даст оварад. Яъне ихтирои офаридашуда дар саноат татбиқшаванда бошаду фоидаи иқтисодӣ орад ва корро назар ба ихтирои пештара осон гардонад. Мутобиқи омори расмӣ имрӯз зиёда аз 172 адад ихтирои ихтироъкорони Тоҷикистон дар амал татбиқ гардида истодаанд. Инҳо дар соҳаҳои зерин татбиқ гардидаанд: тиб – 93 (1 патент, 92 нахустпатент), кишоварзӣ 11, бойторӣ 11, кимиё 14, механика 10, физика 10, нассоҷӣ 4, сохтмон 4, металлургия 14 ва интиқолдиҳӣ 1 адад. Яъне агар як ихтироъро як қадам ба сӯи рушд номем, мо аллакай 172 қадам бардоштаем.
- Дар чанд соли охир чӣ қадар наврасону ҷавонон соҳиби ҳуҷҷатҳои ҳифозатӣ гардидаанд?
- Айни замон дар феҳристи давлатӣ 85 нафар ихтироъкорони ҷавони то 35-сола ба қайд гирифта шудаанд. Наврасон (то синни 16 сола) ҳоло ягон нафар ҳуҷҷати ҳифозатӣ нагирифтаанд. Вале як қатор наврасону ҷавонони мо ҳамасола дар озмунҳои ҷумҳуриявию байналмилалӣ иштирок намуда, соҳиби ҷоизаҳои бонуфуз мегарданд.
Соли 2019 дар Универсиадаи патентии Авруосиёгии “Взгляд в будущее” ҷавонони мо соҳиби ҷойҳои ифтихорӣ гардида буданд. Ҷоизаҳои ду ихтироъкори ҷавон Н. Гиёева ва М. Султонов дар доираи ҷашнӣ 25-солагии ба имзо расонидани Конвенсияи патентии Авруосиёгӣ дар муҳити тантанавӣ супорида шуд, ки барои мо мояи ифтихор аст.
- Барои рушди ихтироъкорӣ миёни ҷавонону наврасон чӣ бояд кард?
- Наврасону ҷавонон мутобиқи имконоти худ, шавқу рағбат ба ин ва ё он соҳа дилбастагӣ доранд ва онро дар қалби худ мепарваранд. Аммо метавонем, аз давраи томактабӣ барои кӯдакон соатҳои махсуси инкишофи нерӯи зеҳнӣ ва навовариро ба роҳ монем. Барои ин пеш аз ҳама, аз муҳити оилавӣ ҳар як падару модар бояд кӯшиш намояд, ки ба фарзандони худ ҳамаҷиҳата барои инкишофи зеҳнӣ ва малакаи касбӣ шароит фароҳам оварад. Яъне муҳит ва шароити оилавӣ барои инкишофи зеҳнӣ, ботинӣ ва ҷисмонии кӯдак дар рушди навоварию ихтироъкорӣ ҷойгоҳи хоссаеро ишғол менамояд. Пас аз он муассисаҳои томактабӣ, муассисаҳои таҳсилоти миёнаи ҳамагонӣ ва муассисаҳои таҳсилоти олии касбӣ.
Дар муассисаҳои мазкур бояд утоқҳои фаннӣ, таълими меҳнат, касбу кор бо тамоми таҷҳизотҳо барои тақвияти зеҳнии насли наврас муҳайё бошад. Пас аз итмоми дарсҳо дар муассисаҳо, наврасону ҷавонон ба кружокҳои навоварию ихтироъкорӣ ҷалб карда шаванд. Албатта дар як муассисаи таълимӣ, ки ҳудуди 700 то 1500 нафар толибилм таҳсил менамояд, тақрибан 20-30 нафар наврасу ҷавони дорои қобилияти зеҳнӣ ё эҷодидошта фаъолият менамояд. Бояд роҳбарони синф, устодони фанҳои дақиқ бештар бо ин бачаҳо кору фаъолият намуда, аз мушкилиҳои онҳо сари вақт бохабар бошанд. Ба ин бачаҳо роҳбаладӣ намуда онҳоро ҳамеша дастгирӣ ва ҳавасманд намоянд. Барои наврас ва ҷавони муассисаи таълимӣ гирифтани як “Сипоснома” ва “Ифтихорнома” аз дасти директори мактаб аллакай ифтихори бузург аст. Мақомотҳои ҳокимияти давлатии шаҳру ноҳияҳо бояд бештар ба чунин наврасону ҷавонон рӯй оварда онҳоро ҳамаҷиҳата дастгирӣ намоянд. Ба онҳо стипендияҳои махсус ҷудо намуда, ҳангоми ишғоли ҷойҳои сазовор дар озмунҳои ихтироъкории ноҳиявию шаҳрӣ, вилоятию ҷумҳуриявӣ бо туҳфаҳои пулию молӣ қадрдонӣ намоянд.
- Роҳбари давлат дар вохӯрии охири хеш аз вазъи илми кишвар нигаронӣ карда, иброз доштанд, ки натиҷаи таҳқиқотҳои олимони кишвар дар истеҳсолот хеле кам ба назар мерасад. Ба назари шумо сабаби дар истеҳсолот истифода нагардидани корҳои илмӣ дар чист?
- Сабаби асосии дар истеҳсолот истифода набурдани корҳои илмиро ман дар ҳамкорӣ накардани баъзе олимон бо ширкатҳои истеҳсолӣ, хоҷагиҳои деҳқонӣ ва корхонаву муассисаҳо мебинам. Мо бояд илмро бо истеҳсолот бо робитаҳои натиҷабахш пайвандем, то ки саноатикунонии босуръати кишварро тақвият бахшем. Ҳуҷҷати ҳифозатиро гирифта, нашинем ва аз паси татбиқи натиҷаҳои илмӣ шавем. Натиҷаи илмӣ низ ба монанди ихтироъ метавонад ба олимони мо ва муассисаҳои илмӣ даромади хуб биёрад ва ба рушди иқтисодиёти кишвар мусоидат намояд.
Сабаби дигар ин аст, ки имрӯз соҳибкорони мо, ширкатҳои истеҳсолӣ аз дастовардҳои олимони мо маълумоти кофӣ надоранд. Соҳибкорон ва ширкатҳои истеҳсолӣ аз хориҷи кишвар маҳсулоти тайёрро дастрас менамоянд. Аксаран маводҳои хом ё маҳсулотҳо аз хориҷи кишвар ворид карда мешаванд. Агар соҳибкорони мо ҳамин маводҳоро ба олимони ватанӣ фармоиш диҳанд, шояд олимон бо истифода аз маводи хоми ватанӣ маводро омода намуда, арзон пешниҳод намоянд.
Сабаби дигари дар истеҳсолот ҷорӣ нашудани баъзе аз корҳои илмию таҳқиқотӣ ин набудани маблағгузории зарурӣ мебошад. Агар маблағгузорӣ бошад, худи олимон бо истифода аз имкониятҳои ҷойдошта корҳои илмиро дар амал татбиқ менамоянд.
Айни замон аз ҷониби Ҳукумати кишвар як Комиссияи вижа нисбати ин масъала таъсис дода шудааст ва пас аз санҷиши субъектҳои илмию таҳқиқотии кишвар эшон низ хулосаи худро ироа хоҳанд кард.
- “Бистсолаи омӯзиш ва рушди фанҳои табиатшиносӣ, дақиқ ва риёзӣ дар соҳаи илму маориф” эълон кардан, чӣ паёмадҳо хоҳад дошт?
- Албатта 20 сол ин кам нест. Дар ин солҳо метавон чи қадар нақшаҳо ҷиҳати рушди соҳа рӯи кор оварду иҷро кард. Бояд дар зеҳну тафаккури кӯдак, рушди илмҳои дақиқ, навоварию ихтироъкориро аз зинаи муассисаи томактабӣ оғоз намуд. Кӯдак аз овони хурдӣ метавонад зеҳну тафаккури худро рушд диҳад, ба сохтану эҷод намудан дилбастагӣ пайдо намояд. Кӯдакон, наврасон ва ҷавонони мо дар ҳақиқат зеҳну тафаккури эҷодӣ, навоварию ихтироъкорӣ доранд.
Пеш аз ҳама ҷиҳати рушди фанҳои дақиқу табиатшиносӣ аз ҷумла дар муассисаҳои таҳсилоти ҳамагонӣ омӯзгорони фанҳои риёзиёт, кимиё, биология ба пуррагӣ бояд таъмин бошанд. Кабинетҳои фаннӣ ба пуррагӣ бо асбобҳои озмоишӣ ва лабораторӣ таъмин карда шаванд. Дар сурати норасогии омӯзгорон мутахассисон аз дигар ноҳия ва ё шаҳрҳо ҷалб карда шаванд. Барои ин кор ягон маблағи бузург даркор намешавад. Танҳо бо роҳи хондан, шавқу рағбат, аз худ намудани илмҳои замонавӣ ва кору фаъолият мо метавонем ба дастоваврдҳои бузург ноил гардем.
- Ба ихтироъкории ҷавонон дар замони истиқлолият чӣ гуна баҳо медиҳед?
- Истиқлолият барои навоварон ва ихтироъкорони ҷавони ҷумҳурӣ давраи нави эҷодӣ, давраи масъулиятнокеро ба миён овард. Аз нишондодҳои оморӣ дида мешавад, ки сол аз сол дар ҷумҳурӣ сафи ихтироъкорону навоварон аз ҳисоби ҷавонони лаёқатманд зиёд гардида истодааст. Ин аз он шаҳодат медиҳад, ки дар баробари устодон ва олимони забардасти мо, ҷавонон низ дар корхонаву муассисаҳо, марказҳои илмию эҷодӣ, муассисаҳои таҳсилоти олии кишвар ба фаъолияти ихтироъкориву навоварӣ машғул шуда, саҳми худро дар рушди соҳа мегузоранд.
- Вазъи навоварию ихтироъкории наврасону ҷавонон дар муқоиса ба солҳои қаблӣ чӣ гуна аст?
- Ҳукумати кишвар яке аз самтҳои сиёсати рушд ва тараққӣ додани иқтисодиёти кишварро дар соҳаи моликияти зеҳнӣ равона намуда, дастгирӣ ва ҳифзи ҳуқуқии ихтироъкорон, навоварон ва дигар шахсони эҷодкорро дар мадди аввал мегузорад. Муассисаи давлатии “Маркази миллии патенту иттилоот”-и Вазорати рушди иқтисод ва савдо бо мақсади ҷалби афроди лаёқатманд ба навоварию ихтироъкорӣ дар ду сол як маротиба озмуни ҷумҳуриявии “Навоварон ва ихтироъкорони наврас ва ҷавон”-ро баргузор менамояд. Ва сол то сол шумораи иштирокчиён дар озмун зиёд гардида истодааст. Агар дар соли 2016 ба озмун ҳамагӣ 76 ариза пешниҳод гардида бошад, ин рақам дар соли 2018 10 маротиба афзудааст. Ин нишондод аз он шаҳодат медиҳад, ки имрӯз наврасону ҷавонони мо бо истифода аз имкониятҳое, ки Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон фароҳам оварда истодааст, илмҳои замони муосирро аз худ намуда, ба корҳои навоварию ихтироъкорӣ бештар рӯй овардаанд.
- Соҳибистиқлолӣ ба зиёд шудани навоварию ихтироъкорӣ ва рушди инноватсия дар кишвар чӣ таъсир гузошт?
- Баъди ба даст овардани истиқлолият, Тоҷикистон дар муҳлати начандон тӯлонӣ тавонист, ки низоми миллии моликияти зеҳнии худро ташаккул дода, дар ҷараёни ҷаҳонишавии иқтисодиёт фаъолона иштирок намояд ва узви як қатор созмону ташкилотҳои байналмилалӣ гардад. То имрӯз Ҷумҳурии Тоҷикистон ба зиёда аз 20 созишномаҳо ва шартномаҳои байналмилалии соҳаи моликияти зеҳнӣ ҳамроҳ гардидааст. Аз ҷумла, соли 1994 Ҷумҳурии Тоҷикистон ба Созмони умумиҷаҳонии моликияти зеҳнӣ аъзо шуд.
Дар солҳои соҳибистиқлолӣ дар сохтори иқтисодиёти миллӣ дигаргуниҳои ҷиддӣ ба амал омаданд. Гузариш ба муносибатҳои бозаргонӣ ба соҳаи саноат такони нав бахшид. Аз ин хотир мо ҳамарӯза дар соҳаи саноат ва истеҳсолоти ҷумҳуриамон натиҷаҳои назаррасро мушоҳида менамоем. То имрӯз дар самти ихтироъкорӣ 1577 адад ихтироъ дар Феҳристи давлатӣ ба қайд гирифта шуда, бо ҳуҷҷати ҳифозатӣ (патент ва нахустпатент) таъмин гардидаанд.
Дар намоишгоҳи байналмилалии “Занҳои ихтироъкори ҷаҳон”, ки ҳамасола дар шаҳри Сеули Кореяи Ҷанубӣ баргузор мегардад, то имрӯз 44 ихтирои 34 нафар бонувони ихтироъкори мо пешниҳод гардид, ки сазовори 15 медали тилло, 18 медали нуқра, 13 медали биринҷӣ, ҳамчунин 2 Гран-прии ассотсиатсияҳои ихтироъкорони Кореяи Ҷанубӣ ва Таиланд, 1 Ҷоизаи махсуси Ҷумҳурии Ӯзбекистон, 1 Ҷоизаи аввалини Ҷумҳурии Исломии Эрон ва 1 Ҷоизаи махсуси Индонезия ҳамчун “Беҳтарин зани ихтироъкор” гардиданд.
Дар Озмуни ҷумҳуриявии “Ихтироъкори беҳтарини Ҷумҳурии Тоҷикистон” то ба имрӯз 22 нафар соҳиби медали тиллои Соз-мони Умумиҷаҳонии Моликияти Зеҳнӣ, 13 нафар соҳиби медали тиллои ба номи В.И. Блинникови Идораи патентии Авруосиёгӣ (“Барои саҳмгузорӣ дар фаъолияти ихтироъкорӣ ва патентӣ”) ва 26 нафар соҳиби “Нишони фахрӣ”-и Идораи патентии Ҷумҳурии Тоҷикистон гардидаанд.
- Ихтирооти ҷавонони навовар дар пешрафти ҷомеа чӣ нақш гузошта метавонад?
- Ҳар як нафаре, ки ба ихтироъкорӣ машғул мешавад, бояд аз он самараи иқтисодӣ ба даст оварад. Яъне ихтирои офаридашуда дар саноат татбиқшаванда бошаду фоидаи иқтисодӣ орад ва корро назар ба ихтирои пештара осон гардонад. Мутобиқи омори расмӣ имрӯз зиёда аз 172 адад ихтирои ихтироъкорони Тоҷикистон дар амал татбиқ гардида истодаанд. Инҳо дар соҳаҳои зерин татбиқ гардидаанд: тиб – 93 (1 патент, 92 нахустпатент), кишоварзӣ 11, бойторӣ 11, кимиё 14, механика 10, физика 10, нассоҷӣ 4, сохтмон 4, металлургия 14 ва интиқолдиҳӣ 1 адад. Яъне агар як ихтироъро як қадам ба сӯи рушд номем, мо аллакай 172 қадам бардоштаем.
- Дар чанд соли охир чӣ қадар наврасону ҷавонон соҳиби ҳуҷҷатҳои ҳифозатӣ гардидаанд?
- Айни замон дар феҳристи давлатӣ 85 нафар ихтироъкорони ҷавони то 35-сола ба қайд гирифта шудаанд. Наврасон (то синни 16 сола) ҳоло ягон нафар ҳуҷҷати ҳифозатӣ нагирифтаанд. Вале як қатор наврасону ҷавонони мо ҳамасола дар озмунҳои ҷумҳуриявию байналмилалӣ иштирок намуда, соҳиби ҷоизаҳои бонуфуз мегарданд.
Соли 2019 дар Универсиадаи патентии Авруосиёгии “Взгляд в будущее” ҷавонони мо соҳиби ҷойҳои ифтихорӣ гардида буданд. Ҷоизаҳои ду ихтироъкори ҷавон Н. Гиёева ва М. Султонов дар доираи ҷашнӣ 25-солагии ба имзо расонидани Конвенсияи патентии Авруосиёгӣ дар муҳити тантанавӣ супорида шуд, ки барои мо мояи ифтихор аст.
- Барои рушди ихтироъкорӣ миёни ҷавонону наврасон чӣ бояд кард?
- Наврасону ҷавонон мутобиқи имконоти худ, шавқу рағбат ба ин ва ё он соҳа дилбастагӣ доранд ва онро дар қалби худ мепарваранд. Аммо метавонем, аз давраи томактабӣ барои кӯдакон соатҳои махсуси инкишофи нерӯи зеҳнӣ ва навовариро ба роҳ монем. Барои ин пеш аз ҳама, аз муҳити оилавӣ ҳар як падару модар бояд кӯшиш намояд, ки ба фарзандони худ ҳамаҷиҳата барои инкишофи зеҳнӣ ва малакаи касбӣ шароит фароҳам оварад. Яъне муҳит ва шароити оилавӣ барои инкишофи зеҳнӣ, ботинӣ ва ҷисмонии кӯдак дар рушди навоварию ихтироъкорӣ ҷойгоҳи хоссаеро ишғол менамояд. Пас аз он муассисаҳои томактабӣ, муассисаҳои таҳсилоти миёнаи ҳамагонӣ ва муассисаҳои таҳсилоти олии касбӣ.
Дар муассисаҳои мазкур бояд утоқҳои фаннӣ, таълими меҳнат, касбу кор бо тамоми таҷҳизотҳо барои тақвияти зеҳнии насли наврас муҳайё бошад. Пас аз итмоми дарсҳо дар муассисаҳо, наврасону ҷавонон ба кружокҳои навоварию ихтироъкорӣ ҷалб карда шаванд. Албатта дар як муассисаи таълимӣ, ки ҳудуди 700 то 1500 нафар толибилм таҳсил менамояд, тақрибан 20-30 нафар наврасу ҷавони дорои қобилияти зеҳнӣ ё эҷодидошта фаъолият менамояд. Бояд роҳбарони синф, устодони фанҳои дақиқ бештар бо ин бачаҳо кору фаъолият намуда, аз мушкилиҳои онҳо сари вақт бохабар бошанд. Ба ин бачаҳо роҳбаладӣ намуда онҳоро ҳамеша дастгирӣ ва ҳавасманд намоянд. Барои наврас ва ҷавони муассисаи таълимӣ гирифтани як “Сипоснома” ва “Ифтихорнома” аз дасти директори мактаб аллакай ифтихори бузург аст. Мақомотҳои ҳокимияти давлатии шаҳру ноҳияҳо бояд бештар ба чунин наврасону ҷавонон рӯй оварда онҳоро ҳамаҷиҳата дастгирӣ намоянд. Ба онҳо стипендияҳои махсус ҷудо намуда, ҳангоми ишғоли ҷойҳои сазовор дар озмунҳои ихтироъкории ноҳиявию шаҳрӣ, вилоятию ҷумҳуриявӣ бо туҳфаҳои пулию молӣ қадрдонӣ намоянд.
- Роҳбари давлат дар вохӯрии охири хеш аз вазъи илми кишвар нигаронӣ карда, иброз доштанд, ки натиҷаи таҳқиқотҳои олимони кишвар дар истеҳсолот хеле кам ба назар мерасад. Ба назари шумо сабаби дар истеҳсолот истифода нагардидани корҳои илмӣ дар чист?
- Сабаби асосии дар истеҳсолот истифода набурдани корҳои илмиро ман дар ҳамкорӣ накардани баъзе олимон бо ширкатҳои истеҳсолӣ, хоҷагиҳои деҳқонӣ ва корхонаву муассисаҳо мебинам. Мо бояд илмро бо истеҳсолот бо робитаҳои натиҷабахш пайвандем, то ки саноатикунонии босуръати кишварро тақвият бахшем. Ҳуҷҷати ҳифозатиро гирифта, нашинем ва аз паси татбиқи натиҷаҳои илмӣ шавем. Натиҷаи илмӣ низ ба монанди ихтироъ метавонад ба олимони мо ва муассисаҳои илмӣ даромади хуб биёрад ва ба рушди иқтисодиёти кишвар мусоидат намояд.
Сабаби дигар ин аст, ки имрӯз соҳибкорони мо, ширкатҳои истеҳсолӣ аз дастовардҳои олимони мо маълумоти кофӣ надоранд. Соҳибкорон ва ширкатҳои истеҳсолӣ аз хориҷи кишвар маҳсулоти тайёрро дастрас менамоянд. Аксаран маводҳои хом ё маҳсулотҳо аз хориҷи кишвар ворид карда мешаванд. Агар соҳибкорони мо ҳамин маводҳоро ба олимони ватанӣ фармоиш диҳанд, шояд олимон бо истифода аз маводи хоми ватанӣ маводро омода намуда, арзон пешниҳод намоянд.
Сабаби дигари дар истеҳсолот ҷорӣ нашудани баъзе аз корҳои илмию таҳқиқотӣ ин набудани маблағгузории зарурӣ мебошад. Агар маблағгузорӣ бошад, худи олимон бо истифода аз имкониятҳои ҷойдошта корҳои илмиро дар амал татбиқ менамоянд.
Айни замон аз ҷониби Ҳукумати кишвар як Комиссияи вижа нисбати ин масъала таъсис дода шудааст ва пас аз санҷиши субъектҳои илмию таҳқиқотии кишвар эшон низ хулосаи худро ироа хоҳанд кард.
- “Бистсолаи омӯзиш ва рушди фанҳои табиатшиносӣ, дақиқ ва риёзӣ дар соҳаи илму маориф” эълон кардан, чӣ паёмадҳо хоҳад дошт?
- Албатта 20 сол ин кам нест. Дар ин солҳо метавон чи қадар нақшаҳо ҷиҳати рушди соҳа рӯи кор оварду иҷро кард. Бояд дар зеҳну тафаккури кӯдак, рушди илмҳои дақиқ, навоварию ихтироъкориро аз зинаи муассисаи томактабӣ оғоз намуд. Кӯдак аз овони хурдӣ метавонад зеҳну тафаккури худро рушд диҳад, ба сохтану эҷод намудан дилбастагӣ пайдо намояд. Кӯдакон, наврасон ва ҷавонони мо дар ҳақиқат зеҳну тафаккури эҷодӣ, навоварию ихтироъкорӣ доранд.
Пеш аз ҳама ҷиҳати рушди фанҳои дақиқу табиатшиносӣ аз ҷумла дар муассисаҳои таҳсилоти ҳамагонӣ омӯзгорони фанҳои риёзиёт, кимиё, биология ба пуррагӣ бояд таъмин бошанд. Кабинетҳои фаннӣ ба пуррагӣ бо асбобҳои озмоишӣ ва лабораторӣ таъмин карда шаванд. Дар сурати норасогии омӯзгорон мутахассисон аз дигар ноҳия ва ё шаҳрҳо ҷалб карда шаванд. Барои ин кор ягон маблағи бузург даркор намешавад. Танҳо бо роҳи хондан, шавқу рағбат, аз худ намудани илмҳои замонавӣ ва кору фаъолият мо метавонем ба дастоваврдҳои бузург ноил гардем.
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед