ҶОМЕА
Якшанбе 28 Апрел 2024 03:49
Тибқи иттилои Кумитаи дин, танзими анъана ва ҷашну маросим дар 9 моҳи соли 2023 501 ҳолати қонуншиканӣ вобаста ба вайрон намудани талаботи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи танзими анъана ва ҷашну маросим дар Ҷумҳурии Тоҷикистон” ба қайд гирифта шудааст, ки нисбат ба ҳамин давраи соли гузашта 21 ҳолат зиёд мебошад.
Қонуншиканӣ аз ҳама бештар дар вилояти Хатлон ба қайд гирифта шудааст, ки 166 ҳолатро дар бар мегирад ва нисбат ба ҳамин давраи соли қаблӣ 23 ҳолат кам мебошад. Дар вилояти Суғд 150 ҳолати риоя накардани қонуни мазкур ошкор гардидааст, ки нисбат ба ҳамин давраи соли гузашта 4 ҳолат зиёд мебошад ва нигаронкунанда аст. Дар шаҳру ноҳияҳои тобеи марказ низ 135 ҳолати нақзи қонун ба қайд гирифта шудааст, ки нисбат ба ҳамин давраи соли 2022, 35 ҳолат зиёд мебошад.
Чаро бо вуҷуди ҷарима кардану ба ҷавобгарӣ кашидан, ҳамоно исрофкорӣ кам намегардад? Чӣ бояд кард то маърифати ҳуқуқии шаҳрвандон дар ин самт зиёд шавад? Омилҳои асосии нақзи қонуни болозикр дар чист?
ҲАҚИҚАТ ВА ВОҚЕИЯТ
Оғози моҳи октябр дар сархати расонаҳо ба ҷавобгарӣ кашидани як соҳибкорзане, ки дар дохили фурӯшгоҳ бо ҷамъи ҳамкорон зодрӯзашро таҷлил кард, расонаӣ гашт. Гулбарг Акобирова, фурӯшандаи мағозае дар бозори “Панҷшанбе”-и шаҳри Хуҷанд ба он гунаҳкор дониста шуд, ки ба зодрӯзаш 15 нафарро даъват намуд. Гуфта мешуд, ки ин шаҳрванд моддаи 8-и Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи танзими анъана ва ҷашну маросим дар Ҷумҳурии Тоҷикистон”-ро вайрон кардааст, зеро тибқи он ҷашни зодрӯзро танҳо дар доираи хонавода таҷлил кардан мумкин аст.
Дафтари матбуоти РВКД дар вилояти Суғд низ гуфта буд, нисбат ба ӯ қисми дуюми моддаи 481-и Кодекси ҳуқуқвайронкунии маъмурӣ татбиқ карда мешавад, ки дар асоси моддаи мазкур ҷарима барои ҳисобҳо 740 нишондиҳанда пешбинӣ шудааст ва соҳибкор бояд қариб 51 ҳазор сомонӣ ҷарима пардохт кунад.
Бо қарори суди шаҳри Хуҷанд ҷарима бастани молики тарабхонаи “Яккасарой” низ дар ин моҳ аз хабарҳое буд, ки қариб ҳамаи расона ва шабакаҳо ба он таваҷҷуҳ карданд. Гуфта мешуд, ки мудири ҶДММ “Яккасарой” Бузруков Б.Т. ба андозаи 1200 нишондиҳанда барои ҳисобҳо, баробар ба 81 600 сомонӣ ва дигар масъулин, соҳибони маҳфил ва сарояндаву ровии ин маҳфил низ ба ин тартиб ҷаримабандӣ шуданд.
Ҳарчанд дар шабакаҳои иҷтимоӣ баҳси аз меъёр зиёд будани миқдори ҷарима ва пардохтнопазир будани он хеле гарм гардид ва иддае онро ноадолатона хонданд, аммо як назар андохтан ба шахсияти қонуншиканҳо худ собит месозад, ки онҳо кӣ ҳастанд. Масалан, дар мавриди соҳибкоре, ки дар фурӯшгоҳ зодрӯзи худро таҷлил кард, иддае навиштанд, ки ӯ доро аст, аз ин рӯ ба худ имкон додааст, ки аз доираи қонун барояд. Дар мавриди ҷаримаи молики тарабхонаи овозадори “Яккасарой” низ навиштаанд, ки бо баргузор кардании як-ду маърака ӯ маблағи ҷаримаро бароварда метавонад. Аммо суоле ба миён меояд, ки бо зиёд шудани ҳаҷми ҷарима қонуншиканӣ кам мешавад?
НАТИҶА ВА ОМОР
Фирӯз Миров, дотсенти кафедраи сотсиологияи Донишгоҳи миллии Тоҷикистон менависад, ки “мувофиқи як назарсанҷии сотсиологии намояндагони Кумитаи дин, танзими анъана ва ҷашну маросим дар соли 2021, ки 10 ҳазор тоҷикистонӣ иштирок кардаанд, 92% пурсидашавандагон аз қабули қонуни мазкур пуштибонӣ намудаанд. Мувофиқи натиҷаҳои таҳқиқоти сотсиологие, ки соли 2021 аз ҷониби кормандони шуъбаи сотсиологияи Институти фалсафа, сиёсатшиносӣ ва ҳуқуқи АМИТ гузаронида шудааст, 80, 9% шаҳрвандон қабули ин қонунро зарур ва саривақтӣ арзёбӣ кардаанд”.
Аммо аз сабаби он ки фарҳанги ҳуқуқии баъзеҳо дар сатҳи паст қарор дорад, ноогоҳона талаботи қонунро вайрон мекунанд, дар ҳоле, ки аз он ҷонибдорӣ мекунанд. Тибқи моддаи 42-и Конститутсия надонистани қонун ҷавобгариро истисно намекунад, вале бурдани корҳои фаҳмондадиҳӣ сатҳи қонуншиканиро коҳиш дода метавонад.
Бояд гуфт, ки омори Кумитаи дин, танзими анъана ва ҷашну маросим дар мавриди нақзи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи танзими анъана ва ҷашну маросим дар Ҷумҳурии Тоҷикистон” ниҳоӣ нест ва он аз омори дигар сохторҳо, аз ҷумла Вазорати корҳои дохилӣ, Прокуратураи генералӣ ва Суди Олӣ қисман тафовут дорад.
Масалан, соли 2022 дар кишвар аз ҷониби Кумитаи дин, танзими анъана ва ҷашну маросим ҳамагӣ 770 ҳолати нақзи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи танзими анъана ва ҷашну маросим дар Ҷумҳурии Тоҷикистон” ба қайд гирифта шудааст. Вазорати корҳои дохилӣ дар ин сол оид ба риоя накардани талаботи қонуни мазкур 450 парвандаи ҳуқуқвайронкунии маъмурӣ тартиб дода, мавриди баррасӣ қарор додааст. Прокуратураи генералӣ аз натиҷаи санҷишҳои прокурорӣ 970 санади эътиноии прокурорӣ бароварда, нисбати 1480 нафар ҷавобгарии гуногун татбиқ кардааст. Суди Олӣ бошад, барои риоя накардани қонуни мазкур 770 парвандаро баррасӣ карда, нисбат ба 760 нафар қонуншикан ҷазо дар намуди пардохти ҷарима татбиқ кардааст.
ЧӢ БОЯД КАРД?
Моддаҳои 8, 9, 10, 11 ва 12 - и Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи танзими анъана ва ҷашну маросим дар Ҷумҳурии Тоҷикистон” тартиби баргузории зодрӯз, хатнасур, тӯйи домодию арӯсӣ, маросими дафну азодорӣ, маросими ҳаҷро муқаррар кардааст.
Мутобиқи моддаи 481-и Кодекси ҳуқуқвайронкунии маъмурӣ, барои риоя накардани тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи танзими анъана ва ҷашну маросимҳо, ба шахсони воқеӣ ба андозаи аз сад то яксаду бист, ба шахсони мансабдор аз дусаду панҷоҳ то дусаду ҳафтод ва ба шахсони ҳуқуқӣ аз панҷсад то панҷсаду бист нишондиҳанда барои ҳисобҳо ҷарима таъйин карда мешавад.
Афшин Муқим, сухангӯи Кумитаи дин, танзими анъана ва ҷашну маросим мегӯяд, ки роҳи ягонаи коҳишдиҳии сатҳи қонуншиканӣ ин ба роҳ мондани корҳои фаҳмондадиҳӣ аст.
-Комиссияҳои доимии танзими анъана ва ҷашну маросими мақомотҳои иҷроияи ҳокимияти давлатии вилоятҳо ва шаҳру ноҳияҳо ба мақсади таблиғу ташвиқ, фаҳмондадиҳии моҳияти Қонуни мазкур ва риояи талаботи он дар нуҳ моҳи соли ҷорӣ 6204 суҳбату вохӯрӣ доир намудаанд. Аз ҷумла, дар шаҳри Душанбе 324, ВМКБ 507, вилояти Суғд 1090, вилояти Хатлон 2581 ва шаҳру ноҳияҳои тобеи ҷумҳурӣ 1702 суҳбату вохӯрӣ оид ба танзим ва роҳ надодан ба қонуншиканӣ гузаронида шуд.
Ҳамчунин, дар ин давра аз тарафи комиссияҳои доимии танзими анъана ва ҷашну маросим 1103 семинару машварат ва мизи мудаввар доир карда шудааст, - илова кард ӯ.
Дар мавриди такмили Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи танзими анъана ва ҷашну маросим дар Ҷумҳурии Тоҷикистон” ин масъули Кумитаи дин, танзими анъана ва ҷашну маросим гуфт, ки ҳоло ин масъала мавриди баррасӣ қарор нагирифтааст, зеро ҳанӯз соли 2017, бахшида ба 10-солагии қабули ин қонун бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба он тағйирот ворид шуда буд. Вале ҳодисаҳои ахири рухдода собит месозанд, ки ҷустани роҳҳои дигари коҳиш додани нақзи қонуни мазкур натанҳо аз манфиат орӣ нест, балки муҳиму саривақтист.
Амони МУҲАММАД, “ҶТ”
Қонуншиканӣ аз ҳама бештар дар вилояти Хатлон ба қайд гирифта шудааст, ки 166 ҳолатро дар бар мегирад ва нисбат ба ҳамин давраи соли қаблӣ 23 ҳолат кам мебошад. Дар вилояти Суғд 150 ҳолати риоя накардани қонуни мазкур ошкор гардидааст, ки нисбат ба ҳамин давраи соли гузашта 4 ҳолат зиёд мебошад ва нигаронкунанда аст. Дар шаҳру ноҳияҳои тобеи марказ низ 135 ҳолати нақзи қонун ба қайд гирифта шудааст, ки нисбат ба ҳамин давраи соли 2022, 35 ҳолат зиёд мебошад.
Чаро бо вуҷуди ҷарима кардану ба ҷавобгарӣ кашидан, ҳамоно исрофкорӣ кам намегардад? Чӣ бояд кард то маърифати ҳуқуқии шаҳрвандон дар ин самт зиёд шавад? Омилҳои асосии нақзи қонуни болозикр дар чист?
ҲАҚИҚАТ ВА ВОҚЕИЯТ
Оғози моҳи октябр дар сархати расонаҳо ба ҷавобгарӣ кашидани як соҳибкорзане, ки дар дохили фурӯшгоҳ бо ҷамъи ҳамкорон зодрӯзашро таҷлил кард, расонаӣ гашт. Гулбарг Акобирова, фурӯшандаи мағозае дар бозори “Панҷшанбе”-и шаҳри Хуҷанд ба он гунаҳкор дониста шуд, ки ба зодрӯзаш 15 нафарро даъват намуд. Гуфта мешуд, ки ин шаҳрванд моддаи 8-и Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи танзими анъана ва ҷашну маросим дар Ҷумҳурии Тоҷикистон”-ро вайрон кардааст, зеро тибқи он ҷашни зодрӯзро танҳо дар доираи хонавода таҷлил кардан мумкин аст.
Дафтари матбуоти РВКД дар вилояти Суғд низ гуфта буд, нисбат ба ӯ қисми дуюми моддаи 481-и Кодекси ҳуқуқвайронкунии маъмурӣ татбиқ карда мешавад, ки дар асоси моддаи мазкур ҷарима барои ҳисобҳо 740 нишондиҳанда пешбинӣ шудааст ва соҳибкор бояд қариб 51 ҳазор сомонӣ ҷарима пардохт кунад.
Бо қарори суди шаҳри Хуҷанд ҷарима бастани молики тарабхонаи “Яккасарой” низ дар ин моҳ аз хабарҳое буд, ки қариб ҳамаи расона ва шабакаҳо ба он таваҷҷуҳ карданд. Гуфта мешуд, ки мудири ҶДММ “Яккасарой” Бузруков Б.Т. ба андозаи 1200 нишондиҳанда барои ҳисобҳо, баробар ба 81 600 сомонӣ ва дигар масъулин, соҳибони маҳфил ва сарояндаву ровии ин маҳфил низ ба ин тартиб ҷаримабандӣ шуданд.
Ҳарчанд дар шабакаҳои иҷтимоӣ баҳси аз меъёр зиёд будани миқдори ҷарима ва пардохтнопазир будани он хеле гарм гардид ва иддае онро ноадолатона хонданд, аммо як назар андохтан ба шахсияти қонуншиканҳо худ собит месозад, ки онҳо кӣ ҳастанд. Масалан, дар мавриди соҳибкоре, ки дар фурӯшгоҳ зодрӯзи худро таҷлил кард, иддае навиштанд, ки ӯ доро аст, аз ин рӯ ба худ имкон додааст, ки аз доираи қонун барояд. Дар мавриди ҷаримаи молики тарабхонаи овозадори “Яккасарой” низ навиштаанд, ки бо баргузор кардании як-ду маърака ӯ маблағи ҷаримаро бароварда метавонад. Аммо суоле ба миён меояд, ки бо зиёд шудани ҳаҷми ҷарима қонуншиканӣ кам мешавад?
НАТИҶА ВА ОМОР
Фирӯз Миров, дотсенти кафедраи сотсиологияи Донишгоҳи миллии Тоҷикистон менависад, ки “мувофиқи як назарсанҷии сотсиологии намояндагони Кумитаи дин, танзими анъана ва ҷашну маросим дар соли 2021, ки 10 ҳазор тоҷикистонӣ иштирок кардаанд, 92% пурсидашавандагон аз қабули қонуни мазкур пуштибонӣ намудаанд. Мувофиқи натиҷаҳои таҳқиқоти сотсиологие, ки соли 2021 аз ҷониби кормандони шуъбаи сотсиологияи Институти фалсафа, сиёсатшиносӣ ва ҳуқуқи АМИТ гузаронида шудааст, 80, 9% шаҳрвандон қабули ин қонунро зарур ва саривақтӣ арзёбӣ кардаанд”.
Аммо аз сабаби он ки фарҳанги ҳуқуқии баъзеҳо дар сатҳи паст қарор дорад, ноогоҳона талаботи қонунро вайрон мекунанд, дар ҳоле, ки аз он ҷонибдорӣ мекунанд. Тибқи моддаи 42-и Конститутсия надонистани қонун ҷавобгариро истисно намекунад, вале бурдани корҳои фаҳмондадиҳӣ сатҳи қонуншиканиро коҳиш дода метавонад.
Бояд гуфт, ки омори Кумитаи дин, танзими анъана ва ҷашну маросим дар мавриди нақзи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи танзими анъана ва ҷашну маросим дар Ҷумҳурии Тоҷикистон” ниҳоӣ нест ва он аз омори дигар сохторҳо, аз ҷумла Вазорати корҳои дохилӣ, Прокуратураи генералӣ ва Суди Олӣ қисман тафовут дорад.
Масалан, соли 2022 дар кишвар аз ҷониби Кумитаи дин, танзими анъана ва ҷашну маросим ҳамагӣ 770 ҳолати нақзи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи танзими анъана ва ҷашну маросим дар Ҷумҳурии Тоҷикистон” ба қайд гирифта шудааст. Вазорати корҳои дохилӣ дар ин сол оид ба риоя накардани талаботи қонуни мазкур 450 парвандаи ҳуқуқвайронкунии маъмурӣ тартиб дода, мавриди баррасӣ қарор додааст. Прокуратураи генералӣ аз натиҷаи санҷишҳои прокурорӣ 970 санади эътиноии прокурорӣ бароварда, нисбати 1480 нафар ҷавобгарии гуногун татбиқ кардааст. Суди Олӣ бошад, барои риоя накардани қонуни мазкур 770 парвандаро баррасӣ карда, нисбат ба 760 нафар қонуншикан ҷазо дар намуди пардохти ҷарима татбиқ кардааст.
ЧӢ БОЯД КАРД?
Моддаҳои 8, 9, 10, 11 ва 12 - и Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи танзими анъана ва ҷашну маросим дар Ҷумҳурии Тоҷикистон” тартиби баргузории зодрӯз, хатнасур, тӯйи домодию арӯсӣ, маросими дафну азодорӣ, маросими ҳаҷро муқаррар кардааст.
Мутобиқи моддаи 481-и Кодекси ҳуқуқвайронкунии маъмурӣ, барои риоя накардани тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи танзими анъана ва ҷашну маросимҳо, ба шахсони воқеӣ ба андозаи аз сад то яксаду бист, ба шахсони мансабдор аз дусаду панҷоҳ то дусаду ҳафтод ва ба шахсони ҳуқуқӣ аз панҷсад то панҷсаду бист нишондиҳанда барои ҳисобҳо ҷарима таъйин карда мешавад.
Афшин Муқим, сухангӯи Кумитаи дин, танзими анъана ва ҷашну маросим мегӯяд, ки роҳи ягонаи коҳишдиҳии сатҳи қонуншиканӣ ин ба роҳ мондани корҳои фаҳмондадиҳӣ аст.
-Комиссияҳои доимии танзими анъана ва ҷашну маросими мақомотҳои иҷроияи ҳокимияти давлатии вилоятҳо ва шаҳру ноҳияҳо ба мақсади таблиғу ташвиқ, фаҳмондадиҳии моҳияти Қонуни мазкур ва риояи талаботи он дар нуҳ моҳи соли ҷорӣ 6204 суҳбату вохӯрӣ доир намудаанд. Аз ҷумла, дар шаҳри Душанбе 324, ВМКБ 507, вилояти Суғд 1090, вилояти Хатлон 2581 ва шаҳру ноҳияҳои тобеи ҷумҳурӣ 1702 суҳбату вохӯрӣ оид ба танзим ва роҳ надодан ба қонуншиканӣ гузаронида шуд.
Ҳамчунин, дар ин давра аз тарафи комиссияҳои доимии танзими анъана ва ҷашну маросим 1103 семинару машварат ва мизи мудаввар доир карда шудааст, - илова кард ӯ.
Дар мавриди такмили Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи танзими анъана ва ҷашну маросим дар Ҷумҳурии Тоҷикистон” ин масъули Кумитаи дин, танзими анъана ва ҷашну маросим гуфт, ки ҳоло ин масъала мавриди баррасӣ қарор нагирифтааст, зеро ҳанӯз соли 2017, бахшида ба 10-солагии қабули ин қонун бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба он тағйирот ворид шуда буд. Вале ҳодисаҳои ахири рухдода собит месозанд, ки ҷустани роҳҳои дигари коҳиш додани нақзи қонуни мазкур натанҳо аз манфиат орӣ нест, балки муҳиму саривақтист.
Амони МУҲАММАД, “ҶТ”
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед