Бо пайдо гардидани техника мушкили одамон кам гардида, онҳо ба пешравиҳои назаррас ноил шуданд. Аммо ҳар як техникаи ихтироъкардаи инсон дар ҳолати истифодаи нодуруст ба худи инсон зиёни ҷонию молӣ меорад. Воситаҳои нақлиётӣ низ аз зумраи ихтирооти одамон аст, ки дар соате одамонро садҳо километр мебарад, аммо истифодаи нодурусти он садҳо нафарро ҳалоку ҳазоронро захмӣ мекунад. Манзури ин гуфтаҳо садамаҳое мебошад, ки чанд соли ахир мушкили асосӣ дар самти роҳу нақлиёт гардидааст. Омилҳои зиёд шудани садамаҳои нақлиётӣ дар чист? Чӣ бояд кард, то чунин ҳодисаҳои нохуш кам гарданд?

Мувофиқи оморҳои расмӣ давоми солҳои 2018 - 2022 4702 садамаи нақлиётӣ ба вуқӯъ пайваста, дар натиҷа ҳудуди 2000 нафар ба ҳалокат расида, зиёда аз 7 ҳазор нафар ҷароҳатҳои гуногуни ҷисмонӣ бардоштаанд.

Вале ин оморҳо дар соли 2023 ба таври бесобиқа зиёд шудаанд. Тибқи иттилои Раёсати бозрасии давлатии автомобилии ВКД то 23 сентябри соли 2023 дар кишвар 811 ҳодисаи роҳу нақлиёт ба қайд гирифта шудааст, ки дар натиҷаи он 376 нафар ба ҳалокат расидаанд.

САБАБҲОИ АСОСИИ САДАМАҲО ДАР ЧИСТ?

Вобаста ба ин мо дар шабакаи иҷтимоии Фейсбук назарпурсие гузаронидем, ки корбарон бо шарҳҳои худ сабабу омилҳои ҳодисаҳои роҳу нақлиётро гуногун арзёбӣ намуданд.

Корбаре бо номи Валиҷон Акбарӣ нигоштааст, ки бояд додани шаҳодатномаи ронандагӣ ҷиддӣ назорат карда шавад ва дар вақти дарсҳои ронандагӣ ҳатман ҷавононро назорат намоянд, то аз нозукиҳои ҳунари ронандагӣ пурра воқиф шаванд.

Ин корбар яке аз сабабҳои ҳодисаҳои роҳу нақлиётро дар сода гирифтани шаҳодатномаи ронандагӣ дониста, ҳамчунин қайд кардааст, ки агар пеши роҳи пойгакунии шабона гирифта шавад, чунин ҳодисаҳо шояд нисбатан камтар гардад.

Масъулини соҳаи роҳу нақлиёт низ ба ҳамин андешаанд.

- Таҳлилҳои гузаронида аз тарафи БДА нишон дод, ки сабабҳои асосии рух додани ҳодисаҳои роҳу нақлиёт аз меъ-ёри муқарраргардида зиёд намудани суръати нақлиёт дар роҳҳо мебошад, ки 60-65 фоизи садамаҳои роҳу нақлиёт бо ин сабаб рух медиҳанд. Сабаби дигари ҳодисаҳои роҳу нақлиёт сабқат ё ба самти муқобил баромадани воситаҳои нақлиёт мебошад, - мегӯяд Сайидмуъмин Ҳасанзода, сардори шуъбаи ташвиқот ва тарғиботи РБДА ВКД-и ҶТ.

Ҳамчунин, ин масъули БДА дар идома гуфт, ки пиёдагардон низ баъзе ҳолатҳо сабабгори ҳодисаҳои нохуш мегарданд: “Аксар вақт пиёдагардон аз ҷойҳои муайяншуда нагузашта, дар натиҷа дучори фалокат мегарданд. Масалан, то имрӯз 48 нафар ноболиғи то 18-сола ба ҳалокат расида, 118 нафари дигар бо бардоштани ҷароҳатҳои ҷисмонӣ бистарӣ гардидаанд”.

БАРОИ КАМ ГАРДИДАНИ ҲОДИСАҲОИ МАРГБОР ЧӢ БОЯД КАРД?

Дар пайи ҳодисаҳои ахири вобаста ба роҳу нақлиёт рӯйдода корбарони шабакаҳои иҷтимоӣ барои кам кардани садамаҳои роҳу нақлиёт пешниҳодҳои гуногун кардаанд. Аз ҷумла, яке аз пешниҳоди корбарон аз 25-сола боло додани ҳуҷҷати ронандагӣ буд.

Муниса Мирзоева гуфтааст, ки хуб мешуд агар ба ҷавонон аз 18 не, балки аз 25-сола боло ҳуҷҷати ронандагӣ дода шавад. Ба ақидаи ин корбар ҷавононро дар ин синну сол хунашон дар ҷӯш аст.

- Ба андешаи ман, чун мо қонун дар бобати истифода нашудани нақлиёти шахсӣ аз ҷониби хонандагони макотиби миёна ва олӣ дорем ва донишҷӯён маъмулан то 23 - солагӣ таҳсил мекунанд, агар барои гирифтани шаҳодатномаи ронандагӣ аз 23 - солагӣ иҷозат дода шавад, шояд садамаҳо камтар гарданд. Албатта, на ҳама ҷавонон баъди хатми мактаби миёна донишҷӯ мешаванд, вале боз ҳам агар аз 23-солагӣ ронанда шаванд, ба ҳар ҳол диду донишу назарашон нисбат ба ҷавонони 17-18 сола беҳтар аст, - гуфтааст корбари дигар Манучеҳр.

Саидҷаъфар Сафарзода навиштааст: “Беҳтараш афродеро, ки бо суръати баланд (зиёда аз 80 км-соат) нақлиёт меронанд, 3 ё 6 моҳ аз ҳуқуқи ронандагӣ маҳрум кардан даркор аст. Зеро садамаҳо аксаран бо ин сабаб иттифоқ меафтанд.

Аммо Сайидмуъмин Ҳасанзода, сардори шуъбаи ташвиқот ва тарғиботи РБДА ВКД ҶТ ба ин назари корбарон мувофиқ набуда, ин пешниҳодро дар самти пешгирии қоидавайронкунии роҳу нақлиёт на он қадар муҳим мешуморад.

- Дар давлатҳои пешрафтаи дунё ҷавонон дар 22-солагӣ чархбол ва ҳавопаймо меронанд. Ҷаҳон пеш рафта истодааст, одами сустирода агар дар 50-солагӣ ҳам ҳуҷҷати ронандагӣ гирад, аз уҳдаи рондани мошин баромада наметавонад. Қонун муқаррар кардааст, ки ҷавонон дар 18-солагӣ шаҳодатномаи дараҷаи “B”-ро гирифта, мошини сабук-рав ронда метавонанд. Рондани воситаҳои дигари нақлиётӣ аз 21-22-сола боло муқаррар шудааст, чунки барои воситаҳои нақлиётии мусофирбар ва боркаш камаш 3 - 4 сол таҷрибаи ронандагӣ лозим аст, - зикр намуд Сайидмуъмин Ҳасанзода.

Ҷамшеди Каримиён, ронандаи мошини боркаш дар Олмон мегӯяд, ки бояд барои пешгирии ҳодисаҳои роҳу нақлиёт дар маркази шаҳри Душанбе дар экранҳои таблиғотии наворӣ даҳ ҳодисаҳои мудҳиш ба таври доимӣ нишон дода шавад. Шояд ин кор дар кам кардани ҳодисаҳои роҳу нақлиёт саҳми арзанда гузорад.
Ҳамин тавр, барои кам кардани ҳодисаҳои роҳу нақлиёт назари коршиносони соҳа ва корбарони шабакаҳои иҷтимоӣ гуногун аст. Бархе коршиносон бар он ақидаанд, ки дар ҷомеаи мо, ки аксарият мусулмонанд ва пайравӣ ба дини ислом доранд, бояд ходимони дин дар ин самт корҳои тарғиботиро ба роҳ монанд.
- Қонунҳои имрӯзаи роҳу нақлиёт дар тамоми ҷаҳон хуб ва қобили қабул аст. Хоҳ шахс пайрави дини масеҳӣ аст, ё буддоӣ ва ё мусалмон, риояи қонунҳои роҳу нақлиёт барояш муҳим ва воҷиб аст. Аз нигоҳи шаръӣ низ Худованди мутаъол дар Қуръони Карим мефармояд, ки “худро ба дасти худ ба ҳалокат наандозед”.

Садамаҳои нақлиётие, ки рух медиҳанд ва ронандаҳо ҳалок мешаванд, айнан ҳамин худро куштан бо дасти худ аст. Яъне, ба гуфти мардум нафаре, ки суръати мошинро аз меъёр зиёд мекунад ва он боиси марги худаш мегардад дар натиҷа “ҳаром” мемирад, дар чунин ҳалокат ҳеҷ ҷойи шаҳодат дида намешавад. Дар сурати тез рондан, танҳо ронандаҳои ёрии таъҷилӣ истисноянд, ки онҳо бинобар зарурат воситаи нақлиёти хизматиро тез меронанд. Шурои уламои кишвар пайваста ҳамин ақидаро дар намозҳои ҷумъа таъкид мекунад, ки ин албатта метавонад дар пешгирии ҳодисаҳои роҳу нақлиёт саҳм дошта бошад, - мегӯяд Ҷамолиддин Хомушов, корманди Шурои уламои Маркази исломии Ҷумҳурии Тоҷикистон.