ҶОМЕА
Ҷумъа 19 Апрел 2024 01:06
Ё хубӣ мекунам гуфта, баръакс, зарар расониданамон мумкин
- Мубориз, писарам, рафта китобҳоятро бихон, бароят пул медиҳам, рафта бозиҳои мехостаатро дар компютер бозӣ кун, - гуфт амаки Саид. Аз он ки Мубриз ҳар рӯз дар дукони назди хонаашон ба бозиҳои компютерӣ машғул мешуд, аз шунидани ин ҳарфи падараш ниҳоят хурсанд шуд. Ӯ зуд ба утоқи дигар гузашта, дафтару китобҳояшро дар гирдаш парешон намуд. Ҳар лаҳза ба соати бари девор нигариста, гузаштани вақтро интизор мешуд. Баъди ним соати интизорӣ дарро кушода, ба падараш хитоб кард:
- Падарҷон, ним соат хондам, акнун равам?
- Не писарам, боз ним соати дигар бихон, 5 не, 10 сомонӣ медиҳам, - гуфт падараш, ки ба тамошои телевизор банд буд.
Мубориз боз ним соати дигар лаҳзашуморӣ карда, аз падараш 10 сомонӣ гирифта, барои бозӣ рафт. Ин амал тақрибан ҳар рӯз идома меёфт. Баъди чанд моҳ Мубориз худ ба назди падараш омада хоҳиш мекард, ки “Падар, ман китоб хонам, пул медиҳӣ, то барои бозӣ равам?” Ба амаки Саид ин амали писараш маъқул буд. Шод буд, ки ба ин васила фарзандаш мехонаду босавод мешавад. Бовар дошт, ки Мубориз дар рӯзномааш ягон баҳои паст надорад, яъне танҳо чору панҷ мегирад. Чун ҳангоми дар синфи дуюм таҳсил кардани писараш, барои тарбияи хуб ва фарзанди намуна тарбият карданаш ба падар аз мактаб сипоснома омада буд. Аз ҳамин рӯ дар босавод будани фарзандаш ягон шак надошт...
Бегоҳи як рӯз, ҳангоми аз кор баргаштани амаки Саид, муаллимаи Мубориз аз сари роҳаш баромад:
- Ман ҳам ба хонаи шумо рафтанӣ будам, - гуфт муаллима. – Дар бораи писаратон Мубориз чанд чизро расониданӣ будам.
Амаки Саид ҳайрон шуд. Чӣ шуда бошад? Худро тасаллӣ дода, гуфт: “Аз писаре, ки аълохон асту одоби намунавӣ дорад, чӣ ҳам мешунавӣ? Ҳозир боз таърифаш мекунад”.
- Марҳамат, чиро бояд фаҳмонед, муаллима? – амаки Саид бо таваҷҷуҳ ба муаллима гӯш андохт.
- Дуруст аст, ки бозӣ дар ҳаёти кӯдак як чизи муҳим аст ва аҳамияти калон дорад. Агарчи дар назари мо бозӣ шуғли кӯдакона менамояд, он дар ҳаёти кӯдак аз аҳамият холӣ нест. Бозӣ барои ҳар як кӯдак фаъолияти мақсаднок ва ташаккулдиҳанда мебошад. Кӯдак тавассути бозӣ барои рушди минбаъдаи худ замина мегузорад. Худро дар нақшҳои гуногуни иҷтимоӣ месанҷад, то замоне, ки аз моҳияти онҳо бархурдор шавад. Кӯдакон тавассути бозӣ метавонанд қобилияти худро дарк намоянд. Ҳамчунин, дар ин замина донишу малака ва маҳорати худро сайқал диҳанд. Шояд гуфтан ҷоиз бошад, ки кӯдакон ба воситаи бозӣ ояндаи худро муайян месозанд. Бозӣ дар ҳаёти кӯдакон ягона шуғле мебошад, ки онҳоро ба сӯи худ беш аз ҳама ҷалб мекунад. Масалан, барои кӯдак бозӣ ва хонданро пешниҳод кунем, дақиқ аст, ки бозиро интихоб мекунад. Аммо ин ҷо саволе аст. Бозӣ бояд чӣ гуна бошад, ки кӯдакро аз роҳ бероҳа накунад? Аз китобхонӣ боз намононад. Мардумгурез накунад.
Писари шумо инак чанд моҳ мешавад, ки тамоман аз хондан даст кашидааст. Дар назди ҳамсинфонаш аз ким-кадом қаҳрамонҳои набуда доимо нақл мекунад. Аз дарсҳо мегурезад. Қариб ҳар рӯз баъди соати якуми дарс ӯро дигар дар синфхона пайдо намекунам. Акнун фаҳмидам, ки барои машғул шудан ба бозиҳои компютерӣ аз дарс мегурехтааст. Дар ҳоли ҳозир ба бозиҳои компютерӣ машғул шудани кӯдакону нафарони болиғ ҳамчун ҳодисаи муқаррарӣ қабул гаштааст. Аммо он дар ҳаёти кӯдак бисёр хавфнок аст. Он бо худ зуҳуроти нохушро ҳам оварда метавонад. Масалан, ҳолате, ки Мубориз ба он вобаста шудааст. Одат кардан ба интернет, бозиҳои компютерию телефонӣ, ки онро муҳити виртуалӣ-рақамӣ низ мегӯянд, як навъ талаботи гиребонгирест, ки як қатор амал ва рафторҳо ба таври доимӣ ва такроран, новобаста ба натиҷаҳои манфии тиббӣ, равонӣ ва иҷтимоӣ, ба ҷо оварда мешаванд. Агар кӯдакон вақти бештари худро саргарми бозиҳои компютерӣ, интернет ва ё умуман ҷиҳозҳои электронӣ гузаронанд, дар ниҳоди онҳо ҷо мегирад. Барои такрор ёфтани ин амал онҳо волидонашонро фиреб медиҳанд. Ҳамчунин оқибати чунин машғулиятҳо барои кӯдакон аз нигоҳи тиб хуб нест. Онҳоро ба бехобӣ, баланд шудани сатҳи холестерин ва пайдо шудани нишонаҳои бемории қанд оварда мерасонад. Шояд Мубориз ҳоло ҳам одатӣ нашуда бошад. Ҳатман ӯро зери назорат гиред. Ӯ бояд сарҳади байни воқеият ва хаёлотро гум накунад. Дар бораи фаъолияти писаратон дар мактаб ҳаминро бояд гӯям, ки рӯз аз рӯз бад шуда истодааст. Шояд худи шумо рафта аз рӯзномаву дафтарҳояш муайян кунед, ки ӯ ҳоло чи гуна таҳсил дорад. Агар ҳамин тавр давом кардан гирад, мо маҷбур мешавем, ки ӯро аз мактаб пеш кунем. Ана, ҳаминро мехостам, ки ба шумо гӯям, - муаллима суханашро ба поён расонид.
- Ташаккур муаллима. Хуб шуд, ки огоҳам кардед. Бо шарофати шумо аз ин ҳолати нохуби писарам огоҳ шудам. Минбаъд тамоми кӯшишҳоро барои ба ҳолати аввал бар гардонидани Мубориз равона мекунам, - ризомандона гуфт амаки Саиду бо муаллима хайру хуш намуд.
Амаки Саид ба хона даромада, пинҳонӣ аз Мубориз дафтарҳо ва рӯзномаи ӯро аз назар гузаронид. Навиштаҳои нопурраи дафтар, дар рӯзнома як рӯзи дарсҳо навишта шудаасту як рӯз не, ҳамагӣ баҳои гузошташуда дую серо дида, худ ба худ фикр кард, ки: “Ҳамаи айб дар худам аст, ки ӯро ба бозиҳои компютерӣ одат кунонидам. Пул дода ӯро аз дарсхонӣ дур кардам. Аз ин ба баъд бояд равиши тарбияро дигар кунам. Шояд ҳоло ҳам дер нашуда бошад”.
Хуршед МАВЛОНОВ, "ҶТ"
- Мубориз, писарам, рафта китобҳоятро бихон, бароят пул медиҳам, рафта бозиҳои мехостаатро дар компютер бозӣ кун, - гуфт амаки Саид. Аз он ки Мубриз ҳар рӯз дар дукони назди хонаашон ба бозиҳои компютерӣ машғул мешуд, аз шунидани ин ҳарфи падараш ниҳоят хурсанд шуд. Ӯ зуд ба утоқи дигар гузашта, дафтару китобҳояшро дар гирдаш парешон намуд. Ҳар лаҳза ба соати бари девор нигариста, гузаштани вақтро интизор мешуд. Баъди ним соати интизорӣ дарро кушода, ба падараш хитоб кард:
- Падарҷон, ним соат хондам, акнун равам?
- Не писарам, боз ним соати дигар бихон, 5 не, 10 сомонӣ медиҳам, - гуфт падараш, ки ба тамошои телевизор банд буд.
Мубориз боз ним соати дигар лаҳзашуморӣ карда, аз падараш 10 сомонӣ гирифта, барои бозӣ рафт. Ин амал тақрибан ҳар рӯз идома меёфт. Баъди чанд моҳ Мубориз худ ба назди падараш омада хоҳиш мекард, ки “Падар, ман китоб хонам, пул медиҳӣ, то барои бозӣ равам?” Ба амаки Саид ин амали писараш маъқул буд. Шод буд, ки ба ин васила фарзандаш мехонаду босавод мешавад. Бовар дошт, ки Мубориз дар рӯзномааш ягон баҳои паст надорад, яъне танҳо чору панҷ мегирад. Чун ҳангоми дар синфи дуюм таҳсил кардани писараш, барои тарбияи хуб ва фарзанди намуна тарбият карданаш ба падар аз мактаб сипоснома омада буд. Аз ҳамин рӯ дар босавод будани фарзандаш ягон шак надошт...
Бегоҳи як рӯз, ҳангоми аз кор баргаштани амаки Саид, муаллимаи Мубориз аз сари роҳаш баромад:
- Ман ҳам ба хонаи шумо рафтанӣ будам, - гуфт муаллима. – Дар бораи писаратон Мубориз чанд чизро расониданӣ будам.
Амаки Саид ҳайрон шуд. Чӣ шуда бошад? Худро тасаллӣ дода, гуфт: “Аз писаре, ки аълохон асту одоби намунавӣ дорад, чӣ ҳам мешунавӣ? Ҳозир боз таърифаш мекунад”.
- Марҳамат, чиро бояд фаҳмонед, муаллима? – амаки Саид бо таваҷҷуҳ ба муаллима гӯш андохт.
- Дуруст аст, ки бозӣ дар ҳаёти кӯдак як чизи муҳим аст ва аҳамияти калон дорад. Агарчи дар назари мо бозӣ шуғли кӯдакона менамояд, он дар ҳаёти кӯдак аз аҳамият холӣ нест. Бозӣ барои ҳар як кӯдак фаъолияти мақсаднок ва ташаккулдиҳанда мебошад. Кӯдак тавассути бозӣ барои рушди минбаъдаи худ замина мегузорад. Худро дар нақшҳои гуногуни иҷтимоӣ месанҷад, то замоне, ки аз моҳияти онҳо бархурдор шавад. Кӯдакон тавассути бозӣ метавонанд қобилияти худро дарк намоянд. Ҳамчунин, дар ин замина донишу малака ва маҳорати худро сайқал диҳанд. Шояд гуфтан ҷоиз бошад, ки кӯдакон ба воситаи бозӣ ояндаи худро муайян месозанд. Бозӣ дар ҳаёти кӯдакон ягона шуғле мебошад, ки онҳоро ба сӯи худ беш аз ҳама ҷалб мекунад. Масалан, барои кӯдак бозӣ ва хонданро пешниҳод кунем, дақиқ аст, ки бозиро интихоб мекунад. Аммо ин ҷо саволе аст. Бозӣ бояд чӣ гуна бошад, ки кӯдакро аз роҳ бероҳа накунад? Аз китобхонӣ боз намононад. Мардумгурез накунад.
Писари шумо инак чанд моҳ мешавад, ки тамоман аз хондан даст кашидааст. Дар назди ҳамсинфонаш аз ким-кадом қаҳрамонҳои набуда доимо нақл мекунад. Аз дарсҳо мегурезад. Қариб ҳар рӯз баъди соати якуми дарс ӯро дигар дар синфхона пайдо намекунам. Акнун фаҳмидам, ки барои машғул шудан ба бозиҳои компютерӣ аз дарс мегурехтааст. Дар ҳоли ҳозир ба бозиҳои компютерӣ машғул шудани кӯдакону нафарони болиғ ҳамчун ҳодисаи муқаррарӣ қабул гаштааст. Аммо он дар ҳаёти кӯдак бисёр хавфнок аст. Он бо худ зуҳуроти нохушро ҳам оварда метавонад. Масалан, ҳолате, ки Мубориз ба он вобаста шудааст. Одат кардан ба интернет, бозиҳои компютерию телефонӣ, ки онро муҳити виртуалӣ-рақамӣ низ мегӯянд, як навъ талаботи гиребонгирест, ки як қатор амал ва рафторҳо ба таври доимӣ ва такроран, новобаста ба натиҷаҳои манфии тиббӣ, равонӣ ва иҷтимоӣ, ба ҷо оварда мешаванд. Агар кӯдакон вақти бештари худро саргарми бозиҳои компютерӣ, интернет ва ё умуман ҷиҳозҳои электронӣ гузаронанд, дар ниҳоди онҳо ҷо мегирад. Барои такрор ёфтани ин амал онҳо волидонашонро фиреб медиҳанд. Ҳамчунин оқибати чунин машғулиятҳо барои кӯдакон аз нигоҳи тиб хуб нест. Онҳоро ба бехобӣ, баланд шудани сатҳи холестерин ва пайдо шудани нишонаҳои бемории қанд оварда мерасонад. Шояд Мубориз ҳоло ҳам одатӣ нашуда бошад. Ҳатман ӯро зери назорат гиред. Ӯ бояд сарҳади байни воқеият ва хаёлотро гум накунад. Дар бораи фаъолияти писаратон дар мактаб ҳаминро бояд гӯям, ки рӯз аз рӯз бад шуда истодааст. Шояд худи шумо рафта аз рӯзномаву дафтарҳояш муайян кунед, ки ӯ ҳоло чи гуна таҳсил дорад. Агар ҳамин тавр давом кардан гирад, мо маҷбур мешавем, ки ӯро аз мактаб пеш кунем. Ана, ҳаминро мехостам, ки ба шумо гӯям, - муаллима суханашро ба поён расонид.
- Ташаккур муаллима. Хуб шуд, ки огоҳам кардед. Бо шарофати шумо аз ин ҳолати нохуби писарам огоҳ шудам. Минбаъд тамоми кӯшишҳоро барои ба ҳолати аввал бар гардонидани Мубориз равона мекунам, - ризомандона гуфт амаки Саиду бо муаллима хайру хуш намуд.
Амаки Саид ба хона даромада, пинҳонӣ аз Мубориз дафтарҳо ва рӯзномаи ӯро аз назар гузаронид. Навиштаҳои нопурраи дафтар, дар рӯзнома як рӯзи дарсҳо навишта шудаасту як рӯз не, ҳамагӣ баҳои гузошташуда дую серо дида, худ ба худ фикр кард, ки: “Ҳамаи айб дар худам аст, ки ӯро ба бозиҳои компютерӣ одат кунонидам. Пул дода ӯро аз дарсхонӣ дур кардам. Аз ин ба баъд бояд равиши тарбияро дигар кунам. Шояд ҳоло ҳам дер нашуда бошад”.
Хуршед МАВЛОНОВ, "ҶТ"
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед