Бо анҷом ёфтани фасли баҳор ва фаро расидани фасли тобистон ташвишу тараддуди хатмкунандагон, чӣ дар муассисаҳои таҳсилоти умумӣ ва чи дар муассисаҳои таҳсилоти олӣ, дучанд мегардад. Чун ин давра давраи супоридани санҷишу имтиҳонҳо, ба паллаи тарозу гузоштани донишу малакаҳои тӯли як сол андӯхта ва ба қавле “аз об берун овардани элак” мебошад. 

Лаҳзаҳои хушу хотирмони таҳсил бо суръати кайҳонӣ пушти сар мешаванду саргарми хотироти рангину ҷолиби даврони тиллоии донишҷӯӣ аз чӣ бошад, ки барои илм омӯхтан фурсат пайдо намешавад. Аммо хеле мехоҳем, ки санҷишу имтиҳонҳоро бо баҳои аъло супорем, на бо баҳои миёнаву қаноатбахш. Охир, агар идрорпулӣ бигирем, беҳтар нест? Чун дар ҳама давра пул чизи барзиёде нест. Пас, чӣ бояд кард? Дар чанд рӯзи башумор пурра аз худ кардани барномаи нимсолаи таҳсил ғайриимкон аст. Аз ин рӯ, ба кумаки донишҷӯёни фориғбол ҳамон як ихтирооти нодиру фавқулодаи инсон мерасад. Мепурсед, ки чист он? Оре, ШПАРГАЛКА!

Ба суоли он ки навиштани шпаргалка муҳим аст ё не, ҳатто профессорону номзадҳои илмҳои педагогикаву психология ҷавоби мусбат додаанд. Диққат кунед, маҳз навиштан, на ин ки аз интернет нусхабардорӣ кардан ва ё аз мағозаи китобфурӯшӣ харидан... Чаро? Чунки вақте донишҷӯ як рӯз қабл аз имтиҳонсупорӣ конспект ва китобҳои дарсиро бо мақсади дар хотир нигоҳ доштан варақ мезанад, ин ҳарфҳо беихтиёр дар зеҳнаш пайдо мешаванд: “Як тараф мон! Дигар наметавонӣ, чун фурсат андак аст”. 

Агар шпаргалка барои нафаре ёрдамчии беминнат, дастёру пуштибон, конспекти фишурда, ё мухтасар бошад, барои дигаре воситаи ба даст овардани муваффақиятҳои кӯтоҳмуддат мебошад. Дар асл чист он? Барои аз худ намудани мавзӯи дарсҳо чӣ аҳамият дорад? Чаро аксари толибилмон аз он истифода менамоянд? 

Биёед иқрор шавем, ки кадоме аз мо дар аёйми мактабхонӣ ва ё донишҷӯӣ аз шпаргалка истифода накардаем? Метавон гуфт, ки чунин нафар вуҷуд надорад. Ва на ҳама вақт шпаргалка ин нишонаи надонистани мавзӯъ ё ноогоҳии хонанда ва ё донишҷӯст. Зиёд иттифоқ меафтад, ки ҳини имтиҳонсупорӣ шахс умуман аз шпаргалка истифода намекунад, чун ба ин ҳоҷат намемонад, аммо ба ҳар ҳол онро омода мекунад, чун вақте шпаргалка дар ҷайб бошад, ба синфхона даромадану имтиҳон супоридан чандон даҳшатноку тарсовар нест. Магар чунин нест?

Чанд навъи шпаргалкаҳо вуҷуд доранд, ки миёни хонандагону донишҷӯён хеле серистеъмоланд. Яке аз онҳо шпаргалкаи муқаррариест, ки дастӣ дар варақчаҳои одӣ навишта мешавад. Чунин шпаргалкаҳо ҳанӯз дар даврони шӯравӣ низ хеле маъмул буданду то ҳол маъруфияти худро гум накардаанд. “Чаро”, мепурсед шумо. Ҷавоби ин суол хеле одӣ аст: вақте шумо бо дасти худ қоидаҳо ва формулаҳоро менависед, беихтиёр онҳоро дар хотир мегиред. Ин кумак мекунад, ки мавзӯи дарсӣ хубтар аз худ карда шаваду баҳои хубро низ соҳиб шавем. Чунин шпаргалкаҳо ҳангоми имтиҳонсупорӣ зиёд истифода мешаванд.

Навъи дигари шпаргалкаҳоро “Бомба” меноманд. Ин навъи шпаргалка дар варақча бо ҷавобҳои қаблан навишташуда омода карда мешавад. Мураккабии тайёр кардани чунин шпаргалка дар он аст, ки қаблан бояд саволҳои имтиҳониро пайдо намуд, то ҷавобҳо низ қаблан омода карда шаванд. Барои ин дастгирии ҳамсабақони гурӯҳҳои мусовӣ ва ё синфу гурӯҳҳои болоӣ лозим мешавад.

Имрӯзҳо шпаргалкаи телефонӣ ва ё дигар навъҳои шпаргалкаҳои электронӣ низ ба ҳукми мӯд даромадаанд. Чунин шпаргалкаҳо аз акси ҷавобҳо иборат мебошанд, ки тавассути дастгоҳҳои аксбардорӣ омода карда мешаванд. Чунин шпаргалкаҳо имрӯз хеле маъмуланд, ки бешубҳа ба рушди босуръати техникаву технологияи муосир бастагӣ дорад. 

Навъи дигари шпаргалка шпаргалкаи ба таври муътамад дар адабиёти иловагӣ пинҳоншуда мебошад. Баъзан дар имтиҳонҳо истифодаи ягон навъи дастурҳои методӣ, маълумотномаҳо, ё брошюраҳо иҷозат дода мешавад. Дар чунин ҳолат дар қабати чунин адабиётҳо пинҳон кардани варақчае чандон кори душвор нест.

Инак, вақте ки мо дар бораи навъҳои шпаргалка сухан рондем, гумон мекунам, доир ба тайёр кардану истифодаи он низ ибрози ақида кардан аз манфиат холӣ нест. Ҳангоми навиштани шпаргалкаҳо, яъне омодагӣ ба имтиҳонҳо, аз кадом қоидаву муқаррароти махфӣ истифода бояд кард?

Аввал ин ки шпаргалкаҳо бояд бо ҳарфҳои хурд навишта шаванд. Муҳим он аст, ки шпаргалка бо ҳарфҳои хоно навишта шавад, то аз масофаи дур низ хонда шавад.

Формула ва ё қоидаҳои махсусро бо рангҳои дигар, масалан сурх ё сиёҳ, ҷудо кардан аз манфиат холӣ нест. Дар чунин ҳолат бе душворӣ маълумоти заруриро аз дохили матни боқимонда пайдо карда метавонед.

Дар шпаргалкаҳо маълумоти барзиёд, масалан назарияҳоро навиштан шарт нест, чун ин амал шуморо асло наҷот дода наметавонад, балки вақти худро ҳадар медиҳед.

Назарияҳоро аз китоб ҳарф ба ҳарф рӯбардор накунед, чун дарҳол сунъӣ будани ҷавоби шумо ошкор мешавад. Балки ҷавоби худро мустақилона тартиб диҳеду дар шпаргалка бошад, танҳо мазмуни асосиро ишора кунед.

Равоншиносон ба нафароне, ки ҳассосанду худро ба даст гирифта наметавонанд, истифодаи шпаргалкаро тавсия намедиҳанд. Ба таъкиди онҳо  чунин ашхос бояд танҳо ба нерӯи худ умед банданд. Чун онҳо ҳангоми истифодаи шпаргалка безобита мешаванд, арақ мекунанд, ҳар тараф тоб мехӯранд ва дар рафти имтиҳонсупорӣ ҳам ба худ ва ҳам ба дигарон халал мерасонанд. Ҳатто донишҷӯёне низ ҳастанд, ки ҳоло имтиҳон сар нашуда, ба таҳлука меафтанд, нохунҳояшонро мехоянд, дасту пояшонро такон медиҳанд. Ва аксари устодон чунин донишҷӯёнро аз синфхона берун мекунанд. 

Дар охир ба толибилмон ҳаминро тавсия додан мехоҳем, ки ҳангоми тайёрӣ ба имтиҳонҳо беҳтар аст ба неруи худ умед бандед! Агар шумо доир ба мавзӯъ иттилооти кофӣ надошта бошед, ягон навъи шпаргалка ба шумо кумак расонда наметавонад. Аммо агар шумо бо вуҷуди ин тасмим гирифтед, ки шпаргалка тайёр мекунед, пас онро тавре тайёр ва истифода кунед, ки боманфиат бошад. Масалан, вақти истифодаи шпаргалка тасаввур кунед, ки он ҳама матни дар варақчаҳо навишташуда дар майнаи сари шумо ҷойгир асту шумо оромона ва номаълумакак онро берун меоред. Муҳим он ки қабл аз имтиҳонсупорӣ аз хоб сер шудаву ба имтиҳон бо кайфияти хуб ва табъи болида равед. Танҳо дар он сурат имтиҳон ба иди ҳаққонӣ табдил хоҳад ёфт. Муваффақ бошед!