Ҳамасола санаи 22 октябр дар ҷаҳон иде таҷлил мешавад бо чунин унвон: Рӯзи байналмилалии ҳимояи мардҳо аз хушунати занҳо. Оё ҳамагон аз мавҷудияти чунин як ид огаҳ ҳастем? Шояд “ҳа” ва ё шояд ҳам “на”. Ин ид гарчанде аз назари аввал каме аҷибу хандаовар намояд ҳам, аммо зарурати мавҷудияташ вуҷуд дорад. Бо назардошти ҳамин коршиносон рӯзеро бахшидаанд маҳз ба муносибати ҳимояи мардҳо аз хушунату зӯроварӣ аз ҷониби бонувон. Зоҳиран нафари инро пешниҳоднамуда хостааст, мадраке ё омиле дошта бошем, то тавонем озодона доир ба “азобу машаққат”-и мардҳо, ки аслан “ҷинси дурушт”-ашон меномем, аз ҷониби намояндагони ба қавле “ҷинси латиф” ҳарф бизанем.

Хашму асабонияти занҳо, гилаву ҷингила ва таънаву маломатҳои беасос, назорати мудовиму ҷиддии ҳаёти шахсӣ ва баъзан ҳатто таҳқиру паст задани шаъну эътибори инсонӣ аз одатҳои “маъмулӣ”-и бархе аз занҳост, ки мардҳоро водор ба таҳаммули онҳо месозад. Илова бар ин барои баъзе бонувон “гиҷ кардани майнаи сари ҳамсар” ба қавле меъёри зиндагиашон асту дар ин ягон нишонаи амали зишту нороҳаткунандае намебинанд. Аммо ҳолатҳое низ ҳаст, ки маҳз чунин аъмол боиси ҷудошавии оилаҳо мешавад, чун на ҳама таҳаммули чунин рафтору муомиларо дорад.

КӢ ЗАИФТАР?

Дар воқеъ, дар ҷомеаи мо аксар бар он андешаанд, ки танҳо шахсони заифтар, яъне аслан занону кӯдакон мувоҷҷеҳи мушкилоти ҷисмонию равонӣ мегарданд. Аммо ба андешаи равоншиносон ин чандон дуруст нест. Чун мардҳо низ зиёд дучори мушкилот мешаванд, аммо танҳо фарқ дар ин ҷост, ки мардҳо аз ифшои мушкили худ то метавонанд, худдорӣ мекунанду онро бо неру ва иродаи худ мехоҳанд ҳал кунанд. Ва низ яке интихоб мекунад машварат бо волидону дӯстонро, дигаре хилват гирифтану улфат бо сигору машруботро... Ин навъи муносибат бо худ миёни мардҳо хеле маъмул аст ва мардҳо аксаран дар чунин маврид ба касе барои кумак муроҷиат намекунанд, чун инро бечоранолӣ ва хислати “занона” меҳисобанд.

Аз як таҳлили коршиносон бармеояд, ки дар як давраи муайян, яъне замони паҳншавии бемории ҳамагири COVID-19 мушкили равонии мардум хеле афзоиш ёфт. Дар ин солҳо шумораи қурбониёни мард нисбати занҳо бамаротиб бештар буд.

Ҳамчунин, тибқи оморҳо дар ҷаҳон худкушии мардҳо нисбат ба занҳо 3 маротиба бештар аст. Давомнокии умри мардҳо 11 сол камтар нисбат ба занҳо мебошад.

ЗАН – ХУШУНАТКОР?!

Одатан миёни ҷомеаи мо чунин меҳисобанд, ки дар оила шахси сахтгиру дуруштмуомила ва ҳатто хушунаткор танҳо мард аст. Аммо таҷрибаҳо нишон додаанд, ки ин далел чандон саҳеҳ нест ва занҳои бадҷаҳлу хушунаткор низ миёни мо кам нестанд. Агар мард аз лиҳози ҷисмонӣ нисбат ба зан пурзӯртар бошад, пас аз лиҳози таъсири равонӣ занҳо тавонотаранд. Ба замми он ки хушунату зӯроварии равонию иқтисодӣ аз ҷониби занҳо нисбат ба мардҳо ба назар мерасад, боз хушунати занҳо болои фарзандон низ кам нест. Ин бештар рабт дорад ба занҳое, ки фарзандонашонро танҳо, бе ҳузури марди хонадон ба воя мерасонанд.

Аслан ҳолатҳое вуҷуд дорад, ки боис мешавад ба бадҷаҳлию кинаварзии занҳои хонадон. Ин худхоҳии аз ҳад зиёди мард ва норасоии меҳру муҳаббат, беҳурматӣ ва беэътиноӣ нисбат ба хоҳишҳои зан мебошад. Дар натиҷа баъзе занҳо эҳсосоти худро идора карда наметавонанду роҳи халосӣ аз ин гуна вазъро дар доду фарёд ва муноқиша мебинанд. Оқибат зан шуруъ мекунад ба таънаю маломати мард, паст задани шаъну эътибораш, тарсондану ҳатто таҳдид кардани ӯ, шикастану нест кардани ашёи хона, таҳдиди расондани зарар ба худу фарзандон, дӯстону хешовандон, хилвату дурӣ аз аҳли оила ва амсоли ин. Ҳолатҳое низ мешавад, ки зан ҳамсари худро дар назди фарзандону хешу табор ва миёни мардум паст мезанаду дашном медиҳад ва бо ин бартарияти худро дар оила нишон додан мехоҳад, ки ин ниҳояти бадахлоқии занро бозгӯ мекунад. Чунин ҳолатҳо аксаран метавонад ба ҷудошавии оилаҳо ва ҳатто ҷинояту худкушӣ низ оварда расонад.

БА КУМАКИ РАВОНӢ ЭҲТИЁҶ ДОРАНД

Дар бархе аз кишварҳои Аврупо, аз ҷумла Олмон, Фаронса ва Швейтсария солҳост сағирхонаҳо ё хонаҳои махсусе вуҷуд доранд, ки барои расондани кумаки равонӣ ба мардҳо пешбинӣ шудаанд. Ин дар ҳолест, ки дар Русия кумак расондан ба чунин мардҳо қариб ки мушоҳида намешавад. Ин ҷо танҳо чанд марказҳое вуҷуд доранд, ки бо усули номаълум ва ё пинҳонӣ ба мардҳои зери хушунат қароргирифта кумакҳои равонию ҳуқуқӣ мерасонанд.

Таҳлилҳо нишон додаанд, ки дар Тоҷикистон низ далелҳои зери хушунати занҳо қарор гирифтани мардҳо вуҷуд доранд. Масалан, соле пеш ба Кумитаи кор бо занон ва оилаи назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон зиёда аз 545 мард дар мавриди хушунат шудан аз ҷониби занонашон муроҷиат карда буданд.

ЧӢ БОЯД КАРД?

Тавре ишора шуд, мардҳо дар фарқ аз занҳо камтар дучори хушунати оилавӣ мешаванд. Ва агар шаванд ҳам, хеле кам иттифоқ мешавад, ки мардум аз он огаҳӣ ёбанд, чун худи қурбониҳо, яъне мардҳо, ошкор накардани ин ҳолатҳоро афзалтар мешуморанд. Далел: ҳаргиз намехоҳанд ба чашми ҳамагон заифу нотавон ҷилва намоянду хандахариши атрофиён гарданд. Дар чунин ҳолатҳо занҳоро мебояд, аз марди хонадон муҳофизат намоянд, то оромии худ ва аҳли оилаашон таъмин гардад.

Занҳои муҳтарам! Набояд фаромӯш кард, ки асаби ороми ҳамсар ин кафолати оромии муҳити оила ва хушбахтии аъзои он аст. Пас, то метавонед, ҳатто ақаллан барои як рӯз ҳам бошад, хашмро ба меҳр, кинаро ба дӯстӣ иваз намуда, ба мардҳои зиндагиатон хушҳолӣ бахшед! Шояд маҳз ҳамин як муомилаи хушу як сухани меҳрбори шумо боиси он мегардад, ки шодӣ ҳамеша каноратону нохушӣ дур аз шумо қарор бигиранд. Мардҳоро эҳтиёт кунед!