ҶОМЕА
Ҷумъа 26 Апрел 2024 04:36
8807
Ба озмуни "ҶТ"

Чанд паҳлуи як иҷлосияи таърихӣ

Бо таназзул ёфтани низоми шӯравӣ собиқ давлатҳои иттифоқӣ роҳи мустақилияти усули давлатдориро пеш гирифтанд. Дар ин қатор Тоҷикистон низ дар остонаи солҳои 90-ум истиқлолияти хешро ба даст овард.

Расидан ба ин таҳаввулоти таърихӣ, ки ормони ҳазорсолаи миллати тоҷик буд, бо гаронӣ ба даст омад. Агар дар он айём ба даст овардани истиқлолият осон ба назар намояд, вале ҳифзу нигоҳдошти он дар солҳои минбаъда мушкилиҳои сангинеро пеш овард. Дар пайи талоши бемантиқонаи афроди алоҳида барои ба даст овардани молу мансаб, ҷомеа мубталои ҷанги шаҳрвандӣ гардид. Хатари парокандашавии миллат ва суқути давлатдории он эҳсос мегардид. Неруҳои марказгурезу манфиатхоҳ таҳти шиорҳои авомфиребонаи хеш бо мақсади амалӣ сохтани ниятҳои нопоки худ бо ҳам дар муқовимат буданд. Кинаҷӯию хусуматварзӣ ва қасосгирию бадхоҳӣ хислати ҳамешагии ин гуна қувваҳо гардида буд. Ҳатто бархе аз чунин гурӯҳҳо дар иртибот бо неруҳои хориҷии манфиатхоҳ дар пайи тақсиму нобудкунии давлати навини Тоҷикистон буданд. Махсусан, ҳодисаҳое, ки соли 1992 ба вуҷуд омаданд, ифшогари муаммоҳои дар боло зикршуда мебошанд.

Таҳлили мунсифонаи раванди шаклгирии давлати муосири тоҷик муайян менамояд, ки баъди таҳияи ҳокимияти давлатӣ дар шароити ноороми ҷанги шаҳрвандӣ, ташаккули низоми ҳуқуқӣ, оташбаси ҷанги шаҳрвандӣ, ваҳдати миллӣ, ҳифзи истиқлолияти давлатӣ аз таҳдидҳои ҷаҳонӣ, барқарор намудани иқтисодиёти миллӣ, эҳёи фарҳанги миллӣ ва дигар унсурҳои муҳими ҳастии давлати миллии муосири тоҷик бевосита вобастагӣ дорад, ба амалкардҳои фарзанди содиқ, вафодор, қаҳрамон ва Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон.
Тавре ки сиёсатшиноси тоҷик С.С. Ятимов менависад: “Масъалаи шахс (раҳбар) ҳамчун субъекти сиёсӣ, мисли дигар паҳлуҳои воқеияти ҷамъиятӣ, ҷанбаҳои таҳқиқи публитсистӣ, бадеӣ, эстетикӣ ва ҳамзамон мардумӣ дорад. Аммо таъкид бояд кард, ки дар илми давлатшиносӣ раҳбарии сиёсӣ аз муҳимтарин масъалаи илмӣ, объекти омӯзиш ва арзёбӣ ба ҳисоб меравад... Ин ангеза (лидери сиёсӣ) масъалаи (талаботи) шахсӣ, фардӣ, танҳо тамоюли марбути як нафар набуд ва нест. Он тақозои ҳаётан муҳими давлат, миллат, аз умдатарин қонуният ва омили рушди ҷомеаи маданӣ мебошад. Тавре дида мешавад, тайи ин 30 соли истиқлол дар воқеъ корҳои зиёди созандагию ободкорӣ ба сомон расидаанд. Вале оё метавон, ки аз роҳи тайкарда, хулоса накард ва барои фардо андеша наронд? Албатта, не. Дар қатори таҳлилу баррасӣ ва ислоҳи камбуду норасоиҳо, таҷриба собит менамояд, ки нақши қадршиносию шукргузории неъматҳо дар рушди давлатдорӣ, эҳтироми рамзҳои давлатӣ ва қаҳрамонони миллат воситаи муассири рушд ва низоми давлатдорӣ дар ҳама давру замонҳо будааст”.

Масъалаи муҳим ва тақдирсози ҷомеа барои ҳар роҳбаре, ки дар шароити ҷанги шаҳрвандӣ зимоми идораи кишварро ба даст мегирад, муносибати шахсӣ нисбат ба муноқиша ва хунрезиҳост. Агар ният суботи комил, оромии кишвар ва ваҳдат бошад, ӯ албатта, ба мақсад мерасад, дар акси ҳол не. Зеро таърих собит сохтааст, ки ҷангҳои шаҳрвандӣ ғолиб ва мағлуб надоранд. Дар шароите, ки садою нолаи модарон аз ҷонибҳо ба дуо баланд мешавад, даъват ба сулҳ ва оромӣ намудан, қаҳрамонӣ ва матонати хосаро талаб менамуд. Вале ин роҳи ягона буд, ки бо гузаштан аз бисёр манфиатҳо ба даст меомад. Онҳое, ки хостори созиш ва сулҳ набуданд, дар ҳарду ҷониб зиёд буданд. Роҳбари ҷавон ният ва иродаи худро дар интихоби роҳи ягонаи наҷот дар чунин шароит пинҳонӣ не, балки ошкоро бо сари зону нишастан назди рамзи озодии миллат – Парчами давлат бо қасами таърихӣ вазифаи муқаддаси худ эълон намуд.

Дар чунин айёми даргириҳо дар шаҳри Хуҷанд Иҷлосияи XVI Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон баргузор гардид. Дар ин анҷумани таърихӣ хушбахтона ақли закию хиради воло ғалаба намуд, ки фарзанди барӯманди миллат Эмомалӣ Раҳмон ба ҳайси раиси Шӯрои Олии кишвар интихоб шуд. Ба қавли устоди равоншод Лоиқ “Раҳми Парвардигори мо омад”, ки чунин шахсият дар он солҳои пурдаҳшат сарварии миллату давлати моро ба уҳда гирифт.

Пас аз ин маҷрои давлатдории тоҷикон роҳи навро пеш гирифт, ки ин роҳ роҳи ҳаёти дурахшон, роҳи саодат, роҳи адолат, роҳи созандагӣ, роҳи ваҳдат ва роҳи худшиносию меҳанпарастӣ буд. Аз ин рӯ, ин иҷлосияро дар таърихи навини Тоҷикистони соҳибистиқлол дар ҳақиқат нуқтаи таҳаввул ва омили сарнавиштсоз ҳисобидан мумкин аст.
Аз ибтидо дар суханронию фаъолияти Президент маълум буд, ки ин шахс инсони фавқулодаест, ки сухану кораш якест. Дар он айёми пурфоҷиа, ки кам касон вазифаи роҳбарии давлатро ба уҳда мегирифтанд, ӯ ягона чеҳрае буд, ки манфиатҳои худро пушти по зада, барои ҳифзи манфиатҳои омма, бахусус қишри осебдида талош меварзид. Замоне, ки ӯ дар ин ҷода гомҳои ҷиддию қавиирода мегузошт, баъзе аз бо ном “дилсӯзони миллат” пайи иҷрои орзуҳои “тиллоӣ”-и худ буданд. Эшон мехостанд, аз ин парешонию саргардонӣ чизе барои худ созанд ё биситонанд.

Нахустин қонунҳои қабулкардаи Иҷлосияи ХVI Шӯрои Олӣ маҳз ба масъалаи ба ваҳдати миллӣ овардани мардуми Тоҷикистон ихтисос ёфта буданд. Қонунҳо “Дар бораи гурезагон”, “Дар бораи Рӯзи сулҳ ва ризоияти миллии халқи Тоҷикистон эълон кардани 26 ноябри соли 1992” ин ҳама дар асл баёнгари сиёсати роҳбарияти нави Шӯрои Олӣ буданд, ки ба сулҳ ва ваҳдати мардуми кишвар бахшида шуданд.

Муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон баъд аз 23 рӯзи интихоб шуданашон дар Муроҷиатнома ба халқи шарифи Тоҷикистон гуфта буданд: “Бародарон ва хоҳарони азиз! Ҳамватанони муҳтарам! Ман ба ҳар яки шумо дар давраи барои Ватан хеле душвор муроҷиат карда, ба ақлу заковати шумо, ки ворисону фарзандони барӯманди тоҷик ҳастед, бовар мекунам. Ман қасам ёд мекунам, ки тамоми донишу таҷрибаамро барои дар ҳар хона ва ҳар оила барқарор шудани сулҳ равона карда, барои гул-гулшукуфии Ватани азизам садоқатмандона меҳнат мекунам. Барои ноил шудан ба ин нияти муқаддас агар лозим шавад, ҷон нисор мекунам, чунки ман ба ояндаи неки Ватанам ва ҳаёти хушбахтонаи халқи азияткашидаам бовар дорам”.
Яке аз масъалаҳои муҳиме, ки дар он рӯзҳои мудҳиш ба тақдири ҳастии миллат ва давлати Тоҷикистон таъсири чандҷониба дошт, интихоби роҳи дурусти давлатдорӣ, тарҳрезии шакли идора, низоми сиёсӣ ва сохтори давлат буд.

Бо дастур ва ҳидояти бевоситаи Роҳбари давлат Раёсати Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 13 апрели соли 1994 лоиҳаи Конститутсияро ба муҳокимаи умумихалқӣ баровард. Дар муддати зиёда аз ду моҳи муҳокимаи лоиҳа бештар аз ҳаштуним ҳазор пешниҳод аз ҷониби мардуми кишвар ва ҳамватанони бурунмарзиамон ворид шуд. Аз ин хотир, Роҳбари давлат лоиҳаро халқӣ номиданд: “Ин лоиҳаи Конститутсия боз барои он халқӣ аст, ки онро кулли ҳамватанони мо дар шаҳру деҳоти Тоҷикистон ва берун аз он мавриди муҳокима қарор дода, такмилу пурра карданд. Аз ин рӯ, эҷодгари он худи мардум аст”.

Албатта, Конститутсияи мардумӣ ба кишвари мо тағйироти бунёдиву нодири ҳуқуқиро дар фазои идорӣ, иқтисодӣ, иҷтимоӣ ва фарҳангӣ ворид сохт, ки бешубҳа дар саргаҳи он ғояҳо ва андешаҳои созандаи Роҳбари давлат ва орзую омоли мардуми Тоҷикистон истода буд.

Президент ҳанӯз аз рӯзҳои нахустин бо суҳбатҳою мулоқотҳояш бо мардум онҳоро аз дилшикастагию озурдахотирӣ, яъне аз торикию зулмот ба нуру созандагӣ ҳидоят менамуд. Мулоқотҳои Сарвари давлат дар он солҳо як умеде ё як шуълае аз ояндаи нек дар замири мардум ба вуҷуд меовард.

Дар аввалин мулоқоти хеш бо мардум дар ноҳияи Шаҳритус ба ҳайси Роҳбари давлат дар таърихи 22 ноябри соли 1992 муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон чунин гуфта буданд: “Аз ҳамин ҷо дар хоки Афғонистон шаҳрвандони мо вафот кунанду мардуми бегона онҳоро ба хок супоранд, ба нангу номуси мо намерасад? Ҳазорҳо нафар дар он ҷо мурдааст. Ҳазорсолаҳо мегузаранд миллати моро таъна мекунанд. Ҳар як нафаре, ки аз он ҷо гузарад, мегӯяд, ки ин гӯристонҳои мардуми тоҷик аст. То тинҷию амонӣ нашавад, то фарди охиринро аз дигар давлатҳо барнагардонем, ман худро ором ҳис намекунам”.

Аз ин гуфтаҳо ба таври возеҳу равшан бармеояд, ки ӯ аз рӯзҳои аввал масъулияти роҳбариро хуб дарк намуда, хизмат барои миллату давлатро қарзи виҷдонии худ мешумориданд.
Аз он рӯзгор инак 30 сол сипарӣ шуд. Таҷрибаи солҳои минбаъда нишон дод, ки ин марди шариф бо талошҳои созандаи хеш тавонист, ҷанги хонумонсӯзи шаҳрвандиро анҷом бахшаду ваҳдати миллиро поянда созад. 27 июни соли 1997 баъди талошҳои ҳадафмандонаи Пешвои миллат мо ба сулҳу ваҳдат расидем. Ҳар фарди соҳибхирад имрӯз хуб дарк мекунад, ки Тоҷикистони мо тайи ин муддат бо роҳбарии Эмомалӣ Раҳмон дар тараққиёти ҳама соҳаҳо муваффақ гаштааст. Таъмини ваҳдату оромӣ дар мамлакат тақдири ояндаи давлатдории тоҷиконро мустаҳкам намуд. Ҳақ ба ҷониби файласуфи олмонӣ Освалд Шпенглер аст, ки дар бораи чунин афрод мефармояд: “Мардони бузурги таърих сарнавишти миллатҳоро муайян мекунанд”.

Илҳом ҚУРБОНШОЕВ, дотсенти кафедраи фанҳои ҷомеашиносии ДТТ
ба номи М. С. Осимӣ

Эзоҳи худро нависед



Рамзҳо дар расм