Мартин Купер, муҳандис, офарандаи нахустин телефони мобилӣ соли 1928 дар Чикаго, Иллинойси ИМА дар оилаи муҳоҷири украинтабор, ки қаблан дар яке аз музофотҳои наздики шаҳри Киев ба сар мебурданд, ба дунё омадааст. Даврони кӯдакии ӯ ба замони таназзули ҷаҳонӣ рост омад. Миёнаи асри гузашта, яъне соли 1950 Донишгоҳи технологии Иллинойсро бо ихтисоси муҳандис-мутахассиси электротехника хатм намуд. Баъди хизмат дар Қувваҳои мусаллаҳи ИМА, дар замони ҷанги Корея чанде дар киштии зериобии Гавайа ба ҳайси афсар фаъолият намудааст. Баъди ҷанг Мартин дар Western Electric ба кор даромада, бо ҷиддият ба сохтмони телетайп (дастгоҳи чопи телеграфӣ) машғул шуд. Сипас соли 1954 тақдир ӯро ба ширкати “Моторола” (Motorola) пайваст, ки дар он ҷо нахустин маротиба идеяи офаридани телефони мобилӣ ба сараш омаду баъдан ӯ падар ё асосгузори нахустин телефони мобилӣ гардид.

ФАЪОЛИЯТ ДАР “МОТОРОЛА”

Чун он замон Купер таҳсили худро идома медод, танҳо шабона ба такмил додани донишу маҳорати худ машғул мегардид. Рӯзона бошад, дар ширкат заҳмат мекашид. Дараҷаи магистриро дар соҳаи техникаи электронӣ дар ҳамон донишгоҳ ба даст оварда, илова бар ин шабона ба кори омӯзгорӣ низ машғул мешуд.
Ҳангоми кор дар ширкати бонуфузе чун “Моторола” Купер нисбат ба разму пайкорҳои шадиде, ки он солҳо миёни ширкатҳои бузургу машҳур дар соҳаи технологияи иттилоотӣ ба вуқӯъ мепайваст, бетараф буда наметавонист. Ҳамин тариқ, мавзӯи асосии коркарду ихтироот он замон шабакаи автомобилию радиотелефонӣ буд. Он навъи алоқа, бо вуҷуди вазнину ноқулай будан, хеле маълуму машҳур низ буд ва ин маъруфият рӯз то рӯз меафзуд. Низоъҳо аксар сари мавзӯи мушкили кори шабакаҳо ва дарёфти роҳи осони истифодаи онҳо сурат мегирифт ва ҳар кадоме саъй мекард, то дар ҳалли мушкилоти ширкатҳои технологии бештар рушдкарда саҳм гузорад.

КӢ НАХУСТИН ХОҲАД БУД?

Дере нагузашта андешаи ташкили алоқаи мобилӣ ба миён омад ва аввали солҳои 70-ум мубориза дар пойгоҳи таҳия ва коркарди нахустин алоқаи мобилӣ хеле тезутунд гардид. Аслан принсипи кор аллакай мушаххас буд, танҳо як чиз муайян нашуда буд: кӣ нахустин хоҳад буд? Кӣ аввалин шуда ахбороти радиоии тавассути стансия ва гӯшаки телефон интиқолшавандаро бо ҳам мепайвандад?

Аввали моҳи апрели соли 1973 дар “урдугоҳи душман” – шуъбаи конструктории ширкати “AT&T Bell Labs” садои занги телефон баланд шуд. “Канӣ ёб, ман аз куҷо занг мезанам? – ин садои Мартин буд, ки сардори шуъба Ҷоэл Энгел (Joel Engel). аз гӯшак мешунид. – Ман ба ту аз телефони мобилии ҳаққонӣ занг мезанам”.
Худи Купер баъдан он лаҳзаҳоро чунин ба хотир меорад: “Ёд надорам, ки ӯ он замон дар ҷавоб чӣ гуфт. Аммо, бовар кунед, ман шарақ-шарақи дандонҳояшро ба хубӣ шунидам”.

Ҳамин тариқ, Мартин Купер нахустин офаранда ва асосгузори телефони мобилӣ дар ҷаҳон гашт. Он телефони навъи “Dina-TAC” бо вазни 1,15 килограмм, андозаи 22,5х12,5х3,75 сантиметр буд. Қувваи батареяаш танҳо барои 20 дақиқа гап задан мерасид. Купер мегӯяд, ки он хеле қулай буд, чун дасти одам чунин асбоби вазнинро муддати аз 20 дақиқа бештар бардошта наметавонист.

Ҳамзамон, бунёдгузори нахустин радио-пейҷер низ маҳз Мартин Купер буд. Баъди аз “Моторола” рафтан, ӯ ширкати телефонии худро таъсис дод ва баъди муддате миллионер шуд. Аммо Мартин аз шуморе нафаронест, ки ба андешаи онҳо пул мояи хушбахтии инсонҳо нест.

МУҲИМ ИН АСТ, КИ...

Шигифтовар ҳамин аст, ки соли 1954, ҳангоми кор дар “Моторола” барои тамоми ихтирооташ ба ӯ ҳамагӣ 1 доллар музд медоданд. Аммо ихтироъкор аз ин намеранҷид. “Доллар ин ҳама чизе буд, ки ман барои ихтирооти худ мегирифтам. Аммо ман дар “Моторола” 29 сол кор кардам ва муносибати ҳамкорон бо ман хеле хуб буд. Ин бароям муҳим аст!”, - мегӯяд Мартин Купер.

Имрӯз Мартин Купер зуд-зуд телефонҳои мобилии муосирро мавриди интиқод қарор медиҳад. Масалан, ӯ изҳор дошта буд, ки смартфони Apple iPhone интерфейси (таъсирнокии мавҷҳои садоӣ) хеле ноқулай дорад. Аслан, муҳандиси шинохта ва асосгузори нахустин телефони мобилӣ дар ҷаҳон ба ин ҳуқуқ дорад, чун ӯ бештар аз ҳама дар бораи телефонҳои мобилӣ маълумот дорад.