ҶОМЕА
Ҷумъа 26 Апрел 2024 07:24
Тибқи иттилои оморӣ дар 11 моҳи соли гузашта дар ҷумҳурӣ 71 592 нафар оила бунёд намуда, 10 140 оила аз ҳам ҷудо гардидаанд. Ин шумора нисбат ба ҳамин давраи соли 2017 7,9% зиёд мебошад.
Аз ин шумора метавон хулоса кард, ки дар бархе хонаводаи тоҷик маърифати баланди оиладорӣ то ҳол дар сатҳи зарурӣ ташаккул наёфтааст. Мутаассифона, хушунат ва зӯроварӣ нисбат ба занон дар хонавода яке аз омилҳои асосии пошхӯрии оилаҳо ба ҳисоб меравад, ки ҳамарӯза мавриди баррасӣ қарор мегирад.
Бояд иқрор шуд, ки то ҳанӯз дар аксар минтақаҳои Тоҷикистон зан чун ғулом, дастнигари мард ва гапшунав боқӣ мондааст, ки баъзан ин амалҳоро мардони тоҷик ҳамчун анъана қабул ва идома медиҳанд. Гарчанде созмонҳои иҷтимоӣ барномаҳои зиёдеро дар мавриди зери хушунати равонӣ, ҷисмонӣ ва лафзӣ қарор гирифтани занону духтарон пиёда карда бошанд ҳам, аммо то ҳол натавонистанд, онро пурра аз байн баранд.
Тибқи мушоҳида ин рафтори мардони тоҷик чунон занонро тарсу кардааст, ки ҳатто бе иҷозати шавҳар дар аксари тасмимгириҳо занони ҷавон мустақил набуда, ҳаққи сухан карданро дар хонавода надоранду по аз остонаи дар берун намегузоранд. Дар ҳолати аз худ ҳимоят кардан, ҳоли бонувон табоҳ мешаваду оилааш пош мехӯрад ё гапшунави шавҳар ва таҳқиршудаи оилааш мемонад. Бештари занон низ бо чунин зиндагии сангин ба сар мебаранд ва бар он ақидаанд, ки зан бояд таҳаммулпазир бошад. Ва бархе мардон бошанд, аз сабру таҳаммул суистифода бурда, занонро зери шиканҷа ва ҳуқуқи онҳоро поймол мекунанд.
Давлатзода Зулфия Давлат, муовини раиси Кумитаи занон ва оилаи назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон низ аз рафтори нохуби баъзе мардон дар оила ва амалҳои ҳокимонаи волидони онҳо нигаронӣ намуда, зимни мизи мудаввар дар мавзӯи “Омӯзиши масъалаи ҷудошавӣ (вайроншавӣ)-и оилаҳои ҷавон ва роҳҳои пешгирии он дар Ҷумҳурии Тоҷикистон” иброз намуд: “Аз аввал агар шиканҷа ва даст бардоштан ба сари зану фарзанд баъзан рӯх диҳад, рафта – рафта ин усул ба як одати муқаррарӣ табдил мегардад. Амалҳои ҳокимонаи волидон бошад, бар хилофи кор меоянд. Агар хостаи онҳо аз ҷониби фарзанд қабул нагардад, мушкилоти оиларо ба бор меорад. Зеро, бештари оилаҳои ҷавон аз лиҳози иқтисодӣ муҳтоҷи падару модар буда, дар масъалаҳои оилавӣ ва интихоби мустақили ҳамсафари ҳаёт чораи дигаре надоранд”.
Боиси нигаронист, ки баъзе мардон бо истифода аз ҷисми қавии худ зӯриву дағалиро истифода бурда, ҳамсари худро дар назди фарзандон зери мушту лағад қарор медиҳанду суханҳои қабеҳ мегӯянд. Аммо намедонанд, ки суханони қабеҳ ва таҳқиру таҳдиди саробони хона рӯҳану ҷисман ба фарзанди онҳо таъсири бадро мерасонад. Бинобар ин, барои занону кӯдакони хушунатзада оила дигар наметавонад, ошёни меҳру муҳаббат ва паногоҳ бошад. Ҳамин муноқишаҳои зану шавҳар, хушдоману келин, поймоли ҳуқуқҳои зан ба лабрез шудани косаи сабри зан оварда, баъзан онҳо ба худкушӣ даст мезананд.
Тибқи маълумот, соли гузашта дар ҷумҳурӣ 98 ҳолати худкушӣ аз ҷониби ҷавонон ба қайд гирифта шудааст, ки танҳо се ҳолат муноқишаи оилавӣ, 12 ҳолат касалиҳои рӯҳӣ буда, 82 ҳолати худкушӣ номаълум мебошад.
Лоиҳаи “Пешгирии зуроварии хонаводагӣ” хабар медиҳад, ки аз моҳи октябри соли 2017 то моҳи сентябри соли 2018 ба марказҳои буҳроние, ки лоиҳаи мазкур онҳоро дастгирӣ менамояд, ҳудуди 1087 ҳолати зуроварӣ дар оила сабт гардидааст. Аз ин ҳолатҳо 89 фоиз ба занҳо ва 11 фоиз ба мардон тааллуқ доранд. Аз ин рақам 503 ҳолати зуроварӣ аз шавҳар ба зан, 102 ҳолати зӯроварӣ аз ҷониби хушдоманҳо ва 365 ҳолати зӯроварӣ аз ҷониби дигар аъзои оила сабт гардидааст.
Факту рақамҳои дар боло оварда далели онанд, ки имрӯз ғайр аз шавҳар дигар аъзонёи оила низ ба зиндагии оилавии ҷавонон дахолат мекунанд. Мушоҳида ҳам мешавад, ки дахолати дигар аъзоёни оила ба зиндагии ҷавонон ба ҷудошавӣ ва ё худкушӣ оварда мерасонад.
Як чизро бояд ёдовар шуд, ки баъди қабул гардидани Қонун “Дар бораи танзими анъана ва ҷашну маросимҳо дар Ҷумҳурии Тоҷикистон” шумораи ба қайдгирии ақди никоҳ ду маротиба дар ҷумҳурӣ зиёд гардидааст. Яъне, то соли 2007 агар ҳудуди 50 ҳазор никоҳ дар як сол баста мешуд, ҳоло бошад, ин рақам ба 100 ҳазор расидааст. Вақте баъди қабул гардидани қонун миқдори талоқ зиёд шудааст, пас чи кор бояд кард? Киро бояд дар ин самт гунаҳгор донист? Чи корҳоро бояд ба сомон расонид, то хушунату ягдигарнофаҳмиро аз байн бурд?
Ятимзода Ҳотам, муовини сардори Раёсати ҳифзи тартиботи ҷамъиятии Вазорати корҳои дохилӣ дар ин маврид иброз дошт, ки зиёд шудани талоқ дар ҷумҳурӣ бевосита гуноҳи масъулон буда, аз ҷониби онҳо корҳои профилактикӣ ва фаҳмондадиҳӣ бо оилаи ҷавон гузаронида намешавад. Ба гуфти ӯ, танҳо баъди муроҷиати ҷавонон ба САҲШ барои талоқ бо онҳо суҳбат гузаронида мешаваду халос: “Бо боварӣ гуфта метавонам, ки баъди бунёди оилаи ҷавон ягон нафар аз масъулон аз ҳоли он оила хабардор намешавем. Шояд дар маркази шаҳр ва ноҳияҳо аз зиндагии навхонадорон хабар гирифта шавад, аммо мутаассифона, дар деҳаҳои дурдаст аз ҳоли онҳо огоҳ намешавем”.
Ба иттилои мавсуф дар давоми соли 2018 3048 арзу шикояти зӯроварӣ дар оила ба мақомоти онҳо ворид гаштааст, ки зиёда аз 2500 онҳо нисбат ба мардон мебошанд. Ва ҳамин шумори арзу шикоят ва надоштани ҳамкорӣ байни мақомоти корҳои дохилӣ ва дигар идораҳои масъул ба он оварда мерасонад, ки рӯз аз рӯз оилаҳо бештар ҷудо мешаванд. Вақте масъулон наметавонанд, ин амалро пешгирӣ намоянд, оқибат барои нафароне, ки шикоят аз болои онҳо ворид шудааст, ҷазои маъмурӣ ё ҷазои ҷиноӣ таъин карда мешавад.
Ба гуфтаи коршиносон, бо навхонадорон то ду соли зиндагӣ бояд равоншиносон ва масъулони кумитаҳои дахлдор суҳбатҳои муфид ва корҳои профилактикӣ гузаронанд, то оилаи онҳо устувор бимонад. Шояд баъди гузаронидани чунин суҳбатҳо хушунат нисбат ба занон коҳиш ёбаду зани тоҷик низ дар хонавода на таҳқиршунаву гапшунав, балки дӯстдори ҳамсару дигар аъзои оилааш бошад.
Баъзе мардҳое, ки нисбати бонувони хеш бетафовутанд бояд дарк намоянд, ки вақте худ мехоҳанд, доим хушбахт бошанд, вақте мехоҳанд, ҳеҷ гоҳ нафаре ба онҳо суханони таҳқиромез нагӯяд, вақте хостгори онанд, ки атрофиён барояшон танҳо гуфтори нек дошта бошанду дар ҳама ҳолат дастгирашон бошанд, пас чаро ба бонувони худ чунин рафторҳоро раво мебинанд?! Он чизҳоеро, ки барои инсони хушбахт будан, мардон мехоҳанд, бонувон низ ба он эҳтиёҷ доранд. Аз Аз ин рӯ, аҳли эҷоди рӯзномаи “Ҷавонони Тоҷикистон” аз хонанда хоҳиш мекунад, ки дӯстдори ҳамсарони худ бошеду ҳаргиз суханони таҳқиромезу пастзананда нисбат ба шаънашон нагӯед. Зеро онҳо низ бо умед оила барпо месозанд, то оилаи хушбахте иборат аз ҳамсафари меҳрубону дар ҳама ҳолат дарккунанда ва фарзандони ширинрӯй дошта бошанд. На ин ки дар ин оилаи бо орзу бунёд кардаашон фақат шунавандаи суханони таҳқиромези шавҳар бошанду пайвандони ӯ. Чунин рафтори доманадор рафта-рафта эҳсоси ҳамчун инсон зистанро дар вуҷуди бонувон ба нобудӣ мерасонад, ки ҳеҷ қонун ва ё ҷамъияте онро нахоҳад бахшид.
Аз ин шумора метавон хулоса кард, ки дар бархе хонаводаи тоҷик маърифати баланди оиладорӣ то ҳол дар сатҳи зарурӣ ташаккул наёфтааст. Мутаассифона, хушунат ва зӯроварӣ нисбат ба занон дар хонавода яке аз омилҳои асосии пошхӯрии оилаҳо ба ҳисоб меравад, ки ҳамарӯза мавриди баррасӣ қарор мегирад.
Бояд иқрор шуд, ки то ҳанӯз дар аксар минтақаҳои Тоҷикистон зан чун ғулом, дастнигари мард ва гапшунав боқӣ мондааст, ки баъзан ин амалҳоро мардони тоҷик ҳамчун анъана қабул ва идома медиҳанд. Гарчанде созмонҳои иҷтимоӣ барномаҳои зиёдеро дар мавриди зери хушунати равонӣ, ҷисмонӣ ва лафзӣ қарор гирифтани занону духтарон пиёда карда бошанд ҳам, аммо то ҳол натавонистанд, онро пурра аз байн баранд.
Тибқи мушоҳида ин рафтори мардони тоҷик чунон занонро тарсу кардааст, ки ҳатто бе иҷозати шавҳар дар аксари тасмимгириҳо занони ҷавон мустақил набуда, ҳаққи сухан карданро дар хонавода надоранду по аз остонаи дар берун намегузоранд. Дар ҳолати аз худ ҳимоят кардан, ҳоли бонувон табоҳ мешаваду оилааш пош мехӯрад ё гапшунави шавҳар ва таҳқиршудаи оилааш мемонад. Бештари занон низ бо чунин зиндагии сангин ба сар мебаранд ва бар он ақидаанд, ки зан бояд таҳаммулпазир бошад. Ва бархе мардон бошанд, аз сабру таҳаммул суистифода бурда, занонро зери шиканҷа ва ҳуқуқи онҳоро поймол мекунанд.
Давлатзода Зулфия Давлат, муовини раиси Кумитаи занон ва оилаи назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон низ аз рафтори нохуби баъзе мардон дар оила ва амалҳои ҳокимонаи волидони онҳо нигаронӣ намуда, зимни мизи мудаввар дар мавзӯи “Омӯзиши масъалаи ҷудошавӣ (вайроншавӣ)-и оилаҳои ҷавон ва роҳҳои пешгирии он дар Ҷумҳурии Тоҷикистон” иброз намуд: “Аз аввал агар шиканҷа ва даст бардоштан ба сари зану фарзанд баъзан рӯх диҳад, рафта – рафта ин усул ба як одати муқаррарӣ табдил мегардад. Амалҳои ҳокимонаи волидон бошад, бар хилофи кор меоянд. Агар хостаи онҳо аз ҷониби фарзанд қабул нагардад, мушкилоти оиларо ба бор меорад. Зеро, бештари оилаҳои ҷавон аз лиҳози иқтисодӣ муҳтоҷи падару модар буда, дар масъалаҳои оилавӣ ва интихоби мустақили ҳамсафари ҳаёт чораи дигаре надоранд”.
Боиси нигаронист, ки баъзе мардон бо истифода аз ҷисми қавии худ зӯриву дағалиро истифода бурда, ҳамсари худро дар назди фарзандон зери мушту лағад қарор медиҳанду суханҳои қабеҳ мегӯянд. Аммо намедонанд, ки суханони қабеҳ ва таҳқиру таҳдиди саробони хона рӯҳану ҷисман ба фарзанди онҳо таъсири бадро мерасонад. Бинобар ин, барои занону кӯдакони хушунатзада оила дигар наметавонад, ошёни меҳру муҳаббат ва паногоҳ бошад. Ҳамин муноқишаҳои зану шавҳар, хушдоману келин, поймоли ҳуқуқҳои зан ба лабрез шудани косаи сабри зан оварда, баъзан онҳо ба худкушӣ даст мезананд.
Тибқи маълумот, соли гузашта дар ҷумҳурӣ 98 ҳолати худкушӣ аз ҷониби ҷавонон ба қайд гирифта шудааст, ки танҳо се ҳолат муноқишаи оилавӣ, 12 ҳолат касалиҳои рӯҳӣ буда, 82 ҳолати худкушӣ номаълум мебошад.
Лоиҳаи “Пешгирии зуроварии хонаводагӣ” хабар медиҳад, ки аз моҳи октябри соли 2017 то моҳи сентябри соли 2018 ба марказҳои буҳроние, ки лоиҳаи мазкур онҳоро дастгирӣ менамояд, ҳудуди 1087 ҳолати зуроварӣ дар оила сабт гардидааст. Аз ин ҳолатҳо 89 фоиз ба занҳо ва 11 фоиз ба мардон тааллуқ доранд. Аз ин рақам 503 ҳолати зуроварӣ аз шавҳар ба зан, 102 ҳолати зӯроварӣ аз ҷониби хушдоманҳо ва 365 ҳолати зӯроварӣ аз ҷониби дигар аъзои оила сабт гардидааст.
Факту рақамҳои дар боло оварда далели онанд, ки имрӯз ғайр аз шавҳар дигар аъзонёи оила низ ба зиндагии оилавии ҷавонон дахолат мекунанд. Мушоҳида ҳам мешавад, ки дахолати дигар аъзоёни оила ба зиндагии ҷавонон ба ҷудошавӣ ва ё худкушӣ оварда мерасонад.
Як чизро бояд ёдовар шуд, ки баъди қабул гардидани Қонун “Дар бораи танзими анъана ва ҷашну маросимҳо дар Ҷумҳурии Тоҷикистон” шумораи ба қайдгирии ақди никоҳ ду маротиба дар ҷумҳурӣ зиёд гардидааст. Яъне, то соли 2007 агар ҳудуди 50 ҳазор никоҳ дар як сол баста мешуд, ҳоло бошад, ин рақам ба 100 ҳазор расидааст. Вақте баъди қабул гардидани қонун миқдори талоқ зиёд шудааст, пас чи кор бояд кард? Киро бояд дар ин самт гунаҳгор донист? Чи корҳоро бояд ба сомон расонид, то хушунату ягдигарнофаҳмиро аз байн бурд?
Ятимзода Ҳотам, муовини сардори Раёсати ҳифзи тартиботи ҷамъиятии Вазорати корҳои дохилӣ дар ин маврид иброз дошт, ки зиёд шудани талоқ дар ҷумҳурӣ бевосита гуноҳи масъулон буда, аз ҷониби онҳо корҳои профилактикӣ ва фаҳмондадиҳӣ бо оилаи ҷавон гузаронида намешавад. Ба гуфти ӯ, танҳо баъди муроҷиати ҷавонон ба САҲШ барои талоқ бо онҳо суҳбат гузаронида мешаваду халос: “Бо боварӣ гуфта метавонам, ки баъди бунёди оилаи ҷавон ягон нафар аз масъулон аз ҳоли он оила хабардор намешавем. Шояд дар маркази шаҳр ва ноҳияҳо аз зиндагии навхонадорон хабар гирифта шавад, аммо мутаассифона, дар деҳаҳои дурдаст аз ҳоли онҳо огоҳ намешавем”.
Ба иттилои мавсуф дар давоми соли 2018 3048 арзу шикояти зӯроварӣ дар оила ба мақомоти онҳо ворид гаштааст, ки зиёда аз 2500 онҳо нисбат ба мардон мебошанд. Ва ҳамин шумори арзу шикоят ва надоштани ҳамкорӣ байни мақомоти корҳои дохилӣ ва дигар идораҳои масъул ба он оварда мерасонад, ки рӯз аз рӯз оилаҳо бештар ҷудо мешаванд. Вақте масъулон наметавонанд, ин амалро пешгирӣ намоянд, оқибат барои нафароне, ки шикоят аз болои онҳо ворид шудааст, ҷазои маъмурӣ ё ҷазои ҷиноӣ таъин карда мешавад.
Ба гуфтаи коршиносон, бо навхонадорон то ду соли зиндагӣ бояд равоншиносон ва масъулони кумитаҳои дахлдор суҳбатҳои муфид ва корҳои профилактикӣ гузаронанд, то оилаи онҳо устувор бимонад. Шояд баъди гузаронидани чунин суҳбатҳо хушунат нисбат ба занон коҳиш ёбаду зани тоҷик низ дар хонавода на таҳқиршунаву гапшунав, балки дӯстдори ҳамсару дигар аъзои оилааш бошад.
Баъзе мардҳое, ки нисбати бонувони хеш бетафовутанд бояд дарк намоянд, ки вақте худ мехоҳанд, доим хушбахт бошанд, вақте мехоҳанд, ҳеҷ гоҳ нафаре ба онҳо суханони таҳқиромез нагӯяд, вақте хостгори онанд, ки атрофиён барояшон танҳо гуфтори нек дошта бошанду дар ҳама ҳолат дастгирашон бошанд, пас чаро ба бонувони худ чунин рафторҳоро раво мебинанд?! Он чизҳоеро, ки барои инсони хушбахт будан, мардон мехоҳанд, бонувон низ ба он эҳтиёҷ доранд. Аз Аз ин рӯ, аҳли эҷоди рӯзномаи “Ҷавонони Тоҷикистон” аз хонанда хоҳиш мекунад, ки дӯстдори ҳамсарони худ бошеду ҳаргиз суханони таҳқиромезу пастзананда нисбат ба шаънашон нагӯед. Зеро онҳо низ бо умед оила барпо месозанд, то оилаи хушбахте иборат аз ҳамсафари меҳрубону дар ҳама ҳолат дарккунанда ва фарзандони ширинрӯй дошта бошанд. На ин ки дар ин оилаи бо орзу бунёд кардаашон фақат шунавандаи суханони таҳқиромези шавҳар бошанду пайвандони ӯ. Чунин рафтори доманадор рафта-рафта эҳсоси ҳамчун инсон зистанро дар вуҷуди бонувон ба нобудӣ мерасонад, ки ҳеҷ қонун ва ё ҷамъияте онро нахоҳад бахшид.
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед