ҶОМЕА
Чоршанбе 24 Апрел 2024 04:59
Тоҷикистони соҳибистиқлолу бароямон азиз ид дорад - ҷашни озодиву мустақилият, эҳёи давлату давлатдорӣ, ваҳдату ягонагӣ, рушду тараққиёт, ободию созандагӣ, худшиносию имондорӣ, ватанпарвариву инсондӯстӣ. Дар фазои сулҳу дӯстӣ, тифоқию муттаҳидӣ имсол 25-умин солгарди Рӯзи Истиқлолияти давлатии Тоҷикистони азизро ҷашн мегирем. Ҷашни Истиқлол - иди хуррамӣ, шодмонию ҳамбастагӣ, тантанаи садоқат ва арҷгузорӣ ба озодӣ. Истиқлол – озодиву шукуфоӣ, падидаҳои ҷадиди иқтисодиву иҷтимоӣ, роҳи кушода ва бебозгашт ба бунёдкориву созандагӣ, амалӣ намудани орзуву ормони ҳазорсолаи миллати тоҷик, эҳёи нави давлатдории миллати тоҷик, ба арсаи байналмилалӣ баромадани тоҷик ва муваффақ шудан ба обрӯву нуфуз ва шинохти ҷаҳониён.
25 сол қабл, 21-уми августи соли 1991 Эъломияи Истиқлолияти Ҷумҳурии Тоҷикистон қабул гардид. Дар асоси он Иҷлосияи ғайринавбатии Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, даъвати 12-ум рӯзи 9-уми сентябри соли 1991 Истиқлолияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистонро эълон намуд. Истиқлолиятеро, ки бисёре аз фарзонагони миллати тоҷик садсолаҳо дар орзуяш ҷон додаанду дар интизораш ноумед аз дунё рафтанд. Хушбахтона, орзуи деринтизори мардуми Тоҷикистон моро насиб гашт. Сафҳаи ҷадиде дар китоби таърихи давлатдории тоҷикон боз шуда, падидаи муҳимтарину қиматтарин дар арсаи сиёсат арзи ҳастӣ намуд, ки он абадан бо ҳарфҳои заррин бо номи «Тоҷикистони соҳибистиқлол» сабт шуд.
Кунун 25 сол мешавад, ки мардуми кишвари азизамон ин санаи фархундаи таърихӣ, замони шинохти миллӣ, ҳамчун давлати миллии бошукӯҳро бо дастовардҳои шоёни иқтисодиву иҷтимоӣ ва ҳам фарҳангиву сиёсӣ ҷашн мегирад. Мароми кулли мардум як аст: ҳарчи зудтар, бо чӣ роҳу воситае, ки набошад, Тоҷикистон сарсабзу хуррам ва ободу зебо, хуштарҳу намунавӣ ва дар радифи давлатҳои тараққикардаи ҷаҳон ҷой гирад. Хушбахтона, баҳри амалӣ гаштани ин орзуву омоли наҷиб иқдоми ҷиддӣ гузошта шуд. Миллати тоҷик эҳсоси пурраи мустақилият, соҳибу вориси марзу буми аҷдодии хеш буданро кард!
Мутаассифона, мустақилият, озодии дину виҷдон, озодии тафаккур, дарки худшиносию ҳисси ватандорию ватанхоҳӣ ва соҳиби мероси гузаштаи худ будани тоҷикон ба аҷнабиёни бадхоҳ маъқул наафтод. Ҳасудон чунин диёре нозанин ва миллатеро бо таърихи бою рангин, соҳибмаърифату тамаддунсоз нахостанд, ки дар арсаи ҷаҳонӣ нуфуз, обрӯ ва мавқеъ дошта бошад. Ҳамин буд, ки чун серобе ташнагони мардуми озодихоҳу бедордил, бонангу боиродаро ба роҳи фиреб бурд. Ҳарчанд, заковатмандон, донишмандон, сиёсатшиносон кӯшиданд, мардумро аз гирифторӣ ба ақидаи бегонагон раҳоӣ бахшанд, натиҷае даст надод. Ин истиқлолият, озодии тафаккур бо сангинтарин, фоҷиабортарин вазъият бархӯрд кард. Бархӯрд ба ақидаи ғаразноку манфиатхоҳона, бархӯрд ба афкори носолиму барбоддиҳанда. Мардум натавонист нияти ободгариро дар амал татбиқ созад. Солҳои аввали соҳибистиқлолӣ кишвар мувоҷеҳи ҳаводиси наҳсу шум ва харобиовару сӯзанда ва ҷонгудозанда гашт, ки ҳанӯз ҳам он саҳифаҳои таърихи 25 сол қабл ҷилвагар пешорӯйи мост.
Соли 1992 ҷанги хонумонсӯзи шаҳрвандӣ дар диёри нодиру зебою нотакрори Тоҷикистон сар шуд. Садҳо ҳазор ҳамватанон – ҳаммилатони бегуноҳи мо қурбони ҷанг, шаҳиди барҳақ гашта, кашмакаш, қатлу ғорат, қасосгирӣ ва маҳалгароӣ ба авҷи аъло расид. Фирориён дар диёри бегона ба мудҳиштарин рӯзгор мувоҷеҳ шуда, дар орзуи обу нону хок, хешу ақрабо ва ватани бобоии худ қисме ҳалок ва қисме беному нишон ва ҷон ба саломатбурдаҳо хору залил, хизматгори аҷнабиён шуданд. Ҳукумати Конститутсионии Тоҷикистон, ки аз ҷониби вакилони халқ моҳи ноябри соли 1992 дар Иҷлосияи таърихӣ ва сарнавиштсози 16-уми Шӯрои Олӣ таъсис ёфт, таҳти сарварии Раиси тозаинтихоби Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон моҳи декабри соли 1992 аз шаҳри бостонии Хуҷанд ба пойтахти мамлакат – шаҳри Душанбе омад. Танҳо, пас аз ин умеди тоҷикистониён дубора ба оянда, ҳаёти осоишта, соҳиб шудан ба хоки диёру марзу бум, зодгоҳ, ватани аҷдодӣ қувват гирифт ва ҳисси боварӣ дар мардум афзуд. «Баҳри истиқрори сулҳ дар Тоҷикистон ва бозгашти ҳамаи гурезаҳо тайёрам ҷони худро нисор кунам», - гуфта буд, раиси Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар он ҷаласа. Ҳамин тавр, мо - тоҷикони соҳибистиқлол ба бунёди давлатдории ҷадиди миллии хеш, аз ҳамон рӯз дубора шуруъ кардем. Воқеан, бо гузашти муддати начандон тӯлонӣ бо саъю кӯшиш ва талошу ҷонбозиҳои фарзанди фарзонаи тоҷик, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон кулли гурезаҳои тоҷик ба Ватан баргаштанд, бо дили пурсадоқату саршор аз меҳри халқу Ватан камари ҳиммат, нангу номуси тоҷикона баҳри ободгарию бунёдкорӣ бастанд. Дар кутоҳтарин фурсат нақши наҳсу шуми ҷанги хонумонсӯз, оқибатҳои ҷанги таҳмилиро рафъ карда, гулгулшукуфии диёрамонро таъмин намуданд. Ҳамин тариқ, пас аз ба даст овардани истиқлолият, ҷиҳати таҳкими давлатдории миллӣ ва муаррифии он дар арсаи байналмилалӣ аз ҷониби роҳбарияти кишвар як қатор тадбирҳои муҳим андешида шуд, ки тасдиқи Парчам, Артиши миллӣ, Конститутсия ва дигар рамзу рукнҳои муҳими давлатдорӣ аз ин қабил мебошанд.
ПАРЧАМ – РАМЗИ ДАВЛАТИ СОҲИБИСТИҚЛОЛ
Дар баробари нишон, артиш ва пули миллӣ парчам низ яке аз муқаддасоти миллӣ ва рукнҳои давлатдорист. Парчам баёнгари хусусият, ифшогари ниёзҳо ва инъикоскунандаи сарватҳои табиию рӯҳонии миллат аст.
Тоҷикистон пас аз ба истиқлол расидан Парчами худро дар соли 1992 қабул намуд, ки он барои таҳкими Истиқлолияти давлатӣ қадами дигар ба шумор рафта, рамзи давлати соҳибихтиёри тоҷикон аст ва дар худ тамоми арзишҳои милливу мазҳабии халқро таҷассум намудааст.
Парчами давлатии Тоҷикистони соҳибистиқлол 24-уми ноябри соли 1992 аз ҷониби Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ гардид. Аз соли 2010 бо пешниҳоди Президенти ҷумҳурӣ, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ҳар сол 24 ноябр Рӯзи Парчами давлатӣ ҷашн гирифта мешавад. Соли 2013 дар пойтахти кишвар Парчами давлатӣ бо баландтарин сутун дар ҷаҳон сохта шуд. Парчами давлатии Тоҷикистон имрӯз дар бонуфузтарин созмонҳои байналмилалӣ, аз ҷумла дар Созмони Милали Муттаҳид ба¬рафрохта шудааст, ки ифтихори ҳар яки мо мебошад.
АРТИШ – СИПАРИ ВАТАН
Дигар қадами муҳиме, ки Тоҷикистони соҳибистиқлол дар солҳои аввали мустақилият ба пеш гу-зошт, таъсиси Артиши миллӣ ба хоти¬ри таъмини амният ва бақои давлати миллӣ мебошад. Зеро буҳрони ҷиддии солҳои аввали соҳибистиқлолӣ Тоҷикистонро метавонист ҳамчун давлати мустақил аз харитаи сиёсии ҷаҳон пок созад. Барои як давлате, ки ба тозагӣ соҳибистиқлол гаштааст, бе доштани Қувваҳои мусаллаҳ ҳифзи арзишҳои миллии он тасаввурнопа¬зир аст.
Пас аз пош хӯрдани Иттиҳоди шӯравӣ кишварҳои навтаъсис, алал¬хусус давлатҳои мустақили Осиёи Миёна дар заминаи биною иншоо¬ти аҳамияти ҳарбидошта қувваҳои мусаллаҳи худро бунёд намуданд. Ҳамзамон онҳо аз артиши пурқудрати шӯравӣ техникаву таҷҳизоти гуногуни ҷангӣ ва яроқу аслиҳаи мухталифро мерос гирифтанд. Тоҷикистон пас аз барҳам хӯрдани Иттиҳоди Шӯравӣ натавонист ягон меросе дар соҳаи ҳарбӣ ба худ гирад. Бо ҳамин сабаб зарурат пеш омад, ки Артиши миллӣ аз сифр сохта шавад. 18-уми февра¬ли соли 1992 аз тарафи Раиси Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон Қарор «Дар бораи таъси¬си Қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон» ба тасвиб расид, ки он дар заминаи Фронти халқӣ ва гурӯҳҳои мусаллаҳе, ки Ҳукумати конститутси¬ониро тарафдорӣ менамуданд, бунёд шуд. Ҳамин тариқ, 23-юми феврали соли 1993 нахустин паради ҳарбии ҷузъу томҳои Артиши миллӣ баргузор гардид, ки он рӯз расман санаи таъси¬сёбии Қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон эълон шуд.
КОНСТИТУТСИЯ – КАФИЛИ ИСТИҚЛОЛИЯТ
Яке аз масъалаҳои муҳими дигар барои давлати мустақили Тоҷикистон дар солҳои аввали истиқлолият қабули Конститутсияи нав, ки ба сохти нави давлатдории миллии мо мувофиқ бошад, ба шумор мерафт. Дар даврони шӯравӣ ҳарчанд дар баробари Конститутсияи Иттиҳоди шӯравӣ ҳамзамон Конститутсияи Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон амал мекард, яъне, ҳар ҷумҳурии узви иттиҳод дорои Қонуни асосӣ буд, вале дар асл кулли ҷумҳуриҳо ба Конститутсияи ягона итоат мекарданд, ки он ба манфиатҳои нави давлатҳои миллӣ созгор набуд.
Бо соҳибихтиёр гардидан Тоҷикистон ба бӯҳрони конститутсионӣ рӯ ба рӯ шуд ва дар натиҷаи поймол шудани Конститутсия ва қонунҳои амалкунанда дар солҳои 1991-1992 фаъолияти тамоми рукнҳои ҳокимияти давлатӣ фалаҷ гардида, кашмакашиҳои сиёсиву бесарусомониҳо ба вуҷуд омад. Дар ҳамон давраи ҳасос аз як сохт бо сохти дигари давлатдорӣ гузаштан, қудратталабии сиёсии баъзе ҳизбҳо, ҳаракатҳо, созмонҳо ва шахсони алоҳида боиси риоя нагардидани меъёрҳои Конститутсия гардид. Ин зуҳурот оқибат ба ҷанги шаҳрвандӣ оварда расонд. Барои ба эътидол овардани вазъият, субот ва ризоияти ҷомеа зарурати эҷоди давлати навин ба миён омада буд. Аз ин лиҳоз барои эъмори давлати навин қабули конститутсияи нав лозим буд.
Дар натиҷаи омӯхтани таҷрибаи таърихии таҳия ва қабули конститутсияи давлатҳои пешрафтаи демократӣ 6 ноябри соли 1994 ба тариқи раъйпурсии умумихалқӣ Конститутсияи Тоҷикистон қабул гардид. Дар ҳудуди ИДМ Тоҷикистон дуюмин шуда баъд аз Руссия соҳиби Конститутсия шуд. Истиқлолияти давлатии Тоҷикистон тавассути ҳамин Конститутсия аз нигоҳи ҳуқуқӣ ба расмият дароварда шуд. Роҳу равиши зиндагӣ ва тартибу усули рушди конститутсионӣ бори дигар собит намуд, ки ҳаёти сиёсӣ ва иҷтимоию иқтисодии кишвар берун аз чорчӯбаи Конститутсия наметавонад, ки орому пурмаҳсул ҷараён гирад.
Пас аз қабули Конститутсия дигаргуниҳои бузурги бунёдӣ дар мамлакатамон ба вуқӯъ пайваст, ки дар таҳкими давлатдории нави миллии мо қадами ҷиддӣ ба шумор меравад.
ИСТИҚЛОЛИЯТ ВА ДИН
Истиқлолияти давлатӣ шароит фароҳам овард, ки дар баробари эҳёи арзишҳои маънавию мазҳабӣ ҳуқуқу озодиҳои динии шаҳрвандон дар низоми давлати демократӣ ва ҷомеаи шаҳрвандӣ ба таври назаррас ҳифз ва таъмин гардида, дар кишвар фазои озоди андешаи динӣ ба вуҷуд оварда шавад. Дар ин замина мулоқоти Президенти кишвар бо ходимони динро дар соли 2013 таҳаввулоти куллӣ барои фазои динии мамлакат шуморидан мумкин аст.
Силсилаи чорабиниҳои фарҳангӣ ва таърихиву мазҳабӣ ҳамчун омили муассири бунёди давлати миллӣ ба мо имкон дод, ки ба ниёзҳои мухталифи ҷомеаи муосир ҳамчун миллати куҳанбунёди дорои фарҳанги асили сиёсиву динӣ ва адабиву ахлоқӣ ҷавоб гардонида, ба ташаккули худшиносии миллии халқи Тоҷикистон ғизои маънавӣ бахшем. Дар замони шӯравӣ доир ба ин масъалаҳо ягон иқдомро амалӣ кардан ғайриимкон буд. Ҳоло бо маблағи зиёда аз 350 миллион сомонӣ дар пойтахти кишварамон шаҳри Душанбе бо истифодаи васеъ аз санъати меъмории миллиамон бунёди масҷиди бузург дар арафаи анҷомёбист. Ҳамчунин дар пойтахти мамлакат – шаҳри Душанбе Маркази исмоилия амал мекунад ва халифаҳои ин мазҳаб тибқи талаботи қонун озодона фаъолият доранд. Ба хотири тарбияи насли навраси кишвар ва ташаккули фарҳанги динӣ чандин мадраса ва мактаби динӣ фаъоланд.
Давлат ва Ҳукумати Тоҷикистон ҷиҳати рушду инкишофи фарҳанги исломии ҷомеа солҳои охир ҳамчунин як силсила тадбирҳои дигарро ҳам андешидааст. Аз ҷумлаи онҳо таҷлили бузургдошти 1310-солагии Имоми Аъзам ва соли бузургдошти ин шахсияти бузурги олами ислом эълон шудани соли 2009, баргузории ҳамоиши байналмилалии “Имоми Аъзам ва ҷаҳони муосир” мебошад. Таҷлили ҷашну санаҳои таърихии мутафаккирон ва шахсиятҳои бузурги диниву фарҳангии халқамон, аз ҷумла Мир Сайид Алии Ҳамадонӣ, Мавлоно Ҷалолуддини Балхӣ ва дигарон аз ҷумлаи иқдомоте мебошад, ки Ҳукумати Тоҷикистон татбиқ намудааст. Ҳамчун таҷлил гардидани идҳои Рамазон ва Қурбон, пойтахти фарҳанги исломӣ интихоб шудани шаҳри Душанбе, таъсиси Маркази исломшиносӣ дар назди Президенти мамлакат, додани мақоми давлатӣ ба Донишкадаи исломии Тоҷикистон ва як силсила тадбирҳои дигар дар сатҳи давлатӣ далели дигари гиромидошти фарҳанги динӣ дар Тоҷикистон мебошад, ки ин ҳама бо шарофати Истиқлолияти давлатӣ сурат гирифтааст.
Шумораи масҷидҳо дар даврони истиқлолият аз 17 адади замони шӯравӣ ба беш аз чор ҳазор расида, теъдоди ҳоҷиёни кишвар аз 30 нафар то ба 220 ҳазор афзоиш ёфт ва Тоҷикистон дар байни кишварҳои Осиёи Марказӣ аз рӯи теъдоди масҷидҳо вобаста ба шумораи аҳолӣ ба мақоми аввал баромад. Имрӯз ҳатто дар як ноҳияи Тоҷикистон дар муқоиса бо пойтахти давлатҳои исломӣ вобаста ба теъдоди аҳолӣ шумораи масҷидҳо бештар аст.
ВАҲДАТ – БАҚОИ ИСТИҚЛОЛИЯТ
Имзо гаштани Созишномаи истиқрори сулҳ ва ризоияти миллии тоҷикон дар соли 1997 дар таърихи навини миллати тоҷик саҳифаи наверо боз намуд ва ба шарофати ин санади ҳаётан муҳим мо тавонистем, ки ба муноқишаҳои дохилӣ ва муқовимати мусаллаҳона хотима бахшида, марҳалаи нав, яъне гузоштани пойдевори сулҳ, таъмини ваҳдати миллӣ ва дар ин асос ба эътидол овардани фаъолияти соҳаҳои иҷтимоиву иқтисодии кишварамон ва рушди онҳоро оғоз намоем.
Ваҳдати миллии тоҷикон барои таҳкими Истиқлолияти давлатӣ ва худшиносии миллӣ нақши бузург дорад. Ба назари коршиносони сатҳи байналмилалӣ ваҳдати миллӣ ҳамчун омили муттаҳидсозандаи миллати тоҷик имкон фароҳам овард, ки бо истифодаи арзишҳои аз ҷониби ҷомеаи ҷаҳонӣ пазируфташуда дар кишварамон таҳкурсии ташаккули ҷомеаи шаҳрвандӣ гузошта шуд ва барои беҳтар гардидани сатҳу сифати зиндагии мардум, ободии Ватан ва ояндаи давлати соҳибистиқлоламон заминаи мусоид муҳайё гардид.
Тавре Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон борҳо таъкид кардаанд, Истиқлолияти давлатӣ бе пирӯзии ваҳдати миллӣ бақо надорад. Имрӯз мардуми шарифи Тоҷикистон дар осоиш ва эҳсоси гарму самимӣ, ватандӯстию ватанпарастӣ ва шинохти хештан ободкориро мақсади муқаддаси худ қарор додааст ва мо тамоми дастовардҳоямонро бо мавҷудияти суботи сиёсиву ҷамъиятӣ ва ваҳдати миллӣ вобаста медонем, зеро роҳи ягона ва шарти ҳатмии рушди устувори иқтисодию иҷтимоӣ, баланд бардоштани сатҳи зиндагии мардум ва ободии Ватан аз ҳамин сарчашма мегирад. Сулҳ имкон дод, ки зиндагии ҳар яки мо ба куллӣ дигаргун шавад ва рӯзгорамон сол аз сол осудаю ободтар гардад. Дигар садои тӯпу танк моро нороҳат намекунад ва фарзандонамон бо тарс аз хоб бедор намешаванд. Дигар тифлони тоҷик дар мулки бегона дарбадару овора, ғарибу бечора нестанд. Ин аст аҳамияти сулҳ, ин аст арзиши ваҳдати миллӣ!
ТОҶИКИСТОН ВА ҶОМЕАИ ҶАҲОН
Тоҷикистон пас аз ба даст овардани Истиқлолияти давлатӣ на танҳо ба ҳалли масоили дохилӣ пардохт, балки ҳамзамон узви чандин созмонҳои байналмилалӣ гашта, қадам ба қадам мавқеи худро ҳамчун узви комилҳуқуқ дар арсаи ҷаҳонӣ бо пешниҳодоти муҳиму глобалӣ устувор намуд. Феълан Тоҷикистон бо 170 давлати ҷаҳон робитаи ҳасана дошта, узви даҳҳо созмонҳои бонуфузи байналмилалӣ ва иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ аст.
Соли 1993 дувоздаҳ созмони байналмилалӣ, аз қабили Созмони Милали Муттаҳид, Созмони амният ва ҳамкорӣ дар Аврупо, Хазинаи байналмилалии асъор, Бонки ҷаҳонӣ ва Бонки аврупоии таҷдид ва рушд, соли 1994 ҳашт созмони байналмилалӣ, соли 1995 ду созмон ва соли 1996 ду созмони дигар намояндагиҳои худро дар Ҷумҳурии Тоҷикистон таъсис доданд, ки то имрӯз фаъолият доранд.
Яке аз иқдомоти муҳими кишвар дар муносибот бо кишварҳои олам пеш гирифтани сиёсати дарҳои кушода мебошад, ки он нуфузи Тоҷикистонро дар арсаи ҷаҳонӣ дучанд намуд.
Ҷумҳурии Тоҷикистон ба проблемаҳои минтақа, аз ҷумла ба масъалаи баҳри Арал диққати ҷиддӣ медиҳад. Кишвари мо яке аз муассисони Фонди байналмилалии наҷоти Арал буда, дар қатори дигар давлатҳои Осиёи Марказӣ ҷидду ҷаҳди худро барои ҳалли ин проблемаи минтақавӣ ва ҷаҳонӣ равона менамояд.
Тоҷикистон натанҳо ба мушкилоти наҷоти баҳри Арал, балки ба проблемаи таъмини аҳолии дунё бо оби нӯшокӣ ва истифодаи сарфакоронаи захираҳои об таваҷҷуҳи ҷиддӣ медиҳад. Ташаббусҳои Тоҷикистон оид ба Соли байналмилалии оби тоза эълон намудани соли 2003, Даҳсолаи амалиёти байналмилалии «Об барои ҳаёт» пазируфта шудани солҳои 2005-2015, ки аз тарафи беш аз 180 давлати ҷаҳон дастгирӣ ёфтаанд ва баргузории Конфронси байналмилалии ҳамкорӣ дар соҳаи об дар моҳи августи соли 2013 нишонаҳои возеҳи афзудани эътибори Тоҷикистон дар арсаи байналмилалӣ мебошад.
ХУЛОСА
Дастовардҳои Тоҷикистон дар тамоми соҳаҳо моро ҳушдор медиҳанд, ки танҳо со¬кинони ин марзу бум қодиранд ин сарзаминро обод намоянд.
Тибқи нишондоди созмону ташкилотҳои байналмилалӣ ва назарсанҷӣ миёни мутахассисо¬ну коршиносони масоили сиёсӣ Тоҷикистон нисбат ба ҳар киш¬вари дигари пасошӯравӣ ва ҳам баъзе мамолики минтақаи Ав¬рупо бо мавқегирӣ, пешниҳодот ва нишон додани роҳи ҳалли мушкилоти глобалӣ дар ҷаҳон нақши бештар дорад.
Хулоса баровардан мум¬кин аст, ки маҳз бо шарофати Истиқлолият чеҳраи Тоҷикистон дар миқёси ҷаҳон шинохта шуд. 25 сол дар назди таърих муд¬дати кӯтоҳ аст, вале Тоҷикистон тавонист, ки дар ростои ағлаби давлатҳо сиёсати мустақилро пеш бигирад.
Истиқлолият худшиносӣ, худогоҳӣ, эҳё, муаррифӣ ва бақои миллат аст! 25-умин солгарди Рӯзи Истиқлолияти давлатии Тоҷикистон муборак, хонандаи азиз!
“ҶАВОНОНИ ТОҶИКИСТОН"
25 сол қабл, 21-уми августи соли 1991 Эъломияи Истиқлолияти Ҷумҳурии Тоҷикистон қабул гардид. Дар асоси он Иҷлосияи ғайринавбатии Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, даъвати 12-ум рӯзи 9-уми сентябри соли 1991 Истиқлолияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистонро эълон намуд. Истиқлолиятеро, ки бисёре аз фарзонагони миллати тоҷик садсолаҳо дар орзуяш ҷон додаанду дар интизораш ноумед аз дунё рафтанд. Хушбахтона, орзуи деринтизори мардуми Тоҷикистон моро насиб гашт. Сафҳаи ҷадиде дар китоби таърихи давлатдории тоҷикон боз шуда, падидаи муҳимтарину қиматтарин дар арсаи сиёсат арзи ҳастӣ намуд, ки он абадан бо ҳарфҳои заррин бо номи «Тоҷикистони соҳибистиқлол» сабт шуд.
Кунун 25 сол мешавад, ки мардуми кишвари азизамон ин санаи фархундаи таърихӣ, замони шинохти миллӣ, ҳамчун давлати миллии бошукӯҳро бо дастовардҳои шоёни иқтисодиву иҷтимоӣ ва ҳам фарҳангиву сиёсӣ ҷашн мегирад. Мароми кулли мардум як аст: ҳарчи зудтар, бо чӣ роҳу воситае, ки набошад, Тоҷикистон сарсабзу хуррам ва ободу зебо, хуштарҳу намунавӣ ва дар радифи давлатҳои тараққикардаи ҷаҳон ҷой гирад. Хушбахтона, баҳри амалӣ гаштани ин орзуву омоли наҷиб иқдоми ҷиддӣ гузошта шуд. Миллати тоҷик эҳсоси пурраи мустақилият, соҳибу вориси марзу буми аҷдодии хеш буданро кард!
Мутаассифона, мустақилият, озодии дину виҷдон, озодии тафаккур, дарки худшиносию ҳисси ватандорию ватанхоҳӣ ва соҳиби мероси гузаштаи худ будани тоҷикон ба аҷнабиёни бадхоҳ маъқул наафтод. Ҳасудон чунин диёре нозанин ва миллатеро бо таърихи бою рангин, соҳибмаърифату тамаддунсоз нахостанд, ки дар арсаи ҷаҳонӣ нуфуз, обрӯ ва мавқеъ дошта бошад. Ҳамин буд, ки чун серобе ташнагони мардуми озодихоҳу бедордил, бонангу боиродаро ба роҳи фиреб бурд. Ҳарчанд, заковатмандон, донишмандон, сиёсатшиносон кӯшиданд, мардумро аз гирифторӣ ба ақидаи бегонагон раҳоӣ бахшанд, натиҷае даст надод. Ин истиқлолият, озодии тафаккур бо сангинтарин, фоҷиабортарин вазъият бархӯрд кард. Бархӯрд ба ақидаи ғаразноку манфиатхоҳона, бархӯрд ба афкори носолиму барбоддиҳанда. Мардум натавонист нияти ободгариро дар амал татбиқ созад. Солҳои аввали соҳибистиқлолӣ кишвар мувоҷеҳи ҳаводиси наҳсу шум ва харобиовару сӯзанда ва ҷонгудозанда гашт, ки ҳанӯз ҳам он саҳифаҳои таърихи 25 сол қабл ҷилвагар пешорӯйи мост.
Соли 1992 ҷанги хонумонсӯзи шаҳрвандӣ дар диёри нодиру зебою нотакрори Тоҷикистон сар шуд. Садҳо ҳазор ҳамватанон – ҳаммилатони бегуноҳи мо қурбони ҷанг, шаҳиди барҳақ гашта, кашмакаш, қатлу ғорат, қасосгирӣ ва маҳалгароӣ ба авҷи аъло расид. Фирориён дар диёри бегона ба мудҳиштарин рӯзгор мувоҷеҳ шуда, дар орзуи обу нону хок, хешу ақрабо ва ватани бобоии худ қисме ҳалок ва қисме беному нишон ва ҷон ба саломатбурдаҳо хору залил, хизматгори аҷнабиён шуданд. Ҳукумати Конститутсионии Тоҷикистон, ки аз ҷониби вакилони халқ моҳи ноябри соли 1992 дар Иҷлосияи таърихӣ ва сарнавиштсози 16-уми Шӯрои Олӣ таъсис ёфт, таҳти сарварии Раиси тозаинтихоби Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон моҳи декабри соли 1992 аз шаҳри бостонии Хуҷанд ба пойтахти мамлакат – шаҳри Душанбе омад. Танҳо, пас аз ин умеди тоҷикистониён дубора ба оянда, ҳаёти осоишта, соҳиб шудан ба хоки диёру марзу бум, зодгоҳ, ватани аҷдодӣ қувват гирифт ва ҳисси боварӣ дар мардум афзуд. «Баҳри истиқрори сулҳ дар Тоҷикистон ва бозгашти ҳамаи гурезаҳо тайёрам ҷони худро нисор кунам», - гуфта буд, раиси Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар он ҷаласа. Ҳамин тавр, мо - тоҷикони соҳибистиқлол ба бунёди давлатдории ҷадиди миллии хеш, аз ҳамон рӯз дубора шуруъ кардем. Воқеан, бо гузашти муддати начандон тӯлонӣ бо саъю кӯшиш ва талошу ҷонбозиҳои фарзанди фарзонаи тоҷик, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон кулли гурезаҳои тоҷик ба Ватан баргаштанд, бо дили пурсадоқату саршор аз меҳри халқу Ватан камари ҳиммат, нангу номуси тоҷикона баҳри ободгарию бунёдкорӣ бастанд. Дар кутоҳтарин фурсат нақши наҳсу шуми ҷанги хонумонсӯз, оқибатҳои ҷанги таҳмилиро рафъ карда, гулгулшукуфии диёрамонро таъмин намуданд. Ҳамин тариқ, пас аз ба даст овардани истиқлолият, ҷиҳати таҳкими давлатдории миллӣ ва муаррифии он дар арсаи байналмилалӣ аз ҷониби роҳбарияти кишвар як қатор тадбирҳои муҳим андешида шуд, ки тасдиқи Парчам, Артиши миллӣ, Конститутсия ва дигар рамзу рукнҳои муҳими давлатдорӣ аз ин қабил мебошанд.
ПАРЧАМ – РАМЗИ ДАВЛАТИ СОҲИБИСТИҚЛОЛ
Дар баробари нишон, артиш ва пули миллӣ парчам низ яке аз муқаддасоти миллӣ ва рукнҳои давлатдорист. Парчам баёнгари хусусият, ифшогари ниёзҳо ва инъикоскунандаи сарватҳои табиию рӯҳонии миллат аст.
Тоҷикистон пас аз ба истиқлол расидан Парчами худро дар соли 1992 қабул намуд, ки он барои таҳкими Истиқлолияти давлатӣ қадами дигар ба шумор рафта, рамзи давлати соҳибихтиёри тоҷикон аст ва дар худ тамоми арзишҳои милливу мазҳабии халқро таҷассум намудааст.
Парчами давлатии Тоҷикистони соҳибистиқлол 24-уми ноябри соли 1992 аз ҷониби Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ гардид. Аз соли 2010 бо пешниҳоди Президенти ҷумҳурӣ, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ҳар сол 24 ноябр Рӯзи Парчами давлатӣ ҷашн гирифта мешавад. Соли 2013 дар пойтахти кишвар Парчами давлатӣ бо баландтарин сутун дар ҷаҳон сохта шуд. Парчами давлатии Тоҷикистон имрӯз дар бонуфузтарин созмонҳои байналмилалӣ, аз ҷумла дар Созмони Милали Муттаҳид ба¬рафрохта шудааст, ки ифтихори ҳар яки мо мебошад.
АРТИШ – СИПАРИ ВАТАН
Дигар қадами муҳиме, ки Тоҷикистони соҳибистиқлол дар солҳои аввали мустақилият ба пеш гу-зошт, таъсиси Артиши миллӣ ба хоти¬ри таъмини амният ва бақои давлати миллӣ мебошад. Зеро буҳрони ҷиддии солҳои аввали соҳибистиқлолӣ Тоҷикистонро метавонист ҳамчун давлати мустақил аз харитаи сиёсии ҷаҳон пок созад. Барои як давлате, ки ба тозагӣ соҳибистиқлол гаштааст, бе доштани Қувваҳои мусаллаҳ ҳифзи арзишҳои миллии он тасаввурнопа¬зир аст.
Пас аз пош хӯрдани Иттиҳоди шӯравӣ кишварҳои навтаъсис, алал¬хусус давлатҳои мустақили Осиёи Миёна дар заминаи биною иншоо¬ти аҳамияти ҳарбидошта қувваҳои мусаллаҳи худро бунёд намуданд. Ҳамзамон онҳо аз артиши пурқудрати шӯравӣ техникаву таҷҳизоти гуногуни ҷангӣ ва яроқу аслиҳаи мухталифро мерос гирифтанд. Тоҷикистон пас аз барҳам хӯрдани Иттиҳоди Шӯравӣ натавонист ягон меросе дар соҳаи ҳарбӣ ба худ гирад. Бо ҳамин сабаб зарурат пеш омад, ки Артиши миллӣ аз сифр сохта шавад. 18-уми февра¬ли соли 1992 аз тарафи Раиси Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон Қарор «Дар бораи таъси¬си Қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон» ба тасвиб расид, ки он дар заминаи Фронти халқӣ ва гурӯҳҳои мусаллаҳе, ки Ҳукумати конститутси¬ониро тарафдорӣ менамуданд, бунёд шуд. Ҳамин тариқ, 23-юми феврали соли 1993 нахустин паради ҳарбии ҷузъу томҳои Артиши миллӣ баргузор гардид, ки он рӯз расман санаи таъси¬сёбии Қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон эълон шуд.
КОНСТИТУТСИЯ – КАФИЛИ ИСТИҚЛОЛИЯТ
Яке аз масъалаҳои муҳими дигар барои давлати мустақили Тоҷикистон дар солҳои аввали истиқлолият қабули Конститутсияи нав, ки ба сохти нави давлатдории миллии мо мувофиқ бошад, ба шумор мерафт. Дар даврони шӯравӣ ҳарчанд дар баробари Конститутсияи Иттиҳоди шӯравӣ ҳамзамон Конститутсияи Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон амал мекард, яъне, ҳар ҷумҳурии узви иттиҳод дорои Қонуни асосӣ буд, вале дар асл кулли ҷумҳуриҳо ба Конститутсияи ягона итоат мекарданд, ки он ба манфиатҳои нави давлатҳои миллӣ созгор набуд.
Бо соҳибихтиёр гардидан Тоҷикистон ба бӯҳрони конститутсионӣ рӯ ба рӯ шуд ва дар натиҷаи поймол шудани Конститутсия ва қонунҳои амалкунанда дар солҳои 1991-1992 фаъолияти тамоми рукнҳои ҳокимияти давлатӣ фалаҷ гардида, кашмакашиҳои сиёсиву бесарусомониҳо ба вуҷуд омад. Дар ҳамон давраи ҳасос аз як сохт бо сохти дигари давлатдорӣ гузаштан, қудратталабии сиёсии баъзе ҳизбҳо, ҳаракатҳо, созмонҳо ва шахсони алоҳида боиси риоя нагардидани меъёрҳои Конститутсия гардид. Ин зуҳурот оқибат ба ҷанги шаҳрвандӣ оварда расонд. Барои ба эътидол овардани вазъият, субот ва ризоияти ҷомеа зарурати эҷоди давлати навин ба миён омада буд. Аз ин лиҳоз барои эъмори давлати навин қабули конститутсияи нав лозим буд.
Дар натиҷаи омӯхтани таҷрибаи таърихии таҳия ва қабули конститутсияи давлатҳои пешрафтаи демократӣ 6 ноябри соли 1994 ба тариқи раъйпурсии умумихалқӣ Конститутсияи Тоҷикистон қабул гардид. Дар ҳудуди ИДМ Тоҷикистон дуюмин шуда баъд аз Руссия соҳиби Конститутсия шуд. Истиқлолияти давлатии Тоҷикистон тавассути ҳамин Конститутсия аз нигоҳи ҳуқуқӣ ба расмият дароварда шуд. Роҳу равиши зиндагӣ ва тартибу усули рушди конститутсионӣ бори дигар собит намуд, ки ҳаёти сиёсӣ ва иҷтимоию иқтисодии кишвар берун аз чорчӯбаи Конститутсия наметавонад, ки орому пурмаҳсул ҷараён гирад.
Пас аз қабули Конститутсия дигаргуниҳои бузурги бунёдӣ дар мамлакатамон ба вуқӯъ пайваст, ки дар таҳкими давлатдории нави миллии мо қадами ҷиддӣ ба шумор меравад.
ИСТИҚЛОЛИЯТ ВА ДИН
Истиқлолияти давлатӣ шароит фароҳам овард, ки дар баробари эҳёи арзишҳои маънавию мазҳабӣ ҳуқуқу озодиҳои динии шаҳрвандон дар низоми давлати демократӣ ва ҷомеаи шаҳрвандӣ ба таври назаррас ҳифз ва таъмин гардида, дар кишвар фазои озоди андешаи динӣ ба вуҷуд оварда шавад. Дар ин замина мулоқоти Президенти кишвар бо ходимони динро дар соли 2013 таҳаввулоти куллӣ барои фазои динии мамлакат шуморидан мумкин аст.
Силсилаи чорабиниҳои фарҳангӣ ва таърихиву мазҳабӣ ҳамчун омили муассири бунёди давлати миллӣ ба мо имкон дод, ки ба ниёзҳои мухталифи ҷомеаи муосир ҳамчун миллати куҳанбунёди дорои фарҳанги асили сиёсиву динӣ ва адабиву ахлоқӣ ҷавоб гардонида, ба ташаккули худшиносии миллии халқи Тоҷикистон ғизои маънавӣ бахшем. Дар замони шӯравӣ доир ба ин масъалаҳо ягон иқдомро амалӣ кардан ғайриимкон буд. Ҳоло бо маблағи зиёда аз 350 миллион сомонӣ дар пойтахти кишварамон шаҳри Душанбе бо истифодаи васеъ аз санъати меъмории миллиамон бунёди масҷиди бузург дар арафаи анҷомёбист. Ҳамчунин дар пойтахти мамлакат – шаҳри Душанбе Маркази исмоилия амал мекунад ва халифаҳои ин мазҳаб тибқи талаботи қонун озодона фаъолият доранд. Ба хотири тарбияи насли навраси кишвар ва ташаккули фарҳанги динӣ чандин мадраса ва мактаби динӣ фаъоланд.
Давлат ва Ҳукумати Тоҷикистон ҷиҳати рушду инкишофи фарҳанги исломии ҷомеа солҳои охир ҳамчунин як силсила тадбирҳои дигарро ҳам андешидааст. Аз ҷумлаи онҳо таҷлили бузургдошти 1310-солагии Имоми Аъзам ва соли бузургдошти ин шахсияти бузурги олами ислом эълон шудани соли 2009, баргузории ҳамоиши байналмилалии “Имоми Аъзам ва ҷаҳони муосир” мебошад. Таҷлили ҷашну санаҳои таърихии мутафаккирон ва шахсиятҳои бузурги диниву фарҳангии халқамон, аз ҷумла Мир Сайид Алии Ҳамадонӣ, Мавлоно Ҷалолуддини Балхӣ ва дигарон аз ҷумлаи иқдомоте мебошад, ки Ҳукумати Тоҷикистон татбиқ намудааст. Ҳамчун таҷлил гардидани идҳои Рамазон ва Қурбон, пойтахти фарҳанги исломӣ интихоб шудани шаҳри Душанбе, таъсиси Маркази исломшиносӣ дар назди Президенти мамлакат, додани мақоми давлатӣ ба Донишкадаи исломии Тоҷикистон ва як силсила тадбирҳои дигар дар сатҳи давлатӣ далели дигари гиромидошти фарҳанги динӣ дар Тоҷикистон мебошад, ки ин ҳама бо шарофати Истиқлолияти давлатӣ сурат гирифтааст.
Шумораи масҷидҳо дар даврони истиқлолият аз 17 адади замони шӯравӣ ба беш аз чор ҳазор расида, теъдоди ҳоҷиёни кишвар аз 30 нафар то ба 220 ҳазор афзоиш ёфт ва Тоҷикистон дар байни кишварҳои Осиёи Марказӣ аз рӯи теъдоди масҷидҳо вобаста ба шумораи аҳолӣ ба мақоми аввал баромад. Имрӯз ҳатто дар як ноҳияи Тоҷикистон дар муқоиса бо пойтахти давлатҳои исломӣ вобаста ба теъдоди аҳолӣ шумораи масҷидҳо бештар аст.
ВАҲДАТ – БАҚОИ ИСТИҚЛОЛИЯТ
Имзо гаштани Созишномаи истиқрори сулҳ ва ризоияти миллии тоҷикон дар соли 1997 дар таърихи навини миллати тоҷик саҳифаи наверо боз намуд ва ба шарофати ин санади ҳаётан муҳим мо тавонистем, ки ба муноқишаҳои дохилӣ ва муқовимати мусаллаҳона хотима бахшида, марҳалаи нав, яъне гузоштани пойдевори сулҳ, таъмини ваҳдати миллӣ ва дар ин асос ба эътидол овардани фаъолияти соҳаҳои иҷтимоиву иқтисодии кишварамон ва рушди онҳоро оғоз намоем.
Ваҳдати миллии тоҷикон барои таҳкими Истиқлолияти давлатӣ ва худшиносии миллӣ нақши бузург дорад. Ба назари коршиносони сатҳи байналмилалӣ ваҳдати миллӣ ҳамчун омили муттаҳидсозандаи миллати тоҷик имкон фароҳам овард, ки бо истифодаи арзишҳои аз ҷониби ҷомеаи ҷаҳонӣ пазируфташуда дар кишварамон таҳкурсии ташаккули ҷомеаи шаҳрвандӣ гузошта шуд ва барои беҳтар гардидани сатҳу сифати зиндагии мардум, ободии Ватан ва ояндаи давлати соҳибистиқлоламон заминаи мусоид муҳайё гардид.
Тавре Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон борҳо таъкид кардаанд, Истиқлолияти давлатӣ бе пирӯзии ваҳдати миллӣ бақо надорад. Имрӯз мардуми шарифи Тоҷикистон дар осоиш ва эҳсоси гарму самимӣ, ватандӯстию ватанпарастӣ ва шинохти хештан ободкориро мақсади муқаддаси худ қарор додааст ва мо тамоми дастовардҳоямонро бо мавҷудияти суботи сиёсиву ҷамъиятӣ ва ваҳдати миллӣ вобаста медонем, зеро роҳи ягона ва шарти ҳатмии рушди устувори иқтисодию иҷтимоӣ, баланд бардоштани сатҳи зиндагии мардум ва ободии Ватан аз ҳамин сарчашма мегирад. Сулҳ имкон дод, ки зиндагии ҳар яки мо ба куллӣ дигаргун шавад ва рӯзгорамон сол аз сол осудаю ободтар гардад. Дигар садои тӯпу танк моро нороҳат намекунад ва фарзандонамон бо тарс аз хоб бедор намешаванд. Дигар тифлони тоҷик дар мулки бегона дарбадару овора, ғарибу бечора нестанд. Ин аст аҳамияти сулҳ, ин аст арзиши ваҳдати миллӣ!
ТОҶИКИСТОН ВА ҶОМЕАИ ҶАҲОН
Тоҷикистон пас аз ба даст овардани Истиқлолияти давлатӣ на танҳо ба ҳалли масоили дохилӣ пардохт, балки ҳамзамон узви чандин созмонҳои байналмилалӣ гашта, қадам ба қадам мавқеи худро ҳамчун узви комилҳуқуқ дар арсаи ҷаҳонӣ бо пешниҳодоти муҳиму глобалӣ устувор намуд. Феълан Тоҷикистон бо 170 давлати ҷаҳон робитаи ҳасана дошта, узви даҳҳо созмонҳои бонуфузи байналмилалӣ ва иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ аст.
Соли 1993 дувоздаҳ созмони байналмилалӣ, аз қабили Созмони Милали Муттаҳид, Созмони амният ва ҳамкорӣ дар Аврупо, Хазинаи байналмилалии асъор, Бонки ҷаҳонӣ ва Бонки аврупоии таҷдид ва рушд, соли 1994 ҳашт созмони байналмилалӣ, соли 1995 ду созмон ва соли 1996 ду созмони дигар намояндагиҳои худро дар Ҷумҳурии Тоҷикистон таъсис доданд, ки то имрӯз фаъолият доранд.
Яке аз иқдомоти муҳими кишвар дар муносибот бо кишварҳои олам пеш гирифтани сиёсати дарҳои кушода мебошад, ки он нуфузи Тоҷикистонро дар арсаи ҷаҳонӣ дучанд намуд.
Ҷумҳурии Тоҷикистон ба проблемаҳои минтақа, аз ҷумла ба масъалаи баҳри Арал диққати ҷиддӣ медиҳад. Кишвари мо яке аз муассисони Фонди байналмилалии наҷоти Арал буда, дар қатори дигар давлатҳои Осиёи Марказӣ ҷидду ҷаҳди худро барои ҳалли ин проблемаи минтақавӣ ва ҷаҳонӣ равона менамояд.
Тоҷикистон натанҳо ба мушкилоти наҷоти баҳри Арал, балки ба проблемаи таъмини аҳолии дунё бо оби нӯшокӣ ва истифодаи сарфакоронаи захираҳои об таваҷҷуҳи ҷиддӣ медиҳад. Ташаббусҳои Тоҷикистон оид ба Соли байналмилалии оби тоза эълон намудани соли 2003, Даҳсолаи амалиёти байналмилалии «Об барои ҳаёт» пазируфта шудани солҳои 2005-2015, ки аз тарафи беш аз 180 давлати ҷаҳон дастгирӣ ёфтаанд ва баргузории Конфронси байналмилалии ҳамкорӣ дар соҳаи об дар моҳи августи соли 2013 нишонаҳои возеҳи афзудани эътибори Тоҷикистон дар арсаи байналмилалӣ мебошад.
ХУЛОСА
Дастовардҳои Тоҷикистон дар тамоми соҳаҳо моро ҳушдор медиҳанд, ки танҳо со¬кинони ин марзу бум қодиранд ин сарзаминро обод намоянд.
Тибқи нишондоди созмону ташкилотҳои байналмилалӣ ва назарсанҷӣ миёни мутахассисо¬ну коршиносони масоили сиёсӣ Тоҷикистон нисбат ба ҳар киш¬вари дигари пасошӯравӣ ва ҳам баъзе мамолики минтақаи Ав¬рупо бо мавқегирӣ, пешниҳодот ва нишон додани роҳи ҳалли мушкилоти глобалӣ дар ҷаҳон нақши бештар дорад.
Хулоса баровардан мум¬кин аст, ки маҳз бо шарофати Истиқлолият чеҳраи Тоҷикистон дар миқёси ҷаҳон шинохта шуд. 25 сол дар назди таърих муд¬дати кӯтоҳ аст, вале Тоҷикистон тавонист, ки дар ростои ағлаби давлатҳо сиёсати мустақилро пеш бигирад.
Истиқлолият худшиносӣ, худогоҳӣ, эҳё, муаррифӣ ва бақои миллат аст! 25-умин солгарди Рӯзи Истиқлолияти давлатии Тоҷикистон муборак, хонандаи азиз!
“ҶАВОНОНИ ТОҶИКИСТОН"
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед