Чанд соли охир масъалаи худшиносӣ ва боло бурдани ҳувияти миллӣ миёни қишрҳои гуногуни ҷомеаи тоҷик ба баҳс кашида мешавад. Аз ҳар дидгоҳ аҳли зиёи кишвар ба масъалаҳо он гуна назар мекунанд, ки фалон кор ва фалон шахсият дар боло бурдани худшиносии миллӣ чӣ нақш ва ҷойгоҳе дошту дорад. Аз ҷумла, ба аҳли қалам, ки қишри таъсиргузору афкорсози ҷомеаанд, аз ин зовия нигаристан, бисёр мантиқист.

Мо ин навбат вобаста ба шахсият ва ҷойгоҳи устод Рӯдакӣ дар боло бурдани худшиносии миллӣ назари чанде аз аҳли адабро пурсон гардидем.

Мирзо Солеҳов, профессор, доктори илмҳои филология:

- Ҷиддитарин дастоварди миллати тоҷик дар масири таърих ин адабиёташ аст. Адабиётест, ки он миёни ҷаҳон қиёс надорад. Ҳанӯз дар асрҳои миёна адабиёти мо марзҳои миллиро убур кард ва ба тамоми дунё роҳ ёфт. Дар таърих давлатҳои туркнажод натавонистанд, забони давлатиашонро забони туркӣ эълон кунанд. Зеро забони тоҷикӣ забони давлатӣ буд. То инқилоби октябр он давлатҳое, ки дар Мовароунаҳр буданд, давлатҳо туркнажод, вале забонашон тоҷикӣ буд. Дар ин ҷода маҳз хизмати устод Рӯдакӣ калон аст. Чунки ӯ бо забонӣ адабӣ ба адабиёт, ба сабки адабӣ ва ба мактаби адабӣ бунёд гузошт. Тамоми сарчашмаҳо инро нишон медиҳад. Дар як байт бинед, чи гуна устод Рӯдакӣ васф шудааст:

К-он кас, ки шеър донад донад, ки дар ҷаҳон,
Соҳибқирони шоирӣ устод Рӯдакист.

Яъне устод Рӯдакиро тамоми олам ҳамчун поягузори каломи ҳунарӣ шинохтаанд. Бинобар ин нақши Рӯдакӣ дар ғановати таркиби луғавии забони тоҷикиамон ниҳоят бузург аст. Чунки:

Шеъри ӯро ман шумурдам сенздаҳ раҳ сад ҳазор,
Ҳам фузун ояд агар чунон ки бояд бишмарӣ.

Ин маънои онро дорад, устод поягузори забони форсист. Бо ин миқдор байт аллакай ҳама чиз возеҳ аст. Инчунин дар шинохти миллат ва ҳувият нақши устод Рӯдакӣ бисёр меҳварӣ ва калидӣ аст.

Мақсуд Бадриддин, профессор, доктори илмҳои филология:

- Устод Рӯдакӣ дар баланд бардоштани ҳувияти миллии мардуми тоҷик хизматҳои хело шоиста намуданд. Эшон яке аз аввалин шоироне мебошанд, ки ба забони форсии тоҷикӣ шеърҳои бисёр навиштаанд. Мо медонем, ки то Рӯдакӣ ҳашт тан шоир дорем, ки онҳо бо забони имрӯзаи форсӣ - тоҷикӣ шеър гуфтаанд. Аммо ашъори ин шоирон тодараҷаи рӯдакӣ набуд.

Рӯдакӣ бо эҷодиёти доманфарохи худ мавзӯъҳои шеъри форсӣ - тоҷикиро хеле васеъ кард ва инчунин дар ташаккул додани шаклҳои шеърии мо - ғазал, қасида, маснавӣ, қитъа, рубоӣ ва ғайраҳо хизмати басо бузург кард. Шоистатарин хизмати устод Рӯдакӣ барои боло бурдани ҳувияти миллӣ ин буд, ки дар даврони Сомониён мақоми забони форсии тоҷикиро хело боло бардошт.

Саъдӣ Маҳдӣ, раиси Академияи ВАО:

- Вуҷуди худи Рӯдакӣ дар остонаи таърих ин як хизмати бузургест. Ҳоло миллатҳои бузурге мавҷуд аст, ки аз асри IX - X гарде аз осори ниёгон мекобанду намеёбанд. Мо миллати хушбахтем, ки аз аҳди бостон осори Рӯдакӣ зиёда аз ҳазор байт ва эҷодиёти басо пурғановаташ ба мо омода расидааст. Мо агар дар пайи ҳувияти миллӣ ва арзиш гузоштан ба он гардем, онро тавассути осори ин бузургони адабиёт дарёфт мекунем. Дар бораи осори Рӯдакӣ бисёр навиштаанд ва тадқиқот бурдаанд, ки мояи ифтихори мост. Аз ҳамон мо дарк мекунем, ки то чӣ андоза саҳми худро дар ҳувияти миллии мо гузоштааст, ки ҳоҷат ба такрор нест.

Бузургмеҳри Баҳодур, адиби ҷавон:

- Яке аз муҳимтарин ибтикоре, ки устод Рӯдакӣ дар замони хеш пиёда карданд, ба ҷойгоҳи ростини хеш овардани забони форсии тоҷикӣ буд. Маҳз забон метавонист, меҳвари ҳувият гардад, вагарна бо забони бегона наметавонистем дарахти ифтихорро сарсабз дорем. Устод Рӯдакӣ талош варзиданд, ки забони мо бо забони арабӣ сахт махлут нагардад ва аз забони куҳнаи паҳлавӣ низ дур наафтад. Бале, пеш аз ӯ ҳам як зумра шоирон ба форсии тоҷикӣ такаллум доштанд, аммо омехта бо забони арабӣ ҳамагӣ мехостанд, ба халифаҳои араб, аз ҷумла халифаҳои бағдодӣ писанд оянд ва нони бедардимиён ёбанд. Аммо устод Рӯдакӣ бо тафохур гуфт: “Имрӯз ба ҳар ҳол Бағдод Бухорост”. Барои ҳувият мисол овардани як шеъри шоир “Бӯйи ҷӯи мӯлиён ояд ҳаме...” кофист. Устод бо ҳамин пора шеър амирро сари кори давлат хонд, ба раъиятпарварӣ даъват кард ва дар ниҳоят то имрӯз моро ифтихор бахшид.

Таҳияи Саҳоба ШАРИПОВА,
“ҶТ”