Одатан, омӯзгори мактаби олӣ на фақат тақвиятдиҳандаи маълумоти касбист, ӯ ҳамзамон имконияти пурра дорад, то дар тарбия ва рушди фарҳангии донишҷӯёну ҷавонон нақши арзанда гузорад. Бо ибораи дигар, қарзи шаҳрвандию хизматии ҳар омӯзгор аст, ки дар як вақт ба сифати мутахассису олим ва ҳам роҳнамову тарбиятдиҳанда ифои вазифа намояд.

Умуман, тарбия заҳмати дастаҷамъонаи волидон ва омӯзгоронро тақозо карда, ин рисолат пеш аз ҳама ба ташаккулдиҳии некахлоқӣ, болоравии сатҳу сифати таҳсил, эҳсоси масъулият ва тасмимгирии хуби худи муҳассилон мусоидат мекунад. Аз ин рӯ, давраи ҷавонию донишҷӯӣ даврони имкониятҳои бузургу пуриқтидори зеҳнӣ – эҷодӣ буда, аммо чӣ тавр паси сар намудани он, албатта нахуст аз худи ҷавонон вобаста аст.

Ҳодисаҳои маълуми соли гузашта дар шаҳри Хоруғу ноҳияи Роштқалъаи ВМКБ худ далолат аз он мекунанд, ки тарбияи ҷавонон на фақат дар оила, балки муассисаҳои олии таълимии вилоят ҳам қонеъкунанда нест. Дар ин бобат чанде пеш раиси ВМКБ Мирзонабот Алишер зимни маҷлиси Кумитаи иҷроияи Ҳизби Халқии Демократии Тоҷикистон дар вилоят махсус таъкид намуд:

“Воқеаҳои рухдода, бори дигар сустии фаъолиятамонро дар самти корҳои идеологию фаҳмондадиҳӣ нишон дод. Аксарияти иштироккунандагони ин ҳодисаҳо насли ҷавон буда, на танҳо аз мадди назари тарбияи волидайн, балки аз таваҷҷуҳи мақомоти дахлдор ва ташкилоти ҳизбӣ низ дур мондаанд. Надонистани қонунҳои марбута, таърихи ниёгони сарбаланд ва махсусан, таърихи навини давлатдории тоҷикон боиси даст задани баъзе аз ҳамдиёрони мо ба қонуншиканӣ мегардад”.

Раиси вилоят инчунин иброз намуд, ки “Истифодаи нодурусти шабакаҳои интернетӣ, надоштани тафаккури таҳлилию интиқодӣ на танҳо шуури баъзе аз ҷавонон, балки теъдоди муайяни насли миёнаю калонсолро низ “шефта”-и ғояҳои ба анъанаю арзишҳои мардуми мо бегонаю зараровар ва бадтар аз ҳама, зиди суботу ваҳдати ҷомеа нигарондашуда месозанд”.

Устоди Донишгоҳи давлатии Хоруғ Ҷамшед Заргаров бар он назар аст, ки тарбияи дурусти ҷавонон, хосса донишҷӯён бояд аз дарки дурусти мафҳуми волоияти қонун сарчашма гирад.

“Одатан дар хусуси қонуншиканию ҷинояткорӣ дар ҷомеаи мо сару садоҳои зиёд аст. Аммо дар робита ба сароғозу пайдоиши ҳама гуна қонунвайронкуниҳо ҳанӯз маълумоти зарурӣ зери дасти мо нест. Бинобар ин, корҳои фаҳмондадиҳӣ аз тарафи мақомоти дахлдор ва ҳам ҳуқуқшиносон оид ба муҳимияти қонуният, риояи тартиботи ҷамъиятӣ байни аҳолӣ, хусусан ҷавонону донишҷӯёни вилоят аз аввал дида бештар бояд роҳандозӣ шавад. Зеро дар ҳолатҳои зиёд, ҳатто худи ҷавонон намедонанд, ки кадом талаботи қонун ё қонунгузории кишварро вайрон мекунанд”, - тавзеҳ дод Ҷ. Заргаров.

“Рафтору кирдори ҷавонон бояд аз мадди назари омӯзгорон, ки пеш аз ҳама чун педагог кору фаъолият доранд, дур наравад, баръакс тарбияи донишҷӯён вазифаи меҳварии ин табақа бояд бошад” - қайд кард, таҳлилгар Суҳроб Мирзошоев. -Омӯзгоронро мебояд, ки ҷавононро чун фарзанди хеш қабул карда, дар тарбияи ахлоқӣ ва маънавиёти наслҳои ояндасоз таъхир накунанд. Зеро камолоти илм бо тарбияи баланди маданӣ сурат гирифта, дар акси ҳол агар мутахассисону олимони оянда бефарҳанг бошанд, ҳар узви ҷомеаи мо зарар хоҳад дид”.

Дар ин асно доктори илмҳои сиёсӣ, узви вобастаи Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон С. Ятимов дар асари илмиаш “Иммануил Кант ва ташаккули шахсият” вобаста ба масъалаи тарбия нигоштааст: “Ҷавҳари давлатро, тавре Арасту таъкид кардааст, инсон дар бар мегирад. Ба ҳамин хотир, сохтани инсон аз муҳимтарин лоиҳаи инсон ва албатта, худи давлат мебошад. Дар чунин лоиҳа мақсадгузорӣ нақши асосиро иҷро мекунад. Яъне падару модар, муассисаҳои таълимӣ, ҷомеа ин ва ё он одамро барои шуғли муайян омода месозанд. Ҳамин тариқ, мақсади тарбия "сараввал ҳамчун натиҷаи ниҳоӣ дар майнаи инсон дар шакли орзу, умед, ният, нақша вуҷуд дорад. Тарбияро дар доираи масъулият ва мафҳуми аслӣ наметавон масъалаи шахсӣ номид. Мақсад аз он, пеш аз ҳама, манфиати ҷомеа ва муассисаи аслие, ки барои амният ва рушди он ҷавобгар аст, яъне давлат дар назар дошта мешавад. Илм, фарҳанг, маориф, таълим ва тарбия - пойдевори аслии таъмини амнияти давлати миллӣ мебошад”.

Дар тақвияти суханҳои боло омӯзгор Муҳаббат Алиназарова низ қайд кард, ки тарбияву камолоти ҷавонон ба зиндагии шоиставу созгор, раҳнамун кардани онҳо ба хештаншиносӣ чун санъати бузурги ҳаётӣ асту маҳорати волои шахсият мехоҳад. Аз ин рӯ, танҳо одамони дилсӯзи миллат ва меҳанпараст дар тарбияи ҷавонон бетараф нестанд.

Аслан нишон додани роҳи рост ба наслҳои оянда, рисолати ҳамаи равшанфикрон аст ва ба ҳеҷ ваҷҳ набояд дар тарбияи ҷавонон саҳлангорӣ кард, ё аз касе ҳарос дошт. Табиист, ки имрӯз қувваҳои зиёде талоши он мекунанд, ки ҷавононро дар тарҳрезии кору аъмоли ношоистаи худ шарик созанд. Аммо ба ҳеҷ қимат набояд гузошт, ки дар мафкурасозӣ қувваҳои ҷиноятпеша алам гиранду ҷавононро гумроҳ намоянд. Баръакс, лозим аст, ки аз беҳтарин усулҳои муосири тарбия кор гирем, то роҳи ояндаи ҳаёт барои ҷавонон рашвантар шавад.